Odporność swoista i

nieswoista

Milena Sokołowska

Rola odporności nieswoistej

•

Bakterie dzielą się średnio co 20 min,
natomiast swoiste klony limfocytów T
średnio co 6-8 godzin, organizm zatem
musi więc być gotowy do obrony zanim
dojdzie do inwazji drobnoustrojów.Dlatego
też istnieje w organizmie wiele
mechanizmów obronnych, czynnych
zanim dojdzie do rozwoju swoistej
odpowiedzi immunologicznej

Wybrane nieswoiste

mechanizmy obronne

•

Skóra

Skóra- rogowaciejący nabłonek, pot, łój-bariera
mechaniczna, złuszczanie się komórek
uniemożliwiające kolonizację, niskie pH (kwas
mlekowy)

•

Drogi

oddechowe

oddechowe-rzęski, kaszel, kichanie,

wydzieliny śluzowo-surowicze-wydalanie
drobnoustrojów, przemywanie powierzchni

•

Przewód pokarmowy-

Przewód pokarmowy- kwas solny, perystaltyka,
złuszczanie się nabłonka, fizjologiczna flora
bakteryjna-niskie pH uniemożliwiające namnażanie
się drobnoustrojów, utrudnianie kolonizacji,
wydzielanie bakteriocyn

Wybrane nieswoiste

mechanizmy obronne-cd

•

Krew

Krew,

wydzieliny

wydzieliny-laktoferyna, transferyna,

interferony, TNF- wiązanie żelaza niezbędnego do
życia mikroorganizmom, indukcja odpowiedzi
immunologicznej swoistej, interferowanie z cyklem
życiowym wirusów; lizozym- rozkładnie ścain bakterii

•

układ dopełniacza-

układ dopełniacza- efekt cytotosyczny,
opsonizacja, fagocytoza, działanie chemotaktyczne;

•

białko C-reaktywne-

białko C-reaktywne- aktywacja dopełniacza,
opsonizacja, fagocytoza

•

Komórki żerne, komórki NK-

Komórki żerne, komórki NK- fagocytoza,
cytotoksyczność komórkowa

Trzy główne elementy

odpowiedzi nieswoistej

Rozpoznanie obecności
drobnoustrojów

Zwiększenie przepuszczalności
naczyń i utworzenie wysięku
zpalnego

Ściągnięcie do miejsca inwazji
komórek układu odpornościowego

Rozpoznawanie obecności

drobnoustrojów

•

Najbardziej charakterystyczne struktury
drobnoustrojów, selektywnie rozpoznawane przez
komórki odpowiedzi nieswoistej, określane są jako
wzorce molekularne związne z patogenami-tzw,
PAMP (Pathogen Associated Molecular Patterns).

•

Przykłady:

-mannany (w ścianie drożdży)
-składniki ściany komórkowej bakterii

(lipopolisacharyd-LPS, lipopeptydy,
peptydoglikany, kwasy tejchojowe)

-dwuniciowe RNA wielu wirusów

Rozpoznawanie obecności

drobnoustrojów-cd

•

Receptory dla cząsteczek PAMP-PRR

(

Pattern

Recognition

Receptors)

Rodzaje:
-Receptory wydzielane np. opsoniny( białko

wiążące mannozę, składniki dopełniacza)

-Receptory powierzchniowe uczestniczące w

fagocytozie

-Receptory aktywujące komórki (Receptory

Toll-podobne)

Komórki odpowiedzi

nieswoistej

•

Makrofagi i granulocyty

Makrofagi i granulocyty (komórki
żerne)

-fagocytoza (neutrofil w ciągu minuty potrafi sfagocytować nawet

kilkanaście bakterii)

-immunofagocytoza(opsoniny-przeciwciała i składniki dopełniacza)
Zabijają drobnoustroje poprzez:
-mechanizmy tlenowe (aktywne rodniki)
-BPI-czynnik bakteriobójczy zwiększający przepuszczalność
-Katepsyna G
-Defenzyny (peptydowe antybiotyki)

•

Komórki NK (

Natural

Killers

)

Spontanicznie zabijają komórki zarażone wirusami i nowotworowe

Komórki odpowiedzi

nieswoistej

Układ dopełniacza

•

30 różnych białek surowicy i płynów
tkankowych

•

Są aktywowane w reakcji
łańcuchowej przez kompleks
antygen-przeciwciało

•

wywierają efekt w stosunku do błony
komórkowej

Układ dopełniacza- funkcje

•

Obrona przeciwzakaźna

Obrona przeciwzakaźna:

-opsonizacja
-chemotaksja i aktywacja leukocytów
-zabijanie komórek bakteryjnych

•

Współpraca odpowiedzi swoistej z

nieswoistą

- Wzmaganie odpowiedzi humoralnej

Rozwój pamięci immunologicznej

•

Usuwanie zbędnych produktów

Usuwanie zbędnych produktów (kompleksów
immunologicznych, komórek apoptotycznych)

Odporność swoista

•

Odpowiedź typu humoralnego

Przeciwciała (immunoglobuliny)

wytwarzane przez komórki
plazmatyczne, wykształcone z
limfocytów B. Obecne są w formie
wolnej w płynach ustrojowych, a także
na powierzchni komórek

•

Odpowiedź typu komórkowego

Limfocyty T, makrofagi, granulocyty

Etapy odpowiedzi swoistej

•

Faza indukcji:

Limfocyty łączą się z antygenem i

zaczynają proliferować oraz
różnicować się w komórki efektorowe.
W tej fazie limfocyty kooperują z
komórkami prezentującymi antygen
(APC-Antigen Presenting Cells) oraz z
innymi populacjami limfocytów

Etapy odpowiedzi swoistej

•

Faza indukcji

Etapy odpowiedzi swoistej

•

Faza efektorowa

Wytworzone komórki efektorowe

odpowiadają na antygen:

-limfocyty B wytwarzaniem przeciwciał
(zabicie bakterii z udziałem przeciwciał)
-limfocyty T bezpośrednio łącząc się z

antygenem w błonie innej komórki i
uwalniając cytokiny

(bezpośredni efekt cytotoksyczny)

Etapy odpowiedzi swoistej

•

Odpowiedź wtórna

W przypadku ponownego

podania tego samego
antygenu stężenie
przeciwciał rośnie
szybciej i osiąga
większe wartości.
Wiąże się to z większą
liczebnością komórek
reagujących ze
swoistym antygenem

Różnice pomiędzy odpowiedzią

swoistą a nieswoistą

Odpowiedź nieswoista

•

Bardzo szybka (bez
wstępnej aktywacji

•

Receptory
rozpoznające
drobnoustroje są
niezmienne w ciągu
życia osobnika

Odpowiedź swoista

Odpowiedź swoista
• Rozwija się powoli,
czasem wiele dni
•Receptory rozpoznające
antygeny wykształcają się
na nowo (nawet kilkaset
trylionów razy w ciągu
życia osobnika) w
przebiegu każdej
pierwotnej reakcji
immunologicznej (nie są
dziedziczone i
przekazywane potomstwu)