ODPORNOŚĆ

SWOISTA I

NIESWOISTA



Odpornością steruje układ immunologiczny
zbudowany z sieci komórek obecnych w
płynach ustrojowych, tkankach i narządach.



Organizm może zostać zaatakowany przez
patogeny w wielu miejscach, dlatego też
układ odpornościowy dysponuje komórkami
przemieszczającymi się za pośrednictwem
układu krwionośnego i dzięki temu
docierających do miejsc inwazji.

ODPORNOŚĆ

ODPORNOŚĆ to rozpoznawanie i eliminacja

obcych-wrogich w stosunku do ustroju-
wirusów ,bakterii ,grzybów ,pierwotniaków
oraz innych organizmów pasożytujących
również cząsteczek chemicznych- białek,
wielocukrów ,lipidów wnikających do
organizmu.

ODPORNOŚĆ

Wyróżniamy dwa rodzaje odporności:



ODPORNOŚĆ SWOISTĄ(NABYTĄ)-którą organizm
nabywa NATURALNIE I SZTUCZNIE

•

NATURALNA



Aktywna-przebyte choroby i zakażenia



Bierna-transport przeciwciał przez łożysko



SZTUCZNA



Aktywna-szczepienia



Bierna-podanie gotowych p/ciał



ODPORNOŚĆ NIESWOISTĄ(WRODZONĄ-
NATURALNĄ)

ODPORNOŚĆ

Części składowe odporności wrodzonej są

pierwszą linią obrony przeciwko infekcjom.
Mechanizmy tej odporności działają bardzo
szybko, prowadzą do ostrej odpowiedzi zapalnej i
wykazują pewną specyficzność wobec bakterii.

Mechanizmy odporności nabytej rozwijają się

wolniej ,są wysoce specyficzne wobec antygenów,
charakteryzują się zdolnością zapamiętywania
antygenów, z którymi się zetknęły.

ODPORNOŚĆ



zazwyczaj przebiegają one w organizmie
jednocześnie i współpracują ze sobą w
drodze bezpośredniego kontaktu między
komórkami oraz przez interakcje, w
których uczestniczą mediatory
chemiczne ,cytokiny i chemokiny.



ponadto wiele komórek uczestniczących w
reakcjach odporności wrodzonej bierze
udział przebiegu odporności nabytej.

WZAJEMNE ODDZIAŁYWANIE

ODPORNOŚCI WRODZONEJ I

NABYTEJ



makrofagi są komórkami żernymi i
jednocześnie wytwarzają ważne
cytokiny ,które pomagają w indukcji
odpowiedzi charakterystycznej dla
odporności nabytej.



składniki dopełniacza, będące
elementami odporności wrodzonej są
aktywowane przez przeciwciała ,a więc
cząsteczki odporności nabytej.

WZAJEMNE ODDZIAŁYWANIE
ODPORNOŚCI WRODZONEJ I
NABYTEJ



krążące komórki żerne –
neutrofile(ziarnistości neutrofilów
zawierają peroksydazę, zasadową i kwaśną
fosfatazę , defensyny , które uczestniczą w
zabijaniu bakterii).



układ jednojądrzastych komórek
żernych - komórki żerne związane z
różnymi tkankami organizmu, których
funkcją jest usuwanie bakterii i własnych
martwych komórek w procesie fagocytozy .

KOMÓRKI UCZESTNICZĄCE W
ODPORNOŚCI WRODZONEJ



Rożne tkanki i narządy mają właściwy
rodzaj komórek żernych pochodzących
od monocytów :

•

komórki mikrogleju w mózgu ,

•

komórki Kupffera w wątrobie,

•

komórki mezangium w nerkach,

•

makrofagi zatokowe w śledzionie ,węzłach
chłonnych

KOMÓRKI UCZESTNICZĄCE W
ODPORNOŚCI WRODZONEJ



naturalne komórki cytotoksyczne(NK) - ich
funkcja ,to zabijanie własnych komórek
zakażonych wirusami i niektórych komórek
nowotworowych oraz wydzielanie INF- γ . Cytokina
ta chroni sąsiednie komórki przed infekcją
wirusami.



komórki tuczne i bazofile-aktywowane ulegają
degranulacji i uwalniają farmakologicznie czynne
mediatory, powodując rozszerzenie naczyń
krwionośnych ,zwiększenie ich przepuszczalności
oraz przyciągają leukocyty do miejsca
degranulacji

KOMÓRKI UCZESTNICZĄCE W
ODPORNOŚCI WRODZONEJ



eozynofile - atakują pasożyty ,które są zbyt duże

,aby mogły zostać sfagocytowane i zabijają je z

użyciem wydzielanej ziarnistości( zawierają

peroksydazę i toksynę –główne białko zasadowe)



płytki krwi-udział w procesie krzepnięcia .Oprócz

tego zawierają mediatory ,których uwolnienie

aktywuje dopełniacz, ten z kolei pobudza

gromadzenie się leukocytów w miejscu uszkodzenia

tkanki.



erytrocyty- wiążą i usuwają kompleksy

immunologiczne z krążenia podczas przewlekłych

infekcji i w niektórych chorobach

autoimmunizacyjnych

KOMÓRKI UCZESTNICZĄCE W
ODPORNOŚCI WRODZONEJ



DOPEŁNIACZ-u człowieka składa się z 30
białek ,które przez aktywację kaskadową
zapewniają ochronę przeciwko infekcjom
bakteryjnym i uczestniczą w odpowiedzi
zapalnej. Jego aktywacja następuje na
drodze klasycznej- przez przeciwciała z
wiązane z antygenem lub na drodze
alternatywnej -bezpośrednio przez pewne
cząsteczki związane z bakteriami.

CZĄSTECZKI UCZESTNICZĄCE W
ODPORNOŚCI WRODZONEJ

Główne funkcje dopełniacza:



zapoczątkowanie ostrego zapalenia przez

bezpośrednią aktywację komórek tucznych



przyciąganie neutrofilów do miejsca ataku

drobnoustrojów (chemotaksja)



opsonizacja bakterii



zabijania bakterii –liza

Regulacja dopełniacza-przez białka

hamujące /regulujące ,chroniące własne

komórki przed zniszczeniem lub

uszkodzeniem na różnych etapach kaskady

dopełniacza.

CZĄSTECZKI UCZESTNICZĄCE W
ODPORNOŚCI WRODZONEJ

BIAŁKA OSTREJ FAZY-ograniczają

uszkodzenia tkanek spowodowane infekcja

,urazem, chorobami nowotworowymi. w

ich skład wchodzi: białko C-

reaktywne(CRP), surowiczy amyloid A

(SAA) oraz białko wiążące mannozę (MBP)



powstają w wątrobie na skutek stymulacji

bakteryjnej.



wzmagają aktywacje dopełniacza w drodze

alternatywnej i opsonizację



mikroorganizmów

CZĄSTECZKI UCZESTNICZĄCE W
ODPORNOŚCI WRODZONEJ



KOLEKTYNY- grupa białek wiążących

węglowodany ,pełniąca rolę opsonin. Receptory dla

kolektyn na makrofagach ułatwiają usunięcie i

zniszczenie bakterii ,do których przyłączyły się

kolektyny



ANTYBIOTYKI PEPTYDOWE : cekropiny , megaininy

i defensyny –wytwarzane są przez wiele różnych

komórek w tym przez komórki nabłonkowe i żerne.

Cekropiny i megaininy powodują lizę komórek

bakterii, inne interferują z transportem jonów.



LIZOZYM ( muramidaza)-enzym wydzielany przez

makrofagi i neutrofile oraz występujący w wielu

wydzielinach ustroju, atakuje ścianę komórkową

bakterii.

CZĄSTECZKI UCZESTNICZĄCE W
ODPORNOŚCI WRODZONEJ

INTERFERONY:



Interferony typu I -wytwarzane przez wiele

różnych komórek pod wpływem infekcji

wirusowych ,hamują one replikację wirusów,

proliferacje komórek, wzmagają aktywność

cytotoksyczną komórek NK i modulują

ekspresję cząsteczek MHC



Interferony typu II-jego funkcje to regulacja

odpowiedzi limfocytówTh1,wspomaganie

mechanizmów fagocytarnych i zwiększenie

zdolności komórek do prezentacji antygenów

CZĄSTECZKI UCZESTNICZĄCE W
ODPORNOŚCI WRODZONEJ



hamują wiązanie i przenikanie zakaźnych

organizmów:



nieuszkodzona skóra-pierwsza linia obrony

przed infekcją-martwe warstwy skóry lub

żywe warstwy komórek nabłonkowych

wyściełających drogi układów oddechowego

,moczowo –płciowego i pokarmowego.



złuszczanie się komórek z obecnymi na

nich drobnoustrojami

BARIERY MECHANICZNE i
FIZYCZNE



śluz ,wydzielany przez komórki
nabłonkowe, zawierający mucynę
pokrywający ich powierzchnię utrudnia
kontakt z bakteriami oraz ich wiązanie z
powierzchnią nabłonka



rzęski komórek układu oddechowego
usuwające drobnoustroje dostające się do
organizmu podczas oddychania

BARIERY MECHANICZNE i
FIZYCZNE



kaszel ,kichanie usuwają śluz



ślina ,łzy ,pot ,mocz –wypłukują
drobnoustroje z organizmu



wymioty ,biegunka usuwają drobnoustroje z
organizmu

BARIERY MECHANICZNE i
FIZYCZNE



oczy-gruczoły łzowe (łzy) – wydzielają
lizozym , IgA, IgM



uszy- gruczoły łojowe-woskowina- cerumen



jama ustna - gruczoły ślinowe (ślina)
-enzymy trawienne ,lizozym , IgA, IgG ,
laktoferyna



skóra - gruczoły potowe(pot ), gruczoły
łojowe(łój) -lizozym ,NaCl ,krotkołańcuchowe
kwasy tłuszczowe

WYDZIELINY–WAŻNY CZYNNIK
OBRONY



żołądek-soki żołądkowe-enzymy
trawienne(pepsyna, renina), HCL(pH1-2)



komórki nabłonkowe układu
pokarmowego i oddechowego oraz komórki
żerne wytwarzaja małe peptydy o
właściwościach przeciwbakteryjnych –
cekropiny , megaininy i defensyny

WYDZIELINY–WAŻNY CZYNNIK
OBRONY



bakterie komensalne –(skóra ,jama ustna ,

drogi rozrodcze ,pokarmowe)



konkurują o podstawowe składniki odżywcze



zapobiegają wiązaniu bakterii patogennych

z komórkami gospodarza



uwalniają kolicyny i krótkołańcuchowe

kwasy tłuszczowe



utrzymują kwaśne pH środowiska

(Lactobacillus)

PRODUKTY BAKTERYJNE I
ZJAWISKO KOMPETENCJI



temperatura ciała – wiele drobnoustrojów

nie rośnie w temperaturze 37°C



ciśnienie tlenu – hamuje wzrost

beztlenowców



równowaga hormonalna – wzrost

kortykosterydów zmniejsza odporność na

infekcje



wiek ≤ 3 lat i ≥ 75 bardziej wrażliwi na

infekcje

CZYNNIKI FIZJOLOGICZNE

Odporność nabyta posiada:



dużą specyficzność



komórki pamięci



odpowiedź wymaga czasu

ODPORNOŚĆ NABYTA



Odporność nabyta(swoista)
uaktywnia się w momencie
infekcji jako druga linia obrony
gdy pierwsza-odporność
wrodzona-jest nieskuteczna , jej
uaktywnienie wymaga nawet
kilku dni lecz mechanizmy te raz
uruchomione stają się niezwykle
skuteczne w walce z patogenami

ODPORNOŚĆ NABYTA



Odporność komórkowa –

warunkowana przez komórki



Odporność humoralna-
warunkowana przez przeciwciała

ODPORNOŚĆ NABYTA

KOMÓRKI biorące udział w odporności nabytej :



LIMFOCYTY B- powstają w wątrobie płodowej,
później w szpiku kostnym (wytwarzają
przeciwciała, różnicują się w komórki pamięci)



LIMFOCYT Y T- dojrzewają w grasicy
(wspomagają limfocyty B, migrują do
obwodowych narządów i tkanek limfatycznych
,gdzie spełniają rolę obronną)

CZĄSTECZKI biorące udział w odporności nabytej:



PRZECIWIAŁA



CYTOKINY

ODPORNOŚĆ NABYTA

Dwa rodzaje limfocytów B :



Limfocyty B1 T- niezależne wytwarzają
przeciwciała IgM



Limfocyty B2 zależne od limfocytów T
,odpowiadają za odpowiedź humoralną z
przeciwciałami IgG , IgA i IgE

Limfocty T pod wpływem antygenu –rozwija

się odpowiedź typu komórkowego

ODPORNOŚĆ NABYTA
-KOMÓRKI-

Humoralna-polega na tym iż kompleks obcy

antygen-antygen głównego układu
zgodności tkankowej MHC prezentowany
jest przez makrofaga. Z kompleksem tym
wiążą się także limfocyty T. Wydzielaja one
interleukiny,które aktywują kompletne
limfocyty B te mnożą się,a niektóre
rozwijają się jako komórki plazmatyczne
,uwalniające przeciwciała.

ODPORNOŚĆ NABYTA

Komórkowa-specyficzne limfocyty T są

uaktywniane przez pomocnicze limfocyty T i
kompleks obcy antygen-antygen (MHC)
prezentowany na powierzchni makrofaga.



Niektóre limfocyty T różnicują się i stają się
cytotoksyczne ,niektóre pozostają w
węzłach limfatycznych jako komórki pamięci
,inne stają się pomocniczymi lub
supresyjnymi.

ODPORNOŚĆ NABYTA

Wprowadzenie obcego antygenu do

organizmu powoduje reakcję swoistych
limfocytów T i B wiążących antygen,
powstają komórki specyficzne dla danego
antygenu. Komórki reagują z antygenem
neutralizując go lub eliminując ,stanowią
one pamięć w późniejszej odpowiedzi
immunologicznej.

ODPORNOŚĆ NABYTA
-PAMIĘĆ-



Każde kolejne wniknięcie do organizmu
takiego samego antygenu wywołuje
szybsze reakcje specyficznych komórek
wytwarzanie przeciwciał



Organizm zwykle nie zostaje zakażony
dwukrotnie tym samym drobnoustrojem.

ODPORNOŚĆ NABYTA
-PAMIĘĆ-

CENTRALNE I OBWODOWE NARZĄDY

LIMFATYCZNE



GRASICA I SZPIK (centralne narządy u ssaków
limfocyty B i T)



SZPIK KOSTNY (dojrzewanie wszystkich komórek
limfoidalnych )



GRASICA (niezbędna do dojrzewania limfocytów T )



ŚLEDZIONA (przesączanie krwi i wychwytywanie z
niej mikroorganizmów –wytwarzanie odpowiedzi
immunologicznej)



WĘZŁY LIMFATYCZNE (wytwarzanie odpowiedzi
immnologicznej

ODPORNOŚĆ NABYTA



Nasz układ odpornościowy otrzymaliśmy po
przodkach gatunku homo sapiens. W
środowisku w którym żyli nasi
praprzodkowie było pełno wirusów, bakterii,
pierwotniaków i innych pasożytów gotowych
do inwazji –łatwo zapadali na choroby
kończące się śmiercią. Obecność tych
mikroorganizmów powodowała
wykształcenie układu odpornościowego
który posiadamy do dziś.

EWOLUCJA ODPORNOŚCI



Przeszczepy

-odporność wrodzona toleruje

inne narządy, komórki, odporność nabyta
odrzuca



Immunosupresja-leki wyciszające
nadwrażliwość szczególnie podczas obcego
przeszczepu



Autoimmunizacja-atak na własne komórki
jak na obce



Nadwrażliwość-alergie

IMMUNOLOGIA

KONIEC

DZĘKUJEMY ZA UWAGĘ