Prawo wspólnego rynku

i jego zastosowanie do

przedsiębiorstw

Dr Jana Plapavová – Latanowicz

Centrum Europejskie

Uniwersytet Warszawski

Funkcje przedsiębiorstwa

• Funkcja zakupu
• Funkcja handlowa
• Funkcja finansowa
• Funkcja personalna
• Funkcja produkcyjna
• Funkcja badawczo-rozwojowa
• Funkcja strategiczna

Funkcja zakupu

• Czynności podejmowane w celu zaopatrzenia

się przez przedsiębiorstwo w towary lub usługi
celem zapewnienia własnej produkcji

• Mają zastosowanie przepisy TWE o

swobodnym przepływie towarów oraz usług

• Zastosowanie art. 81 i 82 TWE (reguły

konkurencji skierowane do przedsiębiorstw)

Porozumienia o wyłącznych zakupach

Co należy sobie powtórzyd:

 Zakres zakazu z art. 81 ust. 1 TWE (zakaz porozumieo zakłócających konkurencję =

zakaz zmowy kartelowej)

 Znaczenie pojęcia „wpływ na handel między paostwami członkowskimi” –

rozgraniczenie kompetencji

 Formy zmowy kartelowej
 Zasada eksterytorialności (teoria skutków, teoria implementacji)
 Porozumienia bagatelne (de minimis)
 Pojęcie rynku właściwego i sposób jego określania
 Skutki naruszenia zakazu (art. 81 ust. 2 TWE)
 Wyłączenia z zakazu (przesłanki traktatowe - pozytywne i negatywne, art. 81 ust. 3

TWE)

 Wyłączenia grupowe
 Przepisy implementujące art. 81 i 82 TWE (Rozporządzenie 1/2003), zasady

proceduralne

 Decentralizowane stosowanie art. 81 i 82 TWE
 Orzeczenie w sprawie Consten & Grunding (zbiór pod red. W. Czaplioskiego)

Porozumienia o wyłącznych zakupach

• Porozumienia o wyłącznym zaopatrzeniu

(zakupach/sprzedaży). Uwaga: nie mylid z wyłącznymi
dostawami!

• Ma charakter porozumienia wertykalnego

– obniża konkurencję jeżeli zawiera

wertykalne ograniczenia

po stronie kupującego (np. niedokonywanie zakupu towaru
konkurencyjnych marek)

• Stosuje się Rozporządzenie 2790/1999 w sprawie

stosowania art. 81 ust. 3 Traktatu do grup wertykalnych
porozumieo i praktyk uzgodnionych

• Zalety

Porozumienia o wyłącznych zakupach

- definicja

• Rodzaj „

zobowiązania do niekonkurowania

”

• bezpośredni lub pośredni obowiązek nakazujący

kupującemu nie produkowad,

nie nabywad

, nie

sprzedawad, bądź nie odsprzedawad

towarów lub

usług, które konkurują z towarami albo usługami

objętymi porozumieniem

bądź bezpośredni lub

pośredni

obowiązek dokonywania przez nabywcę

u

dostawcy albo w innym przedsiębiorstwie

wyznaczonym przez dostawcę

więcej niż 80%

całkowitych zakupów towarów lub usług

objętych

porozumieniem i ich substytutów na rynku właściwym,

obliczonych na postawie wartości zakupów w

poprzednim roku kalendarzowym”

Rozporządzenie 330/2010

o wyłączeniu grupowym porozumieo wertykalnych

• Zasada zbilansowania zalet poszczególnych

rodzajów porozumieo w stosunku do skutków

ujemnych (tj. antykonkurencyjnych)

• Porozumienie spełniające przesłanki zawarte w

Rozporządzeniu jest wyjęte spod zakazu z art. 101

ust. 1 TFUE

• Stosuje się tylko wówczas jeżeli udział w rynku nie

przekracza 30%

• Do porozumieo nie objętych Rozporządzeniem

stosują się zasady ujęte w Wytycznych w sprawie

porozumieo wertykalnych

Pojęcie „przedsiębiorstwo”,

„dostawca” i „kupujący”

Dotyczy także przedsiębiorstw powiązanych, którymi są:

• Przedsiębiorstwa w których strona porozumienia

bezpośrednio lub pośrednio:

– Ma możliwośd wykorzystywania więcej niż połowy głosów lub
– Ma możliwośd mianowania więcej niż połowy członków rady

nadzorczej, zarządu lub organów prawnie reprezentujących

przedsiębiorstwo

– Ma prawo zarządzad działalnością przedsiębiorstwa.

• Przedsiębiorstwo kontrolujące przedsiębiorstwo w którym

strona porozumienia posiada jedno z uprawnieo jw.

• Przedsiębiorstwa kontrolowane przez przedsiębiorstwo jw.
• Przedsiębiorstwa wspólne kontrolujące jw.
• Przedsiębiorstwa wspólnie kontrolowane przez jw.

Rozporządzenie 330/2010

o wyłączeniu grupowym porozumieo wertykalnych

• Nie dotyczy „rzeczywistych” umów o

przedstawicielstwie handlowym (tj. tych w
których przedstawiciel nie ponosi ryzyka
finansowego lub komercyjnego związanego z
transakcją)

• Typy ryzyka komercyjnego i finansowego:

– Związane bezpośrednio z negocjowaną umową (np.

finansowanie towaru)

– Poniesienie kosztów inwestycji celem wykonywania

danej działalności (np. stacja paliw)

Rozporządzenie 330/2010

- zakres zastosowania

• Definicja porozumienia wertykalnego:

Porozumienie lub praktyka uzgodniona
pomiędzy dwoma lub większą liczbą
przedsiębiorstw, z których każde działa w
ramach porozumienia na różnym szczeblu
łaocucha produkcji lub dystrybucji i
odnoszących się do warunków, zgodnie z
którymi strony mogą kupowad, sprzedawad i
odsprzedawad określone towary.

Rozporządzenie 330/2010

- zakres zastosowania

• Dotyczy porozumieo dotyczących kupna/sprzedaży

towarów lub usług

• Nie dotyczy umów o przeniesienie praw własności

intelektualnej

• Jeżeli przeniesienie praw własności intelektualnej stanowi

element dodatkowy porozumienia rozporządzenie ma

zastosowanie (np. prawo używania znaku towarowego

przez franchisobiorcę)

• Nie dotyczy umów zawartych pomiędzy konkurentami

z

wyjątkiem tych, które nie mają charakteru wzajemnego

(oraz kupujący ma obrót poniżej 100 mil. EUR lub kupujący

nie jest konkurentem na poziomie produkcji, ale tylko

konkurentem na poziome dostaw lub dystrybucji)

Rozporządzenie 330/2010

- warunki zastosowania

1. Brak najcięższych ograniczeo konkurencji (hard -

core) – lista w art. 4 Rozporządzenia

2. Udział w rynku dostawcy (sprzedającego) oraz

odbiorcy (kupującego) poniżej 30%

3. Są spełnione warunki dla trzech specjalnych

warunków dotyczących:

– zobowiązania do niekonkurowania w trakcie trwania

umowy

– zobowiązania do niekonkurowania po skooczeniu

trwania umowy

– wyłączenia konkretnych marek w systemie selektywnej

dystrybucji

Najcięższe ograniczenia konkurencji

(5 hard-core restrictions)

Obecnośd któregokolwiek z poniższych ograniczeo
w porozumieniu powoduje, iż

porozumienie jako

takie (w całości) nie podlega wyłączeniu

:

1. Ograniczenie uprawnienia kupującego do

ustalania cen sprzedaży (ceny sztywne, ceny
minimalne)

– nie dotyczy maksymalnych cen sprzedaży i zalecanych

cen sprzedaży

Najcięższe ograniczenia konkurencji

(5 hardcore restrictions)

2. Ograniczenie terytorium lub klientów na które bądź

którym nabywca może sprzedawad towar lub usługę z

wyjątkiem:

– Ograniczenia

aktywnej sprzedaży

do wyłącznego terytorium lub

wyłącznej grupy klientów uprawnionego dostawcy (wyłączna

dystrybucja)

– Zakaz sprzedaży ostatecznym użytkownikom przez

hurtownika

– Zakaz

dystrybutorów selektywnych

sprzedawad towar

nieautoryzowanym dystrybutorów na terytorium na którym

dostawca stosuje ten system.

– Ograniczenia uprawnienia kupującego do sprzedawania

komponentów dostarczonych w celach połączenia klientom,

którzy użyli by je do produkcji tego samego rodzaju towaru jak

tego wyprodukowane go przez dostawcę.

Najcięższe ograniczenia konkurencji

(5 hardcore restrictions)

3. Ograniczenie aktywnej lub pasywnej sprzedaży

ostatecznym użytkownikom przez uczestników

systemu

selektywnej dystrybucji

działającym na

detalicznym szczeblu obrotu handlowego (selektywną

dystrybucję nie można łączyd z wyłączną dystrybucją)

– Wyjątek: klauzula lokalizacyjna (dostawca zobowiązuje się

do dostarczania towaru jednemu dystrybutorowi i

zobowiązuje go nie sprzedawania poza daną lokalizacją)

4. Ograniczenie wzajemnych dostaw pomiędzy

autoryzowanymi dystrybutorami w obrębie systemu

selektywnej dystrybucji

, w tym między

dystrybutorami działającymi na różnym szczeblu

Najcięższe ograniczenia konkurencji

(5 hardcore restrictions)

5. Ograniczenie uzgodnione pomiędzy dostawcą

komponentów i kupującym, który łączy te
komponenty, ograniczające dostawcę w
sprzedaży ich jako części zamiennych
ostatecznym użytkownikom lub niezależnym
zakładom naprawczym

30 % próg

• Dostawca i odbiorca

towaru lub usług mają

udział w rynku właściwym (rynek właściwy
sprzedaży u dostawcy, rynek właściwy
zakupów u odbiorcy)

poniżej 30%

(tj. na

którym każdy z nich sprzedaje/kupuje towary
lub usługi objęte porozumieniem). Ustalając
próg porównuje się obrót osiągnięty na danym
rynku właściwym z całkowitą wartością
sprzedaży na danym rynku.

Obrót

są to wpływy brutto lub

należności

brutto ze

sprzedaży towarów

czy

usług

dostarczonych przez

dany

podmiot gospodarczy

.

De minimis dla porozumieo wertykalnych

Obwieszczenie Komisji w sprawie porozumieo o

mniejszym znaczeniu (2001)

• Jeżeli udział w rynku właściwym wszystkich

przedsiębiorstw biorących udział w
porozumieniu jest poniżej

15%

uważa się, że

porozumienie nie wywiera skutków
antykonkurencyjnych

• W przypadku współistnienia kilku podobnych

porozumieo wertykalnych, które prowadzą do
zamknięcia rynku, próg wynosi

5%

Specjalne warunki

dla 3 ograniczeo wertykalnych (1)

Zawarcie w porozumieniu któregokolwiek z
poniższych zobowiązao pozbawia przywileju
stosowania zwolnienia grupowego o ile danego
zobowiązania nie można traktowad oddzielnie od
reszty porozumienia:

• Zobowiązanie do niekonkurowania istniejące w

trakcie trwania umowy zawarte na czas
nieokreślony lub na okres dłuższy niż 5 lat

– Wyjątek: sprzedaż z pomieszczeo należących do

dostawcy lub wynajętych przez dostawcę

Specjalne warunki

dla 3 ograniczeo wertykalnych (2)

• Zobowiązanie do niekonkurowania istniejące

po skooczeniu umowy

– Wyjątek: konieczne celem ochrony know-how

przekazane przez dostawcę kupującemu,
ograniczone do miejsca sprzedaży z którego
kupujący prowadził działalnośd, które nie trwa
więcej niż 1 rok po skooczeniu umowy

• Zakaz sprzedaży konkurencyjnych marek w

systemie selektywnej dystrybucji

Pozbawienie przywileju korzystania z

Rozporządzenia

• Umowy, do których Rozporządzenie ma

zastosowanie, korzystają z

domniemania

legalności

• Wyjątkowo, jeżeli porozumienie ogranicza

konkurencję i to nie jest wyważone jego
pozytywnymi skutkami, Komisja może w stosunku
do konkretnego porozumienia

wycofad

zwolnienie grupowe

(np. w razie istnienia kilku

równoległych sieci wertykalnych)

Obwieszczenie Komisji: Wytyczne

w sprawie ograniczeo wertykalnych

• Dz. Urz. UE 2010 C 130/01
• Wytyczne nie wykluczają ewentualnego

równoległego zastosowania z art. 102 TFUE
(zgodnośd z Wytycznymi nie oznacza
automatycznie zgodności z art. 102 TFUE)

Cel Wytycznych

• Określają porozumienia, które spełniają

przesłanki art. 101 ust. 3 TFUE a więc nie są
zakazane na gruncie art. 101 ust. 1 TFUE

• Wykłada reguły zawarte w Rozporządzeniu
• Określa zasady cofnięcia zwolnienia i

niezastosowania Rozporządzenia

• Określa ogólne ramy analizy oraz politykę

stosowania prawa przez Komisję w sprawach
indywidualnych dot. porozumieo wertykalnych

Zastosowanie art. 101 TWE do

porozumieo wertykalnych

• Sprawa

Consten-Grundig v. Komisja

(Czapl. s. 727)

• Sprawa

Societe Technique Miniere v. Machinenbau

Ulm GmbH

(Czapl. s. 733)

• Zasada zbalansowania skutków prokonkurencyjnych i

antykonkurencyjnych

• Wchodzi w grę wówczas jeżeli mała jest konkurencja

między markami

• Analiza skutków prawnych i ekonomicznych (w tym

potencjalnych) = ekonomiczne podejście Komisji

Porozumienia nie objęte zakazem

• De minimis

(Obwieszczenie z 2001 r.)

• Rzeczywiste umowy agencyjne

: osobie prawnej lub

fizycznej (agentowi) przyznano uprawnienie do
negocjowania i/lub zawierania umów w imieniu innej
osoby (zleceniodawcy) we własnym imieniu albo w
imieniu dającego zlecenie, na:

– zakup towarów lub usług przez dającego zlecenie, lub
– sprzedaż towarów lub usług dostarczonych przez dającego

zlecenie

Bez ryzyka finansowego i handlowego

ponoszonego przez agenta =

dyrektywą Rady 86/653/EWG

Pojęcie porozumienia wertykalnego

1. Porozumienie lub praktyka uzgodniona pomiędzy

dwoma lub większą liczbą przedsiębiorstw

(nie

dotyczy ostatecznych klientów)

2. z których każde działa w ramach porozumienia na

różnym szczeblu łaocucha produkcji lub dystrybucji

(nie wyklucza to aktywności przedsiębiorstw na
więcej niż jednym szczeblu)

3. i odnoszących się do warunków, zgodnie z którymi

strony mogą kupowad, sprzedawad i odsprzedawad
określone towary bądź usługi.

Niezastosowanie Rozporządzenia

• Brak domniemania nielegalności porozumieo

wertykalnych nie objętych Rozporządzeniem

• Brak zgłoszeo indywidualnych do Komisji

– Samoocena
– Sądy krajowe stosują bezpośrednio skuteczny

przepis art. 101 ust. 3 TFUE

– Komisja nie nakłada grzywny, jeżeli

przedsiębiorstwo w dobrej wierze założyło
nieprzekroczenie progu 30%

Niezastosowanie Rozporządzenia

• Obecnośd w porozumieniu lub wykonywanie

poprzez porozumienie najcięższego
ograniczenia konkurencji (hardcore) powoduje
utratę przywileju wyłączenia

• Do pozostałych warunków stosuje się zasadę

oddzielenia

• Kilka różnych towarów/usług sprzedawanych

w ramach tego samego systemu dystrybucji –
próg udziału liczy się oddzielnie.

Procedura pozbawienia przywileju

wyłączenia grupowego

• Podobne porozumienia zostały wprowadzone

w życie przez konkurencyjnych dostawców
(najwyraźniej w przypadku sprzedaży
ostatecznym konsumentom) = efekt kumulacji

• Nabywca ma znaczną siłę rynkową na rynku

niższego szczebla

• Ciężar dowodu spoczywa na Komisji lub

krajowych organach ds. konkurencji

• Brak skutku wstecznego

Niezastosowanie zwolnienia w razie istnienia

kilku sieci porozumieo na specyficznych rynkach

• Upoważnienie

dla Komisji do pełnego

przywrócenia zakazu z art. 101 ust. 1 w razie
sieci równoległych porozumieo, które
obejmują więcej niż 50% rynku właściwego

• Wyraźnie określony zakres zastosowania

(geograficzny, produktowy) oraz ustalenie
rodzaju ograniczenia wertykalnego w
odniesieniu do którego zwolnienie nie będzie
dłużej stosowane.

Definicja rynku właściwego i zasady

obliczania udziału w rynku (1)

• Obwieszczenie Komisji w sprawie rynku

właściwego z 1997 r.

• Określanie progu 30% w ramach

Rozporządzenia (dostawcy oraz nabywcy)

Definicja rynku właściwego i zasady

obliczania udziału w rynku (2)

• Rynek właściwy

przy ocenianiu indywidualnym

– Ocenia się też wpływ na rynki niższego szczebla

• Półprodukty: z reguły nie wpływa na rynek niższego

szczebla

• Produkty finalne: możliwy wpływ na rynek niższego

szczebla (zwłaszcza jeżeli nabywcą jest detalista)

• Ocena rynku wtórnego w zależności od okoliczności

sprawy (jeżeli dostawca wytwarza oryginalny sprzęt i
części zamienne do niego lub zleca podwykonawstwo
części)

Zasady polityki stosowania art. 101

ust. 1 w sprawach indywidualnych

Negatywne skutki ograniczeo wertykalnych:

• ustanawiają bariery dostępu do rynku
• zmniejszają konkurencję między markową i

ułatwiają zmowę

• zmniejszają konkurencję w ramach jednej

marki pomiędzy dystrybutorami tej samej
marki

• stanowią przeszkodę w integracji rynku

Podstawowe komponenty

ograniczeo wertykalnych

• Jednomarkowośd

– Nakłonienie nabywcy, aby zaopatrywał się u

jednego dostawcy

• Ograniczona dystrybucja

– Dokonywanie sprzedaży przez producenta tylko

jednemu lub ograniczonej liczbie nabywców

• Narzucanie cen odsprzedaży
• Podział rynku

Zasady polityki stosowania art. 101

ust. 1 w sprawach indywidualnych

Pozytywne skutki ograniczeo wertykalnych

• Rozwiązuje problem pasożytów („free-riders” )
• Ułatwia wejście na nowe rynki
• Ograniczanie sprzedaży do tzw. sklepów wysokiej klasy

ułatwia wprowadzenie produktu

• Rozwiązuje „problem zatoru” („hold-up”)
• Ułatwia przekazanie know-how
• Zwięskza oszczędności w dystrybucji
• Ułatwia pozyskiwanie kapitału
• Sprzyja jednolitości i standaryzacji jakościowej (tzw. wizerunek

marki)

Zasady polityki stosowania art. 101

ust. 1 w sprawach indywidualnych

Ograniczenia wertykalne (1):

1. Nabierają na znaczeniu w przypadku małej konkurencji

między markami

2. Ograniczenia wertykalne zmniejszające konkurencje między

markami są bardziej szkodliwe niż te zmniejszające
konkurencję w ramach jednej marki

3. Ograniczenia dystrybucji ograniczają wybór konsumentów
4. Porozumienia wyłączne bardziej zagrażają konkurencji niż

niewyłączne

5. Większe zagrożenie ograniczenia konkurencji istnieje w

przypadku towarów markowych niż niemarkowych

Zasady polityki stosowania art. 101

ust. 1 w sprawach indywidualnych

Ograniczenia wertykalne (2):

6. Połączenie ograniczeo wertykalnych wzmacnia ich

negatywne skutki

7. W razie istnienia równoległych sieci zagrożenie dla

konkurencji wzrasta

8. Przekazanie know-how uzasadnia ograniczenia
9. Dokonanie specyficznych inwestycji uzasadnia ograniczenia
10. Wprowadzenie nowego produktu uzasadnia ograniczenia

Metodologia analizy

• Określenie rynku

właściwego

• Ewentualne

wyłączenie w ramach
Rozporządzenia
(poniżej 30% progu)

• Zbadanie, czy

porozumienie podlega
pod zakaz (powyżej
30% progu)

• Zbadanie czy

porozumienie spełnia
warunki wyłączenia na
gruncie art. 81 ust. 3

Czynniki oceny

w oparciu o art. 101 ust. 1 TWE

• Pozycja rynkowa dostawcy
• Pozycja rynkowa konkurentów
• Pozycja rynkowa nabywcy
• Bariery dostępu
• Dojrzałośd rynku
• Szczebel handlu
• Właściwości produktu
• Inne czynniki

Czynniki oceny

w oparciu o art. 101 ust. 3 TWE

Kryteria oceny najbardziej typowych

ograniczeń wertykalnych

• Jednomarkowośd
• Wyłączna dystrybucja
• Wyłączny przydział klientów
• Selektywna dystrybucja
• Franchising
• Wyłączna dostawa
• Umowy wiązane
• Zalecane i maksymalne ceny odsprzedaży

Jednomarkowośd

(zobowiązanie do niekonkurowania)

• nabywca jest motywowany lub zobowiązany do

dokonywanie 80% lub więcej zakupów pewnego
rodzaju towarów towarami konkretnej marki i nie
będzie on nabywad i odsprzedawad konkurencyjnych
towarów bądź usług

• może prowadzid do zamknięcia dostępu do rynku

konkurencyjnym i potencjalnym dostawcom

• efekt kumulacyjny zwiększa prawdopodobieostwo

zmowy

• Typowy przykład: wyłączne zakupy (funkcja zakupu)

Jednomarkowośd

kryteria oceny

• Efekt kumulacyjny + długośd trwania =

zamknięcie dostępu do rynku

• Niedominujące przedsiębiorstwa + do 1 roku

trwania = nie ma skutków antykonkurencyjnych

• Niedominujące przedsiębiorstwa + od 1 – 5 lat

trwania = wymaga wyważenia

• Produkty finalne = efekt zamknięcia bardziej

prawdopodobny

Jednomarkowośd

kryteria oceny (cd)

• Półprodukty + brak dominacji + pokrycie mniej

niż 50% rynku = z reguły brak efektu
zamknięcia rynku

• Towary finalne + szczebel detaliczny + brak

dominacji + pokrycie więcej niż 30% rynku =
znaczny efekt zamknięcia

• Towary finalne + szczebel hurtowy = efekt

zamknięcia zależy od rodzaju sprzedaży i
barier wejścia

Wyłączna dystrybucja

i wyłączny przydział klientów - istota

• dostawca zgadza się sprzedawad swój towar

tylko jednemu dystrybutorowi do odsprzedaży
na pewnym terytorium lub pewnej określonej
grupie klientów

• dystrybutor ograniczony w możliwości

dokonywania aktywnej sprzedaży na
obszarach innych wyłącznych dystrybutorów
lub wobec grup klientów przydzielonym innym
wyłącznym dystrybutorom

Wyłączna dystrybucja

i wyłączny przydział klientów

– zasady polityki Komisji (1)

• czym silniejsza jest pozycja dostawcy, tym bardziej problematyczne staje

się obniżenie konkurencji w ramach jednej marki

• kilkakrotne wyłączne dealerstwo może zwiększad ryzyko horyzontalnej

zmowy

• wyłączny dostawca posiada znaczną siłę nabywczą (jeżeli np. na poziomie

sprzedaży detalicznej staje się wyłącznym dystrybutorem dla całego albo
znacznej części rynku) zamknięcie rynku dla pozostałych dystrybutorów
może mied poważne skutki antykonkurencyjne

• Wyłączna dystrybucja na poziomie sprzedaży detalicznej będzie wywierała

skutek antykonkurencyjny z większym prawdopodobieostwem niż
wyłączna dystrybucja na poziomie sprzedaży hurtowej

Wyłączna dystrybucja

i wyłączny przydział klientów

– zasady polityki Komisji (2)

• Mniejszy skutek antykonkurencyjny jeżeli producent nie jest

dominujący i wyłączny hurtownik nie jest ograniczony w
zakresie sprzedaży detalistom

• Połączenie wyłącznej dystrybucji lub wyłącznego przydziału

klientów z wyłącznymi zakupami zwiększa ryzyko podziału
rynku oraz dyskryminacji cenowej

• Prowadzi do efektywności tam, gdzie dystrybutor musi

zainwestowad celem ochrony lub stworzenia wizerunku marki

• Prowadzi do efektywności tam, gdzie dystrybutor musi

inwestowad do specyficznego wyposażenia, pewnej
sprawności (szkolenia) lub know-how celem dostosowania się
do wymogów klientów

Selektywna dystrybucja - istota

• Liczba dystrybutorów jest ograniczona poprzez

stosowanie kryteriów selekcyjnych
(dystrybutor autoryzowany)

• Autoryzowani dystrybutorzy są ograniczeni w

ich możliwości sprzedaży, nie pozwala im się
sprzedawad dystrybutorom
nieautoryzowanym, mogą sprzedawad towar
innym autoryzowanym dystrybutorom lub
ostatecznym konsumentom

Selektywna dystrybucja - formy

• Kryteria selekcji oparte na obiektywnych

kryteriach czysto

jakościowych

związanych z

natura produktu (wyłączone z zakazu z art. 81
ust. 1) – brak numerus clausus, brak
dyskryminacji

• Kryteria selekcji oparte na kryteriach

ilościowych

mają za skutek ograniczenie liczby

autoryzowanych dystrybutorów poza
kryteriami jakościowymi - zasady traktowania

Zasady traktowania selektywnej dystrybucji

opartej na kryteriach ilościowych (1)

• Czym silniejsza jest pozycja rynkowa dostawcy, tym

poważniejszy jest skutek antykonkurencyjny

• Jeżeli ponad jedna połowa rynku jest pokryta

systemami selektywnej dystrybucji istnieje znaczne
ryzyko powstania skutków antykonkurencyjnych w
postaci kumulowanego skutku wszystkich takich
systemów

• Większy skutek antykonkurencyjny tam, gdzie silna

organizacja dealerów stanowi restrykcyjne warunki
selekcji dostawców

Zasady traktowania selektywnej dystrybucji

opartej na kryteriach ilościowych (2)

• gdzie łączny udział w rynku pięciu najwyższych dostawców

przekracza 50% nie mogą narzucad swoim autoryzowanym
dystrybutorom warunek zapewniający, że nie będą oni
sprzedawad marek określonych konkurentów (nie można więc
stworzyd ‘klubu wybranych marek’ lub łączyd selektywną
dystrybucję z jednomarkowością)

• zwiększa efektywnośd tam, gdzie inwestycje dokonane przez

dystrybutorów są wymagane celem ochrony lub stworzenia
wizerunku marki lub celem zapewnienie usług
przedsprzedażowych

• efektywności są największe u nowych produktów, produktów

złożonych oraz produktów których jakośd trudno określid przed
konsumpcją lub nawet po niej (produktów związanych z
zaufaniem)

Franchising - istota

• zawierają

licencję praw własności intelektualnej

dotyczącej w

szczególności znaków towarowych oraz know-how w celu ich
używania w dystrybucji towarów lub usług oraz

• w czasie trwania umowy franchisodawca zwykle zapewnia

franchisobiorcy

pomoc handlową lub techniczną

• umowy franchisingu zwykle zawierają połączenie różnych

ograniczeo wertykalnych odnoszących się do sprzedawanych
produktów, w szczególności selektywnej dystrybucji lub/i
klauzuli o niekonkurowaniu i/lub wyłącznej dystrybucji lub
słabszych ich form

Franchising – zasady polityki

Komisji (1)

• Czym większe znaczeniem ma transfer know-

how, tym większe jest prawdopodobieostwo
zwolnienia

• Zobowiązanie nie sprzedawad

konkurencyjnych towarów lub usług przez cały
okres trwania umowy nie będzie objęte
zakazem, kiedy jest ono niezbędne do
zachowania wspólnej tożsamości i dobrego
imienia sieci franchisingowej

Franchising – zasady polityki

Komisji (2)

Następujące

zobowiązania franchisobiorcy

są, co do zasady, uważane za konieczne w celu

ochrony praw własności intelektualnej należących do franchisodawcy i są

dozwolone

:

– nie prowadzid, bezpośrednio lub pośrednio, podobnej działalności gospodarczej
– nie przyjmowad udziałów w kapitale konkurencyjnych przedsiębiorstw, o ile taki udział w

kapitale spowodował by franchisobiorcy zdolnośd wpływu na zachowanie gospodarcze
konkurencyjnego przedsiębiorstwa

– do nieujawniania trzecim osobom treści know-how przekazanego przez franchisodawcę

dopóki takie know-how nie stanie się publiczne dostępne

– przekazad franchisodawcy jakiekolwiek doświadczenie uzyskane w trakcie korzystania z

franchizy oraz przekazad mu i innym franchisobiorcom niewyłączną licencję względem
tak uzyskanego know-how

– do informowania franchisodawcy o przypadkach naruszeo praw własności intelektualnej

objętych licencją, do powzięcia kroków prawnych przeciwko takim naruszeniom oraz do
współpracy z franchisodawcą w jakimkolwiek postępowaniu przeciwko naruszycielom

– do nieużywania know-how objętego licencją w celu innym niż w celu wykorzystania

franchizy.

– do nie dokonywania cesji praw i obowiązków wynikających z umowy franchisingu na

rzecz innych podmiotów bez zgody franchisodawcy.

Wyłączna dostawa

• zobowiązuje lub motywuje dostawcę do

sprzedaży określonych towarów lub usług
tylko jednemu nabywcy w ramach Wspólnoty
Europejskiej celem jego określonego używania
lub w celu jego odsprzedaży

• z reguły jest wykorzystywana w przemyśle dla

produktów nie będących produktami finalnymi

Wyłączna dostawa - zasady

polityki Komisji (1)

• Niska siła rynkowa nabywcy = z reguły brak

skutków antykonkurencyjnych (SA)

• Udział nabywcy w rynku niższego szczebla

powyżej 30% = możliwe SA

• Czym wyższy udział dostaw i okres związania

tym większe SA

• Ograniczenia poniżej 5 lat = konieczne

wyważenie SA, powyżej 5 lat = SA (zamknięcie
rynku)

Wyłączna dostawa - zasady

polityki Komisji (2)

• Spółki dominujące z reguły nie mogą narzucid

zobowiązania do wyłącznych dostaw swoim
dostawcom

• Zamknięcie konkurujących nabywców nie jest bardzo

prawdopodobne w przypadku jeżeli konkurenci mają
zbliżoną siłę nabywczą

• Niedominujący dostawca z nabywcą muszą poczynid

specyficzne inwestycje – wyłączna dostawa jest
usprawiedliwiona nawet w połączeniu z
zobowiązaniem do niekonkurowania

Wyłączna dostawa - zasady

polityki Komisji (3)

• Zamknięcie dostępu do rynku jest bardziej

prawdopodobne w przypadku towarów
heterogenicznych i finalnych

• Zamknięcie dostępu do rynku jest mniej

prawdopodobne w przypadku produktów
homogenicznych (niezróżnicowanych) i
półproduktów u niedominujących nabywcy z
dostawcą

• Porozumienie o wyłącznych dostawach prowadzi do

efektywności tam, gdzie nabywca musi poczynid
specyficzne inwestycje

Umowy wiązane

• Dostawca uzależnia sprzedaż danego produktu

(produkt wiążący) od warunkowego zakupu
innego odmiennego produktu (produkt
wiązany) od siebie lub od kogoś przez siebie
wskazanego

• Jeżeli nie jest obiektywnie usprawiedliwione

właściwością produktu – art. 102 TFUE

• Skutki: zamknięcie lub wyższe bariery dostępu

do rynku, stworzenie sztucznych cen

Umowy wiązane – zasady polityki

Komisji (1)

• W razie udziału w rynku dostawcy powyżej 30% =

zakazane, chyba że znaczne efektywności odczują
konsumenci

• Sprzedaż wiązana połączona z zobowiązaniem do

niekonkurowania w odniesieniu do produktu
wiążącego = zwiększenie pozycji dostawcy i większe
SA

• Silni konkurencyjni dostawcy = brak SA
• Efekt kumulacji bez efektywności dla konsumentów =

cofnięcie zwolnienia grupowego

Umowy wiązane – zasady polityki

Komisji (2)

• nabywcy posiadają znaczną siłę nabywczą = znaczne SA
• efektywności wywodzą się ze wspólnej produkcji lub wspólnej

dystrybucji lub wywodzą się z faktu, iż dostawca może
kupowad wiązany towar w dużych ilościach + obniżka kosztów
przeniesiona na konsumentów

• nie będzie podlegała wyłączeniu, jeżeli detalista może

regularnie uzyskiwad dostawy tego samego lub
ekwiwalentnego produktu na tych samych lub lepszych
warunkach niż te oferowane przez dostawcę, który stosuje
sprzedaż wiązaną

• może pomagad zapewnid pewną jednolitośd i standaryzację

jakościową i niema innego sposobu realizacji

Zalecane i maksymalne ceny

odsprzedaży

• Może ułatwiad zmowę pomiędzy dostawcami

(w szczególności w ramach wąskiego
monopolu)

• Czym jest silniejsza pozycja rynkowa dostawcy

tym większe ryzyko, że maksymalna lub
zalecana cena odsprzedaży będzie stosowana
przez większośd odsprzedawców

• Pozycja rynkowa konkurentów

Zadanie dwiczeniowe:

• Znajdź i opisz na piśmie praktyczny przykład porozumienia

wertykalnego, którego elementy wpływają ograniczająco na
konkurencję

• Opisane porozumienie niekoniecznie musi mied skutki

antykonkurencyjne i nie musi wywierad wpływ na handel
pomiędzy paostwami

• Strony porozumienia muszą zostad ujawnione (poufnośd)
• Nie można opisywad spraw hipotetycznych (zmyślonych)
• Żadna ze stron porozumienia nie może się powtarzad. O

kolejności decyduje zgłoszenie pod adresem:

[e-mail]

(temat: porozumienie wertykalne)

Opracowanie – wymogi:

• Musi mied charakter oryginalny i analityczny i

byd rezultatem własnej pracy studenta

• Musi zawierad następujące elementy:

– Opis stanu faktycznego (strony porozumienia, opis

rynku właściwego produktu i geograficznego,
udziały w rynku stron, opis treści porozumienia
oraz klauzuli ograniczających konkurencję)

– Ocena wg Wytycznych (które elementy znajdują

się w porozumieniu, jakie są wady i zalety
porozumienia w danym przypadku dla stron)

Opracowanie

– treśd, korzyści, wady

• Długośd opracowania nie może przekraczad 2 strony formatu A4 (1800

znaków w tym spacje)

• Opracowanie musi byd oryginalne i mied charakter analityczny
• Stan faktyczny nie może byd zmyślony, w sprawie nazw stron poufnośd

gwarantowana

• Terminowe złożenie opracowania zgodnego z ww. wymogami podnosi

ocenę z egzaminu o 1 stopieo pod warunkiem uzyskania oceny na
egzaminie co najmniej dst. (nie dotyczy egzaminów warunkowych)

• Składający opracowanie musi byd gotowy do przedstawienia go na

wykładzie w formie prezentacji

• Opracowanie musi zostad złożone do 16 grudnia b.r. godz. 17.15

(rozstrzyga moment otrzymania e-mailem lub wręczenia)

Przykład opracowania

sprawa Harry’ego Pottera (streszczenie)

Mój wujek ma księgarnie w Olsztynku. Jest to jedyna księgarnia w tym

mieście, najbliższa następna jest w 40 km oddalonym Olsztynie.

Obrót księgarni wynosi … tys. zł. (nieobowiązkowe). Wujek sprzedaje książki

beletrystyczne oraz podręczniki. Zdecydowaną częśd jego klientów (ok.
95%) stanowią uczniowie i studenci.

W 2003 roku dystrybutor hurtowy poinformował wujka, iż zgodnie z polityką

wydawcy (firmy Harbor Point) wchodzący na rynek bestseller Harry Potter
i Zakon Feniksa będzie dostarczany tylko tym księgarniom, które zobowiążą
się, iż nie będą sprzedawali książki po cenie detalicznej różniącej się o
więcej niż 10 proc. od ceny wydrukowanej na okładce (49 zł. w miękkiej i
59 zł. w twardej oprawie). Jednocześnie zobowiązał go do zgłaszania
przypadków wyłamywania się z ustaleo.

Analiza przypadku: chodzi o przypadek narzucania minimalnych cen

odsprzedaży, wyższej o 20% niż poprzedni tom przygód Harry’ego Pottera.
Zgodnie z Wytycznymi jest to praktyka zakazana.

Przykład jednomarkowości

(narzucanie ilości) (1)

•

Producent X mający 40 % udziału w rynku sprzedaje 80 % swoich produktów w
oparciu o umowy określające, iż nabywca musi kupowad przynajmniej 75 %
produktów tego rodzaju od producenta X. W zamian za to X oferuje finansowanie i
sprzęt w dogodnych ratach. Umowy obowiązują przez pięd lat, spłata pożyczki jest
przewidziana w tym okresie w jednakowych ratach. Jednak po upływie pierwszych
dwóch lat nabywcy mogą rozwiązad umowę z sześciomiesięcznym okresem
wypowiedzenia, jeżeli spłacą pozostałą cześd pożyczki i przejąd sprzęt po jego
wartości rynkowej. Po upływie pięciu lat sprzęt staje się własnością nabywcy.
Większośd konkurujących producentów to małe spółki, jest ich łącznie 12, udział w
rynku największej wynosi 20 %; zawierają one podobne umowy o różnym czasie
trwania. Producenci, których udział w rynku wynosi mniej niż 10 %, często mają
umowy o dłuższym czasie obowiązywania i mniej hojnych klauzulach dotyczących
ich rozwiązania. Umowy producenta X pozostawiają swobodę uzyskiwania 25 %
dostaw od konkurentów. W ciągu ostatnich trzech lat na rynek weszło dwóch
nowych producentów i uzyskało łączny udział w rynku w wysokości około 8 %,
częściowo dzięki przejęciu pożyczek pewnej liczby odsprzedawców w zamian za
umowy z tymi odsprzedawcami.

Przykład jednomarkowości

(narzucanie ilości) (2)

• Powiązany udział w rynku producenta X wynosi 24 % . Powiązany udział w

rynku innych producentów wynosi około 25 %. W związku z tym łącznie
około 49 % rynku wykluczone jest dla potencjalnych kandydatów do
wejścia oraz działających na tym rynku spółek nie mających powiązanych
punktów sprzedaży detalicznej przez przynajmniej pierwsze dwa lata
obowiązywania umów dostawy. Rynek pokazuje, iż spółki odsprzedawców
często mają trudności z uzyskaniem pożyczek z banków i są zwykle zbyt
małe, aby uzyskad kapitał z innych środków, jak emisja akcji. Oprócz tego,
producent X jest w stanie wykazad, że skoncentrowanie sprzedaży na małej
liczbie odsprzedawców pozwala mu na lepsze planowanie sprzedaży i
zaoszczędzenie na kosztach transportu. W świetle 25 % nie powiązanej
części w umowach producenta X, faktycznej możliwości wcześniejszego
rozwiązania umowy, niedawnego wejścia na rynek nowych producentów
oraz faktu, iż prawie połowa odsprzedawców nie jest powiązana,
narzucanie ilości 75 % przez producenta X prawdopodobnie spełni warunki
konieczne dla wyłączenia.