UKLAD ODDECHOWY

W skład układu oddechowego wchodzą dwie części:



Część przewodząca



Część oddechowa

Do części przewodzącej należą:



Jama nosowa



Zatoki przynosowe



Gardło



Tchawica



Drzewo oskrzelowe

Do części oddechowej należą:



Oskrzeliki oddechowe



Przewody pęcherzykowe



Pęcherzyki płucne

Drogi oddechowe pokryte nabłonkiem wielorzędowym migawkowym z komórkami kubkowymibez:
► błony węchowej
► narządu przylemieszowego
► oskrzelików
Zbudowany jest z następujących komórek:
A. Komórki z brzeżkiem migawkowym - najliczniejsze, mają na powierzchni dużo migawek - ich ruch przesuwa
śluz wiążący pył.
B. Komórki kubkowe- II najliczniejsze, wydzielają śluz - ten pokrywa wnętrze dróg.
C. Komórki macierzyste (niezróżnicowane)- przekształcają sie w inne, regeneracja nabłonka dróg
D. Komórki szczoteczkowe - są chemoreceptorami - syntetyzuje NO (neuroprzekaźnik)
E. Komórki dokrewne (ziarniste) - to kom. neuroendokrynowe APUD, produkują hormony peptydowe. Tworzą
skupiska-cialka neuroepitelialne, które występują głównie u noworodków i dzieci
F. Komórki Langerhansa- prezentują antygen i uczestniczą we wstępnych etapach odp. immu.

JAMA NOSOWA
Jama nosowa dzieli się na trzy różne części:
► Przedsionek nosa - pokryty skórą z grubymi włosami, gruczołami łojowymi i potowymi
Im dalej tym naskórek staje się cieńszy, a przydatki skórne zanikają.
► Okolica oddechowa - wyścielona nabłonkiem wielorzędowym migawkowym z komórkami kubkowymi. Błona
śluzowa właściwa - z unaczynionej tkanki łącznej luźnej. Pod nabłonkiem znajduje się gęsto rozmieszczona sieć
naczyń krwionośnych. W tym obszarze znajdują liczne anastomozy tętniczo-żylne, które regulują przepływ krwi przez
naczynia. Blaszka właściwa zawiera ponadto liczne, rozgałęzione gruczoły cewkowo-pęcherzykowe produkujące
wydzielinę śluzowo-surowiczą. Pod błoną śluzową znajduje się błona podśluzowa zawierająca sploty żylne i
nerwowe. W ścianie bocznej jamy nosowej znajdują się trzy małżowiny nosowe, w ich blaszce właściwej występują
sploty żylne, które nabrzmiewając prowadzą do zwężenia przewodów nosowych (zimne powietrze).
Okolica węchowa
Ten odcinek błony śluzowej spełnia funkcje receptoryczne. Nabłonek tu występujący jest wielorzędowy i buduje go
trzy rodzaje komórek:
Komórki węchowe - tu neurony dwubiegunowe, wrzecionowate. Od środka komórki odchodzą:
►dendryt (do powierzchni nabłonka - tam tworzy maczugowate pęcherzyki węchowe, pokryty nieruchomymi
rzęskami węch)
► akson (niezmielinowane przechodzą do bł. śluzowej właściwej i łączą sie z innymi aksonami dając - nici węchowe
- mogą zyskać mieline i wtedy dochodzą do opuszki węchowej mózgu)
Komórki podporowe- walcowate, rozciągnięte od błony podstawnej do nabłonka, pokryte mikrokosmkami.
Komórki podstawne - stożkowate, stanowią populcje rezerwową i regeneracyjną dla komórek podporowych i
węchowych

۩ Poniżej nabłonka węchowego leżą gruczoły surowicze Bowmana z krótkimi przewodami penetrującymi nabłonek -
w ich wydzielinie rozpuszczają się substancje zapachowe, oczyszcza też receptory na wloskach węchowych.

NARZĄD PRZYLEMIESZOWY (JACOBSENA)
Pełni funkcje sensoryczną, jego stymulacja powoduje zmiany wielu parametrów fizjologicznych kontrolowanych
przez AUN i os podwzgórzowo-przysadkową. Ma postać dwóch symetrycznych, rurkowatych, ślepo zakończonych
uwypukleń nabłonka w głąb błony śluzowej, zlokalizowanych u podstawy chrzęstnej przegrody nosa.

KRTAŃ
Krtań jest konstrukcja złożoną z:
► Chrząstki - duże z chrząstki szklistej (tarczowata, pierścieniowata, nalewkowata), małe z chrząstki sprężystej
(nagłośniowa, klinowate, rowkowate)
► Mięsnie szkieletowe - są szkieletowe i regulują napięcie fałdów głosowych decydując o barwie
► Błona śluzowa i więzadła: bł. tworzy 3 fałdy, które pokrywają trzy pary więzadeł (fałdy nalewkowo-nagłośniowe,
głosowe rzekome, głosowe). Przednia powierzchnia, górna polowa nagłośni i struny głosowe wyściela nabłonek
wielowarstwowy plaski. Na granicy obu nabłonków może występować nabłonek wielowarstwowy walcowaty. W
błonie śluzowej krtani z wyjątkiem fałdów głosowych występują dość obficie gruczoły surowiczo-śluzowe.

NAGŁOŚNIA - zbudowana z leżącej pośrodkowo chrząstki sprężystej, pokrytej po obu stronach błoną śluzową.
Posiada:



Powierzchnia przednia (językowa)-pokryta jest nabłonkiem wielowarstwowym płaskim



Powierzchnia tylna- pokryta w górnej 1/2 nabłonkiem wielowarstwowym płaskim, a w dolnej wielorzędowym

walcowatym migawkowym.

TCHAWICA- rura wzmocniona 15-20 niepełnymi pierścieniami z chrząstki szklistej. Chrząstki połacząne są tkanką
łączną włóknistą.
■ Wyścielona nabłonkiem oddechowym, który spoczywa na bardzo grubej błonie podstawnej.
■ Blaszka właściwa błony śluzowej z tkanki łącznej luźnej i włókien sprężystych (w chuj gęsto i na granicy błony
śluzowej i podśluzowej – dają blaszkę sprężystą).
■ Błona podśluzowa - zawiera liczne gruczoły śluzowo-surowicze (tchawicze), produkujące lizozym.
■ W warstwie wlóknisto-chrzęstnej występują niepełne pierścienie chrząstek tchawicy - końce ramion łączą sie
więzadłem wlóknisto-kolagenowym (tu włókna sprężyste i pęczki komórek mięśni gładkich). Komórki te tworzą
miesień tchawiczy. Tylna część ściany tchawicy to ściana błoniasta tchawicy.

DRZEWO OSKRZELOWE

Pod względem histologicznej ściany drzewo oskrzelowe dzielimy na:

► Oskrzela główne- ściana zbudowana podobnie jak tchawica
► Oskrzela- w ścianie szkielet z płytek chrząstki szklistej. Chrząstki połączone są między sobą tkanką łączną
włóknistą - tworzą warstwę chrzęstno-wlóknistą.
Błona śluzowa – zbudowana jak u tchawicy, ale na granicy blaszki właściwej i błony podśluzowej występuje warstwa
mięśniowa (błona Reisessena) - kurcząca się po pobudzeniu przywspółczulnych włókien nerwu X pod wpływem
mediatorów np. histaminy, serotoniny, substancji drażniących w powietrzu. Następuje rozszerzenie naczyń
krwionośnych i wzmożoną produkcję śluzu.
W blaszce właściwej i błonie podśluzowej oskrzeli występują pojedyncze, niewielkie grudki chłonne.
► Oskrzeliki – średnica <1 mm, brak chrząstki igruczołów. Wyróżniamy cztery warstwy:
A. Nabłonek:



Wielowarstwowy → jednowarstwowy walcowaty→ sześcienny

B. Brak komórek kubkowych, obecne komórki oskrzelowe (Clara) -produkują białka przeciwzapalne i białka typowe

dla surfaktantu.

C. Blaszka właściwa - Cienka, w najmniejszych oskrzelikach zastąpiona przez blaszkę sprężystą z włóknien

elastycznych

D. Warstwa mięśniowa - Grubsza niż oskrzelach, nieciągła, ma charakter kraty nożycowej przeplatanej tkanką łączną
E. Warstwa wlóknista - Bogata w włókna sprężyste, przymocowuje oskrzelik do otoczenia
► Oskrzeliki końcowe- ostatni segment drzewa oskrzelowego posiadający jeszcze ciągłą ścianę. Wyścielone
nabłonkiem jednowarstwowym sześciennym z nieciągłym brzeżkiem migawkowym, posiadają bardzo liczne komórki
oskrzelikowe.
► Oskrzeliki oddechowe- to strefa przejścia drzewa oskrzelowego w pęcherzyki płucne. Ściana jest nieciągła. Obecne
są miejsca gdzie odcinki zredukowanej ściany poprzedzielane są grupami uwypuklających się na zewnątrz
pęcherzyków płucnych. Końcowe ich odcinki przedłużają się w przewody pęcherzykowe a te kończą się lejkiem
płucnym. Ślepe rozszerzenia przewodów (dwa lub trzy) zbudowane wyłącznie z pęcherzyków płucnych - to woreczki
pęcherzykowe

PĘCHERZYKI PŁUCNE - wymieniają O2 i CO2 między powietrzem a krwią
Oddzielone są od siebie przegrodami międzypęcherzykowymi, a kontaktują otworkami - porami
międzypęcherzykowymi (Kohna). Światło wyściela nabłonek zbudowany z trzech rodzajów komórek:
► Pneumocyty typu I (komórki płaskie)- wyścielają około 90% powierzchni wewnętrznej i stanowią około 40%
składu komórkowego. Ich zadaniem jest umożliwienie transportu gazów przez cytoplazme.
► Pneumocyty typu II (komórki ziarniste, przegrodowe lub duże)-stanowią 60% komórek pęcherzyków. Mają ziarna
wydzielnicze o budowie koncentrycznych lub równoległych układów tworzących gęste elektronowo blaszki
fosfolipidowe z domieszką białek – są to ciałka blaszkowate. Produkty wydzielnicze są uwalniane z ciałek
blaszkowatych egzocytarnie do swiatla pęcherzyka, gdzie układa się w skupiska o regularnej, kratowej strukturze
(tzw. mielina tabularna), następnie rozprzestrzenia się na wewnętrznej powierzchni pęcherzyka tworząc warstwę
aktywną powierzchniowo (surfaktant).
Surfaktant podlega stałej wymianie: pochłaniają go makrofagi pęcherzykowe, pneumocyty typu II mogą przekształcić
się w I (populacja rezerwowa).
► Pneumocyty typu III (komórki pęcherzykowe, szczoteczkowe) - fukcja chemoreceptorów, budową przypominają
komórki szczoteczkowe nabłonka dróg oddechowych.

BARIERA POWIETRZE-KREW - między krwią w naczyniu włosowatym, a powietrzem w pęcherzykach
płucnych. W skład bariery wchodzą (→wnętrza pęcherzyka):



Surfaktant



Wypustka cytoplazmy pneumocytu typu I



Połączone błona podstawna nabłonka pęcherzyka i sródbłonka naczynia włosowatego



Wypustka cytoplazmy komórki sródbłonka

U człowieka bariera ta ma przeciętną grubość około 0,5-1,0 μm

PRZEGRODY MIĘDZYPĘCHERZYKOWE: - zbudowane z tkanki łącznej z naczyniami włosowatymi nazywane
są przegrodami pęcherzykowymi i tworzą tzw. tkankę śródmiąższową – budowane przez fibryle kolagenowe, włókna
sprężyste i srebrochłonne, pojedyncze włókna układu autonomicznego, mastocyty, limfocyty, makrofagi płucne oraz
komórki śródmiąższowe.

OPŁUCNA - płucna pokrywa płaty płucne i ścienna wyściela klatkę piersiową. Pomiędzy blaszkami jest jama
opłucnowa z płynem. Obie blaszki zbudowane są z tkanki łącznej błoniastej pokrytej od strony jamy opłucnej
nabłonkiem jednowarstwowym płaskim (międzyblonkiem, mezotelium)