02-10-2014

UKŁAD ODDECHOWY

Oddychanie (respiratio)
Jeden z najważniejszych przejawów życia i polega na pobieraniu przez żywą osobę tlenu z
atmosfery i oddawaniu do niej dwutlenku węgla. Dzieli się na zewnętrzne i wewnętrzne
(komórkowe). Oddychanie zewnętrzne, proces fizjologiczny, podczas którego wymieniane są gazy
oddechowe ze środowiskiem. Biorą w nim udział: układ oddechowy, mięśnie szkieletowe, krew i
układ krążenia i ośrodki nerwowe. Oddychanie wewnętrzne, komórkowe – proces metaboliczny
polegający na uzyskiwaniu energii użytecznej biologicznie podczas utleniania substratów.

Układ oddechowy (apparatus respiratorius) składa się z dwóch „odcinków”: górnego i

dolnego. Do dróg oddechowych górnych zaliczamy: jamę nosową i gardło, bedące jednocześnie
skąłdnikiem dróg pokarmowych. Do dróg oddechowych dolnych należą: krtań, tchawica i
oskrzela. Drogi oddechowe kończą się w płucach, właściwych narządach oddechowych, w których
odbywa się wymiana gazowa.

Czynność dróg oddechowych:

Drogi oddechowe doprowadzają (podczas wdechu) i odprowadzają (podczas wydechu)

powietrze z płuc, powodują ocieplenie wdychanego powietrza do ciepłoty ciała, nawilżane parą
wodną oraz oczyszczane tj zatrzymanie kurzu, pyłu, bakterii, grzybów i innych zanieczyszczeń na
migawkach (rzęsach) nabłonka błony śluzowej oraz wydzielinie surowiczo-śluzowej jej gruczołów.
Migawki przesuwają wydzielinę z zanieczyszczeniami po powierzchni nabłonka do gardła, skąd
ulega ona odksztuszeniu lub połknięciu.

W jamie nosowej dochodzi do oczyszczenia, ogrzania i nawilżenia powietrza. Fizjologicznie
powietrze pobierane jest przez nos (oddychanie przez usta jest niefizjologiczne). Powierzchnia jamy
nosowej wyścielona jest błoną śluzową, której główna część tworzy okolicę oddechową. W tej
dobrze ukrwionej błonie znajdują się liczne gruczoły wydzielające śluz, tworzące na jej
powierzchni dodatkową warstwę, na której osadzają się zanieczyszczenia wdychanego powietrza.
Niewielka część błony śluzowej jamy nosowej tworzy tzw okolicę wdechową, zaopatrzoną w
wyspecjalizowany nabłonek węchowy oraz gruczoły węchowe odpowiedzialne za powonienie.

Gardło (pharynx) narząd zaliczany do układu pokarmowego. Jama nosowa łączy się z gardłem. W
gardle następuje skrzyżowanie drogi oddechowej z pokarmową. Istnieją jednak specjalne struktury
anatomiczne i mechanizmy, które zabezpieczają prawisłowe (bezkolizyjne) funkcjonowanie obu
dróg. W warunkach pełnego zdrowia rzadko zdarza się, by fragmenty pożywienia trafiły do krtani
tchawicy. Dzięki mięśniom gardła dochodzi w czasie aktu połykania do zamknięcia dróg
oddechowych. Ochrona dróg oddechowych przed zachłyśnięciem jest szczególnie ważna w czasie
snu, a niekiedy przejściowego zamykania drogi oddechowej niebezpiecznych dla zdrowia
bezdechów czy połykania powietrza – areofagii. W gardle występują skupisk atkanki limfatycznej –
migdałki – ważny element układu odpornościowego.

08-10-2014

Krtań (larynx)
Wdychane powietrze z gardła przedostaje się do krtani. Krtań jest narządem wytwarzania głosu
oraz ochrony dolnych dróg oddechowych przy przełykaniu. Składa się z chrząstek stawów i
wiązadeł oraz mięśni. Chrząstki tworzą szkielet krtani, ograniczający jamę krtani, który posiada
określoną ruchomość potrzebną do kształtowania barwy i brzmienia głosu. Chrząstka nagłośniowa
w czasie połykania pokarmów zamyka wejście do krtani. Ważną rolę w czynności krtani odgrywają
mięśnie, które regulują napięcie fałdów głosowych. Powierzchnia wewnętrzna krtani jest
wyścielona błoną śluzową z nabłonka wielorzędowego z obecnością będących w ciągłym ruchu
mikrokosmyków, zawierającą liczne gruczoły produkujące śluz i płyn surowiczy, chroniące krtań
przed wysychaniem i zanieczyszczeniami z wdychanego powietrza.

Tchawica (trachea)
Tchawica to sztywna rura zbudowana z chrząstek, wiązadeł i mięśni gładkich, wyścielona typową
dla układu błoną śluzową z nabłonkiem wielorzędowym migawkowym. Migawki poruszają się z
szybkością 3-10 razy na sekundę. Wytwarzany śluz przesuwa się z dużą szybkością. Mechanizm
migawkowy jest bardzo wydajny. Dzięki niemu powietrze w tchawicy (i dalej – w oskrzelach)
bardzo intensywnie oczyszcza się.

Oskrzela (bronchi)
Tchawica w dolnym swym końcu dzieli się na dwa duże oskrzela – prawe i lewe (zbudowane są jak
tchawica). Kąt rozdwojenia tchawicy waha się od 75 do 90 stopni. Oskrzela głównie rozgałęziają
się wewnątrz płuca na coraz mniejsze gałęzie, tworząc tzw drzewo oskrzelowe. Oskrzela głównie
dzielą się na oskrzela płatowe i dalej na segmentowe. Następnie wielokrotne podziały na coraz
mniejsze gałęzie doprowadzają do powstania najmniejszych oskrzeli. Powstałe z ostatniego
podziały oskrzeliki noszą nazwę oskrzelików oddechowych, które łączą się z pęcherzykami
płucnymi.

W ścianach oskrzeli znajdują się chrząstki oraz wiele włókien mięśniowych, które umożliwiają
zmianę średnicy oskrzela. Wewnątrz segmentu oskrzelowo-płucnego oskrzela dzielą się około 25
razy, zanim zakończą się ślepo woreczkami pęcherzykowymi (pęcherzykami płucnymi). Z każdym
podziałem oskrzela stają się coraz mniejsze, przy średnicy poniżej 1mm noszą nazwę oskrzelków
(oskrzelka różnią się tym od oskrzelików, że w swojej budowie nie posiadają chrząstek, a błona
śluzowa nie zawiera komórek wydzielających śluz).

Płuco (pulmo)

Płuca są przrzystym narządem, w którym zachodzi wymiana gazowa (poza drogami

oddechowymi). Płuca wypełniają całą klatkę piersiową, oprócz jej centralnej części – śródpiersia, w
którym znajduje się serce, duże naczynia krwionośne, tchawica, przełyk, tarczyca. Otoczone są
opłucną, podwujną (dwublaszkową) błoną surowiczą z przestrzenią opłucnową wewnątrz
oddzielającą płuca od klatki piersiowej. W jamie opłucnowej znajduje się niewielka ilość płynu
surowiczego.

Podstawową jednostkę anatomiczną i fizjoliczną płuca jest grono. Większa liczba gron

tworzy zrazik, zraziki tworzą segmenty, te zaś – płaty. Wnętrze dróg oddechowych wyścielone jest
błoną śluzową z licznymi gruczołami produkującymi śluz, tworzący cienką warstwę ochronną.
Płuca, ze wzglęcu na swoją funkcję, są w szczególny sposób unaczynione. Dociera do nik krew
tętnicza, ale pozbawiona tlenu, pompowana przez prawą komorę serca. Do płuc dociera w ciągu
jednej minuty tyle samo krwi, ile dochodzi do wszystkich pozostałych narządów krwi tłoczonej
przez lewą komorę. Jest to możliwe tylko dlatego, że naczynia tętnicze płuc mają słabo rozwiniętą
warstwę mięśniową i są bardzo podatne na rozciąganie.

Krew z organizmu powraca do prawej połowy serca, z której płynie bezpośrednio do płuc,

przez tętnice płucne. Po przejściu przez płuca utlenowana krew powraca przez żyły płucne do lewej
połowy serca. Z prawej komory serca wychodzi duża tętnica zwana pniem płucnym, którą płynie
krew z całego ustroju do płuc i jest to krew ciemno czerwona, odtlenowana. Pień płucny dzieli się
na dwie tętnice płucne: prawą i lewą. Wewnątrz płuc tętnice te dzielą się na mniejsze, aż do
drobnych naczyń włosowatych. Utlenowana krew powraca do lewej połowy serca przez ikład
naczyń żylnych, które przebiegają wzdłuż tętnic. Wyróżniamy cztery żyły płucne, które prowadzą
tlen do lewego przedsionka serca.

Wymiana (dyfuzja) tlenu i dwutlenku węgla w płucach

O wymianie gazowej decyduje istnienie różnicy ciśnień gazu po obu stronach pęcherzyka

płucnego, czyli dyfuzja jest możliwa dzięki różnicy ciśnień gazu. Cząsteczki tlenu dyfundują ze
światła pęcherzyka płucnego do krwi włośniczkowej, ponieważ w powietrzu pęcherzykowym
ciśnienie tlenu jest większe w granicach 100 mm Hg (słupa rtęci) niż we krwi włośniczkowej gdzie
jest około 40 mm Hg.