Materiały pochodzą z Platformy

Edukacyjnej Portalu

www.szkolnictwo.pl

Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl mogą być wykorzystywane przez jego
Użytkowników

wyłącznie

w zakresie własnego użytku osobistego oraz do użytku w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Kopiowanie, wprowadzanie zmian,
przesyłanie,

publiczne

odtwarzanie

i wszelkie wykorzystywanie tych treści do celów komercyjnych jest niedozwolone. Plik można dowolnie modernizować na potrzeby
własne

oraz

do

wykorzystania

w szkołach podczas zajęć dydaktycznych.

SPIS TREŚCI:

1. Budowa układu oddechowego człowieka

– slajd

3

2. Jama nosowa

– slajdy 4, 5

3. Gardło

– slajd 6

4. Krtań

– slajdy 7,8,9

5. Tchawica

– slajd 10

6. Oskrzela i oskrzeliki

– slajdy 11,

12

7. Płuca

– slajdy 13, 14

8. Wymiana gazowa

– slajdy

15,16,17

9. Oddychanie wewnątrzkomórkowe

– slajdy

18, 19,20,21,22

10.Na co organizm zużywa energię?

– slajd

23

11.Bibliografia i netografia

– slajd 24

1. Budowa układu oddechowego
człowieka.

a. jama nosowa

b. jama ustna

c. gardło

d. krtań

e. tchawica

f. oskrzela

g. oskrzeliki

h. płuco

a

d
e

f

b

c

h

g

2. Jama nosowa.

Jest ona podzielona na dwie części chrzęstno –

kostną przegrodą nosową. Wokół jamy nosowej

znajdują się puste przestrzenie – zatoki oboczne

nosa.

Wnętrze jamy nosowej wyściela nabłonek

migawkowy. Jest to błona śluzowa pokryta

rzęskami, a w przedniej części jamy nosowej

krótkimi włoskami.

Znajduje się tu również narząd powonienia, który

stanowią zakończenia nerwowe rozmieszczone w

nabłonku.

Rolą jamy nosowej jest:

 oczyszczanie

powietrza,
 ogrzewanie powietrza,
 nawilżanie powietrza.

Błona śluzowa nosa

3. Gardło.

Gardło jest wspólna częścią układu pokarmowego i

oddechowego. Znajdują się tu też ujścia trąbek

słuchowych biegnących z ucha środkowego. W gardle

mieszczą się też migdałki stanowiące pierwszą linię

obrony układu immunologicznego.

4. Krtań.

b

c

e

d

a

Budowa krtani:

a.Kość gnykowa

b.Chrząstka

tarczowata

c.Chrząstka

pierścieniowa

d.Błony i wiązadła

e.Chrząstki tchawicy

Krtań zbudowana jest z 9 chrząstek połączonych ze

sobą mięśniami i wiązadłami.

Nagłośnia jest to chrząstka zamykająca wejście do

krtani w czasie połykania pokarmu.

Krtań podobnie jak jamę nosową wyściela nabłonek

z rzęskami. Ma to na celu oczyszczanie powietrza z

pyłów.

Krtań jest również narządem głosotwórczym.

Stanowią go fałdy głosowe pomiędzy którymi

znajduje się otwór – głośnia. Dolne fałdy głosowe

nazywane są strunami głosowymi.

Drganie strun głosowych wywołane powietrzem

powoduje powstawanie dźwięków.

Wysokość głosu wydawanego przez człowieka zależy

od długości wiązadeł głosowych. Na ogół mężczyźni

maja dłuższe wiązadła głosowe i ich głos jest niższy

– bas, baryton, tenor. U kobiet wiązadła są krótsze,

co powoduje powstawanie dźwięków niższych:

mezzosopran, sopran, alt.

4. Tchawica.

Jest to rurka długości około 10 cm. Zbudowana jest

z chrzęstnych półpierścieni połączonych

wiązadłami. Wewnątrz wysłana jest nabłonkiem z

rzęskami (oczyszczanie powietrza).

W dolnej części tchawica rozgałęzia się na dwa

oskrzela.

5. Oskrzela i oskrzeliki.

Oskrzela są naturalnym przedłużeniem tchawicy.

Każde z oskrzeli rozgałęzia się na coraz węższe

rureczki – oskrzeliki, tworząc tzw. drzewo

oskrzelowe

.

Na końcu najdrobniejszego z

oskrzelików znajdują się pęcherzyki płucne.

Podobnie jak pozostałe części układu oddechowego

wysłane są nabłonkiem z rzęskami.

b

b

a

b

a. oskrzela
b. oskrzeli

ki

Do podstawowych funkcji oskrzeli i oskrzelików

należą:

 transportowanie powietrza do płuc,
 ogrzewanie powietrza,
 oczyszczanie powietrza.

6. Płuca.

Płuca człowieka podobnie jak

pozostałych

ssaków mają strukturę

gąbczastą. Umiejscowione są w

klatce piersiowej. Płuco prawe

(b) zbudowane jest z trzech, a

lewe (a) z dwóch płatów.

Wynika to z usytuowania serca.

Płuca otoczone są błoną -

opłucną. Ochrania ona płuca i

zmniejsza tarcie podczas ruchów

oddechowych klatki piersiowej.

a
b

Obraz mikroskopowy pęcherzyków

płucnych

Płuca zbudowane są z milionów pęcherzyków płucnych
oplecionych gęstą siecią włosowatych naczyń
krwionośnych. Poprzez jednowarstwowy nabłonek
stanowiący ścianki pęcherzyków odbywa się wymiana
gazowa. Powierzchnia wymiany gazowej jest bardzo
duża - u dorosłego człowieka to około 100 m

2

.

7. Wymiana gazowa.

a. Wymiana gazowa zewnętrzna (oddychanie

płucne) – zachodzi w pęcherzykach płucnych.

Tlen z pęcherzyka przechodzi do krwi, a

dwutlenek węgla z krwi do pęcherzyka

płucnego. Wymiana gazów odbywa się na

drodze dyfuzji.

Dyfuzja jest to przenikanie cząsteczek ze

środowiska o większym stężeniu do

środowiska o mniejszym stężeniu.

a

d
e
f

b

c

a. pęcherzyk płucny

b. włosowate naczynie

krwionośne

c. erytrocyt z dwutlenkiem

węgla

d. dwutlenek węgla

e. tlen

f. erytrocyt z tlenem

Zarówno tlen jak i dwutlenek węgla jest

transportowany przez erytrocyty. Gazy te wchodzą w

reakcję z hemoglobiną:

hemoglobina + O

2

↔ oksyhemoglobina

hemoglobina + CO

2

↔ karboksyhemoglobina

b. Wymiana gazowa wewnętrzna (oddychanie

tkankowe) – zachodzi w komórkach ciała. Tlen z krwi

przenika na drodze dyfuzji do komórki, a dwutlenek

węgla z komórki do krwi.

8. Oddychanie wewnątrzkomórkowe.

Oddychanie wewnątrzkomórkowe jest to

biochemiczny proces rozkładu (spalania)

związków organicznych przy udziale tlenu w celu

wytworzenia energii.

Energia powstała w wyniku tego procesu jest

magazynowana w postaci wysokoenergetycznych

związków organicznych np. ATP.

Poza energią w procesie tym powstają produkty

uboczne w postaci wody, dwutlenku węgla i

mocznika.

Schemat oddychania

wewnątrzkomórkowego

Proces oddychania można zapisać za pomocą
następującego równania:

W przypadku niedoboru tlenu, w komórce może zajść
proces oddychania beztlenowego. W jego wyniku
również produkowana jest energia z glukozy, ale
produktem ubocznym jest kwas mlekowy. Zjawisko
takie obserwujemy np. podczas intensywnych ćwiczeń
fizycznych prowadzących do powstawania tzw.
zakwasów w mięśniach. Proces oddychania
beztlenowego ilustruje równanie:

Proces oddychania komórkowego jest doskonałym
przykładem współpracy różnych układów w organizmie
człowieka:

o tlen pobierany jest przez układ oddechowy i

dociera do komórki za pośrednictwem krwi,
o związki organiczne pochodzą z pokarmów

trawionych w układzie pokarmowym i roznoszone

są przez krew,
o dwutlenek węgla, również transportowany przez

układ krwionośny, jest usuwany poprzez układ

oddechowy,
o mocznik usuwany jest przez układ moczowy, a

jego transportem zajmuje się krew,
o nadmiar wody usuwany jest przez układ

moczowy, oddechowy (para wodna) i skórę.

Oddychanie wewnątrzkomórkowe zachodzi w
każdej żywej komórce naszego organizmu w
organellum zwanym mitochondrium. Szczególnie
dużo mitichondriów posiadają tkanki o dużym
zapotrzebowaniu energetycznym np. tkanka
mięśniowa poprzecznie prążkowana.

9. Na co organizm człowieka zużywa
energię?

Energia chemiczna zgromadzona w ATP jest w

miarę potrzeb organizmu przekształcana w inne

rodzaje energii np.: cieplną, mechaniczną,

elektryczną.

Organizm człowieka potrzebuje energii do

wszystkich procesów życiowych, a w

szczególności:

 wykonywania ruchów,
 pracy narządów wewnętrznych,
 utrzymywania stałej temperatury organizmu

(36,6

0

C).

10. Bibliografia i netografia:

• Gołda W., Kłyś M., Wardas J.: Biologia dla gimnazjum
część druga, Wydawnictwo Nowa Era,

• Gulewicz B., Wierbiłowicz E.: Biologia dla klasy I
gimnazjum, Wydawnictwo ABC,

• Michajlik A., Ramotowski W.: Anatomia i fizjologia
człowieka, Wydawnictwo Lekarskie PZWL,

• Sylwanowicz W.: Mały atlas anatomiczny, PZWL,

• Szlachetko A., Szlachetko D., Rutkowski P.: Biologia
gimnazjum II, Wydawnictwo M. Rożak,

• Villee C. A.:Biologia, PWRiL,

•

www.wikipedia.pl

,

•

www.encyklopedia.interia.pl

•

www.wiem.onet.pl