Układ oddechowy

Do układu oddechowego zaliczamy: nos, jamę nosową, gardło (miejsce skrzyżowania z drogą pokarmową), krtań, tchawicę, oskrzela i płuca. Górne drogi oddechowe stanowią: jama nosowa, jama ustna, gardło i krtań, zaś dolne: tchawica, oskrzela i płuca.

Przestrzeń martwa anatomicznie to odcinki ukł. oddechowego, w których z uwagi na warunki bud. anatomicznej nie może zachodzić wymiana gazowa-wszystko aż do pęcherzyków płucnych.

Przestrzeń martwa fizjologicznie to te elementy struktury ukł. oddechowego, w których z uwagi na warunki bud. anatomicznej może zachodzić wymiana gazowa, jednak ze względu na czynniki natury fizjologicznej do tej wymiany nie dochodzi np.:

-pod względem anatomicznym woreczki pęcherzykowe i pęcherzyki płucne, w których dochodzi do zaburzeń perfuzji lub stosunku wentylacji do perfuzji.

Przestrzeń czynna anatomicznie to odcinki ukł. oddechowego, w których z uwagi na warunki bud. anatomicznej może zachodzić wymiana gazowa-pęcherzyki płucne i woreczki pęcherzykowe.

Nos Ma kształt trójściennej piramidy zlokalizowanej pośrodku twarzy. Wyróżnione zostały: podstawa piramidy, trzy powierzchnie oraz trzy brzegi. Podstawa nosa jest trójkątna i w większości przypadków położona poziomo lub pochylona do przodu. Powierzchnie boczne, również trójkątne, są nieruchome u góry oraz ruchome w swojej części dolnej tworzącej skrzydła nosa. Trzecia powierzchnia, tylna, jest strukturą umowną przechodzącą w jamę nosową. Brzeg przedni stanowi grzbiet nosa przechodząc ku górze w nasadę nosa (miejsce połączenia z czołem), a ku dołowi w wierzchołek nosa. Brzegi boczne tworzą zaś obustronnie bruzdę nosowo-skrzydłową.

Budowa nosa oparta jest na szkielecie kostnym, chrzęstnym (chrząstka przegrody, parzyste boczna i skrzydłowa), mięśniowym (mięsień nosowy, obniżacz przegrody, dźwigacz wargi górnej i skrzydła nosa) i warstwie skórnej.

Jama nosowa Jest przestrzenią ograniczoną z jednej strony nozdrzami przednimi oraz ku tyłowi nozdrzami tylnymi przechodzącymi w część nosową gardła. Jama nosowa podzielona jest na dwie połowy przegrodą nosa i zwęża się ku górze.

Długość jamy nosowej wynosi 6 cm, wysokość 4cm. Każda z jam nosowych utworzona jest przez ścianę dolną utworzoną głównie przez wyrostek podniebienny szczęki oraz kość podniebienną. Ścianę górną tworzą kość czołowa, sitowa i klinowa. Ściana przyśrodkowa utworzona przez przegrodę nosa, składa się z części kostnej (kość sitowa i lemiesz), chrzęstnej i błoniastej. Ściana boczna zawiera małżowiny nosowe (dolna, środkowa, górna) wpuklające się do wewnątrz. Poniżej i bocznie od małżowin znajdują się przewody nosowe.

Małżowina nosowa dolna ułożona jest równolegle do ściany dolnej jamy nosowej, poniżej ogranicza ona przewód nosowy dolny, który ku tyłowi przechodzi w ujście gardłowe trąbki słuchowej. Małżowina środkowa nosa jest nieco krótsza od małżowiny dolnej i może zawierać komórki sitowe. Poniżej małżowiny znajduje się przewód nosowy środkowy zawierający komórkę powietrzną zwaną puszką sitową oraz ujścia dla zatoki szczękowej, komórek sitowych oraz zatoki czołowej. Natomiast małżowina nosowa górna, najmniejsza, połączona jest z małżowiną środkową od przodu, a przewód nosowy górny zawiera ujścia otworów sitowych. Powyżej i do tyłu od małżowiny górnej znajduje się zachyłek klinowo-sitowy, a za nim otwór zatoki klinowej.

Nabłonek oddechowy jamy nosowej stanowi wielorzędowy nabłonek migawkowy (zawierający rzęski) wychwytujący i transportujący zanieczyszczenia na zewnątrz jamy nosowej, czyli w kierunku odwrotnym do wdychanego powietrza. W okolicy małżowiny nosowej górnej znajduje się okolica węchowa. Jest to skupisko błony śluzowej zawierającej włókna nerwowe węchowe odpowiadające za odbieranie bodźców węchowych. Okolica ta jest mniej unaczyniona i nie posiada nabłonka migawkowego w porównaniu do nabłonka oddechowego.

Krtań

Dł.4-6cm, od k. gnykowej na której jest zawieszona do wysokości 6-7 kręgu szyjnego gdzie przechodzi w tchawicę. Zbudowana z chrząstek, więzadeł, mięśni i bł. łącznotkankowych.

Chrząstki tworzą szkielet krtani, dzielimy je na:

1. trzy nieparzyste:

- pierścieniowata

- tarczowata

- nagłośniowa

2. trzy parzyste:

- nalewkowate

- rożkowate

- klinowate

3. niestałe chrząstki trzeszczkowate

Jamę krtani dzielimy na: przedsionek, jamę pośrednią i jamę podgłośniową. Przedsionek rozpoczyna się wejściem do krtani, a kończy na fałdach przedsionka. Jama pośrednia leży pomiędzy fałdami przedsionka, a fałdami głosowymi, jama podgłosniowa ciągnie się od fałdów głosowych do tchawicy.

Tchawica

Rozpoczyna się na wysokości 6-7 kręgu, a kończy na górnym trzonie kręgu piątego piersiowego gdzie występuje rozdwojenie tchawicy. Rozdwojenie od środka zaznaczone jest przez fałd zbud. z chrząstki, a czasem z mięśni-ostroga tchawicy. Dł. Tchawicy od 10-12,5cm, zbudowana z kilkunastu chrząstek tchawicznych zbudowanych z chrząstki szklistej. Mają one kształt podkowiasty i połączone są więzadłami obrączkowatymi. Od tyłu ich końce połączone są przez ścianę błoniastą, którą tworzy mięsień zbudowany z 2 warstw włókien, podłużnych zewnętrznych i poprzecznych, które tworzą mięsień tchawiczy. Od wew. tchawicę pokrywa nabłonek wielorzędowy migawkowy, od zewnątrz bł. łącznotkankowa tzw. przydanka. Na tchawicy spoczywają płaty tarczycy, a od tyłu sąsiaduje z przełykiem.

Tarczyca dzieli się rozdwojeniem na 2 oskrzela główne: prawe i lewe. Prawe oskrzele jest jak by bezpośrednim przedłużeniem tchawicy, jest ono krótsze o ok 2,5 cm szersze i odchodzi pod mniejszym katem niż oskrzele lewe które ma długość 5 cm i odchodzi pod kątem 45 stopni. Schemat budowy oskrzeli głównych jest podobny do budowy tchawicy, występują więc chrząstki szkliste, więzadła obrączkowate, nabłonek wielorzędowy migawkowy zawierający podobnie jak w tchawicy gruczoły surowiczo śluzowe i komórki kubkowe.

Podział drzewa oskrzelowego

Oskrzele główne prawe po wejściu przez wnękę płuca na wysokości 5 kręgu piersiowego dzieli się na 2 oskrzela:

oskrzele górne do płata górnego i oskrzele, które po krótkim przebiegu dzieli się na oskrzele do płata środkowego i płata dolnego.

Oskrzele główne lewe po wejściu do wnęki płuca na wysokości 6 kręgu piersiowego dzieli się od razu na 2 oskrzela płatowe odpowiednio do płata górnego i do płata dolnego.

Oskrzela płatowe dzielą się na oskrzela segmentowe, a te dokonują następne podziały. Następuje szereg podziałów zróżnicowanych, aż do poziomu oskrzelików końcowych, które podlegają tzw. podziałom dychotomicznym tzn. widełkowym aż do oskrzelików oddechowych. Oskrzeliki oddechowe przechodzą w przewodziki pęcherzykowe, które kończą się pęcherzykami płucnymi lub woreczkami oddechowymi. Oskrzeliki końcowe wraz z ich odgałęzieniami nazywamy gronkiem natomiast kilkanaście gronek tworzy zrazik płucny.

Elementem wymiany gazowej w płucach człowieka jest tzw. bariera pęcherzykowo-włośniczkowa, jej grubość wynosi o. 1.mikrometr dzięki temu może dochodzić do sprawnej wymiany gazowej. Podstawą anatomiczną bariery są:

1. Warstewka surfaktantu czyli tzw. czynnika zmniejszającego napięcie powierzchniowe 2. Warstwa komórek pneumocytów

3. Błona podstawna

4. Komórki śródbłonka naczyniowego

Płuca

Płuca człowieka - są narządem parzystym, znajdującym się w jamach opłucnowych w klatce piersiowej. Są one narządem upowietrznionym, płuco prawe jest 3 płatowe składa się z płata górnego, środkowego i dolnego oddzielonych od siebie 2 szczelinami: szczelina skośną i szczeliną poziomą. Płuco lewe z uwagi na położenie serca głównie po stronie lewej jest 2 płatowe zbudowane z płata górnego i dolnego oddzielonych od siebie szczeliną skośną. Płuco prawe waży średnio 625g. Płuco lewe 565g.W płucu można wyróżnić powierzchnie przyśrodkowa dolna czyli tzw. podstawę płuca, powierzchnię żebrową oraz wierzchołek płuca. Na powierzchni przyśrodkowej znajduje się wnęka płuca. Jest to miejsce przez które wchodzą do płuca i płuco opuszczają przewody naczynia i nerwy. Płuco od zewnątrz pokryte jest opłucną trzewna zwana też opłucną płucną. Na zewnątrz od niej znajduje się opłucna ścienna. Obie blaszki opłucnej tworzą tzw. jamę opłucnową, która w warunkach prawidłowych wypełniona jest niewielka ilością tzn. 20ml surowiczego płynu. Obie blaszki opłucnej łączą się ze sobą otaczając korzeń płuca we wnęce płuca. Wnikają one w ten sposób poprzez wnękę. Opłucna trzewna pokrywa także powierzchnie między płatowe zmniejszając w ten sposób tarcie pomiędzy poszczególnymi płatami. Unaczynienie płuca jest podwójne: czynnościowe i odżywcze. Pierwsze pochodzi od pnia płucnego, które rozgałęziając się tworzy tzw. krwioobieg mały czyli płucny. Drugie pochodzi od tętnic oskrzelowych, które odchodzą z aorty.

---