MIKROBIOLOGIA  SZCZEGÓŁOWA 

DIAGNOSTYKA ZAKAŻEŃ PAŁECZKAMI KWASOOPORNYMI 

dr n. med. Jolanta Żurawska - Olszewska 

 

R

R

o

o

d

d

z

z

i

i

n

n

a

a

 

 

 

 

M

M

y

y

c

c

o

o

b

b

a

a

c

c

t

t

e

e

r

r

i

i

a

a

c

c

e

e

a

a

e

e 

Bakterie wolno rosnące,  
tlenowe,  
wydłużone,  
nieznacznie wykrzywione  
pałeczki o średnicy 0,2-0,4μm i długości 2-10 μm,  
kwasoodporne.  

 

W ścianie komórkowej 

d

d

u

u

ż

ż

e

e

 

 

i

i

l

l

o

o

ś

ś

c

c

i

i

 

 

l

l

i

i

p

p

i

i

d

d

ó

ó

w

w

,

,

 

 

/

/

g

g

ł

ł

ó

ó

w

w

n

n

i

i

e

e

 

 

k

k

w

w

a

a

s

s

ó

ó

w

w

 

 

m

m

y

y

k

k

o

o

l

l

o

o

w

w

y

y

c

c

h

h

/

/

 

 

Występują jako saprofity w wodzie i glebie oraz jako bakterie chorobotwórcze dla ludzi i zwierząt. 
 
Gruźlica dotyczy najczęściej płuc (gruźlica płucna) lecz również może atakować ośrodkowy układ nerwowy, układ 
limfatyczny, 

naczynia krwionośne, układ kostno-stawowy, moczowo-płciowy oraz skórę. 

 
 Inne mykobakterie takie jak Mycobacterium bovis, Mycobacterium africanum, Mycobacterium canetti czy Mycobacterium 
microti wywołują choroby zwane 

m

m

y

y

k

k

o

o

b

b

a

a

k

k

t

t

e

e

r

r

i

i

o

o

z

z

a

a

m

m

i

i 

i z reguły nie infekują zdrowych osób dorosłych, natomiast są często 

spotykane u osób z upośledzeniem odporności np. w przebiegu AIDS. 
Podział prątków: 
I 

P

P

o

o

d

d

 

 

w

w

z

z

g

g

l

l

ę

ę

d

d

e

e

m

m

 

 

s

s

z

z

y

y

b

b

k

k

o

o

ś

ś

c

c

i

i

 

 

w

w

z

z

r

r

o

o

s

s

t

t

u

u

 

 

● 

w

w

o

o

l

l

n

n

o

o

 

 

r

r

o

o

s

s

n

n

ą

ą

c

c

e

e

 

 (kolonie po siedmiu dniach)  -

prątki chorobotwórcze, 

● 

s

s

z

z

y

y

b

b

k

k

o

o

 

 

r

r

o

o

s

s

n

n

ą

ą

c

c

e

e

(kolonie po 48 h) najczęściej saprofity 

● wymagaj¹ce specjalnych warunków lub dot¹d 

n

n

i

i

e

e

w

w

y

y

h

h

o

o

d

d

o

o

w

w

a

a

n

n

e

e (M. leprae, M. lepraemurium) 

 

I

I

I

I

 

 

P

P

o

o

d

d

 

 

w

w

z

z

g

g

l

l

ę

ę

d

d

e

e

m

m

 

 

c

c

h

h

o

o

r

r

o

o

b

b

o

o

t

t

w

w

ó

ó

r

r

c

c

z

z

o

o

ś

ś

c

c

i

i

:

:

 

 

A. 

Gruźlicze 

● Mycobacterium tuberculosis complex: 

 

 

 

 

 

 

 

 

M

M

.

.

 

 

t

t

u

u

b

b

e

e

r

r

c

c

u

u

l

l

o

o

s

s

i

i

s

s

,

,

 

 

M

M

.

.

b

b

o

o

v

v

i

i

s

s

,

,

 

 

M

M

.

.

 

 

a

a

f

f

r

r

i

i

c

c

a

a

n

n

u

u

m

m

,

,

 

 

M

M

.

.

 

 

m

m

i

i

c

c

r

r

o

o

t

t

i

i

,

,

 

 M.bovis BCG, 

● Mycobacterium avium complex (MAC) lub M. avium  - M.intracellulare (MAI): M.avium, 

 

M.intracellulare, M.cansasi, M.fortuitum, M.marinum, M.sclofuraceum, M.cholerae’ 

(zakażenia u ludzi z obniżoną odpornością, AIDS, zap. węzłów chłonnych, zak. skóry, tk.łącznej,  
p. pokarmowego, otrzewnej) 

● M. ulcerans 

B. 

S

S

a

a

p

p

r

r

o

o

f

f

i

i

t

t

y

y

c

c

z

z

n

n

e

e (M. smegmatis) 

C. 

N

N

i

i

e

e

g

g

r

r

u

u

ź

ź

l

l

i

i

c

c

z

z

e

e

 

 

M

M

O

O

T

T

T

T

(

(

a

a

n

n

g

g

.

.

 

 

M

M

y

y

c

c

o

o

b

b

a

a

c

c

t

t

e

e

r

r

i

i

a

a

 

 

o

o

t

t

h

h

e

e

r

r

 

 

t

t

h

h

a

a

n

n

 

 

 

 

t

t

u

u

b

b

e

e

r

r

c

c

l

l

e

e

 

 

b

b

a

a

c

c

i

i

l

l

l

l

i

i

)

)

 

 

● Fotochromogene (2-10 tyg. wzrostu, wytwarzają  barwnik w obecności światła) 

 

   

 

 

M. kansasi, M.marinum), 

● 

Skotochromogene (powolny wzrost, wytwarzają barwnik niezależnie od obecności światła) 

 

 

M. flavesens, M. clofuraceum), 

● 

Niefotochromogene (powolny wzrost, niepigmentujące) M. avium, M.intracellulare), 

● Prątki szybko rosnące (w ciągu 7 dni, zwykle kolorowe) M. fortuitum, smegmatis), 

Chorobotwórczość MOTT 
1. M. cansasi

: zapalenie płuc, skory, węzłów chłonnych 

2. M. avium-intracellulare

: zakażenia oportunistyczne u osob z obniżoną odpornością, 

3. M. sclofaceum

: ziarniniakowate powierzchnie węzłów chłonnych szyi u dzieci, zespół gruźliczo podobny, 

4. M. fortuitum

: ropnie narkomanów,  

zakażenia implantów, 

5. M. marinum

: guzkowe owrzodzenie skóry, wtórne wątroby, 

R

R

o

o

d

d

z

z

i

i

n

n

a

a

 

 

 

 

M

M

y

y

c

c

o

o

b

b

a

a

c

c

t

t

e

e

r

r

i

i

a

a

c

c

e

e

a

a

e

e 

I

I

I

I

I

I

 

 

P

P

o

o

d

d

 

 

w

w

z

z

g

g

l

l

ę

ę

d

d

e

e

m

m

 

 

p

p

r

r

a

a

k

k

t

t

y

y

c

c

z

z

n

n

y

y

m

m

:

:

 

 

 

 

t

t

y

y

p

p

o

o

w

w

e

e

 

 

●

●

 

 

a

a

t

t

y

y

p

p

o

o

w

w

e

e

 

 

●

●

 

 

s

s

z

z

y

y

b

b

k

k

o

o

 

 

r

r

o

o

s

s

n

n

ą

ą

c

c

e

e

 

 

 

 

 

 

 

 

 

M

M

y

y

c

c

o

o

b

b

a

a

c

c

t

t

e

e

r

r

i

i

u

u

m

m

 

 

 

 

 

 

t

t

u

u

b

b

e

e

r

r

c

c

u

u

l

l

o

o

s

s

s

s

i

i

s

s 

CHOROBOTWÓRCZOŚĆ: 
● czynnik wiązkowy (glikolipid kwasu mykolowego w strukturach zewnętrznych komórki) 

● hamuje migrację leukocytów i wywołuje ziarniniaki, uszkadza błony mitochondrialne, 
● w hodowli odpowiada za sznurowy wzrost pr¹tków, 
● pobudza mechanizmy odporności u zwierząt (jest immunogenny) 

● sulfatydy – glikolipidy powierzchniowe hamują tworzenie fagolizosomów, 
● Mutacyjne zmiany miejsc docelowych leków przeciw prątkowych 

 

ETIOPATOGENEZA GRUŹLICY 
 
Wrota zakażenia – układ oddechowy i przewód pokarmowy, okaleczona skóra, kontakt bezpośredni  
Zawarte w kropelkach plwociny bakterie są wdychane i przedostają się do pęcherzyków płucnych. 
 

P

P

r

r

ą

ą

t

t

k

k

i

i

 

 

n

n

i

i

e

e

 

 

w

w

y

y

t

t

w

w

a

a

r

r

z

z

a

a

j

j

ą

ą

 

 

t

t

o

o

k

k

s

s

y

y

n

n.  

O

becność prątków w organizmie może wywoływać zmiany: 

W

W

y

y

s

s

i

i

ę

ę

k

k

o

o

w

w

e

e

 

 

w tkance płucnej (ostra reakcja zapalna z pojawieniem się  wokół prątków płynu obrzękowego, 

leukocytów wielojądrzastych i monocytów). Stan ten może ulec samoistnemu cofnięciu się, lub 
może prowadzić do martwicy i przejść w zmiany wytwórcze 

g

g

r

r

u

u

z

z

e

e

ł

ł

k

k

a

a

 

 

g

g

r

r

u

u

ź

ź

l

l

i

i

c

c

z

z

e

e

g

g

o

o

 

 

Test tuberkulinowy jest dodatni.  

W

W

y

y

t

t

w

w

ó

ó

r

r

c

c

z

z

e

e

 

 

– wyróżniamy 3  strefy

 

 

g

g

r

r

u

u

z

z

e

e

ł

ł

k

k

a

a

 

 

g

g

r

r

u

u

ź

ź

l

l

i

i

c

c

z

z

e

e

g

g

o

o: 

a) 

centralną z wielojądrzastymi komórkami olbrzymimi wypełnionymi prątkami, ulega ona z 

 

czasem serowaceniu i martwicy, taką postać nazywamy gruzełkiem gruźliczym 

b) środkową z komórkami nabłonkowymi 
c) obwodową z fibroblastami, limfocytami, monocytami 

 

R

R

o

o

z

z

p

p

r

r

z

z

e

e

s

s

t

t

r

r

z

z

e

e

n

n

i

i

a

a

n

n

i

i

e

e 

prątków w organizmie: przez naczynia chłonne, krwionośne, oskrzela, przewód pokarmowy 

 

N

N

i

i

e

e

 

 

k

k

a

a

ż

ż

d

d

y

y

 

 

k

k

o

o

n

n

t

t

a

a

k

k

t

t

 

 

z

z

 

 

c

c

h

h

o

o

r

r

y

y

m

m

 

 

p

p

r

r

ą

ą

t

t

k

k

u

u

j

j

ą

ą

c

c

y

y

m

m

 

 

k

k

o

o

ń

ń

c

c

z

z

y

y

 

 

s

s

i

i

ę

ę

 

 

z

z

a

a

k

k

a

a

ż

ż

e

e

n

n

i

i

e

e

m

m

 

 

i

i

 

 

n

n

i

i

e

e

 

 

k

k

a

a

ż

ż

d

d

e

e

 

 

z

z

a

a

k

k

a

a

ż

ż

e

e

n

n

i

i

e

e

 

 

 

 

Prątki wykazują szczególne powinowactwo do płuc, gdzie wysokie cząsteczkowe ciśnienie tlenu sprzyja ich rozmnażaniu.  

G

G

r

r

u

u

ź

ź

l

l

i

i

c

c

a

a

 

 

p

p

i

i

e

e

r

r

w

w

o

o

t

t

n

n

a

a (tuberculosis primaria) 

W pęcherzykach płucnych wywołują stan zapalny w wyniku czego gromadzą się tam makrofagi i granulocyty. Pochłonięte 
przez nie mogą dalej rozmnażać się. 
Zakażenie może ograniczać się tylko do węzłów chłonnych i płuc lub drogą krwi i limfy przenosić się do różnych organów 
W ciągu kilkunastu tygodni dochodzi do wytworzenia odpowiedzi immunologicznej typu opóźnionego, nabycia przez 
makrofagi zdolności  hamowania wzrostu i rozsiewu prątków. 
Następuje cofanie się nacieków zapalnych i powstanie w ognisku pierwotnym gruzełka gruźliczego (tuberculum) 

G

G

r

r

u

u

z

z

e

e

ł

ł

e

e

k

k

 

 

g

g

r

r

u

u

ź

ź

l

l

i

i

c

c

z

z

y

y

 

 

Tworzony jest przez : 

Makrofagi zawierające żywe prątki 
Limfocyty 
Komórki nabłonkowe 
Tkankę łączną otaczającą ulegającą z czasem zwapnieniu. 
Prątki zamknięte w gruzełku mogą przetrwać całe życie człowieka nie wywołując choroby 

Gruźlica popierwotna 

W wyniku osłabienia układu odpornościowego, prątki zawarte w gruzełku gruźliczym mogą ożywić swój metabolizm i 
zacząć rozmnażać się. 
Rozwija się 

g

g

r

r

u

u

ź

ź

l

l

i

i

c

c

a

a

 

 

p

p

o

o

p

p

i

i

e

e

r

r

w

w

o

o

t

t

n

n

a

a

 

 (tuberculosis postprimaria) jako reinfekcja endogenna. 

Gruźlica popierwotna w wyniku nadkażenia egzogennego zdarza się rzadko 
 
1. Gruźlica płuc 
● zakażenie pierwotne (zespó łpierwotny) 
● czynna gruźlica 
● reaktywne zakażenie fenomen Kocha 
● gruźlica prosowkowa 
2. Gruźlica pozapłucna 
● p. pokarmowy 
● skóra 
● kości i stawy 
● układ moczowy 
● OUN 

M

M

y

y

c

c

o

o

b

b

a

a

c

c

t

t

e

e

r

r

i

i

u

u

m

m

 

 

 

 

 

 

t

t

u

u

b

b

e

e

r

r

c

c

u

u

l

l

o

o

s

s

s

s

i

i

s

s

 

 

D

D

i

i

a

a

g

g

n

n

o

o

s

s

t

t

y

y

k

k

a

a

 

 

 

Pobieranie i przesyłanie materiałów do badania w kierunku prątka gruźlicy 

Materiały bogato prątkowe  

plwocina - 

najczęściej pobierany materiał (gdy chory odkrztusza) w gruźlicy płuc. Powinna być: 

- 

dobrze odkrztuszona, rano, po uprzednim przepłukaniu jamy ustnej gotowaną wodą, do jałowego naczynia 

- 

w dostatecznej ilości (min. 10 ml) 

 

Pobieranie i przesyłanie materiałów do badania w kierunku prątka gruźlicy 

Materiały skąpo prątkowe 
 

popłuczyny żołądkowe 
popłuczyny oskrzelowe 
wymazy krtaniowe 

 

W przypadku 

gruźlicy pozapłucnej: 

płyn mózgowo-rdzeniowy  
mocz  
wycinki skóry  
krew miesiączkowa 
płyny wysiękowe i punktaty z opłucnej, otrzewnej, stawów 

 

D

D

i

i

a

a

g

g

n

n

o

o

s

s

t

t

y

y

k

k

a

a

 

 

 

 

m

m

i

i

k

k

r

r

o

o

b

b

i

i

o

o

l

l

o

o

g

g

i

i

c

c

z

z

n

n

a

a

 

 

Wszystkie materiały, z wyjątkiem fizjologicznie jałowych np. płyn mózgowo-rdzeniowy, szpik kostny  

 

należy poddać dekontaminacji (eliminacja flory towarzyszącej) i zagęszczeniu. 

 

Z

Z

a

a

s

s

a

a

d

d

a

a

 

 

h

h

o

o

m

m

o

o

g

g

e

e

n

n

i

i

z

z

a

a

c

c

j

j

i

i

 

 

m

m

a

a

t

t

e

e

r

r

i

i

a

a

ł

ł

u

u

 

 

1. 

Materiał od chorego + równa objętość związku chem. np.:N-acetylo-L-cystein –NaOH – cytrynian sodowy 

inkubować w temp. 37°C przez 20 min. 

dodać 20ml jałowej wody 

wirować 3000 obr./min by „zagęścić materiał” 

Uzyskany 

osad zawiesić w ok. 2ml buforu fosforanowego, jałowego 0,9% NaCl    lub jałowej wody 

2. 

Wykonać 

p

p

r

r

e

e

p

p

a

a

r

r

a

a

t

t met. Zehla-Neelsena 

3. 

Posiać 

n

n

a

a

 

 

p

p

o

o

d

d

ł

ł

o

o

ż

ż

e

e

 

 

h

h

o

o

d

d

o

o

w

w

l

l

a

a

n

n

e

e: 

 

 

 

 

jajowe 

L

L

o

o

e

e

w

w

e

e

n

n

s

s

t

t

e

e

i

i

n

n

a

a

-

-

J

J

e

e

n

n

s

s

e

e

n

n

a

a

 

 

 

 

 

 

agarowe 

M

M

i

i

d

d

d

d

l

l

e

e

b

b

r

r

o

o

o

o

k

k

a

a

 

 

 

M

M

y

y

c

c

o

o

b

b

a

a

c

c

t

t

e

e

r

r

i

i

u

u

m

m

 

 

 

 

 

 

t

t

u

u

b

b

e

e

r

r

c

c

u

u

l

l

o

o

s

s

s

s

i

i

s

s 

 

 

D

D

i

i

a

a

g

g

n

n

o

o

s

s

t

t

y

y

k

k

a

a

 

 

● materiał do badan: j.w. 

Opracowanie materiału: flokulacja, flotacja, homogenizacja 

● preparat mikroskopowy barwiony  met. Zehla-Neelsena 
● hodowle na podłożach  

Loewensteina-Jensena,  

M

M

i

i

d

d

d

d

l

l

e

e

b

b

r

r

o

o

o

o

k

k

a

a

 

 

 

 

 

RÓŻNICOWANIE 

wytwarzanie barwnika, czas i  typ wzrostu 
charakterystyka biochemiczna: 

 

próba na katalazę i peroksydazę w 

t

t

e

e

ś

ś

c

c

i

i

e

e

 

 

B

B

o

o

g

g

e

e

n

n

a

a, 

(wynik ujemny sugeruje oporność na INH) 

 

próba niacynowa wg Konno:  prątki ludzkie – 

n

n

i

i

a

a

c

c

y

y

n

n

a

a

 

 (+) 

 

próba z czerwienią obojętna (zjadliwe czerwone, inne-żółte) 

 chromatografia cieczowo-

gazowa (ośrodki  wyspecjalizowane np.CDC) 

 

metoda serologiczna 
 

– poszukiwanie przeciwciał metodą ELISA z użyciem antygenów: 

- 

nieoczyszczonych ( kom. bakteryjne poddane działaniu ultradźwięków, 

- 

przesączy hodowlanych), -tuberkuliny (PPD), 

- oczyszczonych (5,6,p-32, lipoarabinomannan, glikolipidy, czynnik w

iązkowy, antygen błony 

 cytoplazmatycznej, A-60 M. bovis) 

 
 

badania genetyczne, 
-  

hybrydyzacja kwasów nukleinowych 

-  

m

m

e

e

t

t

o

o

d

d

y

y

 

 

n

n

o

o

w

w

o

o

c

c

z

z

e

e

s

s

n

n

e

e

 

 (przyspieszone) 

r

r

a

a

d

d

i

i

o

o

m

m

e

e

t

t

r

r

y

y

c

c

z

z

n

n

e

e

,

,

 

 

f

f

l

l

u

u

o

o

r

r

o

o

s

s

c

c

e

e

n

n

c

c

y

y

j

j

n

n

e

e, 

- Bactec460 Tb   (kwas palmitynowy znakowany c14, wzrost po 6 dniach, typowanie 

 i antybiogramy po 5 dniach), 

- Septi-

chec AFB (pożywki stałe i płynne), 

- 

MGIT (hodowle z fluoresceiną rejestrującą ubytek tlenu), 

- 

p

p

r

r

ó

ó

b

b

a

a

 

 

b

b

i

i

o

o

l

l

o

o

g

g

i

i

c

c

z

z

n

n

a

a 

(świnka morska), 

 

L

L

e

e

k

k

o

o

o

o

p

p

o

o

r

r

n

n

o

o

ś

ś

ć

ć

 

 

 

 

 

 

(badanie bezpośrednie lub pośrednie) 

 

● metoda proporcji 
● metoda wskaźnika 
● metoda absolutnych stężeń 

L

L

e

e

k

k

o

o

o

o

p

p

o

o

r

r

n

n

o

o

ś

ś

ć

ć

 

 

p

p

r

r

ą

ą

t

t

k

k

ó

ó

w

w

 

 

-

-

 

 

m

m

e

e

t

t

o

o

d

d

a

a

 

 

w

w

s

s

k

k

a

a

ź

ź

n

n

i

i

k

k

a

a

 

 

w

w

o

o

b

b

e

e

c

c

 

 

s

s

z

z

c

c

z

z

e

e

p

p

u

u

 

 

H

H

3

3

7

7

R

R

V

V

 

 

 

L

L

e

e

c

c

z

z

e

e

n

n

i

i

e

e

 

 

● leki I rzutu, Sm, INH, RMP, EMB, 
● leki II rzutu, PZA, ETA, C5, KM ,CM, VM, chinolony, 
● 3 okresy leczenia (18 miesięcy) 

 

  1 okres- 1-3 mies, 3 leki, codziennie w 

dawkach przeciętnych 

 

  2 okres- 4-12 mies, 2 leki, codziennie w  

dawkach przeciętnych 

 lub 2x w tygodniu  

 

w dawkach podwyższonych, 

 

  3 okres- 13-18 mies, 1 lek codziennie w  dawkach normalnych 

 

O

O

p

p

o

o

r

r

n

n

o

o

ś

ś

ć

ć

 

 

n

n

a

a

 

 

l

l

e

e

c

c

z

z

e

e

n

n

i

i

e

e

:

:

 

 

● wewnątrzkomórkowe umiejscowienie prątków, 
● serowatość zmian gruźliczych (trudny dostęp leków) 
● nieaktywność metabolizmu prątków w przewlekłej chorobie, 
● lekooporność wtórna, niekiedy pierwotna 

 

 

 

P

P

r

r

o

o

f

f

i

i

l

l

a

a

k

k

t

t

y

y

k

k

a

a

 

 

- nieswoista 

-  zapobieganie gru

źlicy bydła, edukacja i leczenie chorych  osób 

- swoista   

-  szczepionka BCG 

Szczepionka BCG 

Szczepionka przeciw gruźlicy (łac. tuberculosis) jest żywą szczepionką bakteryjną. Jej nazwa własna to 

Bacillus Calmette-

Guérin (w skrócie BCG). Stosowana w Polsce od ponad 50 lat w Programie Szczepień 

Ochronnych (PSO) zawiera podtyp brazylijski prątka BCG (Moreau), który uznany jest za bezpieczny. 

 

    

Jak wynika z liczby zarejestrowanych w Polsce ciężkich, niepożądanych odczynów poszczepiennych, tj. 

zaburzeń stanu zdrowia, jakie występują po szczepieniu, podtyp brazylijski jest co najmniej 10-krotnie mniej 
reaktogenny od szczepionek zawierających podtyp Kopenhaga. 

Ochronny mechanizm działania szczepionki jest podobny do procesu rozwoju odporności 

przeciwgruźliczej, obserwowanego w przypadku naturalnego zakażenia. 

Metodą stosowaną w Polsce jest metoda Mantaux. Polega ona na podaniu jednej dawki preparatu 

niezależnie od wieku, w wielkości 0,05 mg/0,1 ml śródskórnie w zewnętrzną, górną część lewego ramienia. 

 

Na chwilę obecną nie wyjaśniono do końca wszystkich wątpliwości dotyczących skuteczności szczepień, 

tak samo zresztą jak wspomnianej już kwestii czasu trwania odporności. Z tego powodu nie należy w żadnym 
przypadku opóźniać szczepień BCG, z wyjątkiem uzasadnionych przypadków. 

 Zmiany w PSO (

Programie Szczepień Ochronnych) są zgodne z rekomendacjami Światowej Organizacji 

Zdrowia (WHO), wedle których zaleca się jednorazowe szczepienie BCG w okresie przed pierwszym kontaktem z 
chorobą, czyli najlepiej 

z

z

a

a

r

r

a

a

z

z

 

 

p

p

o

o

 

 

u

u

r

r

o

o

d

d

z

z

e

e

n

n

i

i

u

u. Skuteczność szczepień BCG w zapobieganiu gruźlicy płuc została 

oszacowana na około 50%, w zapobieganiu ostrym, krwiopochodnym, rozsianym postaciom gruźlicy na około 75-
90%. 

PRÓBA TUBERKULINOWA 

Próbę tuberkulinową skórną, zwaną dalej również testem, stosuje się wśród dzieci i młodzieży 

w

w

 

 

c

c

e

e

l

l

u

u

 

 

i

i

d

d

e

e

n

n

t

t

y

y

f

f

i

i

k

k

a

a

c

c

j

j

i

i

 

 

z

z

a

a

k

k

a

a

ż

ż

e

e

n

n

i

i

a

a

 

 

p

p

r

r

ą

ą

t

t

k

k

i

i

e

e

m

m

 

 

gruźlicy. Nie stosuje się jej już natomiast jako narzędzia oceny alergii 

poszczepiennej, warunkującej dodatkowe szczepienie. 

 
 

Prątki saprofityczne 
M. phlei, M.gordone 

: gleba, woda, rośliny 

M. smegmatis

: wydzielina łojowa u człowieka, 

 

Z

Z

n

n

a

a

c

c

z

z

e

e

n

n

i

i

e

e

 

 

p

p

r

r

ą

ą

t

t

k

k

ó

ó

w

w

 

 

n

n

i

i

e

e

g

g

r

r

u

u

ź

ź

l

l

i

i

c

c

z

z

y

y

c

c

h

h

 

 

w

w

 

 

e

e

t

t

i

i

o

o

l

l

o

o

g

g

i

i

i

i

 

 

t

t

z

z

w

w

.

.

 

 

m

m

y

y

k

k

o

o

b

b

a

a

k

k

t

t

e

e

r

r

i

i

o

o

z

z

 

 

M

M

y

y

k

k

o

o

b

b

a

a

k

k

t

t

e

e

r

r

i

i

o

o

z

z

ą

ą nazywamy chorobę wywołaną przez prątki inne niż prątki gruźlicy. 

Zespół 

M

M

.

.

 

 

a

a

v

v

i

i

u

u

m

m

-

-

i

i

n

n

t

t

r

r

a

a

c

c

e

e

l

l

l

l

u

u

l

l

a

a

r

r

e

e

 

 

– obejmuje kilka gatunków. Prątki te wywołują zakażenia oportunistyczne u 

pacjentów z obniżona odpornością. Pierwotne zakażenie obejmuje płuca, ale może rozprzestrzeniać się na inne 
narządy (chorzy na AIDS). 

M

M

y

y

k

k

o

o

b

b

a

a

k

k

t

t

e

e

r

r

i

i

o

o

z

z

y

y 

• 

M

M

.

.

 

 

k

k

a

a

n

n

s

s

a

a

s

s

i

i

i

i

 

 

– może powodować choroby płuc, ale również zakażenia skóry, podskórnych węzłów chłonnych 

• 

M

M

.

.

 

 

s

s

c

c

r

r

o

o

f

f

u

u

l

l

a

a

c

c

e

e

u

u

m

m

 

 

– jest najczęstszym czynnikiem etiologicznym ziarniniakowatego powiększenia węzłów 

chłonnych u dzieci, które mogą ulegać owrzodzeniu lub tworzyć przetoki. Drobnoustrój może również 
powodować choroby płuc, wywoływać zespół chorobowy przypominający gruźlicę płuc. 

• 

Zespół 

M

M

.

.

 

 

f

f

o

o

r

r

t

t

u

u

i

i

t

t

u

u

m

m

 

 

– składa się z wolno żyjących, szybko rosnących prątków. Rzadko powoduje choroby u 

ludzi. N

ajczęstszą formą choroby są miejscowe ropnie  w okolicy wstrzyknięć u ludzi nadużywających 

narkotyków. Zakażenie może być także związane  z implantacją wszczepów (zastawki serca, protezy 
gruczołu piersiowego). 

• 

M

M

.

.

 

 

m

m

a

a

r

r

i

i

n

n

u

u

m

m

 

 

– powoduje guzkowe owrzodzenie skóry w miejscu urazu. Zakażenie może przez układ chłonny 

rozszerzyć się na wątrobę. 

 
 

M

M

y

y

c

c

o

o

b

b

a

a

c

c

t

t

e

e

r

r

i

i

u

u

m

m

 

 

l

l

e

e

p

p

r

r

a

a

e

e

 

Prątki trądu (Mycobacterium leprae)- odkryty w 1873 przez norweskiego badacza Armauera Hansena; 

 

 tr

ąd choroba Hansena 

C

C

Z

Z

Y

Y

N

N

N

N

I

I

K

K

I

I

 

 

C

C

H

H

O

O

R

R

O

O

B

B

O

O

T

T

W

W

Ó

Ó

R

R

C

C

Z

Z

O

O

Ś

Ś

C

C

I

I

:

:

 

 

-

nie są dobrze poznane 

- 

Słaby mediator reakcji zapalnych= rozwijasię wewnątrz monocytów 

- 

Wytwarza oksydazę katecholową która unieczynnia w makrofagach mechanizmy bakteriobójcze 

- 

Czynnik powierzchniowy hamuje proliferację  bakterii hamuje proliferację limfocytów T;  

 

- 

P

P

i

i

e

e

r

r

w

w

s

s

z

z

e

e

 

 

o

o

b

b

j

j

a

a

w

w

y

y

 

 

p

p

o

o

 

 

2

2

-

-

4

4

 

 

l

l

a

a

t

t

a

a

c

c

h

h

 

 

o

o

d

d

 

 

z

z

a

a

k

k

a

a

ż

ż

e

e

n

n

i

i

a

a

 

 

-  posta

ć tuberkuloidowa (plamki na rozległe odbarwienia ciała), łagodniejsza postać, która nie ma charakteru 

 

postępującego, zmiany w nerwach pojawiają się nagle i niesymetrycznie 

- posta

ć leproniatyczna (zajęcie skóry i kolagenu, powolne i symetryczne zajęcie nerwów i narządów  

   

 

 

 

wewnętrznych, bakteriemia prątkowa), 

-  post

ać graniczna / mieszana/ 

 

   

 

 

 

D

i

i

a

a

g

g

n

n

o

o

s

s

t

t

y

y

k

k

a

a

 

 

● histopatologia 
● test z leprominą  
● hodowle komórkowe na zwierzętach /pancernik, myszy -w poduszce łapy/ 
PCR 

 

Leczenie zakażeń 

S

S

u

u

l

l

f

f

o

o

n

n

y

y

 

 

/

/

D

D

a

a

p

p

s

s

o

o

n

n

/

/

 

 

R

R

i

i

f

f

a

a

m

m

p

p

i

i

c

c

y

y

n

n

a

a

 

 

E

E

t

t

i

i

o

o

n

n

a

a

m

m

i

i

d

d

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

N

N

I

I

E

E

 

 

W

W

Y

Y

T

T

W

W

A

A

R

R

Z

Z

A

A

J

J

Ą

Ą

C

C

E

E

 

 

P

P

R

R

Z

Z

E

E

T

T

R

R

W

W

A

A

L

L

N

N

I

I

K

K

Ó

Ó

W

W

,

,

 

 

 

 

 

 

 

 

G

G

R

R

A

A

M

M

-

-

D

D

O

O

D

D

A

A

T

T

N

N

I

I

E

E

 

 

P

P

A

A

Ł

Ł

E

E

C

C

Z

Z

K

K

I

I 

P

P

r

r

o

o

p

p

i

i

o

o

n

n

i

i

b

b

a

a

c

c

t

t

e

e

r

r

i

i

u

u

m

m

 

 

 

 

-

-

 

 

P

P

r

r

o

o

p

p

i

i

o

o

n

n

i

i

b

b

a

a

c

c

t

t

e

e

r

r

i

i

u

u

m

m

 

 

a

a

c

c

n

n

e

e

s

s

 

 

A

A

c

c

t

t

i

i

n

n

o

o

m

m

y

y

c

c

e

e

s

s

,

,

 

 

 

 

-

-

 

 

A

A

c

c

t

t

i

i

n

n

o

o

m

m

y

y

c

c

e

e

s

s

 

 

i

i

s

s

r

r

a

a

e

e

l

l

i

i

i

i

 

 

 

 

K

K

L

L

A

A

S

S

A

A

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

A

A

C

C

T

T

I

I

N

N

O

O

M

M

Y

Y

C

C

E

E

T

T

A

A

C

C

E

E

A

A

E

E 

Wyróżnia się  3 potencjalne  patogenne rodzaje: 

A

A

c

c

t

t

i

i

n

n

o

o

m

m

y

y

c

c

e

e

s

s

,

,

 

 Nocardia, Streptomyces 

R

R

o

o

d

d

z

z

a

a

j

j

 

 

A

A

C

C

T

T

I

I

N

N

O

O

M

M

Y

Y

C

C

E

E

S

S 

Klasyfikacja wg  Holdemana, 1977 
patogenne gatunki w rodzaju: 

A

A

c

c

t

t

i

i

n

n

o

o

m

m

y

y

c

c

e

e

s

s

 

 

A

A

.

.

 

 

i

i

s

s

r

r

a

a

e

e

l

l

i

i

i

i

 

 

+

+

+

+

+

+

 

 

A

A

.

.

 

 

n

n

a

a

e

e

s

s

l

l

u

u

n

n

d

d

i

i

i

i

 

 

A

A

.

.

 

 

o

o

d

d

o

o

n

n

t

t

o

o

l

l

y

y

t

t

i

i

c

c

u

u

s

s

 

 

A

A

.

.

 

 

v

v

i

i

s

s

c

c

o

o

s

s

u

u

s

s

 

 

A

A

.

.

 

 

m

m

e

e

y

y

e

e

r

r

i

i

 

 

A

A

.

.

 

 

g

g

e

e

r

r

e

e

n

n

c

c

s

s

e

e

r

r

i

i

a

a

e

e

 

 

A

A

.

.

 

 

b

b

o

o

v

v

i

i

s

s

 

 

(

(

a

a

n

n

i

i

m

m

a

a

u

u

x

x

)

)

 

 

P

P

r

r

o

o

m

m

i

i

e

e

n

n

i

i

c

c

a

a

 

 

n

n

a

a

j

j

c

c

z

z

ę

ę

ś

ś

c

c

i

i

e

e

j

j

 

 

w

w

y

y

s

s

t

t

ę

ę

p

p

u

u

j

j

e

e

 

 

w

w

 

 

d

d

o

o

r

r

o

o

s

s

ł

ł

y

y

c

c

h

h

 

 

m

m

ę

ę

ż

ż

c

c

z

z

y

y

z

z

n

n

 

 

A

A

c

c

t

t

i

i

n

n

o

o

m

m

y

y

c

c

e

e

s

s

 

 

i

i

s

s

r

r

a

a

e

e

l

l

i

i

i

i

 

 

patogeneza i chorobotwórczość 
 

zakażenie endogenne 

Powoduje ropnie w szczęki, klatki piersiowej, brzucha i skóry 

Uszkodzenie błony śluzowej jamy ustnej, np. ropień zęba lub ekstrakcji wnika głęboko do tkanek – rozwój ropnia 

Promienica twarzy pojawia się zwykle po ekstrakcji zęba lub innej procedurze stomatologicznej 

 

P

P

r

r

o

o

m

m

i

i

e

e

n

n

i

i

c

c

a

a

 

 

 

 

-

-

 

 

 

 

o

o

b

b

j

j

a

a

w

w

y

y

 

 

k

k

l

l

i

i

n

n

i

i

c

c

z

z

n

n

e

e

 

 

Promienica najczęściej występuje u dorosłych mężczyzn i przyjmuje różnorodne formy 
Jest chorobą przewlekłą, ropną, szerzącą się przez ciągłość z wytworzeniem przetok 
Wyróżnia się postacie: 

Szyjno 

– twarzową 

Płucną 
Brzuszną 
Ośrodkowego układu nerwowego 

 

Promienica klatki piersiowej rozwija się jako choroby płuc po aspiracji wydzieliny z jamy ustnej 

Postać brzuszna prawdopodobnie wynika z przerwy w błonie śluzowej jelita po zabiegu w obrębie jamy brzusznej lub po 
urazie brzucha. Zmiany lokują się w przewodzie pokarmowym i rozprzestrzeniają do jamy otrzewnej.  
Promienica macicy: procesy 

zlokalizowane w obrębie miednicy są powikłaniem stosowania niektórych rodzajów wkładek 

domacicznych 

Promienica rozprzestrzenia się drogą krwi z uformowanych ognisk do wnętrza ciała: kości, OUN  

DIAGNOSTYKA 

Materiał do badania: ropa, plwocina materiał biopsyjny 

Preparat metodą Grama z ziaren siarkowych 

P

P

r

r

e

e

p

p

a

a

r

r

a

a

t

t mikroskopowy 

H

H

o

o

d

d

o

o

w

w

l

l

a

a / 7-

mio dniowa/ w warunkach beztlenowych na podłożach:  

- 

tioglikolanowym lub agarze  z wyciągiem z serc lub mózgu wołowego 

W materiale klinicznym można stosować 

i

i

m

m

m

m

u

u

n

n

o

o

f

f

l

l

u

u

o

o

r

r

e

e

s

s

c

c

e

e

n

n

c

c

j

j

ę

ę bezpośrednią 

Leczenie promienicy 
Stosuje się drenaż i chirurgiczne usunięcie zniszczonych tkanek. 
Lekiem z wyboru jest penicylina 

Rodzaj 

Nocardia

 

Gram(+) lub Gram zmienne struktury nitkowate które mogą rozpadać się na pałeczki  lub ziarniaki 
Są tlenowcami z aktywną katalazą 
Tworzą kolonie białe lub kolorowe’ 
Niektóre szczepy wytwarzają brązowe barwniki do podłoża 
Są saprofitycznymi organizmami w wodzie i glebie, dla człowieka oportunistycznymi patogenami 
Gatunki chorobotwórcze dla człowieka: 

N

N

o

o

c

c

a

a

r

r

d

d

i

i

a

a

 

 

a

a

s

s

t

t

e

e

r

r

o

o

i

i

d

d

e

e

s

s

,

,

 

 

N

N

o

o

c

c

a

a

r

r

d

d

i

i

a

a

 

 

b

b

r

r

a

a

s

s

i

i

l

l

i

i

e

e

n

n

s

s

i

i

s

s

,

,

 

 

N

N

o

o

c

c

a

a

r

r

d

d

i

i

a

a

 

 

o

o

t

t

i

i

t

t

i

i

d

d

i

i

s

s

c

c

a

a

v

v

i

i

a

a

r

r

u

u

m

m