Morfonologia notatki z zajęć

background image

LITERATURA

1. Encyklopedia j

ęzyka polskiego pod red. Stanisława Urbańczyka.

2.

Encyklopedia językoznawstwa ogólnego pod red. Polańskiego.

3.

Gramatyka

współczesnego

języka

polskiego

pod

red.

Renaty

Grzegorczykowej, tu cz. Morfologia.

4.

Alicja Nagórko, Zarys gramatyki polskiej, tu rozdz. 3, Morfologia.

5.

Janusz Strutyński, Gramatyka współczesnego języka polskiego, tu cz.
Morfologia.


PODSTAWOWE POJĘCIA


Morfologia

– nauka o budowie wyrazów.


Morf, morfem

– najmniejszy znak językowy posiadający swoje znaczenie.


Przykład:
Fikcyjne zdanie ukazujący budowę morfologiczną wyrazów.
Golab

y

chraprz

arz

na

chrapsza

ł

golab

ą

loptk

ę

.

nachrapszał – orzeczenie, np. napisał

o -

ł

o na-

chrapszarz

– podmiot, np. pisarz

o -arz

golaby

– przydawka, np. sławny

o -y

loptkę – dopełnienie, np. książkę

o -

ę

golabą – przydawka, np. długą

o -

ą


 Np.

Sławny pisarz napisał długą książkę.


Morfemy fleksyjne

– wskazują na pewne relacje składniowe, np. -ł, -y, -ę, -ą.


Morfemy słowotwórcze – służą do pomnażania zasobu leksykalnego, np. na-, -arz.

Morfemy leksykalne

– odsyłają do zjawisk świata pozajęzykowego, np. pis-, sławn-,

książk-, dług-.







background image

ANALIZA MORFOLOGICZNA WYRAZÓW

(podział na morfemy, interpretacja, alternacje)


Legenda:

F

– morfem fleksyjny

I

– morfem imiesłowowy

L

– morfem leksykalny

S

– morfem słowotwórczy

ø – zero morfologiczne

PTCP

– przyrostek tematu czasu przeszłego

MCP

– morfem czasu przeszłego

MB

– morfem bezokolicznika



domeczek

k : č

domdomek (zdrobnienie I stopnia)  domeczek (zdrobnienie II stopnia)

L F
dom -

ø


L S F
dom - ek -

ø


L

S S F

dom - ecz - ek -

ø



brzusio

ch : ś

brzuchbrzusio

brzuch -

ø


L

F

brzuś - o


chlebak

L

S F

chleb - ak -

ø








background image

główka

o : ó

głowagłówka

L

F

głow - a

L

S F

głów - k - a


uszko

ch : š

uchouszko

L S F
usz - k - o


wyżyna

s : ž

wysoki

wyżyna


L S F
wyż - yn - a


koński

L

S F

koń – sk' - i


piszący

flektyw

L

I F

pisz -

ąc - y


Flektywy to morfemy o niejasnym statusie.


droga : drożyna

L F L S F
drog -

a : droż - yn - a

g : ž – alternacja spółgłoskowa jakościowa

background image

mózgu : móżdżek

mózg – u : móżdż - ek - ø

g : dż – alternacja spółgłoskowa jakościowa

z : ž – alternacja spółgłoskowa jakościowa



góra : górzysty : pogórze

L F L S F S L F
gór - a : górz - yst - y : po - górz - e
r : rz

– aleternacja spółgłoskowa, jakościowa


MORFOLOGIA CZASOWNIKA


Przykład

morfem tworzący bezokolicznik (MB)

L

pis - a -

ć



przyrostek tematu czasu przeszłego (PTCP)

Tematy oparte o formy czasu

teraźniejszego (tematy fleksyjne)

Tematy fleksyjne czasu przeszłego

L PTCP F

1. pisz -

ø

-

ę

1. os. lp.

L flektyw

2. pisz

ąc

imiesłów przysłówkowy

S L F

– 1. os. lp

3.

na

- pisz -

ę

czas przyszły prosty

L I

1

F (rodzajowy)

4. pisz -

ąc

y

imiesłów przymiotnikowy,

M. lp., rodzaj męski

L F

5. pisz -

cie

!

tryb rozkazujący

L PTCP MCP F

1. pis -

a

-

ł

-

a

– 3. os. lp.,

cz. przeszły niedokonany, rodzaj żeński

S L PTCP MCP F

2.

na

- pis -

a

-

ł

-

a

– 3. os. lp.,

cz. przeszły dokonany

S L PTP MB

3. a)

będę

pis -

a

-

ć

1. os. lp., r. żeński,

cz. przyszły

S L PTP MCP F

b)

będę

pis -

a

-

ł

-

a

1. os. lp.,

r. żeński, cz. przyszły

L MTP

2

F

4. pis - a -

ł

-

a

-

by

-

m

– 1 os. lp.,

tryb przypuszczający, r. żeński

S L I

3

5.

na

- pis -

a

-

wszy

imiesłów

przysłówkowy

1

Flektyw.

2

Morfem trybu przyp

uszczającego.

3

Flektyw.

background image

FLEKTYWY WSPÓŁCZESNEJ POLSZCZYZNY

1)

Formy czasu przeszłego


rys -

owa

-

ł - a

owa

– przyrostek tematu czasu przeszłego


2)

Formy trybu przypuszczającego


rys - owa -

ł -

by

-

ø


3) Formy rodzajowe


rys - owa -

ł -

a

– rodzaj żeński

rys - owa -

ł -

ø

– rodzaj męski

rys - owa -

ł -

o

– rodzaj nijaki


4)

Flektywy imiesłowowe


rys - uj -

ąc

rys - uj -

ąc

- y


5)

Morfemy tworzące stopień wyższy i najwyższy przymiotników
i przysłówków


star -

sz

- y



Uwaga:
W czasownikach, które w odmianie mają końcówki -am, -asz, nie wyodrębnia się j
jako osobnego morfemu.


PRZEMIANA FONETYCZNA


k’, ch’, h’, g’ – głoski fonetycznie miękkie, a morfologicznie (funkcjonalnie)
twarde

Mianownik liczby mnogiej

kot  kot - y

pies  ps - y

sad  sad - y

ptak  ptaki - i

wrak  wrak - i

kulig  kulig - i

background image


Przed końcówką fleksyjną mianownika l. mnogiej pojawia się zawsze głoska twarda.

Analizowane głoski zajmują pozycję typową dla głosek twardych, mimo że są
zmiękczone w wymowie.

Przemiana fonetyczna

– zwyczaj artykulacyjny danej społeczności.


Narzędnik lp., deklinacja męska

samochód  samochod - em

płot  płotem

wóz  wozem

ptak 

ptak’ - 'em

głóg  głog’ - 'em


Dopełniacz l. pojedynczej, rodzaj żeński

woda  wod - y

kobieta  kobiet - y

fizyka  fizyk - i

fizjologia  fizjologi - i

Siedem głosek twardych

ma funkcjonalny charakter miękki:

c, dz, cz, dż, sz, ż, l























Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Morfonologia - notatki z zajęć, Studia, Filologia polska - notatki i teksty, Gramatyka opisowa
Notatki z zajęc z TI
Poetyka notatki z zajęć
Naborowski - Krótkość żywota, HLP (staropolska i oświecenie), notatki z zajęć
Filozofia religii cwiczenia dokladne notatki z zajec (2012 2013) [od Agi]
Notatka z zajęć terapeutycznych
Notatki z zajęć o Chopinie
Finanse publiczne -kolokwium , notatki z zajęć, Podstawy ZL-2
poe notatki z zajęć, Filologia polska, II rok
Bankowosc notatki 22.03 i 5.04, notatki z zajęć, Bankowość ZL-2
Nauka finansowa jest jako element nauki ekonomii, notatki z zajęć, Podstawy ZL-2
propedeutyka interny notatki z zajec
historyczna notatki z zajec, Filologia polska, Gramatyka historyczna, Gramatyka historyczna(2)
Notatki z zajęć z nerwic, Kliniczna - notatki
Polityka regionalna - notatki z zajęć, Gospodarka przestrzenna - notatki, Polityka regionalna

więcej podobnych podstron