Postawa asertywna jako skuteczna strategia działania człowieka w dążeniu do celu.

Spis treści

1

Wprowadzenie

1. Przedstawienie problemu postawy asertywnej w aspekcie autorów różnych

publikacji.

1.1Co się kryje za pojęciem asertywnym?

1.2Ogólny model asertywności

2. Koncepcja i istota zachowań asertywnych.

2.1A może kompromis pomiędzy agresją a uległością.

2.2Tabela porównawcza



Dlaczego zachowujemy się asertywnie agresywnie czy ulegle?



Co ryzykujemy tak postępując?



Zachowanie a brzmienie przekazu.

3. Prawa asertywności.

3.1 Ważność uświadomienia sobie swoich praw.

3.2Zasady demonstrowania swoich praw.

4. Podsumowanie badań własnych i wnioski.

Załączniki:

Test „ Czy jesteś asertrywny”

Wprowadzenie

2

Praca niniejsza porusza problem postawy asertywnej jako skutecznej strategii

działania człowieka w dążeniu do celu mającej na uwadze ludzi.

Starałyśmy się pokazać w niej nasze pozytywne jak i negatywne poglądy na tą

problematykę. Uważamy, że zachowanie asertywne należy do najciekawszych

zachowań społecznych stawiających przed menedżerem największe wyzwania i

przynoszą największa satysfakcję gdy jest ona odzwierciedleniem tego co

czujemy i oczekujemy.

Niniejsza tematyka została obrana z myślą o dwóch podstawowych celach:

aby dostarczyć informacji przydatnych i wiążących się z problematyką postawy

asertywnej oraz zrozumienia założonej przez nas tezy. Postaramy się też

przybliżyć hasło jakim jest asertywność.

1. Przedstawienie problemu postawy asertywnej.

Asertywność to pojęcie stworzone przez psychologów amerykańskich (Wolpe,

3

Salter), uzyskuje ostatnio coraz większa popularność. Co się za nim kryje?

Pojęcie asertywność nie ma polskiego dobrego odpowiednika. Takie pojęcia jak

„pewność siebie”, „stanowczość”, „zdecydowanie” nie oddają w pełni znaczenia tego

terminu. Możemy używać pojęcia „pewność siebie” ale należy uświadomić sobie, że

nie chodzi o „upór”czy „zarozumiałość” lecz o umiejętność wyrażania własnych

przekonań, być sobą niezależnie od oczekiwań innych ludzi.

Asertywność to umiejętność, dzięki której ludzie otwarcie wyrażają swoje

myśli, uczucia i przekonania, nie lekceważąc uczuć i poglądów swoich rozmówców.

Teoria asertywności jest oparta na założeniu, że każda jednostka posiada pewne

podstawowe prawa. W sytuacjach konfliktowych umiejętności asertywne pozwalają

osiągnąć kompromis bez poświęcania własnej godności i rezygnacji z uznawanych

wartości. Ludzie asertywni potrafią też powiedzieć „nie” bez wyrzutów sumienia,

złości czy lęku. Asertywność jest zatem umiejętnością kluczową, kiedy trzeba oprzeć

się naciskom m.in. w sprawie alkoholu i narkotyków.

Asertywne zachowanie oznacza bezpośrednie, uczciwe, stanowcze wyrażanie

wobec innej osoby swoich uczuć, postaw, opinii, ale w sposób respektujący uczucia,

opinie, prawa i pragnienia drugiej osoby. Mówiąc inaczej asertywność to umiejętność

adekwatnego wyrażania siebie bez naruszania praw i pragnień innych osób.

Koncepcja zachowań asertywnych realizuje się w konkretnych sytuacjach.

Różne osoby są asertywne w różny sposób, gdyż każdy po swojemu przeżywa daną

sytuacje. Możemy śmiało powiedzieć, że wspólnym mianownikiem zachowań

asertywnych jest jednak określona postawa interpersonalna. Asertywna postawa

interpersonalna oznacza komunikowanie otoczeniu dwóch przekazów:

„ja jestem w porządku, mam prawo być sobą”

„ty jesteś w porządku, masz prawo być sobą”

Asertywność to umiejętność, a nie etykieta, którą można przykleić ludziom. To

zachowania, a nie ludzi, możemy określać jako „agresywne”, „uległe” czy

„asertywne”.

Model asertywności.

4

LEKCEWA?ENIE

NIEASERTYWNO??

AGRESJA

ULEG?O??

PRAWA INNYCH

ASERTYWNO??

W?ASNE PRAWA

A

Uległość – respektowanie prawa innych, lekceważenie własnych praw

Agresja – respektowanie własnych praw, lekceważenie praw innych

Asertywność – respektowanie praw własnych, respektowanie praw innych

Zarówno w przypadku uległości, jak i agresji można mówić o braku szacunku: w

uległości dla samego siebie, w agresji - dla innych osób i dla samego siebie.

Asertywność a agresja.

5

Asertywność jest czasami mylona z agresją. W przypadku zachowań

agresywnych sytuacje są postrzegane w kategoriach „ja wygrywam ty przegrywasz”.

Ton głosu w zachowaniu agresywnym różni się od tonu głosu w zachowaniu

asertywnym – często bywa hałaśliwy, pobrzmiewa w nim pogróżka lub sarkazm.

Towarzyszy mu odpowiednie zachowanie niewerbalne: mierzenie rozmówcy wrogim

spojrzeniem, grożeniem palcem, naruszanie granicy przestrzeni prywatnej. Często

myli się też pojęcia złości i agresji. Złość jest uczuciem, agresja zaś sposobem

wyrażania złości. Złość może być obecna także w zachowaniach uległych i

asertywnych. W tych pierwszych kumuluje się i może później wybuchnąć w postaci

agresji. W tych drugich jest wyrażana jako otwarty komunikat, np. „jestem na ciebie

zły”, i dzięki temu uświadamiana rozmówcy.

Asertywność nie musi być stosowana w każdym przypadku sprzeczności

interesów; czasami wręcz nie należy jej stosować. Asertywność nie stanowi

gwarancji sukcesu, ale daje satysfakcję z wyrażania własnych uczuć po to, by konflikt

można było rozstrzygnąć bez poczucia winy czy nieszczerości.

2. Koncepcja i istota zachowań asertywnych.

Asertywność to właśnie „kompromis” między agresją a uległością. To umiejętność

6

bycia sobą wyrażania swoich praw, uczuć i pragnień bez ingerowania w prawa

innych, bez naruszania sfery ich osobistej wolności.

Jak wiemy z własnego doświadczenia w świecie biznesu chodzi przecież o taka

strategię dążenia do celu, która nie koliduje z interesami innych. Nikt spośród

biznesmenów nie próbuje zmieniać świata w sielankę lub utopię, ale jeśli biznes

potraktujemy jako grę, to asertywność będzie zbiorem zasad fair – play, nie strategią

pięści, ale otwartej dłoni, wyciągniętej do podwładnych, partnerów firmy (klientów,

dostawców, kooperantów, itd.).

Mieści się w niej sztuka obrony własnego zdania, umiejętności przyjmowania

krytyki, nie frustrującego oceniania innych, nie agresywnego rozwiązywania

konfliktów.

Wydawać by się mogło, że w sytuacjach zawodowych lepszy jest profesjonalny

chłód, niż wyrażanie swoich emocji. Tymczasem ludzie sprawiający wrażenie

pozbawionych emocji nie budzą zaufania, wydają się nie sympatyczni. Nie chodzi o

to oczywiście, aby nie wyrazić swych emocji, lecz o to by tym emocjom nadmiernie

nie ulegać, by nie zaczęły one rządzić naszym zachowaniem. Jedną z takich technik

która pomaga panować nad naszymi emocjami jest na przykład – czteroetapowa

procedura wdrażania złości. Zakłada ona, że każdy ma prawo ujawniać swą złość.

Rzecz w tym, aby wyrażać ją stopniowo, adekwatnie do sytuacji. Jej istotą jest

stopniowanie środków aby konflikt z osobami, które wywołują nasza złość ograniczyć

do minimum, a swoje osiągnąć.

Możemy śmiało powiedzieć, że istotą zachowania asertywnego jest więc unikanie

otwartego konfliktu, ale oczywiście nie za wszelką cenę. Asertywność nie wymaga

od nas abyśmy zrezygnowali ze swoich interesów, lecz abyśmy wybrali jeden z

trzech sposobów traktowania partnera:

„moje interesy są najważniejsze” (postawa agresywna)

„twoje interesy są ważniejsze niż moje” (postawa uległa)

„moje interesy są dla mnie najważniejsze, ale rozumiem również twoje” (postawa

asertywna)

Najlepszym wyborem jest oczywiście wybór postawy asertywnej.

Zwróćmy teraz uwagę na niektóre korzyści płynące z zachowania się asertywnego:

-

wzrost świadomości własnych potrzeb i emocji,

-

większa łatwość wyrażania swoich potrzeb,

-

większa możliwość stawiania innym ludziom wymagań,

7

-

większa możliwość ustalania granic tego co chcielibyśmy zrobić łącznie z

możliwością powiedzenia „nie” jeśli to będzie konieczne.

Dlaczego zachowujemy się agresywnie ?

-

boimy się że nie dostaniemy tego, co chcemy,

-

nie wierzymy w samych siebie,

-

chcemy zwrócić na siebie uwagę,

-

chcemy zademonstrować swoją władzę,

-

chcemy wyładować złość ( będącą często wynikiem nierealnych oczekiwań ),

-

chcemy manipulować innymi,

Co ryzykujemy ?

-

konflikty w stosunkach z innymi ludźmi (czują się zagrożeni ),

-

utratę szacunku dla samego siebie,

-

utratę szacunku dla innych,

-

będziemy nie lubiani,

-

poważny stres,

-

dojdzie do przemocy,

-

rezultaty przeciwne do zamierzonych.

Dlaczego zachowujemy się ulegle ?

- boimy się utraty aprobaty ze strony innych,

- boimy się reakcji innych,

-

uważamy, że jest to właściwe, grzeczne zachowanie,

-

chcemy uniknąć konfliktów,

-

chcemy manipulować innymi,

Co ryzykujemy ?

-

utratę poczucia własnej godności,

-

poczucie krzywdy, złość, frustrację,

-

zachęcanie innych do dominacji,

-

wybuch agresji spowodowany kumulacją uczuć.

Dlaczego zachowujemy się agresywnie ?

-

jesteśmy zadowoleni z siebie i z innych,

-

mamy szacunek dla siebie i innych,

-

pomaga nam to w osiągnięciu celów i realizacji naszych potrzeb,

-

dzięki temu mniej ranimy innych,

8

-

dzięki temu rośnie wiara w siebie,

-

daje to poczucie kontroli nad własnym życiem,

-

jesteśmy uczciwi w stosunku do samych siebie i innych.

Co ryzykujemy ?

-

będziemy nie lubiani za to, że wyrażamy swoje odczucia,

-

etykietkę człowieka idącego przez życie przebojem,

-

zmiany w naszych realizacjach z innymi.

9

AGRESYWNOŚĆ

Zachowania:

Bronimy własnych praw lekceważąc innych,

Dominujemy nad innymi, czasami ich upokarzając,

Nie słuchamy innych,

Podejmujemy decyzje nie uwzględniające praw innych,

Przyjmujemy postawy wrogie lub obronne,

Przekaz brzmi:

Ja tak uważam – a ty jesteś głupi skoro myślisz inaczej,

Takie są moje odczucia – twoje się nie liczą ,

Tak oto wygląda ta sytuacja. Nie obchodzi mnie, jak ty ją widzisz.

10

ULEGŁOŚĆ

Zachowania:

Lekceważymy własne prawa, pozwalając innym je naruszać

Nie przedstawiamy własnych potrzeb, poglądów i odczuć,

Zachowujemy się nie uczciwie – nasze działania nie pokrywają się ze słowami, co

powoduje nagromadzenie się złości i urazów

Przekaz brzmi:

Liczy się to, co ty myślisz nie to co ja myślę,

Liczą się twoje odczucia nie moje,

Ważne jest jak ty widzisz tę sytuację

11

ASERTYWNOŚĆ

Zachowania:

Bronimy własnych praw, uznając jednocześnie prawa innych,

Wyrażamy swoje potrzeby, poglądy i odczucia,

Nasze stosunki z innymi ludźmi cechuje wiara w siebie

Przekaz brzmi:

Takie jest moje zdanie,

Tak to odczuwam,

Tak oto widzę tę sytuację,

Chciałbym usłyszeć, jak się z tym czujesz,

Może uda się nam znaleźć rozwiązanie zadowalające nas oboje.

3. Prawa asertywności.

Jak stwierdziłyśmy w poprzednim rozdziale, że przy typie zachowania się

określonego jako asertywne ważne jest uznanie praw obu partnerów jako

jednakowo ważne.

12

Zanim więc zastanowimy się jak być osobą bardziej asertywną w róznych

sytuacjach życiowych należy zastanowić się jakie są nasze prawa.

A oto lista praw:

1. Prawo domagania się tego, czego chcemy (ze świadomością, że partner

może odmówić).

2. Prawo do własnego zdania, uczuć myśli i emocji i do odpowiedniego ich

wyrażania.

3. Prawo wypowiadania opinii, które nie mają logicznej podstawy i których nie

musimy uzasadniać (intuicyjne myśli, uwagi).

4. Prawo do podejmowania własnych decyzji i radzenia sobie ze skutkami.

5. Prawo wyboru kwestii angażowania się w cudze problemy.

6. Prawo do niewiedzy i nie rozumienia czegokolwiek.

7. Prawo do popełniania błędów.

8. Prawo do odnoszenia sukcesów.

9. Prawo do zmiany zdania.

10. Prawo do prywatności.

11. Prawo do samotności i niezależności.

12. Prawo do własnej przemiany i bycia asertywnym.

Należy podkreślić, że prawa są po to, by z nich korzystać oraz, że prawo

do niestosowania asertywności jest równie ważne, jak prawo do jej stosowania.

Należy zawsze zadawać sobie pytanie:

„czy postępowanie, które szkodzi innemu człowiekowi jest właściwe?”, „czy

często korzystasz ze swoich praw?”, „z ilu z tych praw naprawdę korzystasz?”.

Jeśli nie korzystasz z tych praw to tak jakbyś faktycznie nie był asertywnym.

Ważną pomocą w tym, aby stać się bardziej asertywnym, obok

uświadamiania sobie swoich praw jest tzw. „monolog wewnętrzny”.

Poniżej spróbujemy przedstawić kilka ogólnych zasad demonstrowania swojej

asertywności wynikające z dokonanej do tej pory charakterystyki zachowań

asertywnych:

Przyznaj się przed samym sobą do swoich emocji – bądź świadomy swoich

emocji. Jeśli jesteś zły, dobrze jest przyznać się do tego przed samym sobą, nawet

jeśli decydujesz się nie ujawniać swej złości wobec innych. Mów jasno i w sposób

13

bezpośredni to co masz do powiedzenia. Jeśli informacja, którą przekazujesz jest nie

jasna wzrasta prawdopodobieństwo, że zostanie źle zrozumiana. Bądź konkretny.

Zamiast mówić podwładnemu: „zawrzyj w tym tygodniu tyle transakcji, ile potrafisz”,

powiedz lepiej : „chciałbym abyś zawarł w tym tygodniu 10 transakcji sprzedaży”.

Jeśli to konieczne powtórz przekazaną wcześniej informację. Nie zakładaj z góry, że

jeśli coś powiedziałeś odbiorca informację usłyszał i zrozumiał ją dobrze. Jeśli sam

nie rozumiesz poproś o wyjaśnienie. Wskazuj to, że aktywnie słuchałeś i jesteś

zainteresowany. Wykorzystaj w sposób właściwy język ciała aby wyrazić swoją

stanowczość, zdecydowanie. Wykorzystaj „otwartą” świadczącą o zrelaksowaniu

postawę ciała. Utrzymaj bezpośredni kontakt wzrokowy z partnerem (patrz mu prosto

w oczy). Twój głos powinien być mocny, stanowczy. Respektuj prawa drugiej osoby.

Może to oznaczać konieczność poszukiwania kompromisu i koncentrację na

obserwacji zachowania drugiej osoby.

4. Podsumowanie badań i wnioski własne.

Na zakończenie niniejszej pracy, możemy postawić sobie pytanie: czy

człowiek przebojowy, przytłaczających innych swoją energią i działaniem to idealny

menedżer?

Jakby się wydawało na pierwszy rzut oka wbrew pozorom – nie. Wprawdzie

ktoś taki może być w swoim działaniu skuteczny, ale psychologowie dowodzą, że

14

strategia działania jest krótkowzroczna. Można śmiało powiedzieć, że ten kto zmierza

do zdominowania partnerów zwykle w krótkim czasie pozostaje bez partnerów.

Osoba taka zwana w języku teorii asertywności jest osobą intruzywną zwykle z

trudnością przyjmuje rolę podwładnego. Jako przełożony z kolei tłumi inicjatywę

innych i często dostaje od podwładnych wymuszone strachem obietnice bez

pokrycia. Jej przeciwieństwem jest osoba uległa, która nie potrafi samodzielnie

podejmować decyzji, mówić zdecydowanie „tak postanowiłem”. Zawsze szuka

wsparcia innych i tłumaczy się przed innymi. Ma skłonności do „bycia

manipulowaną”. Jako przełożony nie stwarza podwładnym poczucia bezpieczeństwa,

nie budzi zaufania.

Dlatego w biznesie, który opiera się na długotrwałej współpracy z ludźmi,

najbardziej właściwa byłaby postawa asertywna, znajdująca się na skali ludzkich

postaw pomiędzy agresywnością, a uległością.

Należ zawsze zadać sobie pytanie kiedy i w jakich warunkach używać

umiejętności asertywnych w dążeniu do celu.

Jeżeli pragniemy zachowywać się asertywnie najpierw zastanówmy się nad:

1. Sytuacją – czy ta sytuacja ci nie odpowiada lub grozi naruszeniem twoich praw?

2. Miejscem – najlepiej jest stosować asertywnośc w kontaktach prywatnych.

Jednakże jeśli twoje prawa zostały zagrożone wobec ludzi, na których ci zależy, nie

wahaj się publicznie użyć umiejętności asertywnych.

3. Czasem – najlepiej jest stosować asertywność tuż po pojawieniu się problemu.

Jednakże należy wziąć pod uwagę swój stan emocjonalny, a także zastanowić się

nad tym, czy rozmówca nie jest pod wpływem stresu. Należy pamiętać o tym, że

rozważenie problemu i dojść do odpowiedniego rozwiązania lub kompromisu

wymaga czasu.

4. Relacjami łączącymi cię z rozmówcą – w jakiej relacji jesteś z rozmówcą? Do

sprzedawcy w sklepie może wystarczyć zwykłe „nie”, ale z przyjacielem jest już

inaczej. Czasami mądrzej jest nie być asertywnym w stosunku do ludzi, którzy mają

nad tobą władzę, jak np. rodzice czy dyrektor szkoły. Jednak wiele zależy od

konkretnej sytuacji.

15

5. Załącznik.

Test – „Czy jesteś asertywny?”

ZADANIA

CZĘSTO

CZASAMI

RZADKO

NIGDY

1. W czasie trudnego, pełnego napięć
spotkania potrafię mówić spokojnie i z
pewnością siebie

2. Gdy mam z czymś kłopot, z łatwością
umiem poprosić kogoś o pomoc.

16

3. Gdy ktoś zachowuje się agresywnie i
nie fair w stosunku do mnie, potrafię
sobie z tym poradzić, nie tracąc pewności
siebie

4. Kiedy ktoś kpi sobie ze mnie, ironizuje,
potrafię z nim rozmawiać, nie stając się
tak samo złośliwy.

5. Gdy jestem poniżany lub traktowany
protekcjonalnie, potrafię otwarcie wyrazić
swoje oburzenie, nie stając się
agresywny.

6. Jeśli wydaje mi się, że ktoś chce
decydować za mnie, nie pyta mnie o
zdanie, to potrafię zaprotestować bez
okazywania zdenerwowania i niechęci.

7. Gdy ktoś mnie pyta, czy może zrobić
coś czego ja sobie nie życzę, umiem
stanowczo powiedzieć „nie” nie czują się
winny.

8. Łatwo, bez skrępowania nawiązuję
rozmowy z osobami obcymi.

9. Jeśli ktoś chce znać moja opinię na
jakiś temat, to wyrażam ją swobodnie,
bez obaw, nawet gdy wiem, że nie jest
ona popularna i akceptowana.

10.Gdy w sklepie lub restauracji
otrzymuję wadliwy towar lub usługę,
potrafię złożyć reklamację nie atakując
osoby.

11. Kiedy trzeba umiem walczyć o swoje.

12. Kiedy widzę, że moje sprawy źle się
układają, to umiem wcześnie i szybko
reagować, nie czekając aż nastąpi
klęska.

13. Gdy mam komuś do przekazania złe
wiadomości potrafię zrobić to w sposób
opanowany i spokojny bez przesadnego
niepokoju.

14. Kiedy czegoś potrzebuję, umiem o to
poprosić w sposób bezpośredni i otwarty.

15. Gdy ktoś nie słucha mnie uważnie,
umiem dobitnie wyrazić to, co chcę bez
uczucia przykrości, ale też bez

17

przesadnej ostrości.

16. Jeśli uważam, że mnie ktoś źle
zrozumiał, umiem to spokojnie wyrazić
bez poczucia winy i bez pretensji do tej
osoby.

17. Gdy nie zgadzam się z powszechną
opinią na jakiś temat, potrafię
przedstawić swój punkt widzenia, bez
usprawiedliwiania się, ale bez narzucania
swojego zdania.

18. Dobrze znoszę zasłużoną krytykę.

19. Umiem mówić komplementy bez
zakłopotania, ale też tak, że nie brzmią
one jak puste pochlebstwa.

20. Gdy złoszczę się na kogoś, umiem
wyrazić swój punkt widzenia, nie czując
się ani lepszy ani gorszy, robię to bez
„wymądrzania się” i pouczania kogoś.

Interpretacja wyniku globalnego:

75 – 100 punktów

Jesteś asertywny, pewny siebie, śmiały. Podchodzisz do różnych sytuacji w sposób

stanowczy i zdecydowany.

50 – 74 punktów

Choć potrafisz być asertywny i stanowczy, możesz mieć mieć więcej sukcesów i

korzyści, gdy trochę popracujesz nad swoją asertywnością.

25 – 49 punktów

Nie potrafisz być konsekwentny w swoim asertywnym zachowaniu.

0 – 24 punktów

Jeśli chcesz być asertywny musisz poświęcić sporo czasu na ćwiczenie się w tym.

Asertywność nie jest wrodzona, można się jej nauczyć

18

19