R.1 studium przypadku

1.1 podstawowa charakterystyka strategii studium przypadku.

Strategia studium przypadku wymaga pogłębionej i całościowej analizy określonego przypadku wraz z
kontekstem jego funkcjonowania. Przypadkiem mogą być grupy, osoby, organizacje, procesy, relacje
społeczne.
Szczegółowy opis wraz z analizą powinny umożliwić zrozumienie danego przypadku, a także sformułowanie
wniosków dotyczących zjawisk lub teorii których ten przypadek miał być przykładem.
Studium przypadku cechuje wielość stosowanych technik badawczych oraz wielość typów wykorzystywanych
danych, a także zadawania pytań badawczych(dlaczego i jak coś się dzieje), opieranie badań na obserwacji
zdarzeń w ich naturalnym otoczeniu i kontekście występowania.
Celem jest przede wszystkim całościowy opis i zrozumienie przypadku wraz z otaczającym go kontekstem a w
drugiej kolejności zależnie od wybranego przez badacza paradygmatu:
-użycie uzyskanych wyników do abstrakcyjnych pojęć pozwalających na opis i wyjaśnienie badanego zjawiska
-stworzenie teorii pozwalającej na wyjaśnienie i przewidywanie rzeczywistości społecznej w danym obszarze
-modyfikacja lub uzupełnienie istniejących teorii
-odniesienie do szerszej kategorii podobnych zjawisk
-dostarczenie praktycznych rozwiązań określonego rodzaju problemu

Definicja studium przypadku wg. Creswella
„podejście jakościowe w którym badacz poddaje analizie ograniczony system(przypadek) lub kilka
ograniczonych systemów(przypadków) z uwzględnieniem aspektu czasowego, stosując szczegółowe i
pogłębione procedury zbierania danych o różnorodnym charakterze(np. obserwacji, wywiadów, materiałów
audiowizualnych, dokumentów, raportów), w wyniku czego uzyskuje opis przypadku oraz wiele wątków
ogólnych wyłonionych na podstawie przypadku”
Nie ma przeszkód by do studium przypadku włączyć techniki ilościowe, jednak zachowuje ona charakter
jakościowy ponieważ jej założenia dotyczące cech badanej rzeczywistości oraz możliwości jej poznania są
specyficzne do podejścia jakościowego.

ZAŁŻENIA STRATEGII STUDIUM PRZYPADKU
Założenia te dotyczą definiowanie przypadku jako systemu, przypisywanie priorytetowej roli opisowi
pojedynczego przypadku, miejsca teorii i generalizacji i sposobu rozumienia i wyjaśniania rzeczywistości.
a) Przypadek jako system- powinniśmy wybrać, jaki okres i jaki zakres zjawisk w ramach przypadku obejmie

nasza analiza. Projektując granice przypadku pamiętajmy żeby były one uzasadnione celami badania i
strategią analityczną, a jeśli zdobyte w trakcie badania tak wskażą, musimy być gotowi do poszerzenia
granic tego przypadku.

b) Koncentracja na specyfice pojedynczego przypadku

Koniecznością jest traktowanie każdego przypadku całościowo, jako unikalnego zjawiska w celu odkrycia
jego wewnętrznej dynamiki. Badając więcej niż jeden przypadek należy najpierw zrobić raport dla
każdego z nich, a dopiero później ewentualnie poszukiwać pewnych schematów i regularności czyli
dokonać analizy porównawczej. Każdy z przypadków rządzi się swoimi prawami i odrębną narracją,
dlatego błędem jest proste szukanie podobieństw i różnic między przypadkami.
Analiza zorientowana na przypadek to „analiza której celem jest zrozumienie pojedynczego przypadku
lub kilku przypadków poprzez dokładne zbadanie wszystkich związanych z nimi szczegółów”
Analiza zorientowana na zmienną to „analiza opisująca i/lub wyjaśniająca konkretną zmienną”
Zaleca się połączenie tych dwóch podejść.(wyjaśnienie procesów zachodzących np. w danym środowisku
+pokazanie czynników warunkujących te procesy)

c) Miejsce teorii w badaniach studium przypadku

Pojmowanie roli teorii zależy od założen filozoficznych badacza.
-orientacja postpozytywistyczna(poszukująca mechanizmów rządzących zachowaniami społecznymi)
wykorzystuje ST. Przypadku jako metodę pozwalającą na osiągnięcie jednocześnie opisu i wyjaśnienia
jakigos zjawiska przy użyciu ram danej teorii i uzupełnienia luk w danej teorii lub jej modyfikacja.
-badacze jakościowi krytykują narzucanie ram teoretycznych , sugerują by tylko lekko sygnalizować daną
perspektywę teoretyczną.(teoria robocza) lub zastosowanie teorii na ostatnim etapie badania czyli do
interpretacji wyników.
- studium przypadku pozwala na generowanie hipotez(pierwszy przypadek-wstępne pojęcia i hipoteza
której adekwatność sprawdzana jest poprzez badanie kolejnych dobranych przypadków)
-możliwe jest też rezygnowanie z odniesień teorytyznych/odwołań do szerszych zjawisk danego typu.
Znaczy to skupienie się na opisie danego i wyjaśnieniu go w specyficznych dla danego przypadku
kategoriach wyłonionych w trakcie analizy. Wobec jednak takich opisów jest wiele zarzutów, że nic z nich
nie wynika.

d) Idiograficzne podstawy rozumienia i wyjaśnienia

Wyjaśnienie idiograficzne polega na zestawieniu rożnych czynników wpływających na dane konkretne
zjawisko lub wydarzenie. Charakter tego wyjaśnienia opiera się na całościowym opisie ułatwiającym
rozumienie zjawiska.
Cechą charakterystyczną ST. Przypadku jest dostarczanie dokładnego „suchego” opisu dane o historii
przypadku i chronologii zdarzeń, a dopiero później następuje analiza.

e) Możliwości uogólnień na podstawie przypadków

-przypadki mogą być dobierane jako przykłady szerszych zjawisk czy konstruktów teoretycznych, więc
wnoski wyciągniete z obserwacji odnosi się do wiedzy na temat zjawisk/teorii.na tej zasadzie postuluje
się używanie ST przypadków do uzupełniania teorii.
Wnioski ze ST przypadków mają charakter teoretyczny(pozwalają na stworzenie pewnej typologii lub
wzbogacenie teorii o zjawiskach określonego rodzaju0) to nazywane jest generalizacjami analitycznymi
lub uogólnieniami teoretycznymi.ważne jest tu właściwy dobór przypadków do badania, często są to
przypadki nietypowe dla danych teorii.

Wyniki badań mogą pełnić też rolę prognostyczną. W tym celu można stosować strategie:
*zacowania typowości przypadku( porównanie odpowiednich cech zbadanych przypadków z cechami
populacji na której temat chcemy się wypowiedzieć)Można też połączyć wnikliwą analizę kilku
przypadków z bardziej powierzchowną analizą pozostałych
*wykorzystanie stosunkowo dużej liczby podobnych przypadków
*odwoływanie się do modelu analitycznego(ram teoretycznych) zgodnie z którym zdolność tworzenia
uogólnien jest obecna w każdym przypadku(np. badanie struktury językowej danej grupy etnicznej na
pojedynczym przypadku, ponieważ struktura języka i zasady jego stosowania są u każdej osoby takie
same)
-dobre studium przypadku daje odbiorcy poczucie osobistej obserwacji zdarzeń oraż możliwości robienia
własnych uogólnień, które mogą następować podczas zetknięcia się z podobnym przypadkiem
(generalizacja naturalistyczna)

TYPY STUDIÓW PRZYPADKU]

a) Bernard Flyvbjerg zbudował typologię przypadków wg kryterium wyboru przydatności danego

przypadku ze względu na jego zawartość informacyjną. Wg niego wybór przypadku niekoniecznie
oznacza realizację tylko jednego typu. Studium może być jednocześnie skrajne, krytyczne i
paradygmatyczne. Przypadki maksymalnie zróżnicowane oraz te krytyczne będą interesowały
badaczy postpozytywistycznych, ponieważ zakładają pewną regularność rzeczywistości społecznej i
możliwość jej wyjaśnienia pewnymi teoriami.
Skrajne/dewiacyjne przypadki

Mają na celu uzyskanie informacji na
temat niezwykłych bądź nietypowych
przypadków. Często ujawniają one więcej
informacji ponieważ aktywizują większą
liczbę aktorów i mechanizmów
podstawoowych dla danego
przypadku.(np. konflikt pozwala
zaobserwować normy i wartości jakimi
kierują się uczesnicy interakcji)

Przypadki maksymalnie zróżnicowane

Ukierunkowane na uzyskanie informacji
dotyczących znaczenia różnych
uwarunkowań dla danego
procesu/zjawiska i jego wyniku(np. trzy
lub 4 przypadki są mocno zróżnicowane w
jednym z wymiarów: wielkość, forma
organizacji, lokalizacja, budżet)

Przypadki krytyczne

Służą pozyskaniu informacji które
pozwalają na logiczną dedukcję „jeśli to
jest trafne do danego przypadku, to może
mieć zastosowanie do wszystkich
przypadków” poszukujemy takich
przypadków w których przewidywania
teorii sprawdzą się z najmniejszym lub
największym prawdopodobieństwem.

Przypadki paradygmatyczne

Podkreślają bardziej ogólne
charakterystyki badań społeczności

b) Robert Yin przyjął kryterium celu badań

Eksploracyjne ST przypadku

Pozwala na zdefiniowanie ogólnych pytań i

hipotez do przyszłych badań (wstęp do badań
właściwych) lub na oszacowanie wykonalności
procedur badawczych planowanych w
przyszłości

Opisowe ST przypadku

Opisuje zjawisko w sposób kompleksowy z
uwzględnieniem kontekstu jego
występowania.(takie suche fakty)

Eksplanacyjne ST przypadku

Koncentruje się na analizie przyczyn i efektów
występujących relacji.

Yin zaproponował jeszcze jeden podział opierający się na takim wymiarze jak liczba przypadków

-wielokrotne studium przypadku: charakteryzuje się logika eksperymentu który w zależności od wartości
oddziałującej zmiennej niezależnej przynosi podobne albo przeciwstawne wyniki. Kryyterium doboru
jest Obecność określonych uwarunkowań, a celem czy ich występowanie rzeczywiście prowadzi do
danych efektów.

-pojedyncze studium przypadku: decyzja o jego wyborze powinna zapaść gdy jest on:

*krytycznym ST. Przyp- by przetestować daną teorię, gdy dany przypadek spełnia wszystkie założenia
danej teorii

*przykładem rzadkich uwarunkowań- w celu uzyskania nowej informacji na temat mechanizmów już
występujących gdy w danym przypadku towarzyszą im nietypowe okoliczności, mogące ukazać akiś
niezbadany dotychczas aspekt(np. opis nieznanej jednostki chorobowej)\\

*reprezentatywny/typowy przypadek- by uchwycić zwykłe warunki sytuacje, co pozwoli na odniesienie
do pozostałych przypadków z danej grupy

*nowatorski przypadek gdy pojawia się okazja przeprowadzenia badań zjawisk które wcześniej były poza
zasięgiem lub zainteresowaniem badaczy

*przypadkiem badanym w długiej perspektywie czasowej – badanie w dwóch lub więcej punktach
czasowych.

1.2 jak realizować badania z użyciem strategii ST przypadku

*projektowanie badania jako tworzenie łańcucha dowodów

Projektowanie badania zaczyna się od sformułowania problemu. Istotnym momentem jest
sformułowanie celu badania. W połączeniu go z pytaniem badawczym decyduje on o strukturze całego
postępowania badawczego.

1. Czego chcemy się dowiedzieć?

W pierwszym kroku powinniśmy nadać strukturę planom badawczym, rozpoczynając od od
istniejących już badań na temat danego zjawiska, poszukiwania pasujących teorii i formułowania celu
badań
Nawet jeśli nie zamierzamy odnosić się do ram teoretycznych to przedmiot i cel badania musi być
oparty na pracy teoretycznej(bo musi być wstępnie określony)

2. Gdzie szukać źródeł danych?

Musimy tuu pamiętać o dokładnym zdefiniowaniu przypadków(co będzie jednostką analizy, co/kto
będzie poddane badaniom, a później dokładnie zastanowić się co będzie tym naszym przypadkiem)
-cechą charakt ST przypadku jest podejście holistyczne(badamy wszystko co może przynieść
odpowiedź na pytanie badawcze)
-na tym etapie pytanie badawcze(czego chcemy się dowiedzieć) i perspektywa teoretyczna(jakiego
rodzaju relacje nas interesują i jakie są nasze najważniejsze pojęcia) pomaga wyznaczyć ganice
przypadku
-drugim poziomem wyboru źródeł to dobór próby w obrębie danego przypadku. zależy on od
specyfiki pytania badawczego i przyjętych teorii. Ą jednak 3 ogólne kategorie które są istotne dla
badanego zjawiska:
*czas i jego znaczenie dla różnicowania zachowań(np. początek i koniec dnia pracy)
*ludzie i zależność ich perspektywy do pozycji zajmowanych w danym środowisku
*kontekst

3. W jaki sposób zdobywać i selekcjonować dane?

-decydujemy się na dobór typu narzędzi i pracujemy nad ich konstrukcją. Określona konstrukcja
narzędzia pozwala selekcjonować informacje.
-trzeba się zastaowić jakie elementy rzeczywistości SA istotne ze względu na problem badawczy, a
później umieścić je w narzędziach badawczych, jak np. scenariuszu wywiadu, planie obserwacji
itp.Projektując badanie trzeba się nastawić na przygotowanie kuilku narzędzi badawczych.
Mocne i słabe strony źródeł informacji:

W trakcie badania może się okazać że system badawczy ewoluuje a samo pytanie badawcze powinno
być postawione inaczej., ponieważ jego stara wersja pomija istotne zjawiska kształtujące daną
sytuację. Wtedy trzeba zmodyfikować podejście i uzasadnić w raporcie z badań.
-elementami specyficznymi dla strategii badawczej ST przypadku jest protokół i baza danych.
Zwiększają rzetelność i wiarygodność badania.
Protokół= zbiór instrukcji postępowania, osobne dla każdego przypadku.zawiera pytania na które
badacz musi odpowiedzieć na podst. Danych , źródła informacji, scenariusze wywiadów i obserwacji,
ramy czasowe badania itp.
Baza danych= uporządkowane dane empiryczne, notatki z obserwacji itp.

4. Jak analizować uzyskane dane empiryczne?

Jeśli studium służy stworzeniu teorii i generowaniu hipotez:
Kiedy, czy jak, w jaki stopniu i pod jakimi warunkami dane koncepcje stają się istotne dla badań. W
analizie należy sproblematyzować pojęcia których używaliśmy na początku projektu, ale nie używając
definicji książkowych.
Gdy korzystamy z rozwiniętych ram teoretycznych:

Musimy uważać na dane które nie pasują do stworzonych przez nas kategorii wg których
podporządkowujemy dane(tzw kody analityczne). Wtedy trzeba przeorganizować perspektywę
badawczą, konieczne mmoże być zmiana pytania badawczego a nawet celu badań.
Metody analizowania danych:
*pat tern matching: dopasowywanie wzorców opartych na uzyskanych danych do tych które
przewidywaliśmy w analizie teoretycznej poprzedzającej badanie. Nawet jeśli przewidywania
potwierdziły się to trzeba uważać czy ten sam stan warunkują te same czynniki
*budowanie wyjaśnienia: wyróżnianie zespołu powiązań przyczynowo- skutkowych(jeśli badamy
wiele przypadków to szukamy wspólnego wytłumaczenia pasującego do każdego z przypadków,
które różnią się w szegółach.(porównujemy obserwowane zjawiska z teorią, ewentualna rewizja i
kolejne porównania z danymi z poszczególnych przypadków)
*analiza sekwencji czasowych: chronologiczne ustalenie wydarzeń pomaga dostrzec związki
przyczynowo- skutkowe
*przekrojowa analiza przypadków- organizowanie danych z różnych przypadków wg jednego
schematu(podobieństwa i różnice miedzy przypadkami)
ZAOBSERWOWANE WYJĄTKI POWINNY ZOSTAĆ UDOKUMENTOWANE I POWINNO SIĘ IM
POŚWIĘCIĆ SZCZEGÓLNĄ UWAGĘ.

5. Jak formułowac wnioski z badań i pisać raport badawczy?

Pisanie wniosków z badań to ostatni etap. Jest to rozszerzona odpowiedź na pytanie badawcze i
nawiązaniem do zawartych w nim kwestii szczegółowych(dot. Przypadków) i ogólnych(dot. Teorii)
Powinniśmy opisać zaistniałe zjawiska i odnieść je do ram teoretycznych.wynikiem może być jej
uzupełnienie/zmiana/stwierdzenie jej przydatności do opisu danego zjawiska
Wnioski są częścią ostatecznego raportu , do którego należą też literatura z danego zakresu
tematycznego(badania i teorie powyjaśniają ce analizowane zagadnienia) oraz metodologia(przyjęta
strategia badawcza, zastosowane narzędzia, sposób analizowania zebranego materiału)
-cechą tego etapu jest redukcja- musimy wybraż tylko określone wątki, resztę pozostawiając na
marginesie.Pierwszym etapem redukcji jest przesiewanie danych a drugim analiza porównawcza(jeśli
badamy kilka przypadków) oraz moment formułowania ostatecznych wniosków.
Kształt raportu końcowego:
*jeśli zastosowaliśmy konkurencyjne teorie to raport będzie miał charakter
porównawczy(porównujemy przypadek do każdej z teorii i patrzymy która bardziej pasuje)
*jeśli strategia oparta jest na założeniach teoretycznych to raport będzie miał klasyczną formę
linearno-analityczną(opisy przypadków i ich porównanie plus wnioski)
*struktura chronologiczna: opis zdarzeń wg chronologii ich zdarzeń lub w odwróconej chronologii
*struktura suspensu: „budująca napięcie” zaczyna od prezentacji najważniejszych wyników badania,
a później pokazuje w jaki sposób sformułowano takie wyniki
*struktura niesekwencyjna: kolejność części analiz nie ma znaczenia, istotna jest jej kompletność.
Charakterystyczne dla opisowych studiów przypadku.
*struktura rozwijająca teorię: każda część analizy powinna się odnosić do aspektu rozważań
teoretycznych.
LITERATURĘ PODMIOTU I METODOLOGIE MUSIMY UMIEŚCIĆ W OPRACOWANIU NIEZALEŻNIE OD
PRZYJĘTEJ STRUKTURY

1.3 wady i zalety wykorzystania strategii studium przypadku
1. potencjalne ograniczenia i zagrożenia:
a) niebezpieczeństwo utraty obiektywizmu przez badacza
b)wyniki badań mają niewilką wartość naukową, co wynika z trzymania się badacza przyjętych
założeń czy własnych przekonań

c) niska zdolność do generalizowania wynikająca z małej liczby przypadków (lokalny charakter
wiedzy)
d) krytyka doboru przypadków reprezentatywnych dla danej populacji(uogólnianie)
2. zalety strategii:
a) 3 efekty wg Nicolaja Siggelkowa: motywowanie(do zadawania nowych pytań badawczych) ,
inspirowanie(do rozszerzania teorii) i ilustrowanie(teorii)
b) łączy bogate jakościowo dowody z głównym nurtem badań dedukcyjnych
c)prowadzi do formułowania najlepszych teorii
d) umożliwia ciągły rozwój wiedzy na temat badanego zjawiska
e) uwzględnienie w procesie danego zjawiska rzeczywistego kontekstu jego występowania

podsumowanie słabych i mocnych stron:

PODSUMOWANIE ROZDZIAŁU:

Rozdział II obserwacja

1. Obserwacja jako metoda
1.1 obserwacja a problem badawczy

wybór metody musi być dostosowany do wstępnego problemu badawczego oraz kontekstu
naukowego.Problem badawczy opiera się ma pewnej podstawie teoretycznej.
Obserwacja może być metodą główną lub jedną z kilku uzupełniających się metod jakościowych.może pomóc
wykrystalizować interesujące tematy naukowe , wrazenia z obserwacji mogą podsunąć nam problem
badawczy, a ten może zasugerować nam dodanie kolejnej metody badawczej aby zgłebic dany temat

1.2 teren i dostęp do niego

w obserwacji niezwykle ważnym zadaniem jest wyodrębnienie zdefiniowanie danego „terenu” do
obserwacji. Teren nie jest tylko dzielnicą miasta czy dana instytucja ale także subkultura, społecznośc
internetowa(np. graczy)
po określeniu możliwego terenu następnym celem jest uzyskanie do niego dostępu(i to nie tylko na
początku, bo na pewno znajdzie się ktoś kto ciągle będzie nam przeszkadzał i chciał wpłynąć na nasze
badania)dlatego powinniśmy skupić się na kimś kto jest przyjaźnie nastawiony do projektu i może nam pomó
przez swoje znajomości

1.3 selekcja- co, kogo, gdzie i kiedy obserwować?

Ważne jest to aby dowiedzieć się jak najwięcej o danym terenie zanim zwęzimy pole widzenia zgodnie z
wybranym problemem badawczym,
*9 wymiarów wg P.Spradleya każdej sytuacji społecznej które wchodzą ze sobą w skomplikowane relacje:
a) przestrzeń- fizyczne miejsce/miejsca
b) aktorzy- ludzie związaani z daną sytuacją
c)działanie- czynności które wykonują ludzie
d) obiekt- fizyczne rzeczy obecne w danej sytuacji
e)czynność- pojedyncze zajęcie wykonywane przez ludzi
f) wydarzenie zestaw powiązanych ze sobą działań
g) czas- sekwencjonowanie w czasie, tempo wydarzeń
h)cele- co ludzie chcą osiągnąć
*4 wymiary wg. Patty Sotirin:
-terytorium
-rzeczy
-ludzie
-rozmowy
Lista wg. Spradleya, sotirin, Arvastsona i Ehna oraz kosterę:
1) organizacja czasu i przestrzeni- jak zorganizowany jest czas? Kto o tym decyduje i to nadoruje? Jak

zaznacza się terytorium i granice? Jak ludzie/grupy/instytucje zaznaczają i chronią własną przestrzeń?kto
dostaje mniej, a kto więcej przestrzeni?

2) Rzeczy – jakie fizyczne obiekty są obecne w danej rzeczywistości?(telefony, komputery, pożywienie,

maszyny) kto ma/czego używa i w jaki sposób? Co niektóre rzeczy/przedmioty mogą sygnalizować?co
jest prywatne, wspólne, państwowe?

3) Aktorzy społeczni- jak wyglądają ludzie, ulubione zwierzęta domowe, itp.? Kto ma jaki status i autorytet?

Jakie kategorie ludzi wyłaniają się podczas obserwacji?

4) Interakcje- co robią ludzie, co mówią, jakie zachowania niewerbalne można zaobserwować? kto kiedy i z

kim się kontaktuje i jak? Jak wyrażane są uczucia i pomiędzy kim? Jak się rozmawia, o czym, formalnie
czy nieformalnie? Jakie nazwy, zwroty, ton rozmowy są charakterystyczne dla danej grupy?

5) Wydarzenia- co jest rutyną, co wydaje się istotne a co mniej? Jakie rytualne zachowania występują? Jakie

wydarzenia są częste a jakie rzadkie/nieoczekiwane?
przy obserwacji konkretnego wydarzenia: co się dzieje i w jakim kontekście? Jak zmieniają się ludzie pod
wpływem tego wydarzenia? Jak jest ono oceniane?

Dylematem często jest taki wybór miejsca i czasu aby pomogło nam to uzyskac ciekawy materiał.
Niestety nie możemy być wszędzie i obserwować przez całą dobę. Czasami jak obserwujemy jedno
wydarzenie, to omija nas inne.musimy wybrać na czym się skupić, jak zawęzić pole obserwacji, jak długo
obserwować.Hammersley i Atkinnson proponują selekcję w 3 wymiarach:
a) Czas jeśli to możliwe warto strategicznie wybrać kilka dłuższych okresów obserwacji przeplatanych

opracowaniem materiału(notatki,, zdjęcia) oraz analityczna refleksją pisaną najlepiej z dala od
terenu. W czasie obserwacji warto rozszyfrować któe pory dnia/roku SA punktami kluczowymi lub
wyróżniają się jako szczególnie bogate w informacje(przerwa na kawę, obchód w szpitalu itp.)

b) Ludzie jeśli chcemy stworzyć szczegółowy i sprawiedliwy obraz życia danej instytucji to powinniśmy

obserwować osoby w różnym wieku, o różnym zasięgu odpowiedzialności, o różnych płciach, o
różnym stopniu formalnej/nieformalnej hierarchii

c) Kontekst- musimy spróbowac obserwować zarówno fasadę jak i kulisy danej społeczności/instytucji(

nauczyciel inaczej funkcjonuje wśród uczniów, inaczej wśród kolegów i koleżanek w pokoju
nauczycielskim)

1.4 role obserwatora:

każdy badacz musi szukać równowagi pomiędzy byciem wewnątrz społecznoości i analizowaniem jej z
zewnątrz

1.4.1 Katrine fangen, Hammersley i Atkinson wyróżniają następujące role:

1) Całkowicie uczestniczący obserwator: spędza cały swój czas w danym środowisku, przejmując tryb

życia, zwyczaje a nawet światopogląd danej grupy. To może być pomocne w zrozumieniu grupy, ale
może skutkować utratą analitycznego i obiektywnego nastawienia.mówi się o going native i totalnej
akulturacji- badacz staje się jednym z tubylców i zaczyna się utożsamiać z daną społecznościa.
Czasami trzeba zaryzykować by uzyskać dostęp do pewnej głęboko utajnionej, milczącej wiedzy.
IDEAŁEM NIE JEST CAŁKOWITE UCZESTNICTWO ALE TAKI JEGO STOPIEŃ KTÓRY DAJE MOŻLIWIE JAK
NAJLEPSZE DANE

2) Częściowo uczestniczący obserwator- najbardziej popularna z ról. Osoba uczestniczy w interakcjach

ale nie w działalności która jest specyficzna dla danego środowiska
ideał:poznać normy, wartości i reguły zachowań nie powodując aby nasza obecność była uciążliwa
dla uczestników

3) Nieuczestniczący obserwator: obserwuje i prowadzi dokumentację, nie wdając sę w miedzyludzkie

interakcje w terenie. Wątpliwe jest to czy w ten sposób można uzyskać pełne zrozumienie
rzeczywistości społecznej.są jednak sytuacje kiedy ta rola ma swoje plusy(koncert, centrum
handlowe)

Oprócz tego obserwator może przyjąć postawę neutralną, zaangażowaną lub stronniczą.nie chodzi
tu tylko o dopasowywanie się pod względem ubioru i interakcji, ale też o polityczną i ideologiczną
neutralność. Badacz nie powinien być wciągnięty w żaden konflikt ani opowiadac się po jakiejś
stronie tego konfliktu.

1.5 notatki z terenu

ważna jest dyskretność i ostrożność co do przechowywania notatek i dokumentacji.Najlepiej zakodować
imiona/nazwiska/dane badanej społeczności
-regułą jest że staramy się zapewnić anonimowość ludziom których obserwujemy. Nie powinniśmy
wykorzystywać łatwych do rozszyfrowania danych oraz opisów, chyba że są one niezbędne do opisu sytuacji.

-najważniejszą zasadą robienia notatek jest zdanie sobie sprawy z faktu że to jest zadanie
selektywne(redukcja wszystkich doświadczeń i obserwacji do kilku linijek tekstu)

2. rodzaje obserwacji
Obserwacje dzieli się na:
Pośrednią(zbiór technik pozwalających na zdalne obserwowanie zdarzeń i zjawisk

Bezpośrednią(obserwacja wydarzeń w trakcie ich trwania) ze względu na aktywna/pasywną rolę ,
obserwatora obserwacja bezpośrednia może być uczestnicząca lub nieuczestnicząca.

Rozdział III

Nowe techniki badań terenowych:shadowing

1. Tradycyjna etnografia już nie wystarcza:

Etnografia jest etodą, która cieszy się coraz większym powodzeniem w naukach społecznych. Niestety nowi
adepci często przyjmują założenie że warunkiem napisania dobrej etnografii jest długa obserwacja
uczestnicząca przynosi to jednak wiele trudności:
-obserwacja uczestnicząca wymaga posiadania umiejętności niezbędnych w badanej pracy albo tego żeby te
umiejętności były łatwe do nauczenia(żeby uczestnictwo było dobre). Często ta praca jest tak wyczerpująca,
że na obserwację nie starcza sił ani czasu.
-czas jest również problemem (jakaś gości ara badała japońskich fizyków przez 20 lat i dopiro ich zrozumiała
po tym czasie xD) ludzie często przewijają się przez dane społeczeństwo, wyjeżdżają i przez to nasza
obserwacja może się troche pokomplikować.włącza się zjawisko akceleracji(przyspieszenie procesów
społecznych) i skróconego horyzontu oczekiwań(subkultury i związki międzyludzkie trwają krócej) oraz
rosnącej symultaniczności zdarzeń(zoraz więcej wydarzeń w naszym życiu)
-badanie nie zawsze wymaga fizycznej obecności(można np. gadać na czatach, pzez e-maila)
2. shadowing i jego historia
Pojęcie to ‘stworzyła” Marianella Sclavi, włoska pani socjolog która chodziła jak cień za amerykańska
nastolatką do szkoły i z powrotem codziennie przez dłuższy czas, a później powtórzyła to z włoską nastolatką
porównując te 2 placowki.Samo pojęcie pochodzi od Harry’ego Wolcotta który spędzał całe dnie z
dyrektorem szkoły.
*egzotopia- świadomość, że jeśi ktoś nie jest taki sam jak my i właśnie dlatego jest wart próby nawiązania
„dialogicznego związku”. Człowiek nie może zobaczyć siebie samego z zewnątrz, ale może to zrobić przez
innych ludzi.nie można idealizować i bezwarunkowo akceptować obserwowanego, ale trzeba mieć do niego
szacunek.Swoje wyniki badacz prezentuje swoje wyniki obserwowanym, nawet jeśli mogą się im nie
spodobać(bo nie może być w nich idealizowania , a przecież dwie „inne” osoby mają różne punkty
widzenia)Różnice zdań i punktów widzenia to ważne źródło wiedzy.
Podobieństwa mogą odgrywać ważną rolę w shadowingu (łatwiej jest się dogadać ale czasami dwóm
podobnym osobom jest się ciężko ze sobą oporozumieć- zależy jakie mają charaktery)
1.3 shadowing a inne techniki

a) obserwacja pośrednia a bezopsrednia

-pośrednia stosowana jest w badaniach opieki społecznej, psychologii i kryminologii, ale uważana
jest za nieetyczną jeśli osoby badane o niej nie wiedzą lub gdy badamy osoby ubezwłasnowolnione,
niepełnoletnie bądź też w intymnych sytuacjach
-bezpośrednia dzieli się na uczestniczącą(wynalazca Bronisław Malinowski) i nieuczestniczącą (tutaj
należy shadowing i obserwacja sttacjonarna)
W porównaniu z obserwacją uczestniczącą shadowing jest łatwiejszy bo nie wymaga jednoczesnego
działania i obserwowania ani umiejętności których badacz może nie posiadać.pomaga w zachowaniu
dystansu.Poza tym w shadowingu badacz może otwarcie wyrażać swoje uczucia, myśli itp.
Główną zaletą shadowingu jest ruchliwość(poznawanie świata przez oczy obserwatora i
obserwowanego)co do wad to jest nią niewygoda psychiczna obydwóch stron. Zawsze ktoś moe też
zaprotestować przeciwko obecności badacza albo obserwowany nie będzie chciał dłużej nim
być.trudno też będąc badaczem nie rzucać się w oczy. Sporządzanie notatek też nie jest łatwe kiedy
ciągle za kimś gdzieś chodzimy. Poza tym to ze za kims chodzimy, może mieć na tą osobę wpływ.

R IV podejście biograficzne

Jest to szeroki termin określający kilka pokrewnych metod badawczych stosowanych w naukach społecznych. Ich
wspólną cechą jest ich przedmiot badań: życie konkretnego człowieka ujęte w narrację.to naukowa analiza opowieści
o ludzkim życiu lub procesu powstawania tej opowieści.

U podstaw tego podejścia leży przekonanie że wszystkie procesy dotyczące dużych zbiorowości ludzkich są
zakorzenione w poziomie mikro czyli w życiu konkretnych jednostek które te zbiorowości współtworzą.życie
pojedynczego człowieka zawiera w sobie informacje o społeczeństwie i czasach w których żyje.

Można wyróżnić met. Biogr. Oparte na małej próbie(poddają dogłębnej analizie jedną lub kilka bografii) oraz takie
które zestawiają dużo ludzkich losów poszukujaąc powszechnych prawidłowości,

Jeśli za kryterium podziału uznamy pytanie badawcze charakterystyczne dla danej dyscypliny to zobaczymy że nieco
inne badania biograficzne prowadzą socjologowie, inne historycy, psychologowie, etnografowie itp.

Czasami badacze skupiają się na faktografii(trajektorii zycia), czasami na formie opowieści , kształcie formułowanych
sądów, a czasami i na jednym na drugim.

Opowieści mogą powstać na prośbę badacza, albo może on wziąć na warsztat opowieści nagrane, sfilmowane
itp.istnieją tu także rekonstrukcje biografii np. na podstawie listów.

1.1

rozwój badań biograficznych

prekursor: Wilhelm Dilthey oraz Florian Znaniecki i William I. Thomas(ci dwaj analizowali listy pisane oraz
otrzymywane przez polskich imigrantów w USA oraz pamiętnik chłopa z Chiago-władkaa Wiśniewskiego)
ich drogą podązyli badacze szkoły chicagowskiej, tworząc fundament badań jakościowych(lata 20 i 30 XXw)
-pod koniec lat 50 XXw rozpoczęła się kolejna fala zainteresowania tym tematem, pojawiła się możliwość
nagrywania relacji osobistych i otworzenie nowych perspektyw.
-trzecia fala rozpoczęła się w latach 80 XXw(głównie ośrodki niemieckie i francuskie)
Teraz częstym zjawiskiem jest zamazywanie granic między metodą biograficzną jako metodą naukową a
sztuką.coraz więcej przedsięwzięc badawczych jest inspirowane projektami z dziedziny sztuki i n odwrót

1.2

metody badań biograficznych

a)

wywiad indywidualny- przeprowadzany przez badacza i jest on

nagrywany(za zgodą rozmówcy). Niezależnie od typu wywiadu można wyróżnić 3 etapy badania
biograficznego:

a)

wywiad swobodny- metoda która stawia sobie za cel

wywołanie narracji w sposób najmniej inwazyjny.najczęstsza jego forma to tzw BNIM(metoda prowadznia
swobodnego wywiadu narracyjnego wraz z późniejszą analizą)

5 faz przeprowadzania wyw. Narracyjnego wg. Kaji Kaźmierskiej:

1)

nawiązanie kontakt z narratorem, stworzenie atmosfery

zaufania i pewnej intymności. Warto oswoić rozmówcę z dyktafonem/kamerą jeśli zgodził się na nagrywanie

1)

zachecenie do odpowiadania- tłumaczenie o jakie odpowiedzi

chodzi badaczowi, tłumaczenie że badacza obchodzą losy konkretnego człowieka a nie jej środowiska.