bezpieczna wspolpraca z zaloga smiglowca ratowniczego

migłowce wykorzyst ywane
w polskim ratownictwie zgru-

powane są w kilku organach, któ-
re na wypadek wystąpienia zagro-
żenia mogą zadysponować je do
działań. Na co dzień loty ratownicze
wykonują załogi Lotniczego Pogo-
towia Ratunkowego, Tatrzańskiego
Ochotniczego Pogotowia Ratunko-
wego oraz Marynarki Wojennej. Do-
datkowo istnieje możliwość wspar-
cia działań przy udziale maszyn bę-
dących w dyspozycji innych służb,
jednak taka współpraca wymaga
stosownych ustaleń i jest to temat
na osobny artykuł.

. Tk

Łączność,

kontakt wzrokowy

i przygotowanie

śmigłowca do

lądowania

Załogi LPR-u pracują na ogólno-
polskim kanale ratowniczym prze-
znaczonym do prowadzenia kore-
spondencji podczas lotów HEMS.
Odpowiednio wczesne nawiązanie
łączności z nadlatującym śmigłow-
cem pozwoli na ocenienie cza-
su jego przylotu i przygotowanie
miejsca do przyziemienia. Jeżeli
ratownik znajdujący się na miejscu
posiada na swoim wyposażeniu od-

biornik GPS, wskazane jest, aby
podał nadlatującej załodze swoją
dokładną pozycję. W innym przy-
padku należy podać przez radio
charakterystyczne punkty terenu
widoczne z powietrza, a po nawią-
zaniu kontaktu wzrokowego można
przystąpić do precyzyjnego wska-
zania miejsca do lądowania. War-
to przekazywać załodze wszelkie
spostrzeżenia, np. jeżeli słyszymy
śmigłowiec, ale go nie widzimy,
powiedzmy to przez radio. Istotne
jest postawienie się w takiej sytu-
acji na miejscu pilota i przekazanie
mu wszelkich interesujących szcze-

Przemysław Tkacz
członek OSP JRS Wrocław, student Wydziału Elektroniki Politechniki Wrocławskiej,
redaktor serwisu Reporter998.pl

Bezpieczna współpraca

z załogą śmigłowca ratowniczego

Edukacja

Na ratunek 3/07

gółów. Będą to przede wszystkim
wszelkie niebezpieczeństwa, po-
łożenie linii energetycznych, stan
nawierzchni lądowiska, w miarę
możliwości kierunek wiatru.

Należy zadbać o odpowiednie

oznakowanie miejsca lądowania
i oświetlenie, wskazane jest włącze-
nie sygnałów błyskowych w pojaz-
dach. Nie można dopuścić żadnych
osób ani zwierząt na teren lądowi-
ska, trzeba całkowicie wstrzymać
ruch kołowy. Śmigłowiec zawsze bę-
dzie podchodził do miejsca lądowa-
nia pod wiatr. Trzeba pamiętać o za-
bezpieczeniu oczu przed wzbijanym

kurzem oraz głowy przed uderze-
niem przez przedmioty, które ewen-
tualnie mogą się znaleźć w powie-
trzu pod wpływem ruchu wirnika.
Podczas lądowania trzeba utrzymy-
wać łączność radiową i nakierowy-
wać śmigłowiec lub ostrzegać jego
załogę o niebezpieczeństwach. Nie
wolno pod żadnym pozorem zbliżać
się do śmigłowca bez uzyskania zgo-
dy załogi. Dopiero po zakończonym
lądowaniu na stabilnym podłożu
otrzymamy zgodę na zbliżenie się
z bezpiecznej strony.

Podczas przyjmowania śmigłow-

ca obowiązuje unormowana komu-

nikacja przy użyciu gestów. Mogą
je stosować jedynie osoby przeszko-
lone, wykaz gestów można uzyskać
po złożeniu prośby do Lotniczego
Pogotowia Ratunkowego. Przyjmu-
jący śmigłowiec powinien zawsze
stać plecami do wiatru, nawet jeżeli
ograniczy to kontakt wzrokowy. Po-
zwala to załodze na dodatkową oce-
nę kierunku wiejącego wiatru.

Wybór

miejsca lądowania

Podczas przygotowywania lądowi-
ska dla śmigłowca ratowniczego na-
leży kierować się szeregiem zasad.

Dla ratowników z jednostek położonych wzdłuż głównych dróg współpraca ze śmi-
głowcami LPR-u należy do codziennych zadań. Jednak nie każdy ratownik miał okazję
przećwiczyć procedury, a jak wiadomo, wypadki i katastrofy lubią zdarzać się nagle
i w najmniej oczekiwanych miejscach. Warto się na ewentualną konieczność pracy
w pobliżu śmigłowca przygotować.

Śmigłowiec W-3 „Sokół” na lądowisku w mieście

. Tk

Edukacja

www.naratunek.elamed.pl

Przede wszystkim niezbędny jest
płaski kawałek terenu o wymia-
rach 35 m x 35 m, którego podłoże
powinno być równe i utwardzone,
bez luźno leżących przedmiotów
mogących wzbić się w powietrze.
Żaden element terenu nie może
stanowić zagrożenia dla podwozia
śmigłowca oraz jego wirników. Trze-
ba zadbać, aby z przynajmniej jed-
nej strony nie znajdowały się żad-
ne wysokie przeszkody na odcinku
co najmniej 100 metrów. Wszelkie
drzewa, słupy i inne wysokie kon-
strukcje powinny znajdować się
w odległości od lądowiska określo-
nej stosunkiem 1:6 (1 wysokość do
6 odległości od lądowiska).

Przy wyznaczaniu jako lądowi-

ska odcinka drogi należy zadbać
o odpowiednie oddalenie od za-
krętów, które mogłyby ograniczać
widoczność nadjeżdżającym po-
jazdom. Dodatkowo musi to być
wydzielony fragment drogi o wy-
miarach 35 m x 35 m, analogicznie
jak w każdym innym terenie. Jeżeli
zdarzenie ma miejsce na drodze,
wzdłuż której rosną drzewa, należy
wybrać miejsce na pobliskim polu
czy polanie. Stacjonujący w War-
szawie śmigłowiec Agusta 109 ma
możliwość wykonywania lotów noc-
nych. Wówczas parametry lądowi-
ska ulegają zaostrzeniu. Niezbędny
jest teren o wymiarach minimum
30 m x 60 m. Konieczne jest od-
powiednie oświetlenie obszaru,
jednocześnie nie można oślepiać
pilota. Wskazane jest ustawienie
samochodów z włączoną sygnali-
zacją błyskową na skraju lądowi-
ska od strony, od której śmigłowiec
będzie podchodził do lądowania.
Jeżeli lądowisko organizujemy na
drodze, należy ustawić pojazdy na
dwóch końcach lądowiska w odle-
głości 100 metrów od siebie. Ko-
lejnym kryterium jest pochyłość

terenu, która zarówno w dzień, jak
i w nocy wynosi maksymalnie: po-
przeczna – 5 stopni dla śmigłowca
Mi-2, 8 stopni dla śmigłowca Agu-
sta, podłużna – 10 stopni dla oby-
dwu śmigłowców.

Zagrożenia

Podstawowy szereg zagrożeń wyni-
ka z pracy wirnika głównego oraz
ogonowego śmigłowca. Oprócz
ryzyka urazów wynikających z bez-
pośredniego kontaktu ze śmigłem,
istnieje także zagrożenie urazów
wtórnych, powstałych na skutek po-
derwania w powietrze ostrych lub
ciężkich przedmiotów znajdujących
się na ziemi lub w otoczeniu śmi-
głowca. Dodatkowo sytuację utrud-
nia ogromny hałas towarzyszący
pracy silników, który uniemożliwia
głosowe ostrzeganie osób o niebez-
pieczeństwach. Bardzo ważny jest
fakt, że śmigło ogonowe podczas
pracy jest praktycznie niewidoczne.
Obraca się tak szybko, że trudno
jest ocenić jego faktyczny zasięg.
Dlatego kategorycznie zabronio-
ne jest przebywanie w okolicach
ogona śmigłowca oraz podchodze-
nie do niego od tej strony. Pracu-
jące łopaty wirnika głównego przy
zwolnieniu obrotów silnika opadają
niżej ze względu na swoją elastycz-
ność. Może to powodować uderze-
nie w wysokie przedmioty, a przy
lądowaniu w nachylonym terenie
łopaty mogą także objąć zasię-
giem niekompetentne osoby. Jest
to jeden z powodów, dla których do
śmigłowca można podchodzić do-
piero na wyraźny znak załogi i tylko
z boków, od strony drzwi przedzia-
łu medycznego. Nie wolno zbliżać
się zatem do śmigłowca od strony
ogona, ze względu na pracujące
śmigło ogonowe, jak również od
strony przodu maszyny, ze wzglę-
du na wirnik główny. Dodatkowo

podejście do śmigłowca z jednej
ze stron może wykluczyć nachyle-
nie terenu. Jeżeli śmigłowiec stoi na
terenie pochyłym, wolno podejść
jedynie od strony, która znajduje się
niżej. W żadnym wypadku pojazdy
uczestniczące w akcji, nawet karet-
ki służące do transportu poszkodo-
wanych, nie mogą znaleźć się w za-
sięgu wirnika. Poza uzgodnionymi
z załogą przypadkami obowiązuje
nakaz przebywania w odległości co
najmniej 30 metrów od śmigłowca,
w którym pracuje wirnik główny.
Zbliżenie do śmigłowca może na-
stąpić tylko na wyraźne polecenie
załogi. W odległości mniejszej niż
50 metrów od śmigłowca obowiązu-
je całkowity zakaz palenia.

Współpraca

podczas działań

w budynkach wysokich

i wysokościowych

Śmigłowce mogą być wykorzy-
stane jako środki ewakuacji osób
zagrożonych z dachów budynków
wysokich lub wysokościowych. Na
dzień dzisiejszy Lotnicze Pogotowie
Ratunkowe nie dysponuje maszy-
nami z zamontowaną wyciągarką,
umożliwiającą desant ratowników
na dach, jednak w celach takich
wykorzystuje się np. odpowiednio
przystosowane śmigłowce Straży
Granicznej. W planie ratowniczym
budynku powinna znaleźć się infor-
macja o możliwości działania przy
użyciu śmigłowca, o specyfice da-
chu obiektu oraz ewentualnych tras
dolotowych do niego. Współcze-
sne budynki mogą być wyposażo-
ne w lądowisko dachowe, jednak
w większości z nich konieczne jest
prowadzenie działań z zawisu, ze
względu na nieprzystosowaną do
lądowania powierzchnię dachu.
Zagrożeniem mogą być zarówno
nierówności powierzchni, sama

Edukacja

Na ratunek 3/07

konstrukcja i jej niewielka nośność
lub też zainstalowane na dachu ele-
menty, przede wszystkim różnego
typu anteny. Przy planowaniu ta-
kich akcji należy zadbać o ich de-
montaż. Ma to wpływ na bezpie-
czeństwo zarówno osób przebywa-
jących w śmigłowcu, jak również na
powierzchni dachu.

Przy prowadzeniu desantu lub

ewakuacji istnieje konieczność wy-
znaczenia lądowiska pomocnicze-
go na powierzchni ziemi, najlepiej
w sąsiedztwie zagrożonego budyn-
ku. Obowiązują tutaj podstawowe
zasady bezpieczeństwa, analogicz-
ne jak w przypadku lotów HEMS.
Niezbędne są dodatkowe zabezpie-
czenie lądowiska przez policję i cał-
kowita izolacja od osób postron-
nych. Do zabezpieczenia lądowiska
należy oddelegować jeden wodno-
-pianowy samochód gaśniczy, naj-
lepiej o korzystnych parametrach
taktycznych, a także jeden zespół
pogotowia ratunkowego. Niezbęd-
ne jest ponadto wyznaczenie odpo-
wiednio przeszkolonego strażaka
do sprawowania nadzoru nad lądo-
wiskiem i kierowania ruchem osób

do i ze śmigłowca. Wymagana jest
ciągła łączność z załogą śmigłow-
ca, punktem na dachu wieżowca
oraz dowódcą akcji. Odpowiednie
przepisy nakazują wyposażenie lą-
dowiska w chorągiewki i świece
dymne, które wskażą kierunek
wiatru. Chorągiewki wyznaczają-
ce powierzchnię do przyziemienia
powinny zakreślać obszar o mini-
malnych wymiarach 10 m x 10 m.
Dodatkowo, po uwzględnieniu
kierunku podejścia śmigłowca, po-
winno się umieścić w odległości
50 metrów i pod kątem 45 stopni
do przodu lądowiska kolejną cho-
rągiewkę lub rękaw sygnalizujący
kierunek wiejącego wiatru. Jeżeli
powierzchnia lądowiska jest syp-
ka, należy ją przed lądowaniem
zwilżyć wodą w celu większego
związania elementów podłoża.
W zimie sypki śnieg należy udep-
tać lub rozjeździć. W miarę możli-
wości należy jednak unikać tego
typu nawierzchni. Nie są wskazane
również wierzchołki, muldy, kotliny
oraz miejsca położone wzdłuż sto-
ków, przy których prędkość wiatru
zbiegającego może zagrozić po-

prawnemu wykonaniu manewrów.
W warunkach nocnych lądowisko
oznacza się światłem białym, zaś
wszelkie przeszkody – światłem
czerwonym.

Przestrzeganie powyższych za-

sad oraz zdroworozsądkowe podej-
ście do śmigłowca jako maszyny,
która poza funkcjami ratowniczymi
stwarza także ogromną liczbę za-
grożeń, powinny pozwolić na bez-
pieczną i efektywną współpracę
z załogami śmigłowców ratowni-
czych, która niewątpliwie jest cieka-
wym doświadczeniem dla każdego
„naziemnego” ratownika.

Piśmiennictwo
1. Prezentacja SPZOZ Lotnicze Po-

gotowie Ratunkowe „Szkolenie
personelu naziemnych służb ra-
tunkowych współpracujących ze
śmigłowcami wykonującymi ope-
racje HEMS” wg Dodatku 1 do
JAR-OPS 3.005 (d) ust. (e)(4).

2. Gierski E.: Taktyka działań ra-

towniczo-gaśniczych w budyn-
kach wysokich i wysokościowych
z wykorzystaniem śmigłowców.
SA PSP, Kraków.

Lądowanie śmigłowca Mi-2 Plus

Śmigłowiec Mi-2 Plus podczas pokazu dla ratowników

. Tk

Edukacja

www.naratunek.elamed.pl