Polityka gospodarcza

konspekt wiedzy (zerówka przedterminowa)

I

Polityka gospodarcza jako nauka

1. definicje

a) S. Kruszczyńskiego

polityka gospodarcza – bezpośrednie kierowanie gospodarką narodową przez
państwo lub pośrednie oddziaływanie państwa na funkcjonowanie tej gospodarki
elementy definicji:

bezpośrednie kierowanie
pośrednie oddziaływanie

b) K. Secomskiego

polityka ekonomiczna – działalność państwa polegająca na określeniu bieżących
i perspektywicznych celów społeczno-gospodarczych oraz ich realizacji za
pomocą metod i środków wynikających z zasady racjonalnego gospodarowania
elementy definicji:

określanie celów
realizacja celów
wykorzystanie metod i środków

c) B. Winiarskiego

polityka gospodarcza – świadome oddziaływanie władz państwowych oraz
instytucji i organizacji międzynarodowych na gospodarkę (jej dynamikę,
struktury, funkcjonowanie) i stosunki ekonomiczne
elementy definicji:

świadome oddziaływanie (kogo?)

władz państwowych
instytucji międzynarodowych
organizacji międzynarodowych

oddziaływanie na (co)

gospodarkę
stosunki ekonomiczne

2. podmioty

a) wewnątrzpaństwowe

rodzaj podmiotu:

centralne organy państwa
organy samorządu terytorialnego

typ podmiotu:

aparat urzędniczy
organy przedstawicielskie

b) pozapaństwowe

organizacje międzynarodowe
organizacje transnarodowe
organizacje pozarządowe

3. funkcje nauki

a) obiektywne – opis faktów składających się na politykę gospodarczą, analiza

rzeczywistości

b) normatywne – poszukiwanie odpowiedzi, jaka powinna być polityka gospodarcza,

formułowanie zaleceń, wskazywanie optymalnych środków realizacji celów

4. metody badawcze

a) metoda empiryczna

1

b) metoda dedukcyjna
c) analiza historyczna
d) eksperyment
e) symulacja

5. uwarunkowania

a) zewnętrzne:

pozycja państwa w systemie gospodarki światowej
przynależność do ugrupowań i sojuszy
przynależność do międzynarodowych wspólnot polityczno-gospodarczych
restrykcje importowo-eksportowe
restrykcje dotyczące ochrony środowiska
zadłużenie państwa
infrastruktura łącząca państwo z innymi

b) wewnętrzne

stan i struktura zasobów kraju:
czynniki przyrodnicze:

surowce naturalne
wody
gleby
lasy
użytki zielone

uwarunkowania materialne:

majątek trwały państwa:

majątek produkcyjny
majątek infrastrukturalny

uwarunkowania związane z czynnikiem ludzkim (demograficzne):

liczba i struktura ludności
struktura narodowościowa
zasoby ludzkie (ludzie zdolni do pracy)
liczba odbiorców produkcji (konsumentów)

uwarunkowania kulturowo-społeczne

kultura
tradycje
charakter narodowy
moralność
przedsiębiorczość

6. dziedziny

a) ze względu na wielkość obszaru zainteresowań:

polityka gospodarcza makroekonomiczna

dotyczy całokształtu procesu gospodarczego lub jego znacznych części
narzędzia:

pieniądz
budżet państwa

polityka gospodarcza mikroekonomiczna

regulacja konkretnych zagadnień gospodarki:

gałęzie gospodarki
rodzaje produkcji
konkretne rynki

b) ze względu na problemy, które polityka podejmuje

polityka wzrostu

2

dbanie o wzrost gospodarki w skali długookresowej
przeciwdziałanie czynnikom osłabiającym lub hamującym wzrost

polityka strukturalna

zmiana relacji i proporcji między poszczególnymi sektorami gospodarki

c) ze względu na cele

polityka systemowa – zmiana systemu gospodarczego
polityka strukturalna – ingerencja państwa w proporcje między dziedzinami
gospodarczymi
polityka fiskalna – dotycząca wydatków i podatków
polityka stabilizacyjna – regulująca inflację

d) ze względu na obszary (polityka sektorowa)

przemysłowa
agrarna (rolna)
handlowa
handlu i współpracy z zagranicą
komunikacyjna
mieszkaniowa
komunalna
turystyczna

e) ze względu na przedmiot

społeczna
demograficzna
migracyjna

f) wg kryterium instrumentacji (jakich instrumentów lub narzędzi używamy)

monetarna (pieniężna)

emisyjna
kredytowa

ubezpieczeń
cenowo-dochodowa
budżetowa (skarbowo-fiskalna)
podatkowa
celna
interwencyjna
lokalizacyjna – przestrzenne rozłożenie inwestycji
zatrudnienia
naukowa i innowacyjna

7. cele

a) generalne:

suwerenność narodowa
sprawiedliwość społeczna
postęp technologiczny i społeczno-ekonomiczny
prawa człowieka
stały wzrost gospodarczy

b) ekonomiczne:

pomnażanie bogactwa kraju
powiększanie dobrobytu społecznego
efektywne wykorzystanie zasobów
wzrost gospodarczy
przemiany strukturalne
wzrost przedsiębiorczości

3

równowaga gospodarcza
wzrost udziału państwa w międzynarodowym podziale pracy

c) ustrojowo-sytemowe i polityczne

umacnianie istniejącego systemu gospodarczo-politycznego

d) społeczne

sprawiedliwy podział dochodu
gwarancja zatrudnienia
wyrównywanie szans awansu
dostęp do dóbr kultury i oświaty
zapewnienie ochrony zdrowia
zabezpieczenie społeczne
zapobieganie wykluczeniu społecznego

e) obronno-militarne

zapewnienie potencjału gałęzi produkcji o znaczeniu obronnym
zapewnienie rezerw mocy produkcyjnych i środków produkcji

f) ekologiczne

ochrona istniejących zasobów środowiska
zrównoważony rozwój
rekultywacja obszarów zniszczonych

8. funkcje państwa

a) przestrzeganie zasad porządku społeczno-gospodarczego
b) zapewnienie bezpieczeństwa państwa
c) utrzymanie wymiaru sprawiedliwości
d) utrzymanie szkolnictwa
e) podnoszenie efektywności gospodarki
f) ograniczanie nierówności społecznych
g) stabilizowanie gospodarki
h) ochrona środowiska naturalnego
i) ochrona konsumentów
j) zwalczanie nieuczciwej konkurencji
k) regulowanie warunków pracy i ochrony pracowników
l) kształtowanie systemów ubezpieczeń społecznych
m) ochrona zdrowia ludności

9. kierunki oddziaływań

a) zapewnienie dopływu środków na funkcjonowanie państwa
b) wspomaganie słabszych sektorów gospodarczych
c) ochrona obywateli przed zagraniczną konkurencją
d) ochrona antymonopolowa
e) przeciwdziałanie kryzysom i stagnacji oraz dbanie o wzrost gospodarczy
f) ochrona środowiska
g) zapewnienie ładu przestrzennego kraju
h) utrzymanie ładu społecznego

II

Gospodarka narodowa

1. definicja

wg P. Sulmickiego
gospodarka narodowa – region gospodarczy oddzielony od innych rejonów granicą
państwową, na której suwerenny rząd (jeśli uzna to za potrzebne) może kontrolować
ruch ludzi i rzeczy

2. wskaźniki siły gospodarczej państwa

a) PKB – Produkt Krajowy Brutto

4

wyrażona w pieniądzu, wartość dóbr i usług, wytworzonych w danym czasie, przy
użyciu czynników produkcji zlokalizowanych w danym kraju (niezależnie, kto jest
ich właścicielem)

b) PNB – Produkt Narodowy Brutto

dochód uzyskany przez rezydentów danego kraju, w danym czasie, w oparciu
o własność środków produkcji

c) Dochód Narodowy

całość dochodów wypłaconych właścicielom (ludzkich i fizycznych zasobów
wytwórczych) za wykorzystanie tych zasobów w jednostce czasu
PNB minus amortyzacja

3. bogactwo narodowe

a) zasoby naturalne

bogactwa mineralne

węgiel
ropa
rudy
kamienie i skały

zasoby ziemi i gleby

bonitacja gleb – klasyfikacja ekonomiczna gruntów

1 i 2 klasa – gleby najlepsze i bardzo dobre
3 i 4 klasa – gleby średnie i dobre
5 i 6 klasa – gleby słabe i najsłabsze

lasy
wody

b) zasoby majątkowe

majątek sfery produkcyjnej

środki trwałe produkcji
infrastruktura techniczno-ekonomiczna

transport
łączność
energetyka

infrastruktura społeczna

mieszkania
oświata
służba zdrowia

majątek gospodarstw domowych

c) zasoby ludnościowe

zasoby czynnika pracy

ludność w wieku produkcyjnym 18-67 lat
polityka zatrudnienia (elementy)

antynatalistyczna – ograniczanie przyrostu ludności
pronatalistyczna – zwiększanie liczby urodzeń
imigracyjna – uzupełnianie zasobów ludnościowych poprzez import siły
roboczej

bezrobocie

frykcyjne – przejściowe pozostawanie bez pracy osób poszukujących
innej pracy
sezonowe (cykliczne) – wynikające z pory roku i specyfiki dziedzin
wytwórczości
strukturalne (trwałe) – utrata pracy wynikająca z braku zapotrzebowania

5

(popytu) na dana pracę

zasoby liczby konsumentów

4. struktura gospodarki

a) sektory gałęziowe gospodarki

produkcja pierwotna – przetwarzanie materiału z przyrody
przemysł
usługi

b) sektory instytucjonalne

sektor przedsiębiorstw
sektor instytucji finansowych i ubezpieczeniowych
sektor instytucji państwowych i samorządowych
sektor gospodarstw domowych
sektor instytucji niekomercyjnych

III

Planowanie gospodarcze

1. definicje

a) szeroka

proces tworzenia i podejmowania decyzji

b) wąska

prace sztabowe wykonywane w toku tworzenia projektów decyzji przez planistów

c) proceduralna

świadome systematyczne przetwarzanie informacji o charakterze ekonomicznym
i technicznym oraz konstruowanie (wewnętrznie spójnych) koncepcji strategii
działania pod kątem najlepszych sposobów osiągnięcia wyznaczonych celów

2. typy planowania makroekonomicznego ze względu na:

a) czas

krótkookresowe – roczne
średniookresowe – kilkuletnie
długookresowe - kilkunastoletnie

b) szczebel decyzji

scentralizowane
zdecentralizowane

c) pole planu

sektorowe
regionalne (lokalne)
narodowe
ponadnarodowe

3. czynniki niezbędne dla konstrukcji planu

a) identyfikacja problemów i postawienie diagnozy
b) określenie celów działania (stan jaki chcemy osiągnąć)
c) rozpoznanie warunków działania (teraźniejszych i przyszłych)
d) wskazanie środków działania i sposobów ich użycia

4. warianty programów gospodarczych

a) optymistyczny
b) realistyczny
c) pesymistyczny

5. uczestnicy procesu gospodarczego a planowanie

a) podmioty prywatne – uczestnicy procesów rynkowych planują swoją działalność

samodzielnie na podstawie motywacji ekonomicznej

b) jednostki gospodarcze komunalne – planowanie terytorialne samorządu
c) organy państwowe – regulujące i sterujące gospodarką

6

d) organy międzynarodowe – planowanie wieloletnie (długookresowe)

6. dziedziny planowania makroekonomicznego

a) strategie rozwoju społeczno-gospodarczego kraju
b) oddziaływanie na funkcjonowanie systemu ekonomicznego państwa i jego

mechanizmów

polityka pieniężna
polityka budżetowa

c) planowanie sektora publicznego (zakłady, firmy i jednostki państwowe i

samorządowe)

7