ZIARENKOWCE

GRAM-DODATNIE

Katedra i Zakład Mikrobiologii CM UMK

Agnieszka Mikucka

Micrococcus

• 0,5 – 3,5



m,

• występują pojedynczo, parami, tworzą tetrady, pakiety

lub grona,

• niewybredne, ściśle tlenowe
• wytwarzają barwniki: żółte, złociste, pomarańczowe,

r

óżowe, czerwone,

• rozpowszechnione w przyrodzie

– występują w glebie, kurzu, wodzie, mleku i produktach

mlecznych, na skórze ludzi i zwierząt,

• mogą stanowić zanieczyszczenia materiałów

przys

łanych do badań bakteriologicznych

• Gram-dodatnie ziarniaki, 0,5 – 1,0



m,

układające się w pary, grona

lub rzadko

krótkie łańcuszki

• niewybredne

• względne beztlenowce

• katalazo-dodatnie – test z 3% nadtlenkiem wodoru

• fermentują glukozę z wytworzeniem kwasu (głównie mlekowego)

• Podział:

– na gatunki koagulazo-dodatnie (S. aureus, S. intermedius)

– koagulazo-ujemne

Staphylococcus

Staphylococcus

izolacja i identyfikacja

• barwienie metodą Grama

• test na katalazę, koagulazę (clumping factor, koagulaza wolna)

• wytwarzanie termostabilnej DNazy, obecność białka A

• wzrost na podłożu Chapmana (mannitol, 7,5% NaCl)

– szczepy fermentujące mannitol – zmiana zabarwienia podłoża na żółto

• podłożu Zebowitza/ Baird-Parkera (z tellurynem potasu)

• obecność



-hemolizy

na podłożu z krwią baranią

• testy lateksowe (wykrywające białko A, DNazę, koagulazę lub

clumping factor)

• Identyfikacja gronkowców koagulazo-ujemnych - testy

biochemiczne

Test na wytwarzanie koagulazy

Test

szkiełkowy – wykrywanie

koagulazy

związanej (clumping

factor)

Test probówkowy – wykrywanie
koagulazy wolnej

Wzrost na podłożu z mannitolem

(p. Chapmana)

S. aureus - czynniki wirulencji

koagulaza wolna i koagulaza

związana clumping factor (CF) – przekształca

fibrynogen w

fibrynę (działanie antyfagocytarne)

S. aureus -

chorobotwórczość

• występowanie u około 30-50-70% zdrowych osób (nozdrza,

okolica

okołoodbytnicza, linia graniczna pomiędzy czołem a

częścią owłosioną głowy)

– nosicielstwo stałe i przejściowe

• rezerwuarem może być środowisko, częściej człowiek

• najczęściej zakażenie przenoszone przez kontakt bezpośredni

lub, rzadko drog

ą powietrzną

• w warunkach szpitalnych źródłem zakażenia jest skolonizowany

personel i chorzy

– badanie nosicielstwa ważne u personelu medycznego i pacjentów

przed zabiegami chirurgicznymi (zapobieganie powikłaniom
pooperacyjnym)

Staphylococcus aureus

• Zakażenia skóry i tkanek

miękkich:

– zapalenie mieszków

włosowych

– czyrak
– czyrak mnogi
– liszajec
– zakażenia tkanki

podskórnej

– zakażenia ran po urazach
– zakażenia miejsca

operowanego

• Zespół oparzonej skóry

(SSSS, ch. Rittera)

–

eksfoliatyna

• Zespół wstrząsu toksycznego

(TSS)

– TSST-1

• Zatrucie pokarmowe -

enterotoksyny

• Bakteriemia i sepsa
• Zapalenie wsierdzia

(po wszczepieniu protez,
u narkomanów, dializowanych)

• Zapalenie kości i szpiku
• Ropnie narządowe

Staphylococcus spp. - oporno

ść na



-laktamy

• zmienione – nowe PBP (penicillin binding proteins= białko wiążące

penicylinę)



PBP2a (PBP2

’) - przejmuje funkcje sieciowania ściany

komórkowej w przypadku zablokowania PBP2 -

SZCZEPY

METICYLINOOPORNE

– OPORNE

NA WSZYSTKIE ANTYBIOTYKI



-LAKTAMOWE

MRSA

– meticillin resistance Staphylococcus aureus

MRCNS

– meticillin resistance coagulase negative Staphylococcus

MRSE - meticillin resistance Staphylococcus epidermidis

MRSA - fenotypy

• HA-MRSA - hospital-acquired MRSA – szczepy

szpitalne, zazwyczaj wielolekooporne

• CA-MRSA - community-acquired MRSA – szczepy

pozaszpitalne, zazwyczaj wra

żliwe na wiele (poza



-

laktamowymi)

grup antybiotyków, wytwarzają

leukocydynę

– bardziej zjadliwe, cięższy przebieg zakażenia

GRONKOWCE KOAGULAZO-UJEMNE

CNS

– Coagulase Negative Staphylococcus

• występują na skórze i błonach śluzowych człowieka, zwierząt

• w zakażeniach dominuje S. epidermidis, w dalszej kolejności:

– S. saprophyticus, S. haemolyticus, S. lugdunensis, S. warneri,

S. hominis, S. schleiferi, S. simulans, S. cohnii, S. capitis,

S. saccharolyticus, S. auricularis, S. caprae, S. xylosus

• zakażenia związane z biomateriałem (BAI) – czynnik zjadliwości

egzopolisacharyd



biofilm

– sztuczne zastawki serca, endoprotezy, cewniki naczyniowe, moczowe, dreny

– najczęściej są to zakażenia endemiczne szczepami szpitalnymi, które kolonizują

skórę (10 -10

5

cfu/cm

2

) pacjenta po kilku dniach pobytu w szpitalu

– MRCNS występują znacznie częściej niż MRSA

GRONKOWCE
• Katalazo-dodatnie
• Staphylococcus
• Niewybredne
• Kagulazo-dodatnie

– S. aureus

• Koagulazo-ujemne

– oportunistyczne zakażenia

szpitalne:

• S. epidermidis
• S. haemolyticus

– S. saprophyticus –

ZUM

(zakażenie układu
moczowego) u zdrowych,
młodych, aktywnych
seksualnie kobiet

PACIORKOWCE

• Katalazo-ujemne
• Streptococcus –

wybredne

– S. pyogenes
– S. agalactiae
– S. pneumoniae
– S. gr. viridans

• Enterococcus -

niewybredne,



,



,



- hemoliza

-

mikroflora przewodu pokarmowego

-

oporne na wysuszenie, wysokie
stężenie NaCl, wahania temperatury,
pH

, środki dezynfekcyjne, naturalnie

oporne na wiele antybiotyków

– E. faecalis
– E. faecium



-hemoliza



-hemoliza

BAI

zakażenia szpitalne,
oportunistyczne

Streptococcus pyogenes

(Group A

Streptococcus

), wrażliwy na bacytracynę

czynniki wirulencji

Streptolizyna O, S
(cytolizyna, hemolizyna)

Streptokinazy A, B

(fibrynolizyny)

Hialuronidaza

Peptydaza serynowa

Proteazy

Glikohydrolaza NAD

Toksyny erytrogennne

A - pirogenna

B - proteaza cysteinowa

Otoczka hialuronowa

Fimbrie

– białko M,

białka F, G

Streptococcus pyogenes (GAS)

Pierwotne - ropne

•

Zapalenie gardła, migdałków, angina

•

P

łonica = szkarlatyna

•

Ropne zapalenie skóry, liszajec

•

R

óża – zakażenie skóry, tkanki

podskórnej i błony śluzowej

•

Zapalenie tkanki łącznej

•

Gor

ączka połogowa

•

Rzadziej: zapalenie ucha

środkowego,

zapalenie zatok, bakteriemia, zapalenie płuc,

zapalenie mięśni, zespół wstrząsu

toksycznego

jako następstwo martwiczego

zapalenia powięzi , węzłów chłonnych

Wtórne - nieropne
(autoagresyjne =
autoimmunologiczne)

•

gor

ączka reumatyczna – zapalenie

serca,

zapalenie stawów - serotypy

„reumatogenne”

•

ostre paciorkowcowe k

łębuszkowe

zapalenie nerek

– serotypy „skórne”

Paciorkowce ropotwórcze

oporne na bacytracynę,



hemoliza

S. agalactiae (grupa B)
• występuje fizjologicznie w jamie ustnej (5%),
nosogardzieli, przewodzie pokarmowym, pochwie
• Czynniki wirulencji: otoczka, neuraminidaza,

hemolizyny

• 9 serotypów: Ia, Ib, II-VIII

S. dysgalactiae (grupa C)
• zakażenia ropne, zapalenie gardła

Streptococcus grupa G, F
• prawdopodobnie zakażenia gardła

S. agalactiae (GBS)

chorobotwórczość

• częstość kolonizacji u kobiet ciężarnych (przewód pokarmowy, drogi

moczowo-

płciowe) – 5-40%

• Zakażenia okołoporodowe (serotypy Ia, III, V)

– wczesne do 1 tyg. życia: sepsa, zapalenie płuc
– późne > 1 tyg. – 3 mies. życia: zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych

• Kobiety w ciąży lub po porodzie

– ZUM
– zapalenie błon płodowych, śluzówki macicy, sepsa
– rzadko meningitis, wstrząs septyczny, ropnie w miednicy

• Dorośli >60 r. ż. z obniżoną odpornością, chorobami

metabolicznymi (cukrzyca), marskością wątroby, zaburzeniami
funkcji nerek, zaburzeniami neurologicznymi

– pierwotna bakteriemia
– zapalenie skóry i tkanki podskórnej
– zapalenie płuc, zapalenie wsierdzia
– meningitis, osteomyelitis, ZUM

Streptococcus pneumoniae

(

dwoinka zapalenia płuc)

• wrażliwy na optochinę,
•



hemoliza

Czynniki wirulencji:
• otoczka polisacharydowa

• Inwazyjna Choroba

Pneumokokowa (IChP)

– zapalenie opon

mózgowo-rdzeniowych

– sepsa
– zapalenie płuc z

bakteriemią

• Patogen człowieka – brak

rezerwuaru w środowisku

• Kolonizacja nosogardzieli

– Dorośli 5-10%
– Dzieci 20-40%

• Przenoszony przez bliski

kontakt i drogą kropelkową

• Najczęściej od listopada do

kwietnia

• Najwyższa zapadalność

<

2r.ż. i > 65 r.ż.

Inwazyjna choroba pneumokokowa

• Główna przyczyna zachorowalności i umieralności w

skali świata

– ponad 1mln zgonów rocznie z powodu zapalenia płuc

• Grupy wiekowe o zwiekszonym ryzyku zachorowania:

– niemowlęta i dzieci < 2 r.ż.
– dorośli > 65 r.ż.
– IChP częsta u dzieci do 5 r.ż. - stanowią grupę zwiększonego

ryzyka nabywania i rozprzestrzeniania wieloopornych

szczepów

• Raport WHO/UNICEF 2006 r.:

– zapalenia płuc powodują więcej zgonów wśród dzieci niż AIDS,

malaria, i odra łącznie

– ~70% pozaszpitalnych zapaleń płuc - S. pneumoniae

Szczepienia przeciw pneumokokom

Szczepionki (polisacharydy otoczkowe)

• 23-walentna - PPV23 (Pneumococcal Polysacharide Vaccine),

stosowana od 1983r. polisacharydowa

– nieskuteczna u dzieci < 2 roku życia
– stosowana jedynie w grupach zwiększonego ryzyka zapalenia płuc z bakteriemią
– wskazania podobnie jak szczepionka przeciw grypie, konieczne doszczepianie

co 5 lat

• 7-walentna - PCV7(Pneumococcal Conjugate Vaccine),

skoniugowana

– immunogenna również dla dzieci < 2 roku życia
– zarejestrowana dla dzieci < 5 r.ż.

Dodatkowe serotypy

(„następcy” 7-walentnej):

• 10-walentna skoniugowana z białkiem D bezotoczkowych

Haemophilus influenzae

• 13-walentna skoniugowana