1

FINANSE

FINANSE

PUBLICZNE

PUBLICZNE

©Copyright by

dr Marek Pypeć

Wydział Ekonomiczny
Politechniki Radomskiej

2

Tematyka wykładów

Tematyka wykładów

1.

1.

Finanse publiczne i publiczne zasoby pieniężne

Finanse publiczne i publiczne zasoby pieniężne

2.

2.

Funkcje finansów publicznych

Funkcje finansów publicznych

3.

3.

Sektor finansów publicznych i jego formy

Sektor finansów publicznych i jego formy

organizacyjne

organizacyjne

4.

4.

Dochody publiczne

Dochody publiczne

5.

5.

Budżet państwa

Budżet państwa

6.

6.

Finanse samorządu terytorialnego

Finanse samorządu terytorialnego

7.

7.

Wybrane problemy deficytu budżetowego i długu

Wybrane problemy deficytu budżetowego i długu

publicznego

publicznego

3

LITERATURA PODSTAWOWA

LITERATURA PODSTAWOWA

A. Literatura:

A. Literatura:

1.

1.

S. Owsiak, Finanse publiczne, teoria i praktyka, PWN, Warszawa 2

S. Owsiak, Finanse publiczne, teoria i praktyka, PWN, Warszawa 2

001 i

001 i

nowsze.

nowsze.

2.

2.

B. Brzeziński, W. Matuszewski, W. Morawski, A. Olesińska, Prawo

B. Brzeziński, W. Matuszewski, W. Morawski, A. Olesińska, Prawo

finansów publicznych, TNOiK, Toruń, 2000. (i nowsze)

finansów publicznych, TNOiK, Toruń, 2000. (i nowsze)

3.

3.

B.

B.

Pietrzak

Pietrzak

, Z.

, Z.

Polański

Polański

, B.

, B.

Woźniak

Woźniak

, System finansowy w Polsce, PWN,

, System finansowy w Polsce, PWN,

Warszawa 2004 (rozdziały od 12 do 18)

Warszawa 2004 (rozdziały od 12 do 18)

B. Akty prawne:

B. Akty prawne:

1.

1.

Ustawa z dn. 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych Dz.U. z

Ustawa z dn. 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych Dz.U. z

2005 r. Nr

2005 r. Nr

249, poz. 2104.

249, poz. 2104.

2.

2.

Ustawa z dn. 13 listopada 2003r. o dochodach jednostek samorządu

Ustawa z dn. 13 listopada 2003r. o dochodach jednostek samorządu

terytorialnego, Dz.U. z 2003 r. Nr 203, poz. 1966

terytorialnego, Dz.U. z 2003 r. Nr 203, poz. 1966 )

4

Forma zaliczenia

Forma zaliczenia

Egzamin pisemny

Egzamin pisemny

–

–

5 pytań o charakterze

5 pytań o charakterze

a)

a)

definicyjnym,

definicyjnym,

b)

b)

problemowym,

problemowym,

c)

c)

sprawdzającym znajomość podstawowych regulacji

sprawdzającym znajomość podstawowych regulacji

prawnych z zakresu finansów publicznych,

prawnych z zakresu finansów publicznych,

d)

d)

sprawdzającym znajomość podstawowych wielkości

sprawdzającym znajomość podstawowych wielkości

statystycznych dotyczących polskiego sektora finansów

statystycznych dotyczących polskiego sektora finansów

publicznych.

publicznych.

5

FINANSE PUBLICZNE

FINANSE PUBLICZNE

I PUBLICZNE ZASOBY

I PUBLICZNE ZASOBY

PIENIĘŻNE

PIENIĘŻNE

Wykład I

6

Omawiane zagadnienia:

A.

Nauka finansów publicznych

B.

Pojęcie, przedmiot i zakres finansów
publicznych

9

Pojęcie finansów publicznych

9

Przedmiot finansów publicznych

9

Zakres finansów publicznych

C.

Finanse publiczne a finanse prywatne

D.

Pojęcie publicznych zasobów pieniężnych

7

Ad.A. Nauka finansów publicznych

Nauka finansów publicznych jest nauką

interdyscyplinarną, zajmująca się

objaśnianiem mechanizmów rządzących

procesami gromadzenia i podziału

publicznych

zasobów pieniężnych

.

8

Pojęcie finansów publicznych

a) Ujęcie prawne

(np. P. M. Gaudemet) - finanse

publiczne stanowią gałąź prawa publicznego, której
przedmiotem jest badanie norm dotyczących publicznych
zasobów pieniężnych oraz operacji tymi zasobami.

b) Ujęcie ekonomiczne

(np. E. Ruśkowski) - finanse

publiczne - to publiczne zasoby pieniężne, operacje tymi
zasobami oraz normy prawne je regulujące.

9

Finanse publiczne

Finanse publiczne

obejmują procesy związane z

obejmują procesy związane z gromadzeniem środków

gromadzeniem środków

publicznych

publicznych

oraz ich rozdysponowaniem

oraz ich rozdysponowaniem

, a w szczególności:

, a w szczególności:

1) gromadzenie dochodów i przychodów publicznych;

1) gromadzenie dochodów i przychodów publicznych;

2) wydatkowanie środków publicznych;

2) wydatkowanie środków publicznych;

3) finansowanie potrzeb pożyczkowych budżetu państwa;

3) finansowanie potrzeb pożyczkowych budżetu państwa;

4) finansowanie potrzeb pożyczkowych budżetu jednostki samorządu

4) finansowanie potrzeb pożyczkowych budżetu jednostki samorządu

terytorialnego;

terytorialnego;

5) zaciąganie zobowiązań angażujących środki publiczne;

5) zaciąganie zobowiązań angażujących środki publiczne;

6) zarządzanie środkami publicznymi;

6) zarządzanie środkami publicznymi;

7) zarządzanie długiem publicznym;

7) zarządzanie długiem publicznym;

8) rozliczenia z budżetem Unii Europejskiej

8) rozliczenia z budżetem Unii Europejskiej

Ustawa z dnia 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych Dz.U.

Ustawa z dnia 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych Dz.U.

z 2005 r. Nr 249,

z 2005 r. Nr 249,

poz. 2104.

poz. 2104.

10

FINANSE PUBLICZNE A FINANSE PRYWATNE

FINANSE PUBLICZNE A FINANSE PRYWATNE

(główne różnice):

(główne różnice):

1.

1.

stosunek do praw ekonomicznych

stosunek do praw ekonomicznych

2.

2.

rodzaj realizowanego interesu

rodzaj realizowanego interesu

3.

3.

problem legalnego przymusu w osiąganiu

problem legalnego przymusu w osiąganiu

dochodów i ponoszeniu wydatków

dochodów i ponoszeniu wydatków

4.

4.

stosunek do pieniądza

stosunek do pieniądza

5.

5.

skala zachodzących procesów

skala zachodzących procesów

11

PUBLICZNE

PUBLICZNE

ZASOBY

ZASOBY

PIENIEŻNE

PIENIEŻNE

12

ad.D. Pojęcie publicznych zasobów

pieniężnych

1)

1)

ujęcie „klasyczne”

ujęcie „klasyczne”

2)

2)

ujęcie „prawne”

ujęcie „prawne”

3)

3)

ujęcie „politologiczne”

ujęcie „politologiczne”

4)

4)

regulacje polskiej ustawy

regulacje polskiej ustawy

o finansach publicznych

o finansach publicznych

13

ad.1. ujęcie „klasyczne”

ad.1. ujęcie „klasyczne”

Definicja pochodz

Definicja pochodz

ą

ą

ca z francuskiego

ca z francuskiego

dekretu z 31 maja 1862 r.

dekretu z 31 maja 1862 r.

o

o

rachunkowo

rachunkowo

ś

ś

ci

ci

publicznej

publicznej

:

:

"Publiczne zasoby pieni

"Publiczne zasoby pieni

ęż

ęż

ne s

ne s

ą

ą

to zasoby

to zasoby

pieni

pieni

ęż

ęż

ne pa

ne pa

ń

ń

stwa, departament

stwa, departament

ó

ó

w,

w,

gmin oraz instytucji publicznych i

gmin oraz instytucji publicznych i

dobroczynnych".

dobroczynnych".

14

ad.2.ujęcie „prawne”

ad.2.ujęcie „prawne”

Definicja francuska z 1938

Definicja francuska z 1938

:

:

„Z

„Z

asoby pieni

asoby pieni

ęż

ęż

ne maj

ne maj

ą

ą

charakter publiczny w ka

charakter publiczny w ka

ż

ż

dym

dym

przypadku, gdy s

przypadku, gdy s

ą

ą

przeznaczone

przeznaczone

na finansowanie s

na finansowanie s

ł

ł

u

u

ż

ż

by

by

publicznej"

publicznej"

15

1 Publiczne zasoby pieniężne muszą posiadać następujące

cechy:

a)

mieć postać środków pieniężnych lub papierów

wartościowych.

Środkami pieniężnymi są wszelkie

środki płatnicze, będące w legalnym obiegu, pełniące

funkcje środka wykonywania zobowiązań. Papiery

wartościowe, są to w praktyce wszelkie tytuły dłużnicze,

które zachowują wartość rynkową

b)

muszą znajdować się w dyspozycji organizmów

publicznych

(państwa, wspólnoty terytorialnej, itp.)

c)

muszą stanowić własność tych organizmów, bądź jedynie

znajdują się w ich posiadaniu (dyspozycji)

16

ad.3. ujęcie „politologiczne”

Jako publiczne traktuje się te zasoby

pieniężne, które umożliwiają państwu

stosowanie władczych form działania

politycznego.

17

W ujęciu politologicznym można sformułować

W ujęciu politologicznym można sformułować

następującą definicję publicznych zasobów

następującą definicję publicznych zasobów

pieniężnych:

pieniężnych:

„są to zasoby, którymi dysponują

„są to zasoby, którymi dysponują

organizmy publiczne, częściowo

organizmy publiczne, częściowo

publiczne lub nawet prywatne w zakresie

publiczne lub nawet prywatne w zakresie

wykorzystywania władzy publicznej”

wykorzystywania władzy publicznej”

18

ad.4. regulacje polskiej ustawy o

finansach publicznych

19

Środkami publicznymi są:

1) dochody publiczne;

1) dochody publiczne;

2) środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej;

2) środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej;

3) środki pochodzące ze źródeł zagranicznych, niepodlegające zwr

3) środki pochodzące ze źródeł zagranicznych, niepodlegające zwr

otowi,

otowi,

inne niż wymienione w pkt 2;

inne niż wymienione w pkt 2;

4) przychody budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu

4) przychody budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu

terytorialnego oraz innych jednostek sektora finansów publicznyc

terytorialnego oraz innych jednostek sektora finansów publicznyc

h

h

pochodzące:

pochodzące:

a) ze sprzedaży papierów wartościowych oraz z innych ope

a) ze sprzedaży papierów wartościowych oraz z innych ope

racji

racji

finansowych,

finansowych,

b)

b)

z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa oraz majątku

z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa oraz majątku

jednostek samorządu terytorialnego,

jednostek samorządu terytorialnego,

c)

c)

ze spłat pożyczek udzielonych ze środków publicznych,

ze spłat pożyczek udzielonych ze środków publicznych,

d)

d)

z otrzymanych pożyczek i kredytów;

z otrzymanych pożyczek i kredytów;

5) przychody jednostek sektora finansów publicznych pochodzące z

5) przychody jednostek sektora finansów publicznych pochodzące z

prowadzonej przez nie działalności oraz pochodzące z innych źród

prowadzonej przez nie działalności oraz pochodzące z innych źród

eł.

eł.

20

Daniny

publiczne

Opłaty

Dochody z mienia

Dochody ze

sprzedaży praw

Spadki, zapisy

darowizny

Inne dochody

Pozostałe

dochody

DOCHODY PUBLICZNE

ŚRODKI ZE ŻRÓDEŁ

ZAGRANICZNYCH

Nie podlegające zwrotowi

Nie posiadających

osobowości

prawnej

Posiadających

osobowość

prawną

PRZYCHODY JEDNOSTEK

ORGANIZACYJNYCH

zaliczanych do SFP

Ze sprzedaży papierów

wartościowych oraz

innych operacji

finanspwych

Z prywatyzacji majątku

Skarbu Państwa

oraz majątku JST

Ze spłat pożyczek

udzielonych ze

środków publicznych

Z trzymanych

pożyczek i kredytów

RZYCHODY BUDŻETU PAŃSTWA

I BUDŻETÓW JEDNOSTEK

SAMORZĄDU TERYTORIAL.

PRZYCHODY

PUBLICZNE

ŚRODKI PUBLICZNE

21

Inne środki

ze źródeł

zagranicznych

ŚRODKI ZE ŹRÓDEŁ

ZAGRANICZNYCH

nie podlegające zwrotowi

Środki pochodzące

z budżetu Unii

Europejskiej

22

PRZYCHODY

PUBLICZNE

PRZYCHODY JEDNOSTEK

ORGANIZACYJNYCH

zaliczanych do SFP

RZYCHODY BUDŻETU PAŃSTWA

I BUDŻETÓW JEDNOSTEK

SAMORZĄDU TERYTORIAL.

Nie posiadających

osobowości

prawnej

Posiadających

osobowość

prawną

Ze sprzedaży papierów

wartościowych oraz

innych operacji

finansowych

Z prywatyzacji majątku

Skarbu Państwa

oraz majątku JST

Ze spłat pożyczek

udzielonych ze

środków publicznych

Z otrzymanych

pożyczek i kredytów

23

ROZDYSPONOWANIE

ŚRODKÓW PUBLICZNYCH

WYDATKI

PUBLICZNE

ROZCHODY
PUBLICZNE

PAŃSTWA I JST

Spłaty otrzymanych pożyczek

Wykup papierów wartościowych

oraz inne operacje finansowe

Udzielenie pożyczek