Jądra podstawne

Jądro soczewkowate = skorupa + gałka blada.
Lentiform nucleus = putamen + globus pallidus

Zewnętrznie znajduje się przedmurze (claustrum).
Amygdaloid complex to ciało migdałowate, położone jest w płacie skroniowym i należy do jąder
podstawnych.

Jądra wzgórza → wzgórze po przyśrodkowej stronie od jądra soczewkowatego i reszty.

Amygdaloid body: poniżej poziomu przekroju dla lentiform nucleus.

Torebka wewnętrzna: istota biała pomiędzy jądrem ogoniastym, jądrem soczewkowatym a
jądrami wzgórza.
Torebka zewnętrzna: pomiędzy skorupą i przedmurzem.
Torebka ostatnia: pomiędzy przedmurzem a korą wyspy. Cienka struktura.

Zawartość włókien w torebkach: torebka wewnętrzna to włókna rzutowe, pozostałe (zewnętrzna i
ostatnia): włókna kojarzeniowe.

Jądro ogoniaste: głowa, trzon i ogon (do tyłu i dołu). Powierzchnia przyśrodkowa to komorowa,
boczna to torebkowa.
Ściana boczna dolna komory bocznej to właśnie jądro ogoniaste.

Między skorupą a gałką bladą jest blaszka rdzenna boczna. Miedzy gałką bladą przyśrodkową a
boczną znajduje się blaszka rdzenna przyśrodkowa.

Skorupa i jądro ogoniaste tworzy prążkowie (striatum).
Filogenetycznie starsza gałka blada razem z prążkowiem tworzy ciało prążkowane –
striopallidum.
Najbardziej bocznie położone jest przedmurze.

Prążkowie = skorupa + jądro ogoniaste
Ciało prążkowane = prążkowie + gałka blada

Jądro soczewkowate = skorupa (putamen) i gałka blada (globus pallidus).

Kora nowa – neopallium.
Kora stara ma części starsze i nie aż takie stare: archipallium i paleopallium. Istota szara związana z

częścią tworzącą później węchomózgowie to archipallium, potem stworzy nawleczkę szarą. Inna
stara część to tworząca gałkę bladą, pochodzi z paleopallium.

Ciało migdałowate (amygdala). Płat skroniowy, okolica rogu dolnego. Kilka jąder. Ma w sumie
znaczenie w kontrolowaniu zachowania przez OUN i ma powiązanie ze starą korą i
węchomózgowiem. Dochodzi do niego prążek węchowy boczny, ma połączenie z podwzgórzem.
Drażnienie ciała migdałowatego powoduje reakcje obronne, jak:

–

wzmożone wydzielanie śliny, rozszerzenie źrenic, wzrost ciśnienia tętniczego i czynności
serca, reakcje związane z częścią współczulną AUN, ze zwiększoną aktywnością.

–

wywołuje uczucie wzrastającego napięcia.

Znajduje się tu najwi

ększe

skupienie receptorów opiatowych

, oddziałujących ze ś rodkami

przeciwbólowymi.

Przy uszkodzeniu kompleksu tych jąder występuje uczucie łagodności, człowiek traci agresję, staje
się bardzo łagodny. Małpy po usunięciu ciał migdałowatych straciły odruch ucieczki przed wężami.
Jądra środkowe, boczne, podstawne, przyśrodkowe, ale nie zostało to definitywnie określone, jakie
różnice są w działaniu tych jąder.

Ciało migdałowate: rzeczywiście poniżej jądra ogoniastego i soczewkowatego. Ogon jądra
ogoniastego rzeczywiście przebiega poniżej jądra soczewkowatego i dochodzi do ciała
migdałowatego.

Paleopallium (oldest part) – floor of the hemispheres – rhinencepahlon. Wiekszosć zwierząt ma
węchomózgowie lepiej rozwinięte niż człowiek.
Archipallium (old part) – medial portion of hemispheric wall - Ammon's horn, indusium griseum,
fornix

W istocie baiłej wyróżniamy 3 rodzaje włókien nerwowych:

–

kojarzeniowe (association fibers)

–

spoidłowe (commisural fibres)

–

rzutowe (projection fibres)

–

włókna wstępujące (ascending fibers)

–

włokna zstępujace (descending fibers)

Włókna kojarzeniowe są tylko w jednej półkuli.
Spoidłowe łączą dwie półkule.
Rzutowe łączą ośrodki korowe z ośrodkami położonymi niżej oraz w pniu mózgu.

Pęczki: podłużny górny, podłużny dolny, potyliczno-czołowy górny i dolny; pionowe:
czołowo-oczodołowy, oczodołowo-czołowy, vertical occipital fasciculus.

Włókna kojarzeniowe

–

Pęczek podłużny górny

–

Pęczek podłużny dolny

–

Pęczek haczykowaty

–

Obręcz (wzdłuż zakrętu obręczy)

–

Pęczek potyliczno-czołowy (odpowiada podłużnemu dolnemu)

Włókna spoidłowe:

–

Najbardziej okazałe jest spoidło wielkie, czyli ciało modzelowate, corpus callosum. Ma
części: z przodu dziób (rostrum) ku dołowi którego rozciąga się blaszka krańcowa (z do tyłu
do niej spoidłem przednim ), dalej kolano i trzon, a najbardziej z tyłu zakończenie – płat.

–

Spoidło przednie

–

Spoidło tylne, czyli spoidło nadwzgórzowe, znajdujące się poniżej spoidła uzdeczek.

Do dróg spoidłowych zaliczamy:

–

ciałom modzelowate (corpus callosum)

–

spoidło przednie

–

spoidło nadwzgórzowe (commisura suprathalamica)

–

spoidło uzdeczek (commisura habenularum)

–

spoidło sklepienia (commisura fornicis)

–

spoidło nadwzrokowe (commissura supraoptica) – zespala ciało prążkowane i jądra mostu.

Włókna w kierunku płaszcza wytwarzają promienistość ciała modzelowatego (radiation of corpus
callosum). Część przednią i tylną nazywamy kleszczami. W części przedniej włókien jest mniej, w
kierunku płatów czołowych znajdują się kleszcze mniejsze (forceps minor), do tyłu kleszcze
większe (forceps major).

Włókna rzutowe

Na przykład między korą mózgu a pniem. Wytwarzają wieniec promienisty (corona radiata).
Istota biała półkul tworzy środek półowalny. Jądra podzielone są torebkami: internal, external,
extremal capsule.

Torebka wewnętrzna ma:

–

odnogę przednią,

–

odnogę tylną,

–

kolano,

–

część zasoczewkową,

–

część podsoczewkową.

Cz

ę ść zasoczewkowa

jest pomiędzy jądrem soczewkowatym a częścią górną ogona jądra

ogoniastego.
Cz

ęść

podsoczewkowa

leży między dolną częścią jądra ogoniastego, a ogonem.

Jądro wewnątrzodnogowe przylega do gałki bladej, pośredniczy między nią a tworem siatkowatym.
Twór siatkowaty ułożony jest wzdłuż całego pnia mózgu. Przebiega tam promienistość wzrokowa
i słuchowa.
Odnoga przednia, kolano, odnoga tylna. Najważniejsze są kolano i odnoga tylna. najwięcej włókien
rzutowych łączących korę mózgu z głową znajduje się w obrębie kolana. W obrębie odnogi tylnej
włókna łączą korę mózgową z pozostałymi częściami ciała (poza głową) unerwionymi włóknami od
rdzenia kręgowego. Człowieczek jest inny, oko, krtań, podniebienie, żucie, język, twarz, szyja, ręka,
przedramię, ramię, tułów, nogi, stopy, pęcherz.
Włókna mogą ulegać uszkodzeniu podczas np. wylewów. Często powstają w okolicy torebki
wewnętrznej, uszkadzają włókna rzutowe, co może skutkować niedowładami różnych części ciała.

Komora boczna (lateral ventricle)

Część środkowa i 3 rogi:

–

czołowy (przedni),

–

skroniowy (dolny),

–

potyliczny(tylny).

Komory boczne łączą się z komorą trzecią, a ta z czwartą.
Otwory międzykomorowe (inaczej Monroe) są 2, łączą komory boczne z trzecią.

Komory tworzą głowa i trzon jadra ogoniastego. Pozostałe części tworzy w dużej mierze
promienistość ciała modzelowatego, tworząca obicie (tapetum). Od przyśrodka jest blaszka
przegrody przeźroczystej.
Część środkowa: promienistość ciała modzelowatego, trzon jądra ogoniastego, powierzchnia górna
wzgórza, pomiędzy nimi prążek krańcowy (zespala ciało migdałowate z podwzgórzem).
Wewnątrz niego biegnie żyła prążkowiowo-wzgórzowa.
Blaszka przytwierdzona (lamina affixa) jest równa, gładka, o szerokości 5mm. Zbudowana jest z
istoty białej z górnej powierzchni wzgórza, połączona ze splotem naczyniówkowym na
przyśrodkowej powierzchni.
Splot naczyniówkowy (choroid plexus) pokryty jest nabłonkiem wyściółki.
Naczynia włosowate pokryte są nabłonkiem sześciennym.

Róg potyliczny (tylny)

Ograniczony promienistością ciała modzelowatego.
W ścianie przyśrodkowej są dwa charakterystyczne szczegóły:

–

opuszka rogu potylicznego

–

ostroga ptasia.

Są utworzone przez wpuklenie się bruzd z powierzchni przyśrodkowej płata potylicznego. Bruzda
ciemieniowo-potyliczna tworzy opuszkę rogu potylicznego, bruzda ostrogowa tworzy ost

rog

ę

ptasią (calcar avis).

Róg skroniowy (dolny)

Wnika do płata skroniowego. Ścianę górno-boczną tworzy promienistość ciała modzelowatego,
ściana dolno-przyśrodkowa zawiera trójkąt poboczny z wyniosłością poboczną, utworzone przez
wpuklenie się bruzdy pobocznej. Jest tu też hipokamp.
Hipokamp związany jest z bruzdą hipokampa, jest ona wpuklona w szczególny sposób, inny niż
pozostałe bruzdy. Bruzda ta wpuklając się powoduje zagięcie czy zawiniecie kory mózgowej, która
tworzy hipokamp. Wyróżniamy stopę hipokampa i szpony hipokampa. „Ponoć” hipokamp
przypomina łapę lwa ze szponami.
Bruzda wpuklając się powoduje zakręcenie się kory, jakby wir, i w ten sposób powstaje hipokamp.
Należy do starej kory, do struktur węchomózgowia ośrodkowego.

Sklepienie

Sklepienie (fornix), łączy hipokamp z ciałami suteczkowatymi.
Widać obok twór nazywany zakrętem zębatym, będący przedłużeniem zakrętu tasiemeczkowego,
(fasciolar gyrus). Oba są częścią węchomózgowia.
Wyróżnimy części łączące się z ciałami suteczkowatymi: słupy przechodzące w trzon, który
rozdziela się na odnogi, a w obrębie odnóg można wyróżnić włókna tworzące połączenie spoidłowe
tworzące spoidło sklepienia.
Odnogi sklepienia przechodzą w strzępki, a te dochodzą do hipokampa ze stopą hipokampa i jego
szponami.

Zakręt tasiemeczkowy ma połączenie z nawleczką szarą, przechodzi w zakręt zębaty, ten
dochodzi do hipokampa.
Nawleczka szara (indusium griseum) przebiega między prążkami ciała modzelowatego.
Przestrzeń poniżej utworzona jest przez komorę trzecią.
Potrójny strop komory trzeciej: najniżej jest splot naczyniówkowy komory trzeciej.

Międzymózgowie:

Główne części:

–

Wzgórzomózgowie

–

Podwzgórze

Oddzielne części:

–

spoidło nadwzgórzowe,

–

niskowzgórze,

–

komora trzecia

Wzgórzomózgowie:

Wzgórzomózgowie składa się z:

–

wzgórza

–

nadwzgórza,

–

zawzgórza

Kontrowersje: niekoniecznie trzeba je wyróżniać. W podręcznikach polskich je wyróżniamy,
podobnie w niemieckich. W anglosaskich od razu mówi się o nadwzgórzu i zawzgórzu jako
równoważnym do podwzgórza, lecz my pozostajemy przy tradycyjnym polskim podziale i
wyróżnianiu wzgórzomózgowia.
Kontrowersja: zaliczanie do pnia mózgu. Podział mózgowia na pień mózgu i mózg: w polskich
podręcznikach międzymózgowie zaliczane było do pnia, ale pod względem czynnościowym jest
inaczej i pień mózgu powinien się składać jak w podręcznikach angielskich ze śródmózgowia,
tyłomózgowia wtórnego i rdzenia przedłużonego, a międzymózgowie powinno należeć razem z
kresomózgowiem do mózgu.
Zatem:

–

Mózg to kresomózgowie i międzymózgowie.

–

Pień to śródmózgowie, tyłomózgowie wtórne i rdzeń przedłużony.

Niskowzgórze:

Pomiędzy torebką wewnętrzną, podwzgórzem a wzgórzem. Warstwa niepewna (zona incerta) oraz
jądro niskowzgórzowe (subthalamic nucleus).

Bruzda podwzgórzowa:

Ma łączyć otwór międzykomorowy ze spoidłem nadwzgórzowym. Powyżej wzgórzomózgowie,
poniżej podwzgórze.
Pierwsza część to wzgórze.

Wzgórze:

Cztery ściany. Ściana przyśrodkowa (komorowa) to boczna komory trzeciej. Z tyłu jest
nadwzgórze, ograniczenie tylne komory trzeciej, boczna to torebkowa. Górna. Powierzchnia dolna.

Powierzchnia przednia i tylna. Powierzchnia tylna tworzy poduszkę.
Uważamy, że są w niej jądra tylne wzgórza, tutaj jest integracja dróg takich jak droga wzrokowa,
słuchowa, nasza mowa.
Z przodu znajduje się guzek przedni wzgórza.
Powierzchnia przyśrodkowa ma charakterystyczny przekrój dzięki zroście międzywzgórzowym.
Łączy on półkulę prawą i lewą, ale nie jest zbudowany z włokien wspodłowych, lecz z istoty szarej,
ma tu jaðro łączące.
Oddzielanie powierzchni przyśrodkowej od górnej wzgórza – prążek rdzenny wzgórza. Przebieg
prążka rdzennego jest długi. Łączy trójkąt uzdeczek z powierzchnia podstawna, dolną półkuli
mózgu, gdzie jest trójkat węchowy i istota dziurkowana przednia. Twrozy połączenia z tymi
strukturami.

Wyróżniamy rzy grupy jaðer wewnęatz wzgóra

–

przednie

–

przyśrodkowe

–

boczne

–

brzuszne

–

grzbietowe

Tylna grupa tworzy poduszkę wzgórza. Jąder jest dużo. Przednie ma pewną rolę czynnościową, ale
ważne są dwa z grupy bocznej: jądro brzuszne tylno-boczne (ventral posterolateral nucleus) -
VPL, ono jest związane z drogami czuciowymi całego organizmu poza głową (tu: nerwy rdzeniowe
i rdzeń kręgowy). Drugie to jądro brzuszne tylno-przyśrodkowe ventral posteromedial nucleus
VPN, ziwazen z czuiciem z głowy, z nerwami czaskozwymi i czuciem smaku.

Wzgórze ma połaczenie z wszydtkinmi częściami kory móżgowej. Włokna wychodzące nazywamy
prominiestoscią wzgórza: tlyna, śrokdowa, przednia i dolna. Ważna jest szczególnie część czuciowa
dróŋ nerwowy, majća bezpośrdni związek ze wzgórzem. Każde czucie w zasadzie przechodzi przez
wzgórze, stacja przekaźnikowa dla dróŋ wstę;pujaca, są tu trzecie neurony, których aksony
bezposrednio docierają do kory móżgowej.
Drogi ruchoew somatyczne nie mają bezpoeśrendiego poączenia ze wzgórzem, ale ma ono znacznei
jeśli chodzi o ukłąd ruchowy pozapiramidowy, ma związek z regulacją napiecia mięśniowego: istoą
czarną, jadrami czerwinenymi, oliwką, jaðrem oliwki., czyli ukałðem pozapiramidowym.

Zawzgórze:

Ciało kolankowate boczne to koniec psama wzrkowego, 3 neruon dorgi wzorkowej, ciało
kolankowate przysrokdowe ma 3 nwuron drogi słuchowej.
Wzgórek dolny ma połączenie z droga słuchową.
Ciało kolankowate boczne łaczy się rmaieniem ze wgórkiem górnym, ma ono związek z pokrywą i
z czymśtam.