Opracowała: dr inż. Teresa Rucińska

Wyroby lakiernicze

farby

emalie

lakiery

Wyroby lakiernicze -

są stosowane w celu

ochrony przed czynnikami zewnętrznymi

i dekoracji różnych wyrobów i elementów

budowlanych.

Farby

tworzą powłoki:



o dużej zdolności krycia,



dobrej przyczepności do podłoża,



stosunkowo niskiej odporności na

uszkodzenia mechaniczne i wpływy

warunków atmosferycznych.

Farby

wykorzystywane są głównie do:



malowania ścian wewnątrz i na zewnątrz

pomieszczeń,



jako warstwy podkładowe (gruntujące) pod

nawierzchniowe pokrycia malarskie na

elementach drewnianych i metalowych.



mogą zawierać dodatkowe składniki

zwiększające ich własności antykorozyjne,

do stosowania na zardzewiałe podłoża.

Farby występują w postaci:



roztworów,



dyspersji,



emulsji.



Roztwór – spoiwo lub substancja

błonotwórcza rozpuszcza się w rozcieńczalniku

(w wodzie lub rozpuszczalniku organicznym),



Dyspersja

– zawiesina wodna

nierozpuszczalnych (w stanie stałym) cząstek

substancji błonotwórczej.



Emulsja

– mieszanina dwóch wzajemnie nie

rozpuszczalnych cieczy.

Farby -

wybrane pojęcia:



System kolorów RAL – stworzony przez

Niemiecki Instytut Jakości i Oznakowania

stał się standardem międzynarodowym,

zawiera ok. 1700 kolorów; każdy kolor ma

czterocyfrowy symbol określający jego

pozycję na kole barw systemu.



System kolorów NCS – naturalny system

barw, oparty na percepcji ludzkiego oka,

stworzony przez Skandynawski Instytut

Barwy w Sztokholmie w 1979 roku; zawiera

ok. 1750 kolorów o symbolach literowo-

cyfrowych i jest stale rozszerzany o nowe

odcienie.



Okres karencji

– czas, w którym po

zakończeniu malowania w pomieszczeniu

nie mogą przebywać ludzie – dotyczy

głównie wyrobów chemoutwardzalnych, z

których w procesie reakcji chemicznej

emitowane są szkodliwe dla zdrowia

związki. Okres karencji takich wyrobów

podawany jest zawsze na opakowaniu.

Emalie

tworzą powłoki o dużej odporności na

działanie czynników atmosferycznych, o gładkiej,

błyszczącej lub satynowej powierzchni.

Stosowane są głównie do wykańczania

uprzednio zagruntowanych lub odnawianych

wymalowań na drewnie i metalu.

Lakiery

tworzą przezroczyste (transparentne) lub

półprzezroczyste powłoki o dużej gładkości i

twardości przede wszystkim na elementach

drewnianych.

W handlu dostępne są również wyroby lakiernicze

łączące własności farby i emalii dzięki czemu nie

trzeba używać do malowania dwóch różnych

materiałów malarskich – farby podkładowej i emalii

nawierzchniowej.

Podstawowe składniki

wyrobów lakierniczych

spoiwo

rozcieńczalnik

dodatki

pigmenty



spoiwo

– powoduje powstanie na

powierzchni malowanego elementu cienkiej

powłoki i nadaje jej odpowiednie cechy:



gładkość,



przyczepność,



twardość,



odporność na warunki atmosferyczne,



elastyczność,



porowatość.



rozcieńczalnik – służy do zmniejszenia

lepkości spoiwa co umożliwia nałożenie

powłoki, a następnie odparowuje podczas

wysychania,



pigmenty

– nadają farbie barwę,



dodatki modyfikujące – przyspieszające

wysychanie, zmiękczające, utwardzające,

stabilizujące.

Spoiwa

mogą być pochodzenia:



mineralnego



organicznego.

Do spoiw mineralnych

należą:



wapno,



cement,



szkło wodne potasowe.

Spoiwa organiczne to:



kleje roślinne i zwierzęce,



oleje naturalne i syntetyczne,



polimerowe żywice,



związki celulozy.

Rozcieńczalnikiem mogą być:



woda (takie wyroby nazywamy

wodorozcieńczalnymi)



rozpuszczalniki organiczne:



benzyna lakowa,



alkohole,



aceton,



ksylen,



toluen (wyroby rozpuszczalnikowe).

Pigmenty

dzielą się na:



nieorganiczne (mineralne) otrzymywane z

soli i tlenków metali oraz z metali

nieżelaznych (gluMa, miedzi i ich stopów),



organiczne:



chlorofil,



sepia,



indygo,



barwniki syntetyczne.

Niektóre pigmenty oprócz właściwości barwienia

posiadają cechy dodatkowe, np.:



Pigmenty

termoczułe zmieniają barwę wraz

ze zmianą temperatury (mają zastosowanie

do produkcji farb specjalnych),



Luminofory

są to pigmenty świecące.

Farby do ścian i elewacji - przeznaczone są

do malowania podłoży:



pokrytych tynkiem wapiennym,



pokrytych tynkiem wapienno-cementowym,



pokrytych tynkiem cementowym,



pokrytych tynkiem gipsowym,



z betonu,



z kamienia naturalnego



oraz innych podłoży mineralnych.

Zależnie od rodzaju mogą być stosowane jedynie

wewnątrz pomieszczeń lub również do

wymalowań zewnętrznych.

Najczęściej są to farby wodorozcieńczalne, ale

niektóre z nich mogą zawierać rozpuszczalniki

organiczne.

Farby wodne dzielą się na:

emulsyjne

wapienne

klejowe

krzemianowe (silikatowe)

silikonowe

Farby emulsyjne (dyspersyjne)

Spoiwem farb emulsyjnych jest:



dyspersja wodna żywicy akrylowej
(farby akrylowe),



dyspersja wodna żywicy winylowej
(polioctanu winylu lub polichlorku winylu –
farby winylowe),



dyspersja

wodna

kauczuku

(farby

lateksowe).

Spotyka się też farby mieszane, np.:



lateksowo-akrylowe,



winylowo-akrylowe.

Farby emulsyjne charakteryzuje:



dobra przyczepność do podłoża,



elastyczność,



trwałość,



odporność

na

ścieranie

oraz

inne

uszkodzenia mechaniczne.



przepuszczalność w różnym stopniu pary
wodnej (najsłabiej – farby winylowe), dzięki
czemu ściana „oddycha”,



odporność na wilgoć,



tworzą gładką i jednolitą powłokę, którą
można

zmywać

wodą

z

dodatkiem

detergentów.

Szczególną odpornością na wilgoć, zmywanie i
ścieranie wykazują farby lateksowe i akrylowo-
lateksowe, dlatego nadają się do malowania
ścian w łazienkach i kuchniach.

Farby emulsyjne stosuje

się na wszystkie

rodzaje

podłoży:



beton

zwykły i porowaty,



tynki

(cementowe,

cementowo-wapienne,

żywiczne, gipsowe),



mur z

cegły ceramicznej i silikatowej,



płyty gipsowo-kartonowe,



płyty cementowo-włóknowe,



drewno i płyty z materiałów drewnopochod-

nych,



tapety papierowe i z

włókien szklanych,



tworzywa sztuczne,



metale

– po uprzednim zagruntowaniu.

Farby emulsyjne:



najczęściej są stosowane we wnętrzach (do

malowania

ścian, sufitów), nadają się też do

malowania elewacji,



kupuje

się je w postaci gotowej do użycia,

należy je tylko dokładnie wymieszać,



są najczęściej dostępne w kilku standardowych

kolorach.

Do

barwienia

na

kolory

niestandardowe

można stosować pigmenty.

Wielu

producentów

oferuje

komputerowe

systemy

mieszania

farb

polegające

na

odpowiednim dozowaniu

pigmentów (system

taki nazywa

się tintingiem).

tinting - system komputerowego mieszania farb w

mieszalniku

producenta

(przez

sterowanie

dozowaniem pigmentu),

pozwalający na uzyskanie

około 2000 różnych barw; umożliwia uzyskanie

powtarzalności koloru.

Wybór koloru jest dostępny wg wzornika (karty

NCS lub RAL

). Numer wybranej próbki podaje się

sprzedawcy, który sporządza w mieszalniku farbę

zgodnie z recepturą. Zaletą tego systemu jest to,

że w każdej chwili można powtórzyć identyczny

kolor (w przypadku, gdy zabraknie farby do

malowania).

Oprócz barwy można wybrać

stopień połysku farby (mat, półmat, półpołysk,

połysk, połysk jedwabisty).

Farby wapienne:



spoiwem jest ciasto wapienne

rozrzedzone wodą,



farba wapienna łączy się z podłożem w

procesie wiązania węglowego, podczas

którego z muru są wyciągane związki

wapna, wskutek czego tworzy się powłoka

pylista (pylistość farby jest sprawdzianem

jej autentyczności,

Farby wapienne:



są tanie, ale nietrwałe,



d

la zwiększenia trwałości dodaje się do nich

domieszki innych spoiw wodorozcieńczalnych

(klejów, dyspersji polioctanu winylu),



do barwienia stosuje się pigmenty, których

zawartość, ze względu na proces twardnienia

(karbonizacji) nie może przekroczyć 10% w

stosunku do masy spoiwa. Dlatego farby

wapienne mają tylko jasne, pastelowe kolory.

Farby wapienne

mogą być stosowane tylko na

podłoża mineralne. Nadają się do malowania:



świeżych podłoży betonowych,



tynków wapiennych i cementowo – wapiennych



ścian malowanych uprzednio farbami

wapiennymi (łatwiej łączą się z podłożem ze

względu na jego odczyn alkaliczny).

Nie nadają się na podłoża gipsowe (tynki i

gładzie gipsowe, płyty gipsowo-kartonowe).

Farby wapienne:



wykorzystuje się je do malowania ścian i

sufitów wewnątrz budynku,



nie nadają się do malowania elewacji ze

względu na niską odporność na zabrudzenia,

ponieważ wysoki współczynnik pH (8-10)

hamuje rozwój bakterii,



korzystne jest malowanie farbami wapiennymi

pomieszczeń, o wysokich wymaganiach

higienicznych.

Farby wapienne

stosuje się często:



w pomieszczeniach sanitarnych,



magazynowych,



gospodarczych.

Obecnie farby wapienne

stosowane są rzadko

ze względu na:



niewielką ich trwałość,



pylenie i pękanie kolejno nakładanych

warstw renowacyjnych.

Farby klejowe:



spoiwem są kleje zwierzęce lub roślinne

rozpuszczalne w wodzie,



są trwałe i przepuszczają powietrze, dzięki

czemu pomalowana ściana „oddycha”,



są mało odporne na zabrudzenia i nie

można ich myć,

Farby klejowe:



wchłaniają wilgoć z otoczenia i są podatne

na rozwój grzybów i pleśni, dlatego nie

można ich stosować w pomieszczeniach o

podwyższonej wilgotności powietrza, takich

jak pralnie.



nadają się przede wszystkim do malowania

tynków wapiennych i cementowo-

wapiennych.

Farby klejowe:



są sprzedawane w postaci suchej

mieszanki przeznaczonej do wymieszania z

wodą.



można kupić farby białe lub kolorowe.

Farby białe można zabarwić samodzielnie

przy pomocy pigmentów.

Farby klejowe:



można samodzielnie przygotować (z kredy,

kleju i wody), ale jest to dosyć uciążliwe,



do niedawna farby klejowe były niezmiernie

popularne,



obecnie, wobec bogatej oferty innych farb

stopniowo wychodzą z użycia,



ich zaletą jest niska cena.

Farby krzemianowe (silikatowe):



spoiwem jest

szkło wodne potasowe,



powłoka malarska utwardza się pod

wpływem dwutlenku węgla pobieranego z

powietrza oraz wskutek odparowywania

wody,



powłoki z farb krzemianowych są trwałe,

odporne na wilgoć i mają dużą odporność

mechaniczną.

Farby krzemianowe (silikatowe)



Są całkowicie niepalne i odporne na rozwój

mikroorganizmów,



przepuszczają parę wodną,



farbami krzemianowymi można malować

podłoża betonowe, ceglane i otynkowane,

malowane uprzednio farbami mineralnymi i

silikonowymi, a także drewno, kamień i

szkło,

Farby krzemianowe (silikatowe)



po zastosowaniu odpowiedniego środka

gruntującego można je stosować także na

podłoża gipsowe i płyty gipsowo-kartonowe,



nie nadają się do pokrywania ścian

pomalowanych uprzednio farbami olejnymi

(mogą powodować zmydlanie powłok

olejnych),

Farby krzemianowe (silikatowe)



ze względu na swoje właściwości nadają się

do malowania elewacji i ścian w pomieszcze-

niach

narażonych na zawilgocenie,



są najczęściej jednoskładnikowe, ale spotyka

się też farby dwuskładnikowe (

proszek i ciecz

służąca do wymieszania) –

stosowane przede

wszystkim do malowania elewacji obiektów

zabytkowych,

Farby krzemianowe (silikatowe)



przy malowaniu niszcząco oddziałują na

wyroby szklane (szyby okienne, płytki

ceramiczne), dlatego podczas malowania

tymi farbami trzeba je odpowiednio

zabezpieczyć.

Farby silikonowe:



produkowane są na bazie żywicy

silikonowej,



są bardzo trwałe i odporne na działanie

czynników atmosferycznych,



nie wchłaniają wilgoci, przepuszczają parę

wodną, nadają się do malowania zarówno

elewacji, jak i powierzchni wewnątrz budynku,

w tym w wilgotnych pomieszczeniach.

Farby silikonowe:



można nimi malować wszystkie podłoża

mineralne:



beton zwykły,



gazobeton,



stare i nowe tynki,



mur z cegły,



drewno i płyty drewnopochodne,



stare powłoki z farb mineralnych.

Farby silikonowe:



są dostępne w wielu kolorach,



powłoka z tych farb wykazuje zdolność do

samooczyszczania, dlatego szczególnie

zalecane są do wymalowań elewacji w

rejonach o dużym zanieczyszczeniu

powietrza.

Farby izolujące:



rozcieńczalnikowe farby do izolowania

rdzawych plam, zacieków przed

malowaniem farbami emulsyjnymi,



do wykonywania samodzielnych powłok w

pomieszczeniach o podwyższonej

wilgotności i wymagających częstego

zmywania ścian,

Farby izolujące:



produkowane na bazie spoiw akrylowych

lub alkidowych

dają matową powłokę

podobną do pokrytych farbą emulsyjną,



farby te wzmacniają również słabe podłoża

dzięki głębokiemu wnikaniu spoiwa.

Farby epoksydowe:



są farbami dwuskładnikowymi,



składnikiem podstawowym jest żywica

epoksydowa

, a drugi składnik to

utwardzacz

, na przykład poliamidowy,



obie części miesza się przed malowaniem w

proporcjach podanych przez producenta,

Farby epoksydowe:



podczas procesu wysychania zachodzi

między nimi reakcja chemiczna. Ważne jest,

aby w trakcie utwardzania temperatura

powietrza była nie niższa niż +10 C.



są bardzo odporne na uszkodzenia

mechaniczne i działanie związków

chemicznych,

Farby epoksydowe:



wykorzystuje się je wszędzie tam, gdzie

stawiane są wysokie wymagania w tym

zakresie: do malowania posadzek

betonowych w pralniach, łazienkach,

garażach, magazynach, halach

przemysłowych oraz szpitalach i

laboratoriach.

Farby i emalie do drewna i metali

Farby rozpuszczalnikowe

akrylowe

chlorokauczukowe

winylowe

olejne i olejno-żywiczne

poliuretanowe

epoksydowe

Farby chlorokauczukowe:



spoiwem jest kauczuk chlorowy

, który

uzyskuje się przez chlorowanie naturalnego

lub syntetycznego kauczuku z dodatkiem

środków zmiękczających (zawiera do 68%

chloru),



są bardzo odporne na działanie wody i

związków chemicznych (kwasów i zasad),

Farby chlorokauczukowe:



mają ograniczoną odporność na działanie

rozpuszczalników organicznych (z

wyjątkiem alkoholu, eteru, benzyny),



nadają się na podłoża betonowe lub

metalowe (stal, stal ocynkowana,

aluminium, miedź, żeliwo),

Farby chlorokauczukowe:



mają zastosowanie przede wszystkim jako

farby ochronne, np. przeciwkorozyjne do

malowania:



bram,



ogrodzeń,



schodów,



posadzek.

Farby winylowe:



najczęściej stosowanym spoiwem

winylowym jest polichlorek winylu,

ewentualnie zmodyfikowany eterem

etylowym, czasami z dodatkiem środków

zmiękczających,



są bardzo odporne na działanie wody i

związków chemicznych,

Farby winylowe:



są stosowane przede wszystkim do

malowania elementów na zewnątrz budynku

wykonanych ze stali ocynkowanej, takich

jak:



rynny,



parapety,



obróbki blacharskie,



pokrycia dachowe.