„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

i NAUKI

Marianna Biernacik-Bartkiewicz

Teresa Stolarek

Organizowanie rachunkowości w przedsiębiorstwie
412[01].Z1.01

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2005

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
mgr Zofia Sepkowska
mgr Monika Szczerbak



Konsultacja:
mgr inż. Maria Majewska



Opracowanie redakcyjne:
Katarzyna Maćkowska



Korekta:
Joanna Iwanowska
Edyta Kozieł

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 412[01].Z1.01.
Organizowanie rachunkowości w przedsiębiorstwie zawartego w modułowym programie
nauczania dla zawodu 412(01) technik rachunkowości.

Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2005

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie..............................................................................................................................3
2. Wymagania wstępne ....................................................................................................................5
3. Cele kształcenia............................................................................................................................6
4. Przykładowe scenariusze zajęć ....................................................................................................7

Scenariusz zajęć – Nr 1.................................................................................................................7

Temat: Kontrola dowodów księgowych....................................................................................7

Scenariusz zajęć – Nr 2.................................................................................................................9

Temat zajęć: Otwieranie i prowadzenie ksiąg rachunkowych w programie finansowo-
księgowym.................................................................................................................................9

5. ĆWICZENIA .............................................................................................................................12

5.1. Polityka

rachunkowości w jednostce gospodarującej ....................................................12

5.1.1. Ćwiczenia ......................................................................................................................12
5.1.2. Sprawdzian postępów ....................................................................................................14

5.2.

Zasady wyceny aktywów i pasywów .............................................................................15

5.2.1. Ćwiczenia ......................................................................................................................15
5.2.2. Sprawdzian postępów ....................................................................................................16

5.3. Inwentaryzacja ...............................................................................................................17

5.3.1. Ćwiczenia ......................................................................................................................17
5.3.2. Sprawdzian postępów ....................................................................................................19

5.4. Dowody

księgowe ..........................................................................................................20

5.4.1. Ćwiczenia ......................................................................................................................20
5.4.2. Sprawdzian postępów ....................................................................................................23

5.5. Księgi rachunkowe.........................................................................................................24

5.5.1. Ćwiczenia ......................................................................................................................24
5.5.2. Sprawdzian postępów ....................................................................................................26

5.6. Konta

księgi głównej......................................................................................................27

5.6.1. Ćwiczenia ......................................................................................................................27
4.6.4. Sprawdzian postępów ....................................................................................................35

5.7. Konta

ksiąg pomocniczych ............................................................................................36

5.7.1. Ćwiczenia ......................................................................................................................36
5.7.2. Sprawdzian postępów ....................................................................................................41

5.8. Poprawianie błędów księgowania........................................................................................42

5.8.1. Ćwiczenia ......................................................................................................................42
5.8.2. Sprawdzian postępów ....................................................................................................43

5.9. Dokumentowanie systemu ochrony i przetwarzania danych...............................................44

5.9.1. Ćwiczenia ......................................................................................................................44
5.9.3. Sprawdzian postępów ....................................................................................................47

5.10. Otwieranie i prowadzenie ksiąg rachunkowych w programie komputerowym.................48

5.10.1. Ćwiczenia ....................................................................................................................48
5.10.3. Sprawdzian postępów ..................................................................................................57

6. Ewaluacja osiągnięć ucznia........................................................................................................58
7. Literatura ....................................................................................................................................70

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu

zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie technik rachunkowości.

W poradniku zamieszczono:

-

wymagania wstępne, w których wskazano umiejętności jakie powinien posiadać uczeń
przed rozpoczęciem pracy z poradnikiem,

-

szczegółowe cele kształcenia, które z kolei wskazują jakie umiejętności uczeń powinien:
opanować w procesie kształcenia w danej jednostce modułowej,

-

przykładowe scenariusze zajęć proponujące aktywizujące metody nauczania,

-

ćwiczenia - podzielono na 10 tematów, ściśle z sobą powiązanych i realizowanych
w logicznej kolejności. W każdym z nich znajdują się:

¾ ćwiczenia zawierające polecenie, sposób wykonania, wskazówki do realizacji

i wyposażenie stanowiska pracy,

¾ sprawdzian postępów, pozwalający ocenić poziom wiedzy po wykonaniu ćwiczeń.

Pozytywny wynik uzyskany przez ucznia warunkuje realizację następnego tematu.
W przypadku trudności należy powtórzyć ćwiczenia, wprowadzić dodatkowe,
wyjaśnić wątpliwości.

-

ewluacja osiągnięć ucznia, która znajduje się po zrealizowaniu wszystkich tematów
jednostki modułowej i pozwoli ocenić poziom ukształtowanych umiejętności w całej
jednostce modułowej,

-

literatura umożliwi uczniowi pogłębienie wiedzy z zakresu jednostki modułowej.

Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze szczególnym
uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania, np. samokształcenia kierowanego, tekstu
przewodniego.

Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od

samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

SCHEMAT UKŁADU JEDNOSTEK MODUŁOWYCH

412[01].Z1.01

Organizowanie

rachunkowości

w przedsiębiorstwie

412[01].Z1

Ewidencja księgowa działalności

przedsiębiorstwa

412[01].Z1.02

Ewidencjonowanie

rozrachunków i obsługa

płatności

412[01].Z1.04

Prowadzenie ewidencji

procesów gospodarczych

412[01].Z1.03

Ewidencjonowanie zmian

w zasobach rzeczowych

przedsiębiorstwa

412[Z1].O1.05

Sporządzanie sprawozdań

rocznych

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

− korzystać z różnych źródeł informacji,
− posługiwać się podstawową terminologią z zakresu rachunkowości,

− identyfikować podmiot i przedmiot rachunkowości,

− charakteryzować funkcje rachunkowości,
− korzystać z przepisów ustawy o rachunkowości,

− rozróżniać i klasyfikować majątek oraz źródła jego finansowania w przedsiębiorstwach

o różnych formach organizacyjno - prawnych,

− rozróżniać typy operacji gospodarczych,
− wskazywać wpływ bezwynikowych operacji gospodarczych na poszczególne składniki

aktywów i pasywów,

− sporządzać dowody księgowe,

− stosować procedury przygotowania dowodów do księgowania i archiwizowania,
− charakteryzować zakres oraz podstawowe zadania i metody inwentaryzacji,

− poruszać się w oknach systemu Windows i DOS,

− wykonywać podstawowe operacje na plikach i folderach,
− stosować podstawowe zasady obsługi programów w środowisku Windows,

− sterować miejscem zapisu danych na dysku i dyskietkach.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

− rozróżniać i zastosować standardy rachunkowości,
− zidentyfikować podmioty i przedmiot rachunkowości,

− zastosować zasady rachunkowości,

− zastosować zasady wyceny aktywów i pasywów,
− zaprojektować instrukcję inwentaryzacyjną,

− wskazać uwarunkowania prawne, zakres rzeczowy, terminy oraz procedurę przebiegu

inwentaryzacji aktywów i pasywów,

− sklasyfikować dowody księgowe,
− wskazać zakres i przedmiot kontroli dowodów księgowych,

− zaprojektować obieg dowodów księgowych,

− zastosować zasady przechowywania i zabezpieczania dowodów księgowych,
− sporządzić wykaz ksiąg rachunkowych,

− wskazać moment otwarcia i zamknięcia ksiąg rachunkowych,

− otworzyć księgi rachunkowe,
− zidentyfikować elementy zapisu księgowego,

− zmodyfikować konta księgi głównej i ksiąg pomocniczych,

− zastosować zasady księgowania bilansowych operacji gospodarczych w ewidencji

syntetycznej,

− założyć ewidencję na kontach pomocniczych,

− ustalić powiązania ewidencji analitycznej z kontami księgi głównej,

− poprawić błędy w zapisach księgowych,
− sporządzić dokumentację systemu przetwarzania i ochrony danych,

− zarejestrować nową firmę w programie,

− ustawić parametry pracy w programie,
− zmodyfikować konta w programie na potrzeby firmy,

− utworzyć kartoteki kontrahentów, pracowników, urzędów w programie,

− wprowadzić i zatwierdzić bilans otwarcia w programie,
− wprowadzić rozrachunki do bilansu otwarcia,

− zdefiniować dokumenty typu wyciąg bankowy, PZ i WZ w programie,

− zdefiniować rejestr sprzedaży i rejestr zakupu w programie,
− wypełnić dokumenty zakupu, sprzedaży i raport kasowy w programie,

− zaksięgować dokumenty w programie,

− wydrukować zestawienia księgowań w programie.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć – Nr 1

Temat: Kontrola dowodów księgowych

Cele:
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych Uczeń powinien umieć:
- zidentyfikować elementy dowodu księgowego,
- skontrolować dokumenty pod względem:

• merytorycznym,

• formalnym,
• rachunkowym,

-

wskazać i poprawić błędy w dowodach księgowych,

-

wskazać sposób postępowania z dowodami, w których stwierdzono błędy,

-

zaprojektować pieczątkę potwierdzającą dokonanie kontroli dowodów księgowych.

Metody nauczania - uczenia się:
- pogadanka,
- praca z materiałami źródłowymi,
- dyskusja,
- metoda plakatowa,
- ćwiczenia.
Formy organizacyjne pracy uczniów:
- praca indywidualna,
- praca w zespołach - jednolita i zróżnicowana
Środki dydaktyczne:
- ustawa o rachunkowości,
- dowody księgowe - poprawne i z błędami,
- arkusze papieru,
- mazaki.
Czas trwania: 135 minut
Przebieg zajęć:
1. Wprowadzenie
2. Wskazanie celów zajęć
3. Plan zajęć:

A. Zasady sporządzania dowodów księgowych:

-

nauczyciel w drodze pogadanki i pytań skierowanych do uczniów, odwołuje się
do ich wiadomości i umiejętności nabytych w JM .01.05 - Ewidencjonowanie
zdarzeń gospodarczych i wyniesionych z życia codziennego ( praca
indywidualna),

-

nauczyciel wskazuje właściwy Art. ustawy o rachunkowości, który określa sposób
sporządzania dokumentów, uczniowie analizują go, weryfikują swoją wiedzę
i prezentują (praca w grupach).

B. Elementy składowe dokumentów:

-

uczniowie otrzymują wypełnione dowody księgowe (praca w grupach),

-

uczniowie bazując na umiejętnościach ukształtowanych na wcześniejszych
zajęciach- dotyczących charakterystyki dokumentów - wskazują elementy
składowe otrzymanych dowodów ( praca w grupach).

C. Rodzaje kontroli:

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

- uczniowie korzystając z treści zawartych w materiale nauczania - poradnika dla

ucznia, wskazują i charakteryzują rodzaje kontroli (praca indywidualna),

- uczniowie wypełniają fragment Ćwiczenia 1 - dotyczący kontroli dowodów

księgowych - zawartego w poradniku dla ucznia (praca indywidualna).

D. Przeprowadzanie kontroli dowodów księgowych:

- uczniowie podzieleni na grupy, otrzymują kilka dowodów księgowych,

sporządzonych poprawnie i z błędami,

- każda grupa dokonuje innego rodzaju kontroli tych samych dokumentów,
- przy kolejnych dowodach, grypy zmieniają rodzaj kontroli,
- wyniki kontroli - reprezentanci grup, prezentują na plakatach.

E. Sposoby postępowania z dowodami, w których są błędy:

- uczniowie poprawiają stwierdzone błędy w dowodach (jeśli jest to możliwe),
- uczniowie wskazują sposób postępowania z dowodami, w których nie można

poprawić błędów (praca w grupach).

F. Projektowanie pieczątki potwierdzającej kontrolę:

- uczniowie projektują pieczątkę, którą należy postawić na dowodzie, by

potwierdzony został fakt dokonania kontroli (praca w grupach),

- projekty prezentują na plakatach,

-

w drodze dyskusji następuje ocena wykonanych projektów.

4. Podsumowanie zajęć:

- uczniowie wskazują na:

• celowość i konieczność przeprowadzania kontroli,
• sposób przeprowadzenia,

• rodzaje kontroli,
• tok postępowania z dowodami zawieranymi błędy.

5. Ocena poziomu osiągnięć uczniów i ocena ich pracy.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

Scenariusz zajęć – Nr 2

Temat zajęć: Otwieranie i prowadzenie ksiąg rachunkowych w programie
finansowo-księgowym

Czas trwania: 3 x 45 min.
Cel ogólny: Kształtowanie i utrwalenie umiejętności wykorzystania komputera
w księgowaniu operacji gospodarczych.
Szczegółowe cele kształcenia:
Uczeń potrafi:
-

zarejestrować nową firmę w programie,

-

ustawić parametry pracy programie,

-

zmodyfikować konta w programie na potrzeby firmy,

-

utworzyć kartoteki kontrahentów, pracowników, urzędów,

-

wprowadzić i zatwierdzić bilans otwarcia,

-

wprowadzić rozrachunek do bilansu otwarcia,

-

zdefiniować dokumenty typu wyciąg bankowy, PZ i WZ,

-

zdefiniować rejestr sprzedaży i rejestr zakupu,

-

wypełnić dokumenty zakupu, sprzedaży i raportu kasowego,

-

zaksięgować dokumenty,

-

drukować zestawienia księgowań.

W czasie zajęć będą kształtowane następujące umiejętności ponadzawodowe:
-

organizowania i planowania pracy,

-

pracy w zespole,

-

oceny pracy zespołu.

Metody nauczania:
Metoda tekstu przewodniego: uczniowie pracują w zespołach 2-3 osobowych, dyskusja,
pogadanka
Środki dydaktyczne:
-

zestawy dokumentów – teczka dokumentów (opracowane prze nauczyciela dla każdego
zespołu uczniów: instrukcja pracy dla ucznia metodą tekstu przewodniego, zadanie,
pytania prowadzące),

-

10 stanowisk komputerowych z zainstalowanym programem finansowo-księgowym,

-

drukarka sieciowa,

-

nagrywarka płyt CD-RW i CD-R, płyty CD-RW, CD-R lub dyskietki,

-

arkusze obserwacji zespołu.

Zadanie dla zespołu uczniów
1. Na podstawie dowodów księgowych zgromadzonych w teczce otwórz księgi rachunkowe

firmy w programie. Brakujące dane dodatkowe zaproponuj sam.

2. Prowadź księgi rachunkowe przez okres jednego miesiąca (dokładnie stosuj się do dat na

dokumentach w teczce).

3. Sporządź i wydrukuj dziennik księgowań.
Przebieg zajęć
Faza wstępna: czynności organizacyjno-porządkowe, podanie tematu lekcji, zaznajomienie
uczniów z pracą metodą teksu przewodniego, podział uczniów na zespoły, rozdanie zadań
i dokumentacji w teczkach.
Teczka powinna zawierać (propozycja): polecenie księgowania na dzień 200_-_-01 do
otworzenia kont z saldami (bilans otwarcia), wyciągi bankowe (ilość: 3-5), polecenia
księgowania (ilość: 5-10), raport kasowy (ilość: 2-5), faktura zakupu (ilość: 1-3), faktura

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

sprzedaży (ilość: 1-3), przyjęcie PZ (ilość: 1-2), wydanie WZ (ilość: 1-2), wydanie RW (ilość:
1-2), lista płac.
Faza właściwa: praca metodą tekstu przewodniego – etapy 1-5.

1. INFORMACJE

Przykłady pytań

prowadzących

Oczekiwane odpowiedzi

1. Czy wiesz, jakie

informacje o firmie będą
Ci niezbędne do
rejestracji w programie?

2. Czy możesz znaleźć

informacje o firmie
w dokumentach
zgromadzonych
w teczce?

3. Jakiego typu

dokumentów powinieneś
szukać?

4. Jak rozpoczniesz pracę

z programem
komputerowym?

5. Czy znasz zasady

zabezpieczania danych
elektronicznych?

6. Jakie kroki podejmiesz,

aby wykonać zadanie?
(plan działania)

Do rejestracji firmy będą niezbędne następujące dane firmy:
pełna nazwa firmy oraz nazwa skrócona, NIP, regon, adres,
rachunek kosztów i rachunek wyników, struktura własności
firmy, rok obrachunkowy, typ prowadzonej działalności
Uczniowie:
-

przeglądają dokumenty w teczce i wstępnie je segregują wg
daty wystawienia lub daty wpływu do firmy,

-

wyszukują dokumentów z danymi identyfikacyjnymi firmy,

-

dyskutują podział zadań w zespole.

-

sprawdzają stanowisko komputerowe,

-

weryfikują konfigurację drukarki na stanowisku,

-

pobierają od nauczyciela dyskietki lub płyty CD-R do
archiwizacji..

Uczniowie sporządzają plan działania
1. Uruchomić program finansowo-księgowy.
2. Zarejestrować firmę w programie.
3. Wprowadzić dane dodatkowe firmy.
4. Dokonać ustawień parametrów pracy dla firmy (konta

specjalne i inne, jeśli zajdzie konieczność).

5. Wprowadzić dane do kartotek (kontrahenci, pracownicy,

urzędy itp.).

6. Wprowadzić i zapisać do ksiąg bilans otwarcia.
7. Zdefiniować rejestry.
8. Zdefiniować nowe dokumenty.
9. Zaksięgować operacje.
10. Sporządzić dziennik księgowań.

2. USTALENIA

1. Jak zostały rozdzielone

zadania na
poszczególnych członków
zespołu? Czy została
ustalona właściwa
kolejność wykonywanych
zadań? (konsultują
z nauczycielem)

2. Jak będzie wyglądał

sposób kontroli
międzyoperacyjnej?

Dyskusji prowadzonej z nauczycielem podlega:
-

zaproponowany przez uczniów plan działania,

-

kolejność wykonywania przez uczniów poszczególnych
operacji: np. wprowadzać dane kontrahentów dopiero
w momencie księgowania dokumentu, na którym
występuje,
a nie wcześniej,

-

zasady numeracji dokumentów w programie i ich
powiązanie
z dokumentem papierowym,

-

zasady drukowania dokumentów,

-

czas na wykonanie całego zadania,

-

sposób prezentacji i oceny zadania (np. ocenie podlega
jakość, dokładność i staranność wykonania).

3. WYKONANIE

Uczniowie realizują zaplanowane zadania pod bacznym okiem nauczyciela, który w tej fazie
zwraca ich uwagę na trudności i możliwość popełnienia błędów. Uczniowie:

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

-

generują firmę: nauczyciel kontroluje parametry tworzonej firmy (błędnie ustawionych
danych dotyczących rachunku kosztów i NIP-u nie można poprawić),

-

dokonują ustawień kont specjalnych; analitykę do kont mogą tworzyć w momencie
pierwszego księgowania na tym koncie,

-

wprowadzają przygotowane dane do komputera, weryfikują zapisy, zapisują do bufora
(uwaga: bilans otwarcia po weryfikacji należy zapisać do ksiąg),

-

po wprowadzeniu wszystkich dokumentów jeszcze raz sprawdzają ich poprawność.

-

wprowadzają poprawne dokumenty do ksiąg,

-

drukują potrzebne zestawienia (do wydruku potrzebna jest akceptacja nauczyciela, który
dopuszcza do wydruku tylko bezbłędne dokumenty oraz steruje kolejką do wydruku).

-

archiwizują dane firmy i nagrywają je na płyty lub dyskietki (pojemność dyskietki jest
wystarczająca).

4. SPRAWDZANIE

-

Uczniowie sprawdzają w zespołach poprawność sporządzonych i wydrukowanych
dokumentów pod względem merytorycznym (właściwie dobrany typ dokumentu) jak
i pod względem dokładności wprowadzonych danych.

-

Uczniowie przygotowują dokumenty do zaprezentowania nauczycielowi.

5. ANALIZA

-

Uczniowie wraz nauczycielem wskazują, które czynności sprawiły im najwięcej
trudności, analizują zadanie pod względem czasu wykonania, sposobów wykonania,
usprawnienia pewnych czynności.

-

Nauczyciel podsumowuje wykonanie zadania przez poszczególne zespoły (po analizie
arkuszy obserwacji pracy zespołów), zwraca uwagę na popełnione przez uczniów błędy,
wskazuje jak się ich ustrzec w przyszłości.

-

Uczniowie odpowiadają na pytania: Jak należałoby postąpić, wykonując podobne
operacje za następny miesiąc działalności firmy? – sugestie nauczyciela dotyczące
tworzenia
w programie wzorców dokumentów (taka możliwość występuje w wielu programach
finansowo-księgowych)

Faza kończąca: zadanie pracy domowej.
Praca domowa: Przygotuj odpowiedź na pytania:
1. W jaki sposób będziesz mógł dokonywać korekt zapisów w księgach obsługiwanych

komputerowo?

2. Jakie dokumenty korygujące udostępnia program, z którym pracujesz?
Uzupełniające źródła informacji dla ucznia – pomoc w programie finansowo – księgowym.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

5. ĆWICZENIA

5.1. Polityka

rachunkowości w jednostce gospodarującej

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Uzupełnij zdania.
Jeżeli uczęszczasz do szkoły publicznej, to jej rachunkowość jest prowadzona zgodnie

z zasadami ………………, ponieważ jest to …………………….. finansowana przez
…………

Jeżeli uczęszczasz do szkoły niepublicznej, to jej rachunkowość jest prowadzona zgodnie

z …………………………….., ponieważ otrzymuje dotacje z ………………………………

W Spółdzielni X, w dniu 30 czerwca 2005 roku postanowiono zmienić stosowaną

dotychczas metodę wyceny materiałów. Zmianę tę Spółdzielnia może wprowadzić w dniu …,
ze skutkiem od dnia …………

Dla zachowania zasady ciągłości stan majątku wykazany na dzień 1 stycznia musi być

równy stanowi wykazanemu na ………………………….

W sprawach nieuregulowanych przepisami ustawy o rachunkowości, jednostka może

stosować krajowe ……………… . W przypadku braku krajowych uregulowań może
stosować ………….

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

ćwiczenia indywidualne.

Środki dydaktyczne:

− przepisy ustawy o rachunkowości,
− literatura z rozdziału 7 poradnika.

Ćwiczenie 2

Oblicz wartość majątku znajdującego się w magazynie Przedsiębiorstwa X, w dniu 31

grudnia 2005 r., uwzględniając zasadę ostrożnej wyceny, mając dane:

Tabela 5.1 – 1. Wykaz majątku przedsiębiorstwa X

Lp. Wyszczególnienie Ilość w

sztukach

Jednostkowy

koszt

wytworzenia

Cena

rynkowa

Wycena Wartość

1. Sukienki model X

10

40,00

50,00

2. Sukienki model Y

20

60,00

50,00

3. Bluzki

damskie

10

30,00

40,00

4. Garsonki

damskie

10

120,00

110,00

5. Komputer

x

x

x

x

6. Razem

x

x

x

x

Źródło: opracowanie własne

W magazynie znajduje się również wykorzystywany dla potrzeb przedsiębiorstwa komputer
wraz z monitorem i drukarką zakupiony przed 2 laty za kwotę 4500,00 zł. Będzie on mógł
być wykorzystywany w zakładzie jeszcze przez rok.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

Wskazówki do realizacji:
Należy zwracać uwagę by uczniowie wybrali właściwą cenę. Przy wycenie komputera

należy zastosować uproszczony sposób amortyzowania – biorąc za podstawę przewidywany
okres jego użytkowania. Należy również wyjaśniać powstałe podczas wykonywania
ćwiczenia wątpliwości.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:
1) wstawić właściwą cenę w tabelę - w kolumnie „wycena”,
2) obliczyć wartość poszczególnych składników majątku,
3) obliczyć łączną wartość majątku.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

ćwiczenia indywidualne.

Środki dydaktyczne:

− przepisy ustawy o rachunkowości,
− literatura z rozdziału 7 poradnika,

− kalkulator.

Ćwiczenie 3

Oblicz kwotę przychodów brutto ze sprzedaży, które zobowiążą Pana X do stosowania

w następnym roku obrotowym przepisów ustawy o rachunkowości, mając dane:
Pan X jest właścicielem zakładu krawieckiego. Jego wyroby są objęte 22% stawką podatku
VAT.

Wskazówki do realizacji:
Należy zwrócić uwagę uczniom, by kwotę 400 000 EURO – lub inną w przypadku

zmiany przepisów, zamienili na walutę polską wg kursu – zgodnie z przepisami
obowiązującymi. Tak obliczoną kwotę przychodu netto należy powiększyć o podatek VAT.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:
1) zastosować przepisy ustawy o rachunkowości w odniesieniu do osób fizycznych

prowadzących działalność gospodarczą,

2) dokonać aktualizacji kursu EURO.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

pogadanka,

−

ćwiczenia indywidualne.

Środki dydaktyczne:

−

przepisy ustawy o rachunkowości,

−

literatura z rozdziału 7 poradnika,

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

kalkulator.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

Ćwiczenie 4

Sporządź uproszczoną dokumentację opisującą zasady rachunkowości w małej jednostce

gospodarującej.

Wskazówki do realizacji:
Należy przygotować uczniom wzorcowe, przykładowe dokumentacje. Ćwiczenie

powinno zakończyć się prezentacją opracowanych dokumentacji, dyskusją, wskazaniem
ewentualnych niedociągnięć i oceną.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:
1) zastosować przepisy ustawy o rachunkowości,
2) wzorować się na otrzymanej od nauczyciela dokumentacji.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ćwiczenia indywidualne,

−

ćwiczenia w grupach o jednorodnej lub zróżnicowanej pracy,

−

dyskusja.

Środki dydaktyczne:

−

przepisy ustawy o rachunkowości,

−

literatura z rozdziału 7 poradnika,

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

przykładowa dokumentacja opisująca zasady rachunkowości w małej jednostce.

5.1.2. Sprawdzian postępów

Uczeń potrafi:

Tak Nie

1) zdefiniować pojęcia: rachunkowość, zasady rachunkowości,

2) zidentyfikować elementy składowe rachunkowości finansowej,

3) określić podmioty rachunkowości,

4) zastosować zasady rachunkowości, a w szczególności:

−

ciągłości bilansowej,

−

ciągłości metod,

−

memoriałową,

−

ostrożnej wyceny,

5) wycenić majątek jednostki stosując zasadę ostrożnej wyceny,

6) obliczyć przychód zobowiązujący wybrane podmioty do stosowania

przepisów ustawy o rachunkowości,

7) sporządzić uproszczoną dokumentację opisującą zasady rachunkowości

w jednostce gospodarującej.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

5.2. Zasady wyceny aktywów i pasywów

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Uzupełnij zdania.

Rzeczowe składniki majątku wycenia się w wysokości rzeczywistych cen ich

.........................., lub rzeczywistych kosztów ich ........................................ Wartość nabycia

lub koszt wytworzenia składników majątku trwałego jest pomniejszana o ............................…

Natomiast wartość nabycia lub koszt wytworzenia zapasów zaliczanych do aktywów

obrotowych nie powinna być wyższa na dzień bilansowy od ich ........................……………

Zapasy, które na skutek długotrwałego przechowywania utraciły częściowo pierwotną

wartość użytkową lub stały się technicznie przestarzałe, wycenia się na dzień bilansowy

w wysokości ................................................

Nadmierne zapasy materiałów, których część jednostka zamierza upłynnić należy

wycenić po ............................................. Natomiast te zapasy materiałów, które pozostaną

w

jednostce z przeznaczeniem do produkcji, należy wycenić według

.......................................... Zapasy towarów lub wyrobów, które stały się już niemodne należy

wycenić po ...............................

Krótkoterminowe papiery wartościowe wykazuje się w bilansie w cenach

..........................., nie wyższych od ........................................................ Jeżeli w ostatnim dniu

roku obrotowego kurs giełdowy danych papierów wartościowych jest niższy od ich ceny

nabycia, to należy je wycenić po .................................................

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

ćwiczenia indywidualne,

−

dyskusja.

Środki dydaktyczne:

−

przepisy ustawy o rachunkowości,

−

literatura z rozdziału 7 poradnika.

Ćwiczenie 2

Oblicz wartość majątku Przedsiębiorstwa X, w dniu 31 grudnia 2005 r., mając dane:
-

majątek zakupiono w dniu 1 stycznia 2004 roku,

-

kurs giełdowy akcji w dniu 31.12.2005 r wynosi - X - 220,00; Z - 480,00

Tabela 5.2 – 1. Wykaz majątku Przedsiębiorstwa X z uwzględnieniem rocznej stawki zużycia

Lp. Wyszczególnienie Ilość w

sztukach

Cena nabycia Roczna stawka

zużycia w %

Wycena Wartość

1. Budynek

1

220

000,00

2,5%

2. Maszyny

krawieckie

5 4

000,00

15%

3. Zestaw

komputerowy

1 5

000,00

30%

4. Samochód

dostawczy

1 60

000,00

20%

5. Akcje

spółki X

20

200,00

x

6. Akcje spółki Z

50

500,00

x

7. Razem

x

x

x

x

Źródło: opracowanie własne

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

Wskazówki do realizacji:
Należy zwracać uwagę by uczniowie wybrali właściwą cenę akcji. Przy obliczaniu

amortyzacji należy stosować metodę liniową – wskazana byłaby krótka informacja, że jest to
metoda równych odpisów rocznych. Należy również wyjaśniać powstałe podczas
wykonywania ćwiczenia wątpliwości.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:
1) wstawić właściwą cenę w tabelę - w kolumnie „wycena”,
2) obliczyć wartość poszczególnych składników majątku,
3) obliczyć łączną wartość majątku.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

pogadanka,

−

ćwiczenia indywidualne,

−

dyskusja.

Środki dydaktyczne:

−

przepisy ustawy o rachunkowości,

−

literatura z rozdziału 7 poradnika,

−

kalkulator.

5.2.2. Sprawdzian postępów

Uczeń potrafi:

Tak Nie

1) zdefiniować pojęcia:

cena zakupu,
cena nabycia,
cena sprzedaży netto,
koszt wytworzenia,
wartość godziwa,
kurs kupna,
kurs sprzedaży,
cena rynkowa,
trwała utrata wartości,

2) obliczyć wartość zużycia rzeczowych składników majątku trwałego,

3) zastosować właściwą cenę dla wyceny poszczególnych składników

majątku,

4) wycenić:

-

należności,

-

zobowiązania,

-

papiery wartościowe,

-

składniki aktywów wyrażone w walutach obcych,

-

składniki pasywów wyrażone w walutach obcych.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

5.3. Inwentaryzacja

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Uzupełnij zdania.

Maszyny znajdujące się w hali produkcyjnej inwentaryzuje się w drodze

..........................................................., maszyny znajdujące się w trudno dostępnych magazynach

w drodze ..............................................., maszyny wydzierżawione innej jednostce inwentaryzuje

się poprzez ................................................................

Raz na dwa lata można inwentaryzować zapasy ...................., ....................., ....................,

......................., jeżeli objęte są ewidencją .......................................... i znajdują się na terenie

.....................................

Należności będące przedmiotem sporu pomiędzy przedsiębiorstwem a kontrahentem

inwentaryzuje się w drodze ...............................................................................................

Składniki majątku, które zostały przekazane kontrahentowi do użytkowania na podstawie

umowy najmu inwentaryzuje się u właściciela w drodze ....................................................,

natomiast na kontrahencie ciąży obowiązek inwentaryzacji w drodze .......................................

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

ćwiczenia indywidualne.

Środki dydaktyczne:

−

przepisy ustawy o rachunkowości,

−

literatura z rozdziału 7 poradnika.

Ćwiczenie 2

Dobierz właściwą metodę inwentaryzacji do wyszczególnionego przez właścicielkę zakładu

krawieckiego, składnika.

Tabela 5.3– 1. Wykaz składników majątku i zobowiązań zakładu krawieckiego

Lp. Wyszczególnienie

Metoda

inwentaryzacji

1. środki pieniężne na rachunku bieżącym
2. maszyny

krawieckie

3. Materiały
4. kredyt

bankowy

5. należności od odbiorców

6. zestaw

komputerowy

7. samochód

dostawczy

8. akcje

spółki x

9. zobowiązania wobec pracowników

10. Grunty

11. należności od budżetu
12. zobowiązania wobec dostawców

13. środki pieniężne w kasie

14. wyroby

gotowe

15. kapitał właściciela

Źródło: opracowanie własne

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

Wskazówki

do

realizacji:

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia należy sprawdzić, czy uczniowie rozróżniają

metody amortyzacji. Należy sprawdzić poprawność jego wykonania i wyjaśnić ewentualne
wątpliwości.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

pogadanka,

−

ćwiczenia indywidualne,

−

ćwiczenia w grupach o jednorodnej pracy,

−

dyskusja.

Środki dydaktyczne:

−

przepisy ustawy o rachunkowości,

−

literatura z rozdziału 7 poradnika.

Ćwiczenie 3

Sporządź instrukcję inwentaryzacyjną w jednostce gospodarującej.

Wskazówki

do

realizacji:

Należy przygotować uczniom wzorcowe, przykładowe instrukcje. Ćwiczenie powinno

zakończyć się prezentacją opracowanych instrukcji, dyskusją, wskazaniem ewentualnych
niedociągnięć i oceną.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:
1) zastosować przepisy ustawy o rachunkowości,
2) wzorować się na otrzymanej od nauczyciela dokumentacji.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ćwiczenia indywidualne,

−

ćwiczenia w grupach o jednorodnej lub zróżnicowanej pracy,

−

dyskusja.

Środki dydaktyczne:

−

przepisy ustawy o rachunkowości,

−

literatura z rozdziału 7 poradnika,

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

przykładowa instrukcja inwentaryzacyjna.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

5.3.2. Sprawdzian postępów

Uczeń potrafi:

Tak

Nie

1) zdefiniować pojęcia:

remanent,
spis z natury,
inwentaryzacja,

2) określić zadania komisji inwentaryzacyjnej,

3) zastosować właściwą metodę inwentaryzacji poszczególnych składników

aktywów i pasywów,

4) sporządzić instrukcję inwentaryzacyjną,

5) wyznaczyć

właściwy termin przeprowadzenia inwentaryzacji

poszczególnych składników aktywów i pasywów.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

5.4. Dowody księgowe

5.4.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dokumenty księgowe powinny zawierać wyczerpujące informacje o dokonanych operacjach.

W związku z tym powinny informować między innymi o jednostce ........................
i jednostce .............................., miejscu i dacie ................... , treści ........................................

Dokument wystawiony w walucie obcej powinien zawierać przeliczenie ……………… po

kursie ............................

Faktura od kontrahenta za zakupione materiały będzie dokumentem zewnętrznym

.................., natomiast faktura wystawiona kontrahentowi za sprzedane produkty będzie
dokumentem .................................................

Uwzględniając podstawę wystawienia dokumenty księgowe można podzielić na ................

i ......................

Błędy w fakturze za sprzedane produkty, wysłanej do kontrahenta można poprawić poprzez

........................................................................

Jeżeli w liście płac sporządzonej w naszej jednostce zauważymy błąd, to możemy go

poprawić poprzez ...........................

Dokumenty księgowe poddaje się kontroli pod względem ..........................,.....................

i ............................

Dekretowanie dokumentów polega na wskazaniu sposobu ……………………………, oraz

nadaniu dokumentowi ............................................................

Przechowywanie dokumentów przez wyznaczony przepisami okres nazywa się ....................

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

ćwiczenia indywidualne.

Środki dydaktyczne:

−

przepisy ustawy o rachunkowości,

−

literatura z rozdziału 7 poradnika.

Ćwiczenie 2

Wpisz do tabeli nazwę dokumentu, który powinien odzwierciedlać wymienione operacje

gospodarcze.

Tabela 5.4– 1. Wykaz operacji gospodarczych w Przedsiębiorstwie X

Lp. Treść operacji

Dokument

1. Zużyto materiały przy wykonywaniu usług.
2. Naliczono wynagrodzenia pracownikom wykonującym usługi.
3. Otrzymano

fakturę za energię zużytą przy wykonywaniu usługi.

4. Bank

pobrał z rachunku bieżącego prowizję za prowadzenie

rachunku.

5. Bank

doliczył do rachunku bieżącego odsetki od środków tam

zgromadzonych.

6. Wystawiono

odbiorcy

fakturę za wykonaną usługę.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

7. Odbiorca

wpłaca należność na rachunek bieżący.

8. Wypłacono płace pracownikom na ich konta w banku.
9. Spłacono z rachunku bieżącego zobowiązanie za zużytą energię.
10. Pracownik przedstawia rozliczenie kosztów podróży służbowej.
11. Wydano sprzedane, zbędne materiały.
12. Przyjęto do magazynu zakupione od dostawcy materiały.

Źródło: opracowanie własne

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

ćwiczenia indywidualne.

Środki dydaktyczne:

−

przybory do pisania,

−

literatura z rozdziału 7 poradnika.

Ćwiczenie 3

Zaprojektuj obieg 2 dokumentów księgowych:

1. zewnętrznego obcego w przedsiębiorstwie produkcyjnym,
2. wewnętrznego w przedsiębiorstwie handlowym.

Wskazówki

do

realizacji:

Ćwiczenie może być wykonywane indywidualnie lub w grupach, z których każda będzie

projektować obieg wskazanego przez nauczyciela dokumentu. Grupy mogą również
opracowywać obieg tego samego dokumentu, wymieniać się uwagami. W każdym przypadku
ćwiczenie należy zakończyć prezentacją opracowań, dyskusją, wskazaniem ewentualnych
niedociągnięć i oceną.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ćwiczenia indywidualne,

−

ćwiczenia w grupach o jednorodnej lub zróżnicowanej pracy,

−

dyskusja.

Środki dydaktyczne:

−

przybory do pisania,

−

struktury organizacyjne przedsiębiorstwa produkcyjnego i handlowego,

−

literatura z rozdziału 7 poradnika.

Ćwiczenie 4

Sporządź instrukcję obiegu dokumentów we wskazanej przez nauczyciela jednostce.

Wskazówki

do

realizacji:

Należy przygotować uczniom wzorcowe, przykładowe instrukcje oraz struktury

organizacyjne przedsiębiorstw, dla których instrukcja ma być opracowana. Ćwiczenie może być
wykonywane indywidualnie, w grupach o jednorodnej lub zróżnicowanej pracy. W każdym
przypadku powinno zakończyć się prezentacją opracowanych instrukcji, dyskusją, wskazaniem
ewentualnych niedociągnięć i oceną.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:
1) zastosować przepisy ustawy o rachunkowości,
2) wzorować się na otrzymanej od nauczyciela dokumentacji.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ćwiczenia indywidualne,

−

ćwiczenia w grupach o jednorodnej lub zróżnicowanej pracy,

−

dyskusja.

Środki dydaktyczne:

−

przepisy ustawy o rachunkowości,

−

literatura z rozdziału 7 poradnika,

−

struktura organizacyjna przykładowej jednostki gospodarującej,

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

przykładowa instrukcja obiegu dokumentów.

Ćwiczenie 5

Sporządź wykaz i obieg dokumentów własnych we wskazanej przez nauczyciela jednostce,

uwzględniając elementy zamieszczone w tabeli.

Tabela 5.4 –2. Przykładowy wzór tabeli i wykazu dokumentów

Lp. Nazwa

dokumentu

Ilość

egzemplarzy

Dokument

sporządza

i podpisuje

(termin)

Kontrola

merytoryczna

(termin)

Dokument

podpisuje

(zatwierdza)

Dokument

otrzymuje

Źródło: opracowanie własne

Wskazówki

do

realizacji:

Należy przygotować uczniom przykładowe wykazy i obiegi dokumentów oraz struktury

organizacyjne przedsiębiorstw, dla których mają być opracowane. Ćwiczenie powinno zakończyć
się prezentacją opracowań, dyskusją, wskazaniem ewentualnych niedociągnięć i oceną.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:
1) zastosować przepisy ustawy o rachunkowości,
2) wzorować się na otrzymanej od nauczyciela dokumentacji.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ćwiczenia indywidualne,

−

ćwiczenia w grupach o jednorodnej lub zróżnicowanej pracy,

−

dyskusja.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

Środki dydaktyczne:

−

przepisy ustawy o rachunkowości,

−

literatura z rozdziału 7 poradnika,

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

przykładowe wykazy i obieg dokumentów,

−

struktury organizacyjne przedsiębiorstw.

5.4.2. Sprawdzian postępów

Uczeń potrafi:

Tak

Nie

1) zdefiniować pojęcia:

dowód księgowy, dekretacja dokumentów, archiwowanie
dokumentów,

2) sklasyfikować dowody księgowe,

3) określić zakres i przedmiot kontroli dowodów księgowych,

4) zaprojektować obieg dowodów księgowych,

5) określić zasady przechowywania dowodów księgowych.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

5.5. Księgi rachunkowe

5.5.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Uzupełnij zdania.
Zapisów w księgach ………………… dokonywać ołówkiem, ………………. używać

korektora,………………………… zamazywać dokonanych wcześniej zapisów.

Księgi rachunkowe otwiera się na dzień………………………, na początek ……………, na

dzień zmiany ………………….., na dzień rozpoczęcia ……………………………………

Księgi rachunkowe tworzy: ……………., ………………..,…………, ………., …… ………
Księgi rachunkowe powinny być prowadzone rzetelnie, ………………, ……………, ……

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

ćwiczenia indywidualne.

Środki dydaktyczne:

−

przepisy ustawy o rachunkowości.

Ćwiczenie 2

Sporządź inwentarz dla dowolnego przedsiębiorstwa prowadzonego przez osobę fizyczną

i rozpoczynającego ewidencję zgodnie z wymogami ustawy o rachunkowości.

Tabela 5.5 – 1. Przykładowy wzór inwentarza

Inwentarz

sporządzony na dzień…………..

Lp. Treść Wartość

1 2

3

A Składniki majątku
1. Majątek trwały

Budynek
Samochody
……..

2. Majątek obrotowy

Materiały
Produkty gotowe
………………
Należności od odbiorców
……………………
Gotówka w kasie
Środki pieniężne w banku

3. Razem składniki majątku
B Składniki zobowiązań

1. Długoterminowe zobowiązania

…………………..
…………………..

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

2. Krótkoterminowe zobowiązania

………………………
……………………….

3. Razem zobowiązania
C Kapitał własny

Źródło: opracowanie własne

Wskazówki

do

realizacji:

Ćwiczenie może być wykonywane indywidualnie, w grupach o jednorodnej lub

zróżnicowanej pracy. Można przygotować uczniom informacje dotyczące wartości składników
inwentarza lub mogą być to dowolne dane, wymyślone przez uczniów. Należy zwrócić wtedy
uwagę na logiczny związek między charakterem działalności a rodzajem składników majątku.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:
1) nazwać przedsiębiorstwo i podać jego adres,
2) wybrać charakter działalności,
3) sporządzić arkusz spisu z natury rzeczowych składników majątku (dane dowolne),
4) ustalić stan zobowiązań (dowolne),
5) obliczyć kapitał własny,
6) sporządzić „inwentarz” korzystając z zamieszczonego wzoru.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

pogadanka,

−

ćwiczenia indywidualne,

−

ćwiczenia w grupach o jednorodnej lub zróżnicowanej pracy,

−

dyskusja.

Środki dydaktyczne:

−

przepisy ustawy o rachunkowości,

−

literatura z rozdziału 7 poradnika,

−

arkusze spisu z natury,

−

kalkulator.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

5.5.2. Sprawdzian postępów

Uczeń potrafi:

Tak

Nie

1. zdefiniować pojęcia: księgi rachunkowe, zapis księgowy, zapis

chronologiczny,

2. sporządzić wykaz ksiąg rachunkowych,

3. określić moment otwarcia i zamknięcia ksiąg rachunkowych,

4. określić:

−

podstawę sporządzania zestawienia obrotów i sald,

−

zawartość zestawienia obrotów i sald,

−

zasady prowadzenia ksiąg rachunkowych,

−

sposób dokonywania zapisów w księgach,

5. sporządzić „inwentarz”,

6. określić elementy zapisu księgowego.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

5.6. Konta

księgi głównej

5.6.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Uzupełnij zdania.
Księgowanie operacji po stronie debetowej konta nazywa się ........................................,

........................................., ……………………………………………

Jeżeli obroty kredytowe będą mniejsze od obrotów debetowych to wystąpi saldo
...................................., natomiast gdy obroty debetowe będą mniejsze od kredytowych to będzie
saldo ....................................

Zasada równowagi bilansowej polega na tym, że każda operacja księgowana jest...................

.....................................................................................…………………

Zwiększenia na kontach aktywnych księguje się po stronie ..........................................., a na

kontach pasywnych po stronie ............................................................

Jeżeli zaksięgujemy daną operację na dwóch kontach po tych samych stronach to po

podliczeniu obrotów w zestawieniu obrotów i sald wystąpi ....................................................

Zamknięcie kont na koniec roku obrotowego polega na wpisaniu sald końcowych

debetowych po stronie ....................................., a sald kredytowych po stronie ..........................

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

ćwiczenia indywidualne.

Środki dydaktyczne:

−

przepisy ustawy o rachunkowości,

−

literatura z rozdziału 7 poradnika.

Ćwiczenie 2

Na podstawie zamieszczonego niżej uproszczonego bilansu wpisz odpowiednio salda

początkowe na konta teowe.

Tabela 5.6 – 1.

Bilans uproszczony Przedsiębiorstwa Przemysłowego X na dzień …………

Lp. Aktywa Wartość Lp.

Pasywa

Wartość

1. Środki trwałe 50

000,00

1.

Fundusz

założycielski 60

000,00

2. Materiały 20

000,00

2.

Fundusz

przedsiębiorstwa 40

000,00

3. Produkty w toku

10 000,00

3. Zysk

10 000,00

4. Wyroby gotowe

35 000,00

4. Kredyty bankowe

30 000,00

5. Należności od

odbiorców 30

000,00

5. Zobowiązania wobec

dostawców 20

000,00

6. Kasa

5 000,00

6. Zobowiązania wobec budżetu 10

000,00

7. Rachunek bieżący 50

000,00

7.

Zobowiązania wobec
pracowników 30

000,00

8. Razem

200 000,00

8. Razem

200 000,00

Źródło: opracowanie własne

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

Tabela 5.6 – 2. Wykaz kont w Przedsiębiorstwie Przemysłowym X

Środki trwałe Materiały

Produkty w toku Wyroby gotowe

Należności od

odbiorców

Dt Ct Dt Ct Dt Ct Dt Ct Dt Ct

BO
50 000,00

Kasa Rachunek

bieżący

Fundusz

założycielski

Fundusz

przedsiębiorstwa

Zysk

Dt Ct Dt Ct Dt Ct Dt Ct Dt Ct

BO
60 000,00

Kredyty bankowe

Zobowiązania wobec

dostawców

Zobowiązania wobec

budżetu

Zobowiązania wobec

pracowników

Dt Ct Dt Ct Dt Ct Dt Ct

Źródło: opracowanie własne

Wskazówki

do

realizacji:

Ćwiczenie ma na celu utrwalenie zasady wpisywania sald początkowych na konta. Może być

wykonane na przygotowanych w tym celu tabelach.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:
1) wpisać podane w uproszczonym bilansie salda początkowe po właściwych stronach konta,

stosując zasadę księgowania na kontach aktywnych i pasywnych,

2) wpisywać według podanego przykładu - na koncie środki trwałe i fundusz założycielski.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

ćwiczenia indywidualne.

Środki dydaktyczne:

−

przepisy ustawy o rachunkowości,

−

literatura z rozdziału 7 poradnika.

Ćwiczenie 3

Otwórz konta księgowe i zaksięguj wyszczególnione niżej operacje gospodarcze

w zamieszczonej tabeli.

Tabela 5.6 – 3. Bilans uproszczony na dzień 01.01.200_ w Spółdzielni Handlowej „Z”

Lp. Aktywa Wartość Lp.

Pasywa

Wartość

1.

Środki trwałe

40 000,00

1.

Fundusz udziałowy 120

000,00

2. Materiały

5 000,00

2.

Fundusz zasobowy

60 000,00

3. Towary

150 000,00

3.

Zysk

10 000,00

4. Należności od

odbiorców 40

000,00

4. Kredyty

bankowe

20

000,00

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

5. Należności od

pracowników 5

000,00

5.

Zobowiązania wobec
dostawców 50

000,00

6. Kasa

5 000,00

6.

Zobowiązania wobec
budżetu 10

000,00

7. Rachunek bieżący

55 000,00

7.

Zobowiązania wobec
pracowników 30

000,00

8. Razem

300

000,00

8. Razem

300

000,00

Źródło: opracowanie własne

Tabela 5.6 – 4. Wykaz operacji gospodarczych w Spółdzielni Handlowej „Z”

Lp. Data Dokument

Treść operacji

Kwota

1.

02.01. RK 1/0-

Zakupiono materiały za gotówkę. 2

000,00

2.

03.01. FA VAT

2/0-

Zakupiono towary od dostawcy z odroczonym
terminem płatności. 50

000,00

3.

03.01. FA VAT

1/0-

Sprzedano towary odbiorcy z odroczonym terminem
płatności.

60 000,00

4.

05.01. WB 1/0-

Odbiorca wpłaca część należności na rachunek
bieżący.

60 000,00

5.

05.01. WB 1/0-

Spłacono z rachunku bankowego część zobowiązań
wobec dostawców.

50 000,00

6.

10.01. WB 2/0-

Spłacono część zobowiązań wobec dostawców

z kredytu bankowego.

30 000,00

7.

15.01. RK 2/0-

Wypłacono z kasy pracownikowi zaliczkę do
rozliczenia. 1

000,00

8.

31.01. WB 3/0-

Wypłacono płace pracownikom na ich konta

w banku.

20 000,00

9.

31.01. WB 3/0-

Spłacono z rachunku bieżącego zobowiązanie wobec
budżetu. 10

000,00

10. 31.01. RK 3/0-

Przyjęto gotówkowy udział nowego członka
spółdzielni. 20

000,00

Źródło: opracowanie własne

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

Tabela 5.6 – 5. Księga za rok 200_ - str.1

Towary Należności od

odbiorców

Należności od

pracowników

Kasa Rachunek

bieżący

Lp. Data Dokument

Treść operacji

Dt Ct Dt Ct Dt Ct Dt Ct Dt Ct

BO 01.01.0_ PK

1/0_

Bilans

otwarcia

150 000-

1. 02.01.0_ RK 1/0_

Zakup materiałów

2

000-

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

11. Razem obroty za miesiąc styczeń

12. Salda końcowe

13. Razem

Źródło: opracowanie własne

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

Tabela 5.6 – 5. Księga za rok 200_ - str.2

Środki trwałe

Materiały Fundusz

udziałowy

Fundusz

zasobowy

Zysk Kredyty

bankowe

Zobowiązania

wobec

dostawców

Zobowiązania

wobec budżetu

Zobowiązania

wobec

pracowników

Lp.

Dt

Ct

Dt Ct

Dt

Ct

Dt Ct

Dt Ct

Dt Ct

Dt Ct

Dt Ct

Dt Ct

BO

40 000-

5 000-

1.

2 000-

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

11.

40 000-

0-

7 000-

0-

12.

-

40 000-

- 7

000-

13.

40 000-

40 000-

7 000-

7 000-

Źródło: opracowanie własne

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

Wskazówki do realizacji:
W ćwiczeniu należy zwracać uwagę na estetykę, poprawność zapisów. Przygotowana

tabela jest przykładem formy tabelarycznej – zbliżonej do ewidencji w praktyce gospodarczej.
Po podliczeniu obrotów należy wskazać zgodności, jakie powinny wystąpić. W przypadku ich
braku – należy zwrócić uwagę na konieczność wyszukania błędu.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:
1) przenieś podane w uproszczonym bilansie stany do zamieszczonej wyżej księgi,
2) zaksięgować operacje gospodarcze, które zaistniały w miesiącu styczniu, stosując zasadę

podwójnego księgowania,

3) podliczyć obroty na kontach,
4) wpisać stan końcowy,
5) podliczyć księgę,
6) wzorować się na wpisanych przykładach.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

pogadanka,

−

ćwiczenia indywidualne.

Środki dydaktyczne:

−

przepisy ustawy o rachunkowości,

−

literatura z rozdziału 7 poradnika.

Ćwiczenie 4
Zadekretuj w tabeli wymienione operacje wpisując nazwy lub symbole kont.

Tabela 5.6 – 6. Wykaz operacji gospodarczych w Przedsiębiorstwie X

Lp. Treść operacji

Dt

Ct

1. Wypłacono z kasy pracownikowi zaliczkę

do rozliczenia.

Należności od

pracowników

Kasa

2. Zakupiono za gotówkę środek trwały.

3. Spłacono z rachunku bieżącego kredyt

bankowy.

4. Spłacono zobowiązanie wobec dostawców

z kredytu bankowego.

5. Otrzymano od dostawcy towary z

odroczonym terminem płatności.

6. Podjęto gotówkę z rachunku bieżącego do

kasy.

7. Wypłacono z kasy wynagrodzenie

pracownikom.

8. Pracownik zwraca do kasy część pobranej

wcześniej zaliczki do rozliczenia.

9. Odbiorca

spłaca należność na rachunek

bankowy.

10. Przeznaczono wygospodarowany zysk na

powiększenie funduszu przedsiębiorstwa.

Źródło: opracowanie własne

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

33

Wskazówki do realizacji:
Po zakończeniu ćwiczenia należy sprawdzić dekretacje i wyjaśnić ewentualne błędy,

niejasności.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:
1) wzorować się na zadekretowanej 1 operacji,
2) zadekretować w tabeli kolejne operacje stosując zasadę podwójnego księgowania.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

pogadanka,

−

ćwiczenia indywidualne.

Środki dydaktyczne:

−

przepisy ustawy o rachunkowości,

−

literatura z rozdziału 7 poradnika.

Ćwiczenie 5
Sformułuj treść operacji gospodarczych, które zaksięgowano w sposób podany w tabeli.

Tabela 5.6 – 7. Wykaz dekretacji operacji gospodarczych w Przedsiębiorstwie X

Lp. Dt

Ct

Treść operacji

1. Kasa

Należności od

odbiorców

Odbiorca wpłaca należność do kasy

2. Materiały

Zobowiązania wobec

dostawców

3. Rachunek

bieżący Kredyty

bankowe,

4.

Produkcja w toku

Materiały

5. Należności od

pracowników

Kasa

6. Należności od

odbiorców

Towary

7. Zobowiązania

wobec dostawców

Kredyty bankowe

8.

Środki trwałe Kapitał udziałowy

9. Zobowiązania

wobec budżetu

Rachunek bieżący

10. Zysk Kapitał udziałowy

Źródło: opracowanie własne

Wskazówki do realizacji:
Po zakończeniu ćwiczenia należy sprawdzić, przedyskutować poprawność sformułowań

oraz wyjaśnić ewentualne wątpliwości.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:
1) wzorować się na sformułowanej 1 operacji,
2) sformułować treść kolejnych operacji i wpisać do tabeli.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

34

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

ćwiczenia indywidualne,

−

dyskusja.

Środki dydaktyczne:

−

przepisy ustawy o rachunkowości,

−

literatura z rozdziału 7 poradnika.

Ćwiczenie 5

Sporządź uproszczone zestawienie obrotów i sald oraz bilans na koniec okresu.

Tabela 5.6 – 8. Uproszczone zestawienie obrotów i sald za okres 01.01.0_ - 31.01.0_w Spółdzielni Handlowej Z

Salda początkowe + obroty

Salda końcowe

Lp. Nazwa

konta

Dt Ct Dt Ct

1. Środki trwałe

40 000,00

-

40 000,00

-

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

11.

12.

13.

14.

15.

Źródło: opracowanie własne

Wskazówki do realizacji:
Po zakończeniu ćwiczenia należy sprawdzić poprawność. W przypadku niezgodności

należy zwrócić uwagę na konieczność poszukania błędu.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:
1) przenieś podsumowane obroty kont z Ćwiczenia 3 do tabeli wpisując je odpowiednio do

kolumny - salda początkowe + obroty,

2) wzorować się na wpisanej 1 pozycji,
3) podliczyć kolumnę obrotów, w której obroty debetowe powinny zgadzać się

z kredytowymi,

4) w przypadku niezgodności poszukać błędu, który może wynikać z sumowania lub nie

zachowania przy księgowaniu zasady podwójnego księgowania,

5) obliczyć salda poszczególnych kont i wpisać do kolumny - salda końcowe,
6) podliczyć zestawienie,
7) na podstawienie sald końcowych sporządzić w zeszycie uproszczony bilans na koniec

okresu.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

35

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

pogadanka,

−

ćwiczenia indywidualne.

Środki dydaktyczne:

−

przepisy ustawy o rachunkowości,

−

literatura z rozdziału 7 poradnika.

5.6.4. Sprawdzian postępów

Uczeń potrafi:

Tak

Nie

1) zdefiniować pojęcia: konto, strony konta, obroty konta, saldo konta,

2) otworzyć księgi rachunkowe,

3) określić elementu zapisu księgowego,

4) ewidencjonować operacje w rocznym cyklu księgowym:

- zastosować zasady księgowania operacji bilansowych na kontach,
- podliczyć obroty na kontach,
- sporządzić zestawienie obrotów i sald,
- sporządzić uproszczony bilans na koniec okresu,

5) zamknąć księgi rachunkowe.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

36

5.7. Konta

ksiąg pomocniczych

5.7.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Uzupełnij zdania.

Aby uzyskać dodatkowe informacje, konta księgowe można dzielić ............................
i ...............................
Konta syntetyczne powstałe w wyniku podziału poziomego są kontami .............................
Jeżeli do danego konta syntetycznego stworzono konta analityczne, to każda operacja
zaksięgowana na koncie syntetycznym musi być ................................................................,
z zastosowaniem zasady ................................................................
Suma obrotów debetowych wszystkich kont analitycznych prowadzonych do danego konta
syntetycznego, musi się zawsze równać ...........................................................

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

ćwiczenia indywidualne.

Środki dydaktyczne:

−

przepisy ustawy o rachunkowości,

−

literatura z rozdziału 7 poradnika.

Ćwiczenie 2

Zaksięguj operacje gospodarcze i sporządź zestawienia.

Tabela 5.7 – 1. Spółdzielnia Handlowa „Z” -

Bila

ns uproszczony na dzień 31.01.200_ r.

L

p.

Aktywa Wartość Lp.

Pasywa

Wartość

1. Środki trwałe

100 000,00

1. Fundusz udziałowy 100

000,00

2. Towary

100 000,00

2. Fundusz zasobowy

100 000,00

3. Kasa

5 000,00

3. Kredyty bankowe

50 000,00

4. Rachunek bieżący 95

000,00

4.

Zobowiązania wobec
dostawców 50

000,00

5. Razem

300 000,00

5. Razem

300 000,00

Źródło: opracowanie własne

Na stan początkowy „Towarów” składają się:
- towar A – 20000 kg po 2,00 zł.
- towar B – 20000 kg po 3,00 zł.
Na stan początkowy „Zobowiązań wobec dostawców” składają się:
- Zobowiązania wobec dostawcy X - 30 000,00
- Zobowiązania wobec dostawcy Y - 20 000,00

Tabela 5.7 – 2. Wybrane operacje w miesiącu styczniu 200_ r.

Lp. Data

Dokument

Treść operacji

Kwota

1. 05.01. Fa VAT

10/0_

Zakupiono od dostawcy X towary z odroczonym
terminem płatności i przyjęto je do magazynu;
- towar A - 10000 kg po 2,00
- towar B - 5000 kg po 3,00

2. 10.01. WB 1/0_

Przelew zobowiązań wobec dostawcy X

45 000,00

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

37

3. 15.01. Wz 1/0_

Zwrócono dostawcy X część towaru A– 200 kg
po 2,00

4. 20.01. Fa VAT

35/0_

Zakupiono od dostawcy Y towary z odroczonym
terminem płatności i przyjęto je do magazynu:
- towar A - 5000 kg po 2,00
- towar B - 1000 kg po 3,00

5. 25.01. WB 2/0_

Przelew zobowiązań wobec dostawcy Y

33 000,00

Źródło: opracowanie własne

Konta księgi głównej - syntetyczne

Dt Środki trwałe Ct Dt Towary Ct Dt Rachunek bieżący Ct
Sp.100 000,00 Sp.100 000,00







Dt Kasa Ct Dt Fundusz udziałowy Ct Dt Fundusz zasobowy Ct









Dt Kredyty bankowe Ct Dt Zobow. wobec dostawców Ct

Konta ksiąg pomocniczych - analityczne

Dt Zobowiązanie - X Ct Dt Zobowiązanie - Y Ct
30 000,00 (Sp 20 000,00 (Sp







Rys. 5.7 – 1. Konta księgi głównej i ksiąg pomocniczych

Źródło: opracowanie własne

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

38

Tabela 5.7 – 3. Kartoteka towaru A

Jednostka miary – kg cena – 2,00

Ilość Wartość

Lp. Data Dokument

Treść

P R S

P

R

S

01.01. PK

1/0_ Saldo

początkowe

20000

40

000,00

1. 05.01. F 10/0_

Zakup od X

10000

30000 20 000,00

60 000,00

Źródło: opracowanie własne


Tabela 5.7 – 4. Kartoteka towaru B

Jednostka miary – kg cena – 3,00

Ilość Wartość

Lp. Data Dokument

Treść

P R S P

R

S

Źródło: opracowanie własne

Tabela 5.7 – 5. Spółdzielnia Handlowa „Z” - Uproszczone zestawienie obrotów i sald kont ksiąg pomocniczych
- analitycznych do konta „Zobowiązania wobec dostawców” za okres 01.01.0_ - 31.01.0_

Salda początkowe + obroty

Salda końcowe

Lp. Nazwa

konta

Dt Ct Dt Ct

1. Zobowiązanie – X

2. Zobowiązanie – Y

3. Razem

Źródło: opracowanie własne

Tabela 5.7 – 6. Spółdzielnia Handlowa „Z” - Uproszczone zestawienie obrotów i sald kont ksiąg pomocniczych
- analitycznych do konta „Towary” za okres 01.01.0_ - 31.01.0_

Salda początkowe + obroty

Salda końcowe

Lp. Nazwa

konta

Dt

(przychody)

Ct

(rozchody)

Dt Ct

1. Towar A

2. Towar B

3. Razem

Źródło: opracowanie własne

Wskazówki do realizacji:
W ćwiczeniu należy zwracać uwagę na poprawność zapisów, powiązania między

zapisami na kontach syntetycznych i analitycznych. Można je wykonać na przygotowanych
kontach teowych i tabelach. Po podliczeniu obrotów należy przypomnieć uczniom
o sprawdzeniu zgodności między analityką a syntetyką. W przypadku jej braku – należy
zwrócić uwagę na konieczność wyszukania błędu.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:
1) na podstawie uproszczonego bilansu otworzyć załączone konta „teowe”,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

39

2) na podstawie informacji pod bilansem otworzyć załączone konta analityczne,
3) zaksięgować podane operacje na kontach syntetycznych i analitycznych,
4) podliczyć obroty na kontach analitycznych i syntetycznych,
5) sporządzić w zeszycie uproszczone zestawienie kont syntetycznych,
6) sporządzić na załączonych wzorach zestawienia kont analitycznych,
7) sprawdzić zgodność obrotów kont analitycznych z odpowiednim kontem syntetycznym,
8) w przypadku niezgodności poszukać błędu, który może wynikać z sumowania lub nie

zachowania przy księgowaniu zasady podwójnego księgowania na kontach syntetycznych
a powtarzanego zapisu na kontach analitycznych,

9) obliczyć salda poszczególnych kont i wpisać do kolumny - salda końcowe.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

pogadanka,

−

ćwiczenia indywidualne.

Środki dydaktyczne:

−

literatura z rozdziału 7 poradnika,

−

tabele – księgi głównej,

−

tabele – zestawień obrotów,

−

kalkulator.

Ćwiczenie 4

Zadekretuj w tabeli wymienione operacje.

Tabela 5.7 – 7. Wykaz operacji gospodarczych w Przedsiębiorstwie X

Konta księgi głównej -

syntetyczne

Konta ksiąg

pomocniczych -

analityczne

Lp. Treść operacji

Dt Ct Dt Ct

1. Zakupiono za gotówkę towar A.

Towary

Kasa

Towar A

-

2. Wydano do produkcji materiał

N.

3. Zakupiono od dostawcy M,

materiał W, z odroczonym
terminem płatności.

4. Spłacono z rachunku bieżącego

zobowiązanie wobec dostawcy Z.

5. Odbiorca K wpłaca należność na

rachunek bieżący.

6. Zwrócono dostawcy M, część

materiału W.

7. Pracownik X pobrał z kasy

zaliczkę do rozliczenia.

8. Pracownik X zakupił z pobranej

zaliczki materiał N.

Źródło: opracowanie własne

Wskazówki do realizacji:
Po zakończeniu ćwiczenia należy sprawdzić, przedyskutować poprawność sformułowań

oraz wyjaśnić ewentualne wątpliwości.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

40

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:
1) wzorować się na zadekretowanej 1 operacji,
2) zadekretować w tabeli kolejne operacje na kontach syntetycznych, stosując zasadę

podwójnego księgowania,

3) zadekretować w tabeli kolejne operacje na kontach analitycznych, stosując zasadę

powtarzanego zapisu. Konta analityczne prowadzone są do kont: materiałów, towarów,
wyrobów gotowych, należności, zobowiązań.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ćwiczenia indywidualne,

−

dyskusja.

Środki dydaktyczne:

−

literatura z rozdziału 7 poradnika.

Ćwiczenie 5

Zaksięguj operacje i sporządź zestawienia.

Tabela 5.7 – 8. Salda kont na 01.01.200_ r. w Przedsiębiorstwie Usług Różnych w Zgierzu ul. Usługowa 14

Lp. Nazwa

konta

Wartość

1. Środki trwałe 150

000,00

2. Należności od pracowników

Pracownik A – 4 000,00
Pracownik B - 5 000,00
Pracownik C – 1 000,00

10 000,00

3. Materiały

Materiał Z – 1000 szt. X 30,00
Materiał H – 2000 szt. X 20,00

70 000,00

4. Rachunek bieżący 70

000,00

5. Fundusz założycielski 100

000,00

6. Fundusz przedsiębiorstwa 50

000,00

7. Zobowiązania wobec dostawców

120 000,00

8. Zobowiązania wobec pracowników

30 000,00

Źródło: opracowanie własne

Tabela 5.7 – 9. Operacje gospodarcze w miesiącu styczniu.

Lp. Treść operacji

Kwota

1. Przyjęto od dostawcy środek trwały – zapłata w terminie

późniejszym.

20 000,00

2. Podjęto gotówkę z rachunku bieżącego do kasy.

35 000,00

3. Zakupiono za gotówkę materiały.

Materiał Z – 500 szt. X 30,00
Materiał H – 1000 szt. X 20,00

35 000,00

4. Spłacono zobowiązanie wobec dostawców z kredytu bankowego.

50 000,00

5. Zwrócono dostawcy część materiałów.

Materiał H – 100 szt. X 20,00

2 000,00

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

41

6. Wypłacono pracownikowi C zaliczkę na zakup materiałów Z

1 000,00

7. Pracownik A rozlicza się z pobranej zaliczki:

zakup materiałów H – 160 szt. X 20,00
wpłata do kasy - 800,00

4 000,00

8. Pracownik B rozlicza się z zaliczki:

zakup materiałów Z – 150 szt. X 30,00

4 500,00

9. Pracownik

C

zakupił z zaliczki materiał N 20 kg X 20,00

400,00

Źródło: opracowanie własne

Wskazówki do realizacji:
W ćwiczeniu należy zwracać uwagę na poprawność zapisów, powiązania między

zapisami na kontach syntetycznych i analitycznych. Po podliczeniu obrotów należy
przypomnieć uczniom o sprawdzeniu zgodności między analityką a syntetyką. W przypadku
jej braku – należy zwrócić uwagę na konieczność wyszukania błędu.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:
1) na podstawie uproszczonego bilansu otworzyć w zeszycie konta syntetyczne i analityczne,
2) zaksięgować podane operacje na kontach syntetycznych i analitycznych,
3) podliczyć obroty na kontach analitycznych i syntetycznych,
4) sporządzić w zeszycie uproszczone zestawienie kont syntetycznych,
5) sporządzić w zeszycie uproszczone zestawienia kont analitycznych,
6) sprawdzić zgodność obrotów kont analitycznych z odpowiednim kontem syntetycznym,
7) w przypadku niezgodności poszukać błędu, który może wynikać z sumowania lub nie

zachowania przy księgowaniu zasady podwójnego księgowania na kontach syntetycznych
a powtarzanego zapisu na kontach analitycznych,

8) obliczyć salda poszczególnych kont i wpisać do kolumny - salda końcowe.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

pogadanka,

−

ćwiczenia indywidualne.

Środki dydaktyczne:

−

literatura z rozdziału 7 poradnika,

−

kalkulator.

5.7.2. Sprawdzian postępów

Uczeń potrafi:

Tak

Nie

1) zdefiniować pojęcia: konto analityczne, syntetyczne, podział kont,

2) założyć ewidencję na kontach pomocniczych,

3) ustalić powiązania ewidencji analitycznej z syntetyczną i uzgodnić

zapisy,

4) zaksięgować operacje na kontach analitycznych,

5) sporządzić zestawienie obrotów i sald kont analitycznych.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

42

5.8. Poprawianie błędów księgowania

5.8.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Uzupełnij zdania.

Poprawiając błąd poprzez skreślenie należy obok poprawki umieścić ......................................
oraz .............. .......................................
Po zastosowaniu storna czarnego pełnego uzyskujemy właściwe saldo danego konta, ale
obroty ................... ...................................
Jeżeli chcemy by suma obrotów na kontach odpowiadała rzeczywistym, należy stosować przy
poprawie błędów storno .....................................

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

ćwiczenia indywidualne.

Środki dydaktyczne:

−

przepisy ustawy o rachunkowości,

−

literatura z rozdziału 7 poradnika.

Ćwiczenie 2

Wykonaj w zeszycie zadanie dotyczące poprawy błędów księgowych.

Tabela 5.8 – 1. Salda kont na 01.01.200_ r. w Przedsiębiorstwie Usług Różnych w Zgierzu ul. Usługowa 14

Lp. Nazwa

konta

Wartość

1. Środki trwałe 150

000,00

2. Należności od pracowników

10 000,00

3. Materiały 70

000,00

4. Rachunek

bieżący 70

000,00

5. Fundusz

założycielski 100

000,00

6. Fundusz

przedsiębiorstwa 50

000,00

7. Zobowiązania wobec dostawców

120 000,00

8. Zobowiązania wobec pracowników

30 000,00

Źródło: opracowanie własne

Tabela 5.8– 2. Operacje gospodarcze w miesiącu styczniu

Dekretacja

Lp. Treść operacji

Kwota

Dt Ct

Kwota

1.

Przyjęto od dostawcy środek
trwały – zapłata w terminie
późniejszym.

10 000,00

Środki

trwałe

Kasa 20

000,00

2.

Podjęto gotówkę z rachunku
bieżącego do kasy.

15 000,00

Kasa

Rachunek

bieżący 35

000,00

3.

Zakupiono za gotówkę
materiały. 1

000,00

Materiały Kasa 10

000,00

4.

Spłacono zobowiązanie
wobec dostawców z kredytu
bankowego. 50

000,00

Kredyt

bankowy

Zobowiązanie

wobec

dostawców 50

000,00

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

43

5.

Zwrócono dostawcy część
materiałów. 2

000,00

Materiały

Zobowiązanie

wobec

dostawców 2

000,00

Źródło: opracowanie własne

Wskazówki do realizacji:
Należy sprawdzić już poprawność sporządzenia dokumentu PK, zastosowaną metodę

poprawy a w końcowym etapie technikę samej poprawy na kontach. Po zakończeniu
ćwiczenia należy wyjaśnić ewentualne wątpliwości.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:
1) otworzyć konta syntetyczne na podstawie podanych stanów początkowych,
2) zaksięgować operacje na kontach zgodnie z podaną dekretacją,
3) sporządzić dokument PK 1/0_ dotyczący korekty błędnie zaksięgowanych operacji,
4) dokonać korekty błędnych zapisów.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ćwiczenia indywidualne,

−

ćwiczenia w grupach o jednorodnej pracy,

−

dyskusja.

Środki dydaktyczne:

−

przepisy ustawy o rachunkowości,

−

druki dokumentu PK,

−

literatura z rozdziału 7 poradnika.

5.8.2. Sprawdzian postępów

Uczeń potrafi:

Tak

Nie

1) zdefiniować pojęcia: storno czarne, storno czerwone,

2) zidentyfikować błąd w zapisach księgowych,

3) dobrać właściwą metodę poprawiania błędów,

4) poprawić błąd przy pomocy skreślenia,

5) poprawić błąd stornem czarnym,

6) poprawić błąd stornem czerwonym.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

44

5.9. Dokumentowanie systemu ochrony i przetwarzania danych

5.9.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Ustaw częstotliwość przypominania o archiwizacji na 1 dzień.

Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i zaprezentować sposób ustawiania parametrów z kategorii ochrony danych w programie.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:
1) odszukać w programie opcję <Ustawienia> <Parametry pracy firmy>,
2) ustawić żądany parametr z grupy parametrów <Ochrona danych>,
3) potwierdzić wykonywanie operacji.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

-

pokaz z objaśnieniem, ćwiczenia praktyczne

Środki dydaktyczne:

-

komputer z zainstalowanym oprogramowaniem finansowo – księgowym,

-

pomoc w programie komputerowym.

Ćwiczenie 2
Wykonaj archiwizację danych firmy na dyskietce.

Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i zaprezentować sposób wykonywania kopii bezpieczeństwa w programie.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:
1) w oknie głównym programu wybrać polecenie <Firma> <Kopia bezpieczeństwa>,
2) wprowadzić nazwę firmy, dla której chce wykonać kopię (jest to zwykle nazwa skrócona),
3) wskazać miejsce zapisu danych (np. a:\ - jeśli to ma być dyskietka, lub inną literę napędu,

jeśli to ma być dysk twardy),

4) podać hasło,
5) potwierdzić wprowadzone wyżej hasło,
6) wykonać (potwierdź OK. rozpoczęcie procesu archiwizacji),
7) stosować się do poleceń pojawiających się na ekranie.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

-

pokaz z objaśnieniem, ćwiczenia praktyczne

Środki dydaktyczne:

-

komputer z zainstalowanym oprogramowaniem finansowo – księgowym,

-

pomoc w programie komputerowym.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

45

Ćwiczenie 3

Odtwórz dane firmy z kopii zapasowej np. z dyskietki.

Wskazówki do realizacji:

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i zaprezentować sposób odtwarzania danych w programie.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:
1) odszukać opcję <Odtwórz> (zwykle dostępna jest w oknie pracy bez wybranej firmy

<Firma> <Bez firmy),

2) w oknie odtwarzania danych wskazać położenie pliku archiwum (dysk i katalog oraz

nazwę pliku),

3) podać wprowadzone przy archiwizacji hasło,
4) zaakceptować dokonane ustawienia,
5) po rozpoczęciu procesu odtwarzania danych stosować się do poleceń pojawiających się na

ekranie,

6) zakończyć proces potwierdzając komunikat o odtworzeniu danych.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

-

pokaz z objaśnieniem, ćwiczenia praktyczne

Środki dydaktyczne:

-

komputer z zainstalowanym oprogramowaniem finansowo – księgowym,

-

pomoc w programie komputerowym.

Ćwiczenie 4

Dodaj nowego użytkownika firmy.

Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i zaprezentować sposób dodawania nowego użytkownika firmy w programie.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:
1) wybrać opcję <Użytkownicy> -> <Nowy>,
2) wprowadzić w oknie użytkownika: kod (zwykle pięcioznakowy skrót), imię i nazwisko ->

zapisać wprowadzone ustawienia,

3) wybrać opcję <Prawa użytkownika> (Uprawnienia) i podać uprawnienia użytkownika do

wykonywania określonych czynności,

4) zakończyć ustawienia -> OK.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

-

pokaz z objaśnieniem, ćwiczenia praktyczne

Środki dydaktyczne:

-

komputer z zainstalowanym oprogramowaniem finansowo – księgowym,

-

pomoc w programie komputerowym.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

46

Ćwiczenie 5

Zmień użytkownika w programie (ale nie kończ pracy z programem) i ustaw mu hasło

logowania.

Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i zaprezentować sposób zmiany użytkownika w programie i ustawiania mu hasła. Nauczyciel
powinien również wyjaśnić uczniom procedurę nadawania uprawnień użytkownikom do
wykonywania określonych czynności w programie

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:
1) wybrać z menu głównego programu <Firma> -> <Zmień użytkownika>,
2) wybrać <Ustawienia> -> <Użytkownicy>,
3) wskazać na liście użytkownika,
4) wybrać <Zmień hasło>,
5) wprowadzić stare hasło (zostawić puste pole),
6) wprowadzić nowe hasło,
7) potwierdzić wprowadzone hasło (wprowadzić jeszcze raz to samo hasło),
8) Zatwierdzić ustawienia.
Uwaga: przy następnym logowaniu ten użytkownik będzie musiał użyć ustawionego wyżej
hasła.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

-

pokaz z objaśnieniem, ćwiczenia praktyczne

Środki dydaktyczne:

-

komputer z zainstalowanym oprogramowaniem finansowo – księgowym,

-

pomoc w programie komputerowym.

Ćwiczenie 6

Odtwórz z kopii bezpieczeństwa dane firmy na stanowisku kolegi, który był nieobecny na

ostatnich zajęciach i brak mu kilku tworzonych zapisów.

Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i wskazać uczniów do wykonywania kopii bezpieczeństwa w programie oraz uczniów do
odtwarzania danych z kopii bezpieczeństwa w programie.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:
1) utworzyć kopię bezpieczeństwa swojej firmy postępując zgodnie z punktami od 1. do 7.

z ćwiczenia 2.

2) odtworzyć kopię na stanowisku kolegi zgodnie z punktami od 1. do 6. z ćwiczenia 3.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

-

pokaz z objaśnieniem, ćwiczenia praktyczne w grupach dwuosobowych

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

47

Środki dydaktyczne:

-

komputer z zainstalowanym oprogramowaniem finansowo – księgowym,

-

pomoc w programie komputerowym.

5.9.3. Sprawdzian postępów

Uczeń potrafi:

Tak

Nie

1)

wykonać kopię bezpieczeństwa danych firmy
z zachowaniem właściwej lokalizacji,

2)

ustawić parametr przypominający o archiwizacji na
1 dzień,

3)

odtworzyć dane firmy z kopii bezpieczeństwa
w określonym miejscu na dysku,

4)

dodać nowego użytkownika w programie,

5)

ustawić nowe hasło użytkownikowi w programie.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

48

5.10. Otwieranie i prowadzenie ksiąg rachunkowych

w programie komputerowym

5.10.1. Ćwiczenia

Ćwiczenia 1

Utwórz nową firmę w programie finansowo-ksiegowym o następujących danych:

-

pełna nazwa firmy - Zakład Dziewiarsko-Konfekcyjny DRITEX,

-

nazwa skrócona (kod firmy) – DRITEX,

-

NIP – 113-893-13-48,

-

regon – 569234562,

-

adres - ul. Sosnowa 1; 95-054 Łódź,

-

rachunek kosztów: konta zespołów „4” i „5” oraz RW według „5”,

-

struktura własności firmy – Spółka z o.o,

-

rok obrachunkowy – firma rozpoczęła działalność z dniem 200_-01-01,

-

typ prowadzonej działalności: produkcyjna.

Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i zaprezentować sposób tworzenia nowej firmy w programie.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:
1) uruchomić program,
2) wybrać opcję <Nowa>,
3) w oknie zakładania nowej firmy wskazać położenie folderu z danymi firmy oraz

wprowadzić wymagane dane,

4) potwierdzić rozpoczęcie procesu tworzenia nowej firmy,
5) w oknie generowania planu kont odpowiedzieć twierdząco, aby wygenerować wzorcowy

plan kont.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

-

pokaz z objaśnieniem, ćwiczenia praktyczne

Środki dydaktyczne:

-

komputer z zainstalowanym oprogramowaniem finansowo – księgowym,

-

pomoc w programie komputerowym.

Ćwiczenie 2

Wprowadź dane dodatkowe firmy w programie:

1. bank PEKAO SA /O w Zgierzu, nr rachunku bankowego – 69 1240 0000 1000 1111 1111

2222;

2. Urząd Skarbowy w Łodzi; 55-555 Łódź, ul. Kościuszki 25; Bank PEKAO BP /O Zgierz, nr

rachunku bankowego – 07 1200 3456 7890 4455 3333 0987.

Wskazówki do realizacji:

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i zaprezentować sposób wprowadzania parametrów dodatkowych w programie.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

49

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:
1) wybrać <Kartoteki> <Rachunki>, aby wprowadzić rachunek bankowy,
2) wybrać <Kartoteki> <Urzędy>, aby wprowadzić urząd skarbowy,
3) zapisać wprowadzone bądź modyfikowane dane.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

-

pokaz z objaśnieniem, ćwiczenia praktyczne

Środki dydaktyczne:

-

komputer z zainstalowanym oprogramowaniem finansowo – księgowym,

-

pomoc w programie komputerowym.

Ćwiczenie 3

Dokonaj ustawień parametrów pracy dla firmy (pozostałe pozostaw bez zmian); ustaw

następujące parametry:

Tabela 5.10.1.1. Konta specjalne

KONTA SPECJALNE

Konto różnic kursowych Wn

755

Konto różnic kursowych po Ma

755

Przychody przyszłych okresów

844-1

Konto techniczne przeszacowania walut

200

Konto księgowania odsetek WN

757-2

Konto księgowania odsetek po Ma

752-2

Wynik finansowy

860

Rozliczenie kosztów zespołu „4”

490

Źródło: opracowanie własne

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:
1) w oknie głównym programu wybrać <Ustawienia> <Parametry> <Konta specjalne>,
2) odszukać kolejno parametry do modyfikacji i dokonać ich ustawień,
3) zapisać.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

-

pokaz z objaśnieniem, ćwiczenia praktyczne

Środki dydaktyczne:

-

komputer z zainstalowanym oprogramowaniem finansowo – księgowym,

-

pomoc w programie komputerowym.

Ćwiczenie 4

Wprowadź do kartoteki Kontrahenci następujących kontrahentów i pracownika:

Dostawcy:
1. Zakład Przędzalniany Prząśniczka – ul. Prosta 2/5; 95-100 Zgierz; NIP – 732-120-15-15;

regon – 234125678; Bank BPH, nr rachunku bankowego: 04 1000 2000 3000 4000 5000
6000 ,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

50

2. Zakład Energetyczny- ul. Barona19/1; 95-100 Zgierz; NIP – 732-600-20-20; regon –

221156310; Bank ING, nr rachunku bankowego: 61 0001 0002 0003 0004 0005 0006.

Odbiorcy:
1. Sklep Konfekcyjny „Jan” – ul. Bajkowa 2/10; 45-090 Łódź; NIP – 732-098-23-56; regon

– 321321321; Bank ING, nr rachunku bankowego: 61 0000 1234 2345 0000 1111 2345,

2. Firma Dziewiarska „MODENA” – ul. Sportowa 5/1; 95-041 Konstantynów; NIP – 732-

456-10-12; regon – 442167891; Bank BPH, rachunek bankowy: 04 1010 2010 3456 6789
1221 6532.

Pracownik:
Ewa Kasprzak – NIP 123-869-13-14; pesel 60010140401; urodzona w Zgierzu; adres: 1 Maja
20/1; 95-100 Zgierz; Urząd Skarbowy w Zgierzu; Bank BPH, rachunek: 04 0011 9111 1234
2345 1212 1111.

Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i zaprezentować sposób nowych kontrahentów i pracowników w programie.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:
1) wybierać opcję <Kontrahenci> z menu głównego programu,
2) wybierać opcję <Nowy> (Dodaj),
3) w oknie <Nowy kontrahent> wypełnić kolejno pozycje: nazwa, adres, NIP, nr rachunku

itd.,

4) zapisać i zamknąć okno,
5) postępować tak dla każdego nowego kontrahenta.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

-

pokaz z objaśnieniem, ćwiczenia praktyczne

Środki dydaktyczne:

-

komputer z zainstalowanym oprogramowaniem finansowo – księgowym,

-

pomoc w programie komputerowym.

Ćwiczenie 5
Wprowadź do programu bilans otwarcia:
Aktywa

Tabela 5.10.1.2. Aktywa

Nazwa konta

Kwota

Kasa 2

000,00

Rachunek bieżący 4

250,00

Inwestycje udziały/akcje 1

500,00

Materiały podstawowe: nici bawełniane

2000 m x 0,25

500,00

Materiały podstawowe: nici akrylowe

1000 m x 0,44

440,00

Wyroby gotowe: dzianina bawełniana

300 x 2,00

600,00

Wyroby gotowe: dzianina akrylowa

150 x 4,00

600,00

Rozrachunki z odbiorcami: Firma „MODENA” (FVS 124/05; płatność –
dzisiaj)

1 850,00

Środki trwałe – maszyny i urządzenia 10

000,00

Razem 21

740,00

Źródło: opracowanie własne

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

51

Pasywa

Tabela 5.10.1.3. Pasywa

Nazwa konta

Kwota

Kapitał zakładowy 13

000,00

Rozrachunki z dostawcami: Prząśniczka (FVZ11/05 płatność – dzisiaj)

1 740,00

Rozrachunki z tytułu wynagrodzeń 5

000,00

Umorzenie środków trwałych – maszyn i urządzeń 2

000,00

Razem 21

740,00

Źródło: opracowanie własne

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:
1) zdefiniować nowe konta analityczne w programie (<Plan kont> wskaż konto syntetyczne

<Dodaj>):

2) dla konta syntetycznego – materiały podstawowe: konto nici bawełniane oraz konto nici

akrylowe,

3) dla konta syntetycznego – produkty gotowe: konto dzianiny bawełniane oraz konto

dzianiny akrylowe,

4) odszukać w programie opcję <Bilans> <Wprowadź bilans otwarcia>,
5) wybierać z listy kont konto, na którym będzie rejestrował saldo,
6) wprowadzać kwoty po odpowiedniej stronie Wn lub Ma (Pamiętać o zasadach

wprowadzania rozrachunków!),

7) zapisać wprowadzone dane do bufora,
8) po wprowadzeniu całego bilansu otwarcia skontrolować sumy kwot po stronie Wn i Ma,
9) zapisać do ksiąg.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

-

pokaz z objaśnieniem, ćwiczenia praktyczne

Środki dydaktyczne:

-

komputer z zainstalowanym oprogramowaniem finansowo – księgowym,

-

pomoc w programie komputerowym.

Ćwiczenie 6

Zdefiniuj w programie rejestr zakupu VAT oraz rejestr sprzedaży VAT.

Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i zaprezentować sposób definiowania rejestrów w programie.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:
1) wybrać opcję <Rejestry> z menu głównego programu,
2) wskazać opcję <Definiowanie> <Dodaj> (Nowy),
3) wprowadzić nazwę (np. rejestr sprzedaży), typ (rejestr sprzedaży zwykły), ustawić opcję

<aktywny>,

4) zapisać i zamknąć okno.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

52

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

-

pokaz z objaśnieniem, ćwiczenia praktyczne

Środki dydaktyczne:

-

komputer z zainstalowanym oprogramowaniem finansowo – księgowym,

-

pomoc w programie komputerowym.

Ćwiczenie 7
Zaksięguj w programie następujące operacje gospodarcze:
1. 01-FVS 1/05 – za sprzedane produkty gotowe dla Firmy MODENA.

Tabela

5.10.1.4. Dane produktów gotowych do polecenia 1.

dzianina akrylowa

1000 m po 4,25 =

4 250,00

dzianina bawełniana

500 m po 2,34 =

1 170,00

Razem

5 420,00

22% VAT

1 192,40

Źródło: opracowanie własne

Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji polecenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i zaprezentować sposób jego wykonania w programie.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:
1) wybierać <Dokumenty> <Wprowadzanie>,
2) z listy zdefiniowanych dokumentów wybrać typ dokumentu – FVS,
3) wprowadzić dane identyfikacyjne dokumentu: daty, nr kontrahenta, nr dokumentu, treść

operacji gospodarczej,

4) wybierać opcję <Rejestr> wskaż typ rejestru (sprzedaży) i wprowadzić kwotę całkowitą

sprzedaży (stawka VAT – 22%),

5) wprowadzić numery kont po stronie Wn i Ma ręcznie lub jeśli to możliwe w programie

skorzystać z komputerowego planu kont

6) wrócić do dokumentu,
7) sprawdzić poprawność dokumentu,
8) zapisać do bufora.

2. 02-FVZ 1/05 – za dostawę nici z Zakładu Przędzalnianego Prząśniczka:

Tabela 5.10.1.5. Dane materiałów podstawowych do polecenia 2.

nici bawełniane 5000 m po 0,25 =

1 250,00

nici akrylowe

1000 m po 0,44 =

440,00

Razem

1 690,00

VAT 22%

371,80

Źródło: opracowanie własne

Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji polecenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i zaprezentować sposób jego wykonania w programie.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

53

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:
1) wybierać <Dokumenty> <Wprowadzanie>,
2) z listy zdefiniowanych dokumentów wybrać typ dokumentu – FVZ,
3) wprowadzić dane identyfikacyjne dokumentu: daty (w tym datę wpływu dokumentu do

firmy), nr kontrahenta, nr dokumentu, treść operacji gospodarczej,

4) wybierać opcję <Rejestr> wskaż typ rejestru (zakup), podać rodzaj zakupu i wprowadzić

kwotę całkowitą zakupu (stawka VAT – 22%),

5) wrócić do dokumentu,
6) wprowadzić numery kont po stronie Wn i Ma ręcznie lub jeśli to możliwe w programie

skorzystać z komputerowego planu kont,

7) sprawdzić poprawność dokumentu,
8) zapisać do bufora.

3. 03-PZ 1/05 – przyjęto do magazynu dostarczone nici

Tabela 5.10.1.6. Dane materiałów podstawowych do polecenia 3.

nici bawełniane 5000 m po 0,25 =

1 250,00

nici akrylowe

1000 m po 0,44 =

440,00

Razem

1 690,00

Źródło: opracowanie własne

Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji polecenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i zaprezentować sposób jego wykonania w programie.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:
1) zdefiniować dokument przyjęcie z zewnątrz PZ,
2) wprowadzić dane do dokumentu,
3) sprawdzić poprawność dokumentu,
4) zapisać do bufora.

4. 04-WZ 1/05 – wydano z magazynu wyrobów gotowych sprzedane produkty gotowe (01-

FVS 1/05).

Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji polecenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i zaprezentować sposób jego wykonania w programie.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:
1) zdefiniować dokument wydanie na zewnątrz WZ,
2) wprowadzić dane do dokumentu,
3) sprawdzić poprawność dokumentu,
4) zapisać do bufora.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

54

5. 05-WB 1/05 - zapłacono przelewem dostawcy Zakład Przędzalniany Prząśniczka za

materiały z faktury: 02-FVZ 1/05).

Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji polecenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i zaprezentować sposób jego wykonania w programie.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:
1) zdefiniować dokument wyciąg bankowy WB,
2) wprowadzić dane do dokumentu,
3) sprawdzić poprawność dokumentu,
4) zapisać do bufora.

6. 06-WB 2/05 - otrzymano należność od odbiorcy Firma MODENA za fakturę 01-FVS

1/05.

7. 07- WB 3/05 - zaciągnięto w banku kredyt krótkoterminowy w wysokości 1 000,00.
8. 08-LP 1/05 - naliczono wynagrodzenia pracownikom w wysokości 5 000,00 (LP – lista

płac).

Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji polecenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i zaprezentować sposób jego wykonania w programie.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:
1) zdefiniować dokument lista płac LP,
2) wprowadzić dane do dokumentu,
3) sprawdzić poprawność dokumentu,
4) zapisać do bufora.

9. 09- WB 4/05 - otrzymano przelew od odbiorcy Firma MODENA za fakturę FVS124/05

(z bilansu otwarcia) w wysokości 1 850,00.

10. 10-WB 5/05 - zapłacono przelewem dostawcy Zakład Przędzalniany Prząśniczka za

fakturę FVZ11/05 (z bilansu otwarcia) w wysokości 1 740,00.

11. 11-RK 1/05 - pobrano gotówkę z banku na bieżącą działalność w wysokości 2 000,00 (RK

– raport kasowy).

Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji polecenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i zaprezentować sposób jego wykonania w programie.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:
1) wybierać <Dokumenty> <Wprowadzanie>,
2) z listy zdefiniowanych dokumentów wybrać typ dokumentu – RK,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

55

3) wprowadzić dane identyfikacyjne dokumentu: daty, nr kontrahenta, nr dokumentu, konto

kasy – zwykle jest to numer 100, saldo początkowe – przy pierwszym dokumencie tego
typu musi wpisać ręcznie kwotę, jaką wprowadził na to konto w bilansie otwarcia (przy
następnych dokumentach program dokona automatycznego naliczenia na podstawie
poprzedniego raportu), konto przeciwstawne – wprowadzić konto przeciwstawne do konta
kasy, treść operacji gospodarczej,

4) sprawdzić poprawność dokumentu,
5) zapisać do bufora.

12. 12- WB 6/05- spłacono część kredytu krótkoterminowego w wysokości 100,00.
13. 13-RK 2/05 - przyjęto do kasy kwotę na wynagrodzenia w wysokości 5 000,00.
14. 14-RK 3/05-Wypłata wynagrodzeń pracownikom w wysokości 5 000,00.
15. 15-FVS 2/05 – za sprzedane wyroby dla sklepu „Jan”

Tabela 5.10.1.7. Dane produktów gotowych do polecenia 15.

dzianina bawełniana 50 m po 4,25 =

212,50

Razem

212,50

VAT 22%

46,75

Źródło: opracowanie własne

16. 16-WZ 2/05 - wydano z magazynu sprzedane wyroby z faktury 15-FVS 2/05.
17. 17-WB 7/05 - opłacono rachunek za energię elektryczną w wysokości 105,25.
18. 18-RK 4/05 - wypłacono zaliczkę pracownikowi Ewie Kasprzak na zakup materiałów

biurowych w wysokości 100,00.

19. 19-DP 1/05- wydano do zużycia zakupione przez pracownika E. Kasprzak materiały na

kwotę 95,00.

20. 20-RZL 1/05- rozliczenie zaliczki pobranej przez pracownika – pracownik wpłaca kwotę

do kasy (RZL rozliczenie zaliczki).

Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji polecenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i zaprezentować sposób jego wykonania w programie.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:
1) zdefiniować dokument RZL rozliczenie zaliczki,
2) wprowadzić dane do dokumentu,
3) sprawdzić poprawność dokumentu,
4) zapisać do bufora.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

-

pokaz z objaśnieniem, ćwiczenia praktyczne

Środki dydaktyczne:

-

komputer z zainstalowanym oprogramowaniem finansowo – księgowym,

-

pomoc w programie komputerowym.

Dekretacje do ćwiczenia 7.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

56

Tabela 5.10.1.8. Dekretacje do ćwiczenia 7.

Nr

operacji

Wn Ma

1. Rozrachunki z odbiorcami

Sprzedaż wyrobów netto
VAT należny

2. Rozliczenie zakupu – materiały w

drodze
VAT naliczony

Rozrachunki z dostawcami

3. Materiały: nici bawełniane i nici

akrylowe

Rozliczenie zakupu – materiały
w drodze

4. Koszt

własny sprzedaży wyrobów

Wyroby gotowe

5. Rozrachunki z dostawcami

Rachunek bankowy

6. Rachunek

bankowy

Należności od odbiorców

7. Rachunek bankowy

Kredyt bankowy

8. Wynagrodzenia

Koszt działalności podstawowej

Rozrachunki z tytułu wynagrodzeń
Rozliczenia kosztów

9. Rachunek

bankowy

Należności od odbiorców

10. Rozrachunki z dostawcami

Rachunek bankowy

11. Kasa

Rachunek

bankowy

12. Kredyt bankowy

Rachunek bankowy

13. Kasa

Rachunek bankowy

14. Rozrachunki z pracownikami z tytułu

wynagrodzeń

Kasa

15. Rozrachunki z odbiorcami

Sprzedaż wyrobów
VAT należny

16. Koszt

własny sprzedaży wyrobów

Wyroby gotowe

17. Zużycie energii

Koszt działalności podstawowej

Rachunek bankowy
Rozliczenie kosztów

18. Inne rozrachunki z pracownikami

Kasa

19. Zużycie materiałów

Koszt działalności podstawowej

Inne rozrachunki z pracownikami
Rozliczenie kosztów

20. Kasa

Inne rozrachunki z pracownikami

Źródło: opracowanie własne

Ćwiczenie 8

Wykonaj kopię bezpieczeństwa danych firmy.

Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i zaprezentować sposób wykonywania kopii bezpieczeństwa w programie.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:
1) wybrać w oknie głównym programu polecenie <Kopia bezpieczeństwa>,
2) wprowadzić nazwę firmy, dla której chce wykonać kopię (jest to zwykle nazwa skrócona),
3) wskazać miejsce zapisu danych (np. a:\ - jeśli to ma być dyskietka, lub inną literę napędu,

jeśli to ma być dysk twardy),

4) podać hasło,
5) potwierdzić wprowadzone wyżej hasło,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

57

6) wykonać (potwierdzić OK. rozpoczęcie procesu archiwizacji),
7) stosować się do poleceń pojawiających się na ekranie.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

-

pokaz z objaśnieniem, ćwiczenia praktyczne

Środki dydaktyczne:

-

komputer z zainstalowanym oprogramowaniem finansowo – księgowym,

-

pomoc w programie komputerowym.

5.10.3. Sprawdzian postępów

Uczeń potrafi:

Tak

Nie

1) utworzyć nową firmę w programie,

2)

ustawić parametry stałe w programie,

3)

wprowadzić bilans otwarcia w programie,

4)

zdefiniować rejestry zakupu i sprzedaży,

5)

wprowadzić dane kontrahenta, pracowników, urzędów do
odpowiednich kartotek w programie,

6)

zdefiniować nowy dokument typu PZ, WZ, WB i RZL,

7)

sporządzić dokumenty sprzedaży, zakupu, raport kasowy,
wyciąg bankowy, WZ, PZ, LP, RZL,

8)

prowadzić rozrachunki w programie,

9)

zarchiwizować dane w programie.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

58

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

Test nr 1 – Klasyfikowanie dowodów księgow

ych

Test zawiera wykaz 12 dokumentów do zaklasyfikowania. Jest to test z poziomu wymagań
podstawowych

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak
uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się zaliczenie testu, jeśli uczeń uzyska minimum 13 punktów.

Klucz odpowiedzi:
1ac, 2ae, 3ae, 4ad, 5ad, 6ae, 7ae, 8ae, 9be, 10ac, 11be, 12ad.

Przebieg testowania - test nr 1

Instrukcja dla nauczyciela

1. Przygotuj odpowiednią liczbę testów i kart odpowiedzi.
2. Zapewnij samodzielność przy rozwiązywaniu testu.
3. Zbierz karty odpowiedzi i sprawdź rozwiązanie testu.
4. Przeprowadź analizę wyników.
5. Wyjaśnij najczęstsze błędy, powtórz zagadnienia sprawiające trudności.

Materiały dla ucznia:

− instrukcja,

− zestaw zadań testowych,
− karta odpowiedzi.

Instrukcja dla ucznia

1.

Przeczytaj uważnie instrukcję.

2.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

3.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

4.

Test polega na dokonaniu klasyfikacji 12 dowodów księgowych, według dwóch
wyszczególnionych w karcie odpowiedzi kryteriów (podstawę wystawienia, jednostkę
wystawiającą).

5.

Za każdą prawidłową odpowiedź otrzymasz 1 punkt. Za odpowiedź błędną lub brak
odpowiedzi 0 punktów. Ponieważ każdy z dowodów księgowych należy sklasyfikować
według dwóch kryteriów, za prawidłową odpowiedź dotyczącą każdego dokumentu
możesz otrzymać 2 punkty.

6.

Jeśli sklasyfikowanie któregoś dokumentu sprawi Ci trudność, przejdź do kolejnego, do
tego powrócisz po zakończeniu klasyfikacji pozostałych.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

59

7.

Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi wstawiając X w odpowiedniej
rubryce. Jeśli się pomyliłeś, zaznacz błędną odpowiedź kółkiem i następnie dokonaj
poprawnego oznaczenia.

8.

Na rozwiązanie testu masz 15 minut.

9.

Po zakończeniu testu sprawdź jeszcze raz poprawność oznaczeń w karcie odpowiedzi.

10.

Oddaj kartę odpowiedzi nauczycielowi.

POWODZENIA!

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

Zaklasyfikuj niżej wymienione dokumenty uwzględniając:
1. podstawę wystawiania do:
− źródłowych

− wtórnych
2. jednostkę wystawiającą lub otrzymującą do:
− zewnętrznych obcych
− zewnętrznych własnych

− wewnętrznych własnych

Wykaz dokumentów
1.

Faktura otrzymana za wykonaną usługę.

2.

Lista płac własnych pracowników.

3.

Kasa przyjmie – KP – potwierdzający wpłatę gotówki przez pracownika.

4.

Faktura za sprzedane wyroby.

5.

Wz - sprzedanych wyrobów.

6.

Pz – przyjętych do magazynu materiałów.

7.

Rw – wydanie materiałów do zużycia.

8.

Polecenie wyjazdu służbowego pracownika.

9.

Raport kasowy.

10.

Faktura korygująca VAT otrzymana od dostawcy.

11.

Polecenie Księgowania.

12.

Faktura korygująca VAT wysłana do odbiorcy.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

60

KARTA ODPOWIEDZI

Wstaw X w odpowiednią rubrykę.

Imię i Nazwisko ................................................................................................

Klasyfikacja według

podstawy wystawiania

Klasyfikacja według jednostki

wystawiającej i otrzymującej

Nr

dokumentu

źródłowe

(a)

wtórne

(b)

zewnętrzne

obce (c)

zewnętrzne

własne (d)

wewnętrzne
własne (e)

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

11.

12.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

61

Test nr 2 – Organizowanie rachunkowości w przedsiębiorstwie

Test składa się z 29 zadań wielokrotnego wyboru, z których:
- zadania - 1, 2, 3, 4, 5, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 19, 20, 22, 23, 24, 25, 26 – są z poziomu

podstawowego,

- zadania – 6, 7, 8, 9, 17, 18, 21, 27, 28, 29 – są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak
uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

• dopuszczający - za rozwiązanie co najmniej 13 zadań z poziomu podstawowego,

• dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 15 zadań z poziomu podstawowego,
• dobry – za rozwiązanie co najmniej 15 zadań z poziomu podstawowego i 7 zadań

z poziomu ponadpodstawowego,

• bardzo dobry – za rozwiązanie co najmniej 15 zadań z poziomu podstawowego i 8 zadań

z poziomu ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi:
1c, 2b, 3d, 4d, 5c, 6d, 7b, 8d, 9c, 10a, 11a, 12a, 13d, 14a, 15c, 16d, 17b, 18d,
19a, 20b, 21a, 22d, 23a, 24c, 25b, 26a, 27d, 28a, 29b.
Plan testu

Nr
zad.

Cel operacyjny (mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria
celu

Poziom
wymagań

Poprawna
odpowiedź

1.

Scharakteryzować osobę odpowiedzialną
za prowadzenie rachunkowości
w przedsiębiorstwie

B

P

C

2.

Wskazać rodzaj i wysokość kary za nie
prowadzenie ksiąg rachunkowych

A

P

B

3.

Zidentyfikować elementy składowe
rachunkowości

B

P

D

4.

Zidentyfikować elementy składowe
rachunkowości

B

P

D

5. Zidentyfikować zasady rachunkowości

B P C

6. Zastosować zasadę ciągłości metod

C PP D

7. Zastosować zasadę współmierności

C PP B

8. Wskazać sposób wyceny materiałów

B PP D

9.

Obliczyć wartość zużycia rzeczowych składników
majątku trwałego

C

PP

C

10. Zastosować właściwą metodę inwentaryzacji

C P A

11. Zastosować właściwą metodę inwentaryzacji

C P A

12.

Wyznaczyć właściwy termin przeprowadzenia
inwentaryzacji

C

P

A

13.

Wskazać podstawę zapisu w księgach
rachunkowych

B

P

D

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

62

14. Wskazać elementu zapisu księgowego

B P A

15. Sklasyfikować dokumenty księgowe

B P C

16.

Wskazać sposób poprawiania błędów
w dokumentach księgowych

B

P

D

17.

Zidentyfikować zasady prowadzenia ksiąg
rachunkowych

C

PP

B

18.

Zidentyfikować zasady prowadzenia ksiąg
rachunkowych

C

PP

D

19. Zdefiniować pojecie konta księgowego

B P A

20. Zidentyfikować zasadę podwójnego księgowania

C P B

21. Zastosować zasadę księgowania na kontach

C P A

22. Zinterpretować zapisy na kontach księgowych

C PP D

23.

Zidentyfikować elementy zestawienia obrotów
i sald

C

P

A

24.

Zidentyfikować zadania zestawienia obrotów
i sald

C

P

C

25. Wskazać możliwości podziału kont

B P B

26.

Wskazać terminy sporządzania zestawienia obrotów

i sald kont pomocniczych

B

P

A

27.

Zastosować zasady poprawiania błędów
księgowych

C

PP

D

28.

Zastosować zasady poprawiania błędów
w księgowaniu

C

PP

A

29.

Zinterpretować zasady poprawiania błędów
w księgowaniu

C

PP

B

Przebieg testowania – test nr 2

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem, co najmniej

jednotygodniowym.

2. Przygotuj odpowiednią liczbę testów i kart odpowiedzi.
3. Zapewnij samodzielność przy rozwiązywaniu testu.
4. Zbierz karty odpowiedzi i sprawdź rozwiązanie testu.
5. Przeprowadź analizę wyników.
6. Wyjaśnij najczęstsze błędy, powtórz zagadnienia sprawiające trudności.

Materiały dla ucznia:

− instrukcja,

− zestaw zadań testowych,

− karta odpowiedzi.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

63

Instrukcja dla ucznia

1.

Przeczytaj uważnie instrukcję.

2.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

3.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

4.

Test zawiera 29 pytań. Pytania oznaczone literą P – należą do poziomu podstawowego,
a literą PP – do poziomu ponadpodstawowego. Do każdego pytania dołączone są
4 możliwości odpowiedzi, z których jedna jest prawidłowa.

5.

Za każdą prawidłową odpowiedź otrzymasz 1 punkt. Za odpowiedź błędną lub brak
odpowiedzi 0 punktów.

6.

Jeśli pytanie sprawi Ci trudność, przejdź do kolejnego, do tego powrócisz po zakończeniu
odpowiedzi na pozostałe.

7.

Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi wstawiając X w odpowiedniej
rubryce. Jeśli się pomyliłeś, zaznacz błędną odpowiedź kółkiem i następnie dokonaj
poprawnego oznaczenia.

8.

Na rozwiązanie testu masz 45 minut.

9.

Po zakończeniu testu sprawdź jeszcze raz poprawność oznaczeń w karcie odpowiedzi.

10.

Oddaj kartę odpowiedzi nauczycielowi.

POWODZENIA!

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

64

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Jeżeli kierownikiem jednostki jest organ wieloosobowy, a w żadnym dokumencie nie

wskazano osoby odpowiedzialnej za wykonanie obowiązków w zakresie rachunkowości,
odpowiedzialność za stan rachunkowości w takim przypadku ponoszą:

a) księgowy,
b) księgowy i osoba stojąca na czele wieloosobowego organu ,
c) wszyscy członkowie organu, spełniającego funkcję kierownika jednostki,
d) osoba stojąca na czele wieloosobowego organu.

2. Podaj jakiej karze podlega ten, kto będąc odpowiedzialny za prowadzenie ksiąg

rachunkowych jednostki, dopuszcza do ich nie prowadzenia:

a) karze pozbawienia wolności do lat 5 lub karze grzywny,
b) karze pozbawienia wolności do lat 2 lub karze grzywny, albo obu tym karom łącznie,
c) karze grzywny,
d) karze pozbawienia wolności do lat 2.

3. Zaznacz elementy obejmujace rachunkowość:

a) gromadzenie i przechowywanie dokumentów księgowych w ciągu 4 lat od daty ich

wystawienia,

b) okresowe ustalanie lub sprawdzanie drogą spisu z natury rzeczywistego stanu

materiałów, produktów, towarów, środków pieniężnych,

c) sporządzanie instrukcji obiegu dokumentów,
d) okresowe ustalanie lub sprawdzanie drogą inwentaryzacji rzeczywistego stanu

majątku i źródeł jego pochodzenia.

4. Wybierz, która z zasad rachunkowości scharakteryzowana jest poniżej;

Ujmowanie w księgach rachunkowych oraz w wyniku finansowym jednostki wszystkich
osiągniętych przychodów i obciążających ją kosztów, dotyczących tych przychodów,
odnoszących się do danego roku obrotowego, niezależnie od terminu wpływu środków
pieniężnych lub ich przekazania nazywane jest w rachunkowości:

a) zasadą kompletności,
b) zasadą istotności,
c) zasadą periodyzacji,
d) zasadą memoriałową.

5. Odpowiedz, która z zasad rachunkowości nakłada obowiązek stosowania w kolejnych

latach tych samych zasad i metod rachunkowości:
a) zasada współmierności,
b) zasada ciągłości,
c) zasada kontynuacji działania,
d) zasada periodyzacji.

6. Odpowiedz, czy przyjęte do stosowania w jednostce zasady rachunkowości:

a) mogą być zmienione, jeśli dzięki temu jednostka zostanie korzystniej przedstawiona

w sprawozdaniu finansowym,

b) mogą być zmienione z początkiem miesiąca,
c) nie mogą być zmienione z żadnych powodów,
d) mogą być zmienione w celu rzetelnego i jasnego odzwierciedlenia sytuacji i ze

skutkiem od pierwszego dnia roku obrotowego, bez względu na termin podjęcia tej
decyzji.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

65

7. Odpowiedz, czy dla zapewnienia współmierności kosztów i przychodów do majątku lub

źródeł jego pochodzenia powinny być zaliczane:

a) koszty uzyskania przychodów i przychody przyszłych okresów,
b) koszty i przychody dotyczące przyszłych okresów, oraz przypadające na ten okres

koszty, które nie zostały jeszcze poniesione,

c) wyłącznie koszty już opłacone,
d) wyłącznie niewątpliwe pozostałe przychody i koszty operacyjne.

8. Podaj, w jakich cenach należy wycenić materiały:

a) według ceny zakupu,
b) według ceny rynkowej,
c) według ceny nabycia,
d) według ceny nabycia, nie wyższej od ceny sprzedaży netto.

9. Wskaż prawidłową wartość środka trwałego wartości początkowej 10 000,00, rocznej

stawce amortyzacji 20 %, po dwóch latach użytkowania:
a) 2 000,00,
b) 4 000,00,
c) 6 000,00,
d) 8 000,00.

10. Wskaż, w jaki sposób inwentaryzowane są udziały w obcych jednostkach:

a) przez weryfikację odpowiednich dokumentów,
b) w drodze spisu z natury,
c) w drodze potwierdzenia salda,
d) nie inwentaryzuje się.

11. Odpowiedz, jaką metodą należy inwentaryzować należności i zobowiązania wobec

pracowników:

a) przez weryfikację odpowiednich dokumentów,
b) w drodze spisu z natury,
c) w drodze potwierdzenia salda,
d) nie inwentaryzuje się.

12. Odpowiedz, czy częstotliwość inwentaryzacji uważa się za dotrzymaną, jeżeli

inwentaryzację:

a) zapasów materiałów, towarów, produktów gotowych i półproduktów znajdujących się

w strzeżonych składowiskach i objętych ewidencją ilościowo – wartościową -
przeprowadzono raz w ciągu 2 lat,

b) zapasów materiałów, towarów, produktów gotowych i półproduktów znajdujących się

w strzeżonych składowiskach i objętych ewidencją ilościowo – wartościową –
przeprowadzono raz w ciągu 3 lat,

c) środków trwałych oraz maszyn i urządzeń wchodzących w skład środków trwałych

w budowie, znajdujących się na terenie strzeżonym – przeprowadzono raz w ciągu
5 lat,

d) środków trwałych oraz maszyn i urządzeń wchodzących w skład środków trwałych

w budowie, znajdujących się na terenie strzeżonym – przeprowadzono raz w ciągu
3 lat.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

66

13. Odpowiedz, co jest podstawą zapisu w księgach jednostki gospodarującej:

a) polecenie dokonania zapisu wydane przez głównego księgowego,
b) znany zapisującemu fakt zaistnienia operacji gospodarczej,
c) przekaz elektroniczny,
d) dokument księgowy.

14. Wskaż, jaki element między innymi, musi zawierać każdy dokument księgowy:

a) oznaczenie rodzaju dowodu,
b) numer dziennika nadawczego,
c) miejsce wysłania dowodu,
d) nazwisko właściciela jednostki wystawiającej.

15. Dokumenty księgowe ze względu na podstawę wystawienia dzieli się na:

a) własne i obce,
b) zewnętrzne i wewnętrzne,
c) źródłowe i wtórne,
d) własne i wewnętrzne.

16. Odpowiedz w jakich dokumentach źródłowych nie wolno poprawiać błędów przez

skreślenie błędnej treści lub kwoty i wpisanie poprawnych danych oraz oznaczenie datą
i podpisem osoby upoważnionej:
a) własnych wewnętrznych,
b) listach płac,
c) poleceniach księgowania,
d) obcych.

17. Księgi rachunkowe uznaje się za prowadzone bezbłędnie, jeśli zostały między innymi

spełnione następujące warunki:
a) do ksiąg wprowadzono zdarzenia zachodzące w przedsiębiorstwie w sposób

umożliwiający sporządzenie deklaracji podatkowych,

b) do ksiąg wprowadzono kompletnie i poprawnie wszystkie dokumenty księgowe

zakwalifikowane do ujęcia w księgach miesiąca,

c) udokumentowanie zapisów księgowych pozwala na identyfikację dowodów i sposobu

ich ujęcia w księgach rachunkowych,

d) jeżeli nie ma w nich nieprawidłowych poprawek.

18. Podaj, czy księgi rachunkowe uznaje się za prowadzone bieżąco jeśli spełnione zostały

między innymi następujące warunki:
a) zdarzenia zachodzące w przedsiębiorstwie są w nich ewidencjonowane nie później niż

w ciągu 7 dni po otrzymaniu dowodów księgowych,

b) zdarzenia są ewidencjonowane nie później niż w ciągu 14 dni od daty dokonania

operacji,

c) zdarzenia są ewidencjonowane w dniu ich zaistnienia,
d) pochodzące z nich informacje umożliwiają w terminie sporządzenie sprawozdań

i deklaracji podatkowych.

19. Podaj poprawną nazwę konta księgowego:

a) urządzenie służące do ewidencji operacji gospodarczych,
b) urządzenie ujmujące stany zapasów aktywów i pasywów,
c) zestawienie wszystkich składników bilansu,
d) zestawienie wszystkich składników aktywów i pasywów.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

67

20. Podaj, na czym polega zasada podwójnego księgowania:

a) każdą operację gospodarczą należy zaksięgować tymi samymi kwotami, na dwóch

kontach,

b) każdą operację gospodarczą należy zaksięgować tymi samymi kwotami, na dwóch

kontach po dwóch różnych stronach,

c) każdą operację gospodarczą należy zaksięgować tymi samymi kwotami, na dwóch

kontach, jednym aktywów i jednym pasywów,

d) każdą operację należy zaksięgować na dwóch kontach.

21. Spłacono zobowiązanie wobec dostawców za zakupione towary z kredytu bankowego.

Podaj, które księgowanie tej operacji jest poprawne:

a) Dt – Zobowiązania wobec dostawców, Ct – Kredyty bankowe,
b) Dt - Kredyty bankowe, Ct – Towary,
c) Dt – Kredyty bankowe, Ct – Zobowiązania wobec dostawców,
d) Dt – Towary, Ct – Kredyty bankowe.

22. Podaj, która z poniżej wymienionych operacji powinna być zaksięgowana –

Dt – Należności od pracowników, Ct- Kasa:

a) wypłata pracownikom zaległych wynagrodzeń z kasy
b) zakup przez pracownika materiałów z wcześniej pobranej zaliczki
c) wpłata pracownika części wcześniej pobranej zaliczki do kasy
d) wypłata pracownikowi zaliczki do rozliczenia z kasy

23. Podaj elementy, które powinno zawierać między innymi zestawienie obrotów i sald kont

syntetycznych:

a) salda kont na dzień otwarcia ksiąg rachunkowych, obroty za miesiąc i narastająco od

początku roku obrotowego, salda na koniec miesiąca,

b) sumę sald na dzień otwarcia ksiąg rachunkowych, obrotów za miesiąc i narastająco od

początku roku obrotowego oraz sald na koniec poprzedniego roku,

c) symbole kont pomocniczych,
d) nazwy kont pomocniczych.

24. Podaj, jakie błędy pozwala wykryć zestawienie obrotów i sald kont syntetycznych:

a) dwukrotne zaksięgowanie tej samej operacji,
b) zaksięgowanie operacji na niewłaściwym koncie,
c) zaksięgowanie operacji gospodarczej tylko na jednym koncie,
d) zaksięgowanie operacji w niewłaściwej sumie.

25. Podaj, jakie istnieją w rachunkowości możliwości podziału kont:

a) tylko podzielność pozioma,
b) podzielność pozioma i pionowa,
c) tylko podział na konta bilansowe i pozabilansowe,
d) tylko podział na konta syntetyczne i analityczne.

26. Wskaż obowiązkowe terminy sporządzania zestawienia obrotów i sald wszystkich kont

pomocniczych:

a) na dzień zamknięcia ksiąg rachunkowych,
b) na koniec każdego miesiąca,
c) na koniec każdego kwartału,
d) na koniec każdego dnia.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

68

27. Odpowiedz, jakich błędów w zapisach księgowych nie wolno poprawiać przez skreślenie:

a) poprawek dokonuje inna osoba niż ta, która popełniła błąd księgowy,
b) błędy popełniono w zapisach księgowych dotyczących operacji sprzedaży,
c) błędy popełniono przy wpisywaniu treści operacji,
d) błędy zostały ujawnione w księgach prowadzonych przy pomocy komputera.

28. Błędny zapis operacji gospodarczej na koncie wykryty po zamknięciu okresu

obrachunkowego może być poprawiony:

a) przez storno czarne lub czerwone,
b) w miesiącu następnym, przez skreślenie z zachowaniem jego czytelności,
c) w miesiącu, którym wystąpił, przez storno czarne lub czerwone,
d) przez skreślenie błędnego zapisu.

29. Stosowanie storna czerwonego jako sposobu poprawiania błędnego zapisu księgowego

powoduje, iż konto wykazuje:

a) prawidłowe saldo, lecz zawyżone obroty,
b) prawidłowe saldo i prawidłowe obroty,
c) prawidłowe saldo i zaniżone obroty,
d) zawyżone saldo i zawyżone obroty.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

69

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i Nazwisko ................................................................................................

Organizowanie rachunkowości w przedsiębiorstwie

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr

zadania

Odpowiedź Punkty

1.

a b c d

2.

a b c d

3.

a b c d

4.

a b c d

5.

a b c d

6.

a b c d

7.

a b c d

8.

a b c d

9.

a b c d

10.

a b c d

11.

a b c d

12.

a b c d

13.

a b c d

14.

a b c d

15.

a b c d

16.

a b c d

17.

a b c d

18.

a b c d

19.

a b c d

20.

a b c d

21.

a b c d

22.

a b c d

23.

a b c d

24.

a b c d

25.

a b c d

26.

a b c d

27.

a b c d

28.

a b c d

29.

a b c d

Razem:

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

70

7. LITERATURA

1. Gierusz B.; Podręcznik samodzielnej nauki księgowania; ODDK; Gdańsk 2004
2. Frymark Rachunkowość.; Rachunkowość handlowa; WSiP; Warszawa 2002
3. Kuczyńska – Cesarz A.; Zasady rachunkowości; DIFIN; Warszawa 2005
4. Kuczyńska – Cesarz A; Elementy rachunkowości cz. I – Zasady rachunkowości; DIFIN;

Warszawa 2005 r

5. Kuczyńska – Cesarz A; Zbiór zadań z rozwiązaniami; DIFIN; Warszawa 2004 r
6. Maciejewska J.; Rachunkowość finansowa; WSiP; Warszawa 2002
7. Matuszeszewicz J., Matuszewicz P.; Rachunkowość od podstaw; Finanse - Serwis,

Warszawa 2001

8. Ustawa o rachunkowości