gornik odkrywkowej eksploatacji zloz 711[03] o1 03 n

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Janusz Górny

Stosowanie materiałów konstrukcyjnych
i eksploatacyjnych 711[03].O1.03

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
dr inż. Andrzej Figiel
dr inż. Marek Młyńczak

Opracowanie redakcyjne:
mgr Janusz Górny

Konsultacja:
mgr inż. Teresa Myszor

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 711[03].O1.03
„Stosowanie materiałów konstrukcyjnych i eksploatacyjnych”, zawartego w modułowym
programie nauczania dla zawodu górnik odkrywkowej eksploatacji złóż.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Przykładowe scenariusze zajęć

5. Ćwiczenia

5.1. Stale, staliwa i żeliwa jako materiały konstrukcyjne

5.1.1. Ćwiczenia

5.2. Metale nieżelazne i ich stopy

5.2.1. Ćwiczenia

5.3. Materiały niemetalowe

5.3.1. Ćwiczenia

5.4. Materiały eksploatacyjne

5.4.1. Ćwiczenia

5.5. Podstawowe rodzaje obróbki cieplnej i cieplno-chemicznej

5.5.1. Ćwiczenia

6. Ewaluacja osiągnięć ucznia

7. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Przekazuję Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu

zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie górnik odkrywkowej eksploatacji złóż
711[03].

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne,

−

wykaz umiejętności, jakie uczeń opanuje podczas zajęć,

−

przykładowe scenariusze zajęć,

−

propozycje ćwiczeń, które mają na celu ukształtowanie u uczniów umiejętności
praktycznych,

−

ewaluację osiągnięć ucznia,

−

wykaz literatury, z jakiej można korzystać podczas zajęć,
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze

szczególnym uwzględnieniem:

−

pokazu z objaśnieniem,

−

tekstu przewodniego,

−

metody projektów,

−

wiczeń.

Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od

samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej.

W celu przeprowadzenia sprawdzianu wiadomości i umiejętności ucznia, nauczyciel

może posłużyć się zamieszczonym w rozdziale 6 zestawem zadań testowych, zawierającym
różnego rodzaju zadania.

W tym rozdziale podano również:

−

plan testu w formie tabelarycznej,

−

punktacje zadań,

−

propozycje norm wymagań,

−

instrukcję dla nauczyciela,

−

instrukcję dla ucznia,

−

kartę odpowiedzi,

−

zestaw zadań testowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

711[03].O1

Techniczne podstawy zawodu

711[03].O1.01

Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony

przeciwpożarowej i ochrony środowiska

711[03].O1.02

Posługiwanie się dokumentacją

techniczną

711[03].O1.03

Stosowanie materiałów

konstrukcyjnych i eksploatacyjnych

711[03].O1.04

Rozpoznawanie elementów maszyn

i mechanizmów

711[03].O1.05

Analizowanie układów elektrycznych

i automatyki przemysłowej

711[03].O1.06

Stosowanie podstawowych technik wytwarzania

części maszyn

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej, uczeń powinien umieć:

−

przestrzegać zasad bezpiecznej pracy, przewidywać zagrożenia i zapobiegać im,

−

stosować jednostki układu SI,

−

wyjaśnić oznaczenia stosowane na rysunku technicznym maszynowym,

−

posługiwać się dokumentacją techniczną, Dokumentacją Techniczno-Ruchową, normami
i katalogami,

−

selekcjonować, porządkować i przechowywać informacje,

−

interpretować związki wyrażone za pomocą wzorów, wykresów, schematów, diagramów,
tabel,

−

korzystać z komputera,

−

współpracować w grupie,

−

zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami ergonomii.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej, uczeń powinien umieć:

−

scharakteryzować rodzaje i zastosowanie materiałów niemetalowych,

−

określić właściwości materiałów niemetalowych,

−

określić właściwości i zastosowanie materiałów ogniotrwałych,

−

określić właściwości metali i ich stopów,

−

wykonać badanie właściwości mechanicznych i technologicznych metali i stopów,

−

określić zastosowanie poszczególnych gatunków stali, żeliwa i staliwa,

−

rozróżnić gatunki, właściwości i zastosowanie metali nieżelaznych i ich stopów,

−

rozpoznać na podstawie oznaczenia: stal, staliwo, żeliwo, metale nieżelazne i ich stopy,

−

skorzystać z wykresu żelazo-węgiel, PN, katalogów, poradników,

−

sklasyfikować obróbkę cieplną i cieplno-chemiczną.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca

……………………………………………….

Modułowy program nauczania: Górnik odkrywkowej eksploatacji złóż.711[03]
Moduł:

Techniczne podstawy zawodu 711[03].O1

Jednostka modułowa:

Stosowanie materiałów konstrukcyjnych i eksploatacyjnych
711[03].O1.03

Temat: Oznaczanie materiałów nieżelaznych.

Cel ogólny: Ukształtowanie umiejętności rozpoznawania oznaczeń materiałów nieżelaznych.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

zdefiniować i sklasyfikować metale nieżelazne i ich stopy,

−

opisać zasady oznaczania metali nieżelaznych i ich stopów zgodnie z normami PN–EN,

−

posługiwać się katalogami materiałowymi i normami,

−

sformułować wnioski z przeprowadzonego ćwiczenia.

W czasie zajęć będą kształtowane następujące umiejętności ponadzawodowe:
–

organizowania i planowania pracy,

–

pracy w zespole,

–

oceny pracy zespołu.

Metody nauczania–uczenia się:
–

miniwykład,

–

metoda przewodniego tekstu.

Środki dydaktyczne:
–

katalogi materiałów nieżelaznych,

–

normy branżowe,

–

foliogramy,

–

rzutnik pisma,

–

literatura zgodnie z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

uczniowie pracują w grupach 2

−

3 osobowych.

Czas trwania zajęć: 1 godzina dydaktyczna.

Zadanie dla ucznia

W katalogu przedstawiono kształtowniki wykonane z różnych materiałów. Wypisz

w notatniku rodzaje wyrobów oraz materiały, z których zostały wykonane. Jaki jest skład
chemiczny tych materiałów?

Przebieg zajęć:

Faza wstępna
1. Określenie tematu zajęć.
2. Wyjaśnienie uczniom tematu, szczegółowych celów kształcenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. Wyjaśnienie uczniom zasad pracy metodą tekstu przewodniego.
4. Podział grupy uczniów na zespoły.

Faza właściwa

Praca metodą tekstu przewodniego.

Faza I: Informacje

Pytania prowadzące:

1. Jakie metale zaliczamy do metali nieżelaznych?
2. Jakie własności charakteryzują metale nieżelazne?
3. Jak oznaczamy metale nieżelazne?
4. Jak dzielimy stopy metali nieżelaznych?
5. Jak oznaczamy zawartość pierwiastków stopowych?

Faza II. Planowanie
1. Jak zidentyfikujemy rodzaj materiału?
2. Jakich katalogów użyjemy do identyfikacji?
3. Jakie pierwiastki stopowe występują w stopie?
4. W jaki sposób określimy własności mechaniczne?
5. Jak określimy zawartość pierwiastków stopowych?
6. Jak sprawdzimy poprawność wykonanej pracy?

Faza III. Ustalenie

Uczniowie:

1. określają metodę sprawdzenia własności stopu,
2. określają rodzaj materiału (zawartość pierwiastków stopowych),
3. pracując w zespołach proponują rozwiązania szczegółowe identyfikacji stopu metali

nieżelaznych,

4. konsultują wypracowane w grupie rozwiązanie z nauczycielem i wnoszą ewentualne

poprawki.

Faza IV. Wykonanie

Uczniowie:

1. dobierają katalogi i normy,
2. samodzielnie odczytują oznaczenia z katalogu materiałów nieżelaznych lub normy,
3. zapisują odczytane oznaczenia w notatniku,
4. opisują własności wybranych materiałów,

Faza V. Sprawdzanie
1. Uczniowie przygotowują się do zaprezentowania swojej pracy. Zespoły uczniów

wyznaczają lidera grupy, który dokonuje prezentacji wyników ćwiczenia.

2. Nauczyciel sprawdza poprawność wykonanych prac.

Faza VI. Analiza końcowa
Uczniowie wraz z nauczycielem wskazują, które etapy rozwiązania zadania sprawiły im
trudności. Nauczyciel powinien podsumować całe ćwiczenie, wskazać, jakie umiejętności
były ćwiczone, jakie wystąpiły nieprawidłowości i jak ich unikać na przyszłość.

Faza końcowa
Zakończenie zajęć i ocena poprawności wykonania ćwiczenie oraz aktywności uczniów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Praca domowa
Odszukaj w literaturze informacje na temat: Normalizacja i unifikacja. Na podstawie
zgromadzonych informacji sporządź w notatniku notatkę.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć, trudności
podczas realizowania zadania i zdobytych umiejętności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca

……………………………………………….

Modułowy program nauczania: Górnik odkrywkowej eksploatacji złóż.711[03]
Moduł:

Techniczne podstawy zawodu 711[03].O1

Jednostka modułowa:

stosowanie materiałów konstrukcyjnych i eksploatacyjnych
711[03].O1.03

Temat: Dobieranie środków smarnych do określonych warunków eksploatacji.

Cel ogólny: Określenia zasad dobierania środków smarnych w zależności od typu urządzenia

i warunków jego eksploatacji.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

określić występowanie tarcia,

−

określić znaczenie smarowania dla prawidłowej pracy maszyn i urządzeń,

−

dobrać smar do typu urządzenia,

−

rozróżnić rodzaje smarowania.

W czasie zajęć będą kształtowane następujące umiejętności ponadzawodowe:

−

organizowania i planowania pracy,

−

pracy w zespole,

−

oceny pracy zespołu,

−

prezentacji uzyskanych wyników.

Metody nauczania–uczenia się:

−

wykład,

−

wiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

katalogi materiałów smarnych,

−

dokumentacja techniczno-ruchowa.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

3-osobowe zespoły.

Czas trwania zajęć: 2 godziny dydaktyczne.

Przebieg zajęć:
1. Wprowadzenie.
2. Omówienie celów.
3. Plan zajęć:

A. Występowania sił tarcia:

wstęp – należy przypomnieć uczniom fizyczne podstawy występowania tarcia,

−

uczniowie określają rodzaje tarcia,

−

uczniowie objaśniają pojęcia: tarcie statyczne, tarcie kinetyczne, tarcie toczne,
tarcie ślizgowe,

−

nauczyciel prezentuje uczniom plansze przedstawiające tarcie występujące
pomiędzy elementami części maszyn i urządzeń,

−

nauczyciel wraz z uczniami analizuje tarcie w zależności od sposobu
smarowania,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

uczniowie pracując indywidualnie zapisują do zeszytu najważniejsze informacje
dotyczące tarcia.

B. Środki smarne i ich klasyfikacja:

wstęp – należy wyjaśnić uczniom znaczenie smarowania,

−

nauczyciel prezentuje rodzaje smarowania,

−

uczniowie rozpoznają smarowanie hydrostatyczne i hydrodynamiczne,

−

nauczyciel omawia techniki smarowania,

−

uczniowie wskazują inne zadania smarowania,

−

uczniowie pracując indywidualnie zapisują do zeszytu najważniejsze informacje
dotyczące tarcia.

C. Dobieranie środków smarnych na podstawie DTR maszyny:

wstęp – należy podzielić uczniów na grupy na 2–3-osobowe grupy, następnie rozdać
każdej grupie DTR maszyny lub urządzenia górniczego,

−

uczniowie w grupach na podstawie DTR określają rodzaj stosowanych środków
smarnych,

−

uczniowie w grupach na podstawie DTR tworzą listę środków smarnych,

−

uczniowie w grupach analizują zestawienie i określają właściwości
wyszczególnionych środków smarnych,

−

uczniowie wskazują związek pomiędzy warunkami pracy maszyny lub
urządzenia a stosowanymi środkami smarnymi,

−

uczniowie pracując indywidualnie zapisują do zeszytu najważniejsze informacje
dotyczące stosowanych środków smarnych.

4. Podsumowanie:

−

uczniowie określają zasady doboru środków smarnych do warunków pracy maszyny
lub urządzenia,

−

uczniowie wyjaśniają znaczenie DTR dla prawidłowej eksploatacji maszyny lub
urządzenia.

5. Ocena poziomu osiągnięć uczniów i ocena ich aktywności.

Praca domowa
Na podstawie informacji zawartych w zasobach Internetu wyszukaj informacje o smarach
stosowanych w najbardziej ekstremalnych warunkach eksploatacyjnych.
Uzyskane informacje zapisz do zeszytu.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć, trudności
podczas realizowania zadania i zdobytych umiejętności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ĆWICZENIA

5.1. Stale, staliwa i żeliwa jako materiały konstrukcyjne

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie badań organoleptycznych (za pomocą zmysłów), rozpoznaj materiały,

z których wykonane są przedmioty otrzymane od nauczyciela.

Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują indywidualnie lub w parach. Przedmioty przeznaczone do analizy

powinny być wykonane z różnych materiałów metalowych. Po zakończeniu ćwiczenia
uczniowie prezentują swoją pracę. Czas wykonania 15 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) dokładnie przyjrzeć się strukturze materiałów z których wykonane są przedmioty,
2) ocenić szacunkowo ich wagę,
3) ocenić barwę,
4) określić przypuszczalne zastosowanie przedmiotów, a tym samym warunki w jakich są

użytkowane,

5) ocenić czy widać na nich ślady korozji lub innych efektów oddziaływania środowiska,
6) określić szacunkowo twardość, elastyczność,
7) opisać zgodnie z powyższymi punktami cechy materiałów badanych,
8) zakwalifikować materiały do odpowiedniej grupy,
9) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
10) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

wiczenie praktyczne,

−

tekstu przewodniego.

rodki dydaktyczne:

–

katalogi materiałów,

−

przedmioty wykonane z różnych materiałów.

Ćwiczenie 2

Na podstawie katalogów zidentyfikuj stopy żelaza o oznaczeniach: S235JR; P235S;

C80U; 54SiCrV6. Podaj ich właściwości mechaniczne oraz maksymalną zawartość
pierwiastków stopowych.

Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują indywidualnie lub w parach. Po zakończeniu ćwiczenia uczniowie

prezentują swoją pracę. Czas wykonania 30 minut.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) odszukać w katalogach podane oznaczenia,
3) zapisać w notatniku skład chemiczny oraz właściwości mechaniczne odczytywanych

materiałów.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

wiczenie praktyczne,

–

tekstu przewodniego.

rodki dydaktyczne:

−

katalogi wyrobów metalowych,

−−−−

literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.

Ćwiczenie 3

Do magazynu dostarczono elementy stalowe z materiału R35 oraz K10. Posługując się

katalogiem zapisz w notatniku skład chemiczny i właściwości mechaniczne tych materiałów.
Do jakiego gatunku stali można zaliczyć wymienione materiały?

Tabela 1 do ćwiczenie 3 [14]

Norma

Gatunek

C [%]

Mn [%]

P max

[%]

S max

[%]

Si [%]

Cr [%]

Ni [%]

Cu max

[%]

Mo [%]

PN-80/H-
74219

R35

0,07–0,16 0,40–0,75

0,040

0,040 0,12–0,35

0,25

PN-80/H-
74219

R45

0,16–0,22 0,60–1,20

0,040

0,040 0,12–0,35

0,30

PN-80/H-
74219

R55

0,32–0,40 0,60–0,85

0,045

0,045 0,20–0,35

PN-80/H-
74219

R65

0,45–0,62 0,60–0,85

0,045

0,045 0,20–0,35

PN-80/H-
74219

18G2A

max 0,20

1,00–1,50

0,040

0,040 0,20–0,55

max 0,30

0,30

PN-H-
74252

K10

max 0,17

min 0,40

0,045

0,045 0,10–0,35 max 0,20 max 0,35

PN-H-
74252

K18

0,16–0,22

min 0,60

0,045

0,045 0,10–0,35 max 0,20 max 0,35

PN-H-
74252

16M

0,12–0,20 0,50–0,80

0,040

0,040 0,15–0,35 max 0,30 max 0,35

0,25–0,35

PN-H-
74252

15HM

0,10–0,18 0,40–0,70

0,040

0,040 0,15–0,35

0,7–1,00 max 0,35

0,40–0,55

PN-H-
74252

10H2M

0,08–0,15 0,40–0,60

0,030

0,030 0,15–0,50 2,00–2,50 max 0,30

0,90–1,10

PN-H-
74252

13HMF

0,10–0,18 0,40–0,70

0,040

0,040 0,15–0,35 0,30–0,60 max 0,30

0,50–0,65

PN-H-
74252

20H12M
1F

0,17–0,23 0,40–0,80

0,035

0,035 0,10–0,50 11,0–12,5 0,30–0,80

0,80–1,20

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela 2 do ćwiczenie 3 [9]

Norma

Gatunek

Min. granica

plastyczności Re

[MPa] min

Wytrzymałość na

rozciąganie Rm

[MPa]

Wydłużenie przy

zerwaniu A

min

[%]

PN-80/H-74219

R35

235

345

PN-80/H-74219

R45

255

440

PN-80/H-74219

R55

295

540

PN-80/H-74219

R65

380

640

PN-80/H-74219

18G2A

350

510

PN-H-74252

K10

235

360-480

25/23

PN-H-74252

K18

255

440-540

21/19

PN-H-74252

16M

285

450-600

22/20

PN-H-74252

15HM

295

440-590

22/20

PN-H-74252

10H2M

265

450-600

20/18

PN-H-74252

13HMF

365

490-690

20/28

PN-H-74252

20H12M1F

490

690-840

17/14

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia, nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania. Uczniowie pracują samodzielnie. Po wykonaniu ćwiczenia wybrany
przez nauczyciela uczeń prezentuje swoją pracę. Czas wykonania ćwiczenie 20 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zapisać w notatniku skład chemiczny oraz właściwości mechaniczne stali,
3) przyporządkować gatunki stali,
4) zaprezentować wyniki ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−−−−

pokaz z objaśnieniem,

−−−−

wiczenie praktyczne.

rodki dydaktyczne:

−−−−

katalog wyrobów metalowych,

−−−−

literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.

Ćwiczenie 4

Odczytaj z PN i katalogów właściwości i zastosowanie następujących staliw i żeliw:

–

L35GN,

–

L16M,

–

L100AGM,

–

100,

–

400-18,

–

350.

Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują indywidualnie lub w parach. Po zakończeniu ćwiczenia uczniowie

prezentują swoją pracę. Czas wykonania 30 minut.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z treścią ćwiczenia,
2) zapoznać się z otrzymanymi normami i katalogami,
3) odszukać podane gatunki staliw i żeliw,
4) zapisać właściwości i zastosowania tych gatunków,
5) zaprezentować efekt swojej pracy nauczycielowi.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

wiczenie praktyczne,

–

tekst przewodni.

rodki dydaktyczne:

−−−−

PN i katalogi zawierające informacje o staliwach i żeliwach,

−−−−

arkusze papieru,

−−−−

literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.

Ćwiczenie 5

Wykonaj przy pomocy twardościomierza Brinella pomiar twardości stali o małej

zawartości węgla.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia, nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania. Uczniowie pracują w grupach 2–3-osobowych. Po wykonaniu
ć

wiczenia wybrany przez nauczyciela uczeń prezentuje swoją pracę. Czas wykonania

wiczenie 30 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z instrukcją obsługi twardościomierza Brinella,
2) nałożyć na talerzyk jarzma ciężarki odpowiadające wymaganemu obciążeniu,
3) zamocować odpowiednią kulkę,
4) położyć badaną próbkę na stoliku,
5) podnieść stolik z próbką do zetknięcia się z kulką,
6) napompować olej zwiększając nacisk do momentu uzyskania właściwego nacisku na

manometrze,

7) utrzymać ciśnienie przez wymagany dla próby czas,
8) zmierzyć średnicę odcisku w dwóch prostopadłych do siebie kierunkach z dokładnością

do 0,01 mm,

9) odczytaj twardość.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

wiczenie praktyczne.

rodki dydaktyczne:

−

twardościomierz Brinella,

−

instrukcja obsługi urządzenia,

−

mikroskop lub lupa odczytowa,

−

kalkulator.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.2. Metale nieżelazne i ich stopy

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Odczytaj z PN i katalogów właściwości i zastosowanie następujących stopów: B555,

B1010, M90, BM123, PA6.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia, nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania. Uczniowie pracują samodzielnie. Po wykonaniu ćwiczenia wybrany
przez nauczyciela uczeń prezentuje swoją pracę. Czas wykonania ćwiczenie 20 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z treścią ćwiczenia,
2) zapoznać się z otrzymanymi normami i katalogami,
3) odszukać podane gatunki stopów,
4) zapisać właściwości i zastosowania tych stopów,
5) zaprezentować efekt swojej pracy nauczycielowi.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

wiczenie praktyczne.

rodki dydaktyczne:

−−−−

PN i katalogi zawierające informacje o stopach metali nieżelaznych,

−−−−

arkusze papieru,

−−−−

literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.

Ćwiczenie 2

Odszukaj w PN i katalogach stopy CuAl9Fe3, CuMn12Ni3, SnSb8Cu3, wypisz ich skład

chemiczny oraz właściwości i zastosowanie.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania. Uczniowie pracują samodzielnie. Po wykonaniu ćwiczenia wybrany
przez nauczyciela uczeń prezentuje swoją pracę. Czas wykonania ćwiczenia 20 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) dobrać partnerów do pracy w grupie,
2) zapoznać się treścią ćwiczenia,
3) zapoznać się z otrzymanymi normami i katalogami,
4) podzielić pracę na poszczególnych członków grupy,
5) odszukać odpowiednie gatunki stopów metali kolorowych
6) zapisać właściwości i zastosowania tych stopów,
7) uporządkować w grupie odnalezione informacje,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8) zaprezentować efekty pracy grupy na forum grupy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−−−−

pokaz z objaśnieniem,

−−−−

wiczenie.

rodki dydaktyczne:

−−−−

PN i katalogi zawierające informacje o stopach metali nieżelaznych,

−−−−

arkusze papieru,

−−−−

literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.

Ćwiczenie 3

Na podstawie katalogów zidentyfikuj stopy metali nieżelaznych o oznaczeniach:

EN AC–AlSi9; EN–MCMgAl8Zn1; ZP16. Określ ich właściwości mechaniczne i podaj
zawartość poszczególnych pierwiastków.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni fragment rozdziału Materiał nauczania. Uczniowie pracują w grupach. Czas
wykonania ćwiczenia 20 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) odszukać w katalogach podane oznaczenia,
3) zapisać w notatniku skład chemiczny oraz właściwości mechaniczne odczytywanych

materiałów,

4) zaprezentować wyniki ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−−−−

pokaz z objaśnieniem,

−−−−

wiczenie.

rodki dydaktyczne:

−−−−

katalogi wyrobów metalowych,

−−−−

literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.3. Materiały niemetalowe

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wskaż zastosowanie żywicy epoksydowej.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia, nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania. Uczniowie pracują samodzielnie. Po wykonaniu ćwiczenia wybrany
przez nauczyciela uczeń prezentuje swoją pracę. Czas wykonania ćwiczenie 10 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wymienić zalety i wady żywicy epoksydowej,
2) wskazać zastosowanie żywicy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

wiczenie praktyczne.

rodki dydaktyczne:

−−−−

literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.

Ćwiczenie 2

Odczytaj z PN i katalogów po 2 rodzaje termoplastów, zapisz ich cechy charakterystyczne.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni fragment rozdziału Materiał nauczania i zapoznać się z katalogami. Uczniowie
pracują samodzielnie. Czas wykonania ćwiczenia 20 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z treścią ćwiczenia,
2) zapoznać się z otrzymanymi normami i katalogami,
3) odszukać tworzywa sztuczne termo- i duroplasty,
4) wypisać po dwa z nich,
5) zaprezentować efekt swojej pracy nauczycielowi.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−−−−

pokaz z objaśnieniem,

−−−−

wiczenie.

rodki dydaktyczne:

−−−−

PN i katalogi zawierające informacje o tworzywach sztucznych,

−−−−

arkusze papieru,

−−−−

literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 3

Odszukaj w PN i katalogach temperatury przetwarzania, ciężar właściwy, skurcz

przetwórczy następujących tworzyw sztucznych: PP, ABS, PE, PS.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni fragment rozdziału Materiał nauczania i zapoznać się z katalogami. Uczniowie
pracują samodzielnie. Czas wykonania ćwiczenia 20 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) dobrać partnerów do pracy w grupie,
2) zapoznać się treścią ćwiczenia,
3) zapoznać się z otrzymanymi normami i katalogami,
4) podzielić pracę na poszczególnych członków grupy,
5) odszukać odpowiednie tablice,
6) zapisać potrzebne informacje,
7) uporządkować odnalezione informacje,
8) zaprezentować efekty pracy grupy na forum grupy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−−−−

pokaz z objaśnieniem,

−−−−

wiczenie.

rodki dydaktyczne:

−−−−

PN i katalogi zawierające informacje o tworzywach sztucznych,

−−−−

arkusze papieru,

−−−−

literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.4.

Materiały eksploatacyjne

5.4.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie DTR maszyny zaznacz, które materiały smarne należy zastosować.

Rodzaj smaru

zastosowanie

oliwa

olej rycynowy

smary roślinne

olej rzepakowy i lniany

sadło

olej kostny

tran wielorybi

tran delfinowy

smary zwierzęce

łój

oleje izolacyjne

oleje turbinowe

oleje wrzecionowe

oleje maszynowe

smary mineralne (oleje czyste

z ropy naftowej, rafinowane

z węgla brunatnego i z węgla

kamiennego, rafinowane

elektrycznie)

oleje silnikowe

smary cylindrowe

smary osiowe wagonowe

smary stale Tovotta

wazelina techniczna

smary mineralne

kalipsol

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni fragment rozdziału Materiał nauczania. Przed przystąpieniem do realizacji
ć

wiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres i techniki wykonania. Uczniowie pracują

samodzielnie. Po wykonaniu ćwiczenia wskazany przez nauczyciela uczeń prezentuje swoją
pracę. Czas wykonania ćwiczenia 10 minut.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeanalizować DTR maszyny,
2) wyselekcjonować zalecane środki smarne,
3) zaznaczyć w tabeli typy zalecanych środków smarnych,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

wiczenie.

rodki dydaktyczne:

−−−−

DTR maszyny lub urządzenia,

−−−−

literatura wskazana przez nauczyciela,

Ćwiczenie 2

Korzystając z katalogu dobierz materiał uszczelniający do wykonania uszczelki pompy

hydraulicznej.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni fragment rozdziału Materiał nauczania. Uczniowie pracują samodzielnie. Po
wykonaniu ćwiczenia wskazany przez nauczyciela uczeń prezentuje swoją pracę. Należy
zwrócić uwagę na umiejętność wyszukiwania informacji w normach i poradniku. Czas
wykonania ćwiczenia 10 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) odszukać w katalogu materiały uszczelniające do pompy hydraulicznej,
3) zanotować wyniki w notatniku,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

wiczenie.

rodki dydaktyczne:

−−−−

katalog materiałów uszczelniających,

−−−−

literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.5. Podstawowe rodzaje obróbki cieplnej i cieplno-chemicznej

5.5.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wyznacz na podstawie uproszczonego wykresu Fe–Fe

C temperaturę hartowania stali

niestopowej o zawartości 0,5% C.

Rysunek do ćwiczenia 1 [6, s. 18]

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni fragment rozdziału Materiał nauczania. Przed przystąpieniem do realizacji
ć

wiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres i techniki wykonania. Uczniowie pracują

samodzielnie. Po wykonaniu ćwiczenia wskazany przez nauczyciela uczeń prezentuje swoją
pracę. Czas wykonania ćwiczenia 10 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przygotować stanowisko do wykonania ćwiczenia,
2) odszukać na wykresie Fe–Fe

C skład chemiczny stali 0,5% C i poprowadzić od niego

linię prostopadłą do przecięcia z linią GS,

3) odczytać temperaturę przemiany A

– 760°C (1033 K),

4) dodać 30°C do odczytanej temperatury; jest to temperatura do której należy nagrzać stal,

aby uzyskać austenit,

5) wybrać ośrodek chłodzący, (zwrócić uwagę na szybkość chłodzenia) zapewniający

uzyskanie struktury martenzytycznej,

6) przedstawić wynik ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

wiczenie.

rodki dydaktyczne:

−

uproszczony wykres Fe–Fe

−

literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Wyznacz na podstawie uproszczonego wykresu Fe–Fe

C temperaturę wyżarzania

normalizującego dla stali niestopowej o zawartości 0,4% C i 1,2% C.

Rysunek do ćwiczenia 2 [6, s. 18]

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przygotować stanowisko do wykonania ćwiczenia,
2) odszukać na osi składników wykresu Fe–Fe

C zawartość 0,4% C i poprowadzić od niego

linię prostopadłą do przecięcia z linią GS,

3) odczytać temperaturę przemiany A

przez poprowadzenie z punktu przecięcia linii

prostopadłej do skali temperatur – 820°C (1093 K),

4) dodać 30°C (K) i otrzymujemy temperaturę 850°C (1123 K), do której należy nagrzać

stal 0,4%, aby uzyskać austenit,

5) wybrać ośrodek chłodzący, zapewniający otrzymanie struktury perlityczno-ferrytyczną,
6) postępować podobnie przy odczytywaniu temperatury austenityzacji stali o zawartości

1,2% C,

7) określić temperaturę nagrzewania stali niestopowej o zawartości 0,4% C i 1,2% C
8) przedstawić wyniki ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

wiczenie.

rodki dydaktyczne:

−

uproszczony wykres Fe–Fe

−−−−

literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

TEST 1
Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Stosowanie materiałów
konstrukcyjnych i eksploatacyjnych”

Test składa się z zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1–15 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 16–20 są poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 8 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 12 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 15 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym 4 z poziomu ponadpodstawowego

Klucz odpowiedzi: 1. c, 2. a, 3. a, 4. b, 5. b, 6. b 7. b, 8. b, 9. a, 10. a, 11. c,

12. a, 13. a, 14. a, 15. b, 16. d, 17. b, 18. a, 19. a, 20. a.

Plan testu

zad.

Cel operacyjny

(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1. Sklasyfikować własności materiałów

2. Rozróżnić stopy żelaza z węglem

3. Rozpoznać rodzaje odkształceń

4. Rozpoznać składniki stopowe

5. Scharakteryzować materiały cierne

6. Rozpoznać skład żeliwa

Rozpoznać metody badania twardości

Wyjaśnić pojęcie kompozytu

Określić skład gumy

10.

Sklasyfikować stale według składu chemicznego

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11. Określić strukturę żeliwa sferoidalnego

12.

Określić właściwości termoplastów

13. Określić proces formowania elementów

z proszków metali

14. Określić skład cermetali

15. Wskazać składniki gumy

16.

Określić wpływ składników na własności olejów
i smarów

17. Wskazać oznaczenia pierwiastków stopowych

18. Zinterpretować oznaczenia stali do nawęglania

19. Wskazać elementy drewna na podstawie jego cech

20. Zinterpretować oznaczenie smarów

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej

jednotygodniowym.

2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Przygotuj odpowiednią liczbę testów.
5. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
6. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.
7. Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.
8. Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.
9. Kilka minut przed zakończeniem testu przypomnij uczniom o zbliżającym się czasie

zakończenia udzielania odpowiedzi.

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań o różnym stopniu trudności. Wszystkie zadania są zadaniami

wielokrotnego wyboru i tylko jedna odpowiedź jest prawidłowa.

5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi – zaznacz prawidłową

odpowiedź znakiem X (w przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć
kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową).

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego

rozwiązanie na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny. Trudności mogą
przysporzyć Ci zadania: 16–20, gdyż są one na poziomie trudniejszym niż pozostałe.
Przeznacz na ich rozwiązanie więcej czasu.

8. Czas trwania testu – 30 minut.
9. Maksymalna liczba punktów, jaką można osiągnąć za poprawne rozwiązanie testu

wynosi 20.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja dla ucznia,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Przewodność elektryczną zaliczamy do własności

b) chemicznych.
c) technologicznych.
d) fizycznych.
e) mechanicznych.

2. Stalą nazywamy stop żelaza z węglem o

a) zawartości węgla do 2% poddany obróbce plastycznej.
b) zawartości węgla powyżej 2% poddany obróbce plastycznej.
c) dowolnej zawartości węgla poddany obróbce plastycznej
d) zawartości węgla 4,6% nie poddany obróbce plastycznej.

3. Odkształceniem plastycznym nazywamy

a) zmianę kształtu ciała pod wpływem działającego obciążenia bez powrotu tego ciała

do poprzedniej postaci po ustąpieniu tego obciążenia.

b) zmianę kształtu i wymiarów ciała z powrotem do poprzedniej postaci po ustąpieniu

obciążenia.

c) odkształcenie, przy którym następuje destrukcja ciała.
d) odkształcenie przy którym występuje tylko naprężenie normalne.

4. Stop CuZn10Sn zawiera 10%

a) miedzi.
b) cynku.
c) cynku i miedzi.
d) cyny.

5. Najtwardszym materiałem ściernym jest

a) korund.
b) diament.
c) kwarc.
d) karborund.

6. śeliwo to

a) techniczny stop żelaza o zawartości węgla powyżej 2%.
b) stop żelaza z węglem i innymi pierwiastkami o zawartości węgla ponad 2%

stosowany w postaci odlewów.

c) mieszanina eutektyczna.
d) stop żelaza o zawartości węgla 3,2% i temperaturze 1243°C.

7. Metoda Brinella służy do pomiaru

a) wytrzymałości na rozciąganie.
b) twardości.
c) udarności.
d) sprężystości.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8. Kompozyt powstaje poprzez

a) połączenie dwóch jednakowych materiałów.
b) połączenie dwóch lub wielu różnych materiałów.
c) stopienie dwóch materiałów.
d) zlutowanie dwóch materiałów.

9. Uszczelnienia gumowe bazują na

a) kauczuku.
b) polichlorku winylu.
c) etylenie.
d) propylenie.

10. Według składu chemicznego stale dzielimy na

a) niestopowe i stopowe.
b) walcowane i odlewane.
c) ciągnione i łuszczone.
d) odlewane i kute.

11. śeliwa sferoidalne nazywane są tak, dlatego że

a) są odlewane w postaci kulek.
b) mają postać kul pustych w środku.
c) grafit wydziela się w postaci kulek.
d) są odporne na działanie atmosfery.

12. Termoplasty to tworzywa sztuczne, które

a) miękną podgrzane do wysokiej temperatury.
b) są plastyczne w temperaturze pokojowej.
c) miękną ochłodzone do niskich temperatur.
d) są plastyczne aż do wypaleniu w piecu.

13. Elementy z proszków metali kształtuje się przez

a) spiekanie w wysokiej temperaturze pod wysokim ciśnieniem.
b) odlewanie się do form.
c) sklejanie żywicami.
d) walcowanie na gorąco.

14. Cermetale to

a) materiały metalowo-ceramiczne.
b) metale powlekane ceramiką.
c) materiały metalowe służące do uszczelniania.
d) metale pokryte korozją.

15. Głównym składnikiem gumy jest

a) kauczuk.
b) sadza.
c) sulfonamidy.
d) środki spieniające.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16. Oleje i smary o niskiej temperaturze krzepnięcia nie powinny zawierać

a) grafitu.
b) nafty.
c) benzyny.
d) węglowodorów parafiny.

17. Dodatek krzemu do stali oznacza się literą

a) W.
b) S.
c) C.
d) U.

18. Stale do nawęglania mają następujące oznaczenia

a) 15H, 16HG, 15HN.
b) 30G2, 45H, 35HM.
c) 38HMJ.
d) St6, 45, 1.2343.

19. Najwartościowszy element drewna stosowany w technice to

a) łyko.
b) rdzeń.
c) biel i twardziel.
d) deska.

20. Smar maszynowy 1 przeznaczony jest do smarowania

a) lekko obciążonych powierzchni ślizgowych o temperaturze pracy do 50°C,
b) średnio obciążonych powierzchni ślizgowych o temperaturze pracy do 60°C,
c) silnie obciążonych łożysk ślizgowych o temperaturze pracy do 140°C,
d) silnie obciążonych łożysk ślizgowych o temperaturze pracy do 200°C,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ……………………………………………………..

Stosowanie materiałów konstrukcyjnych i eksploatacyjnych

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

TEST 2

Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Stosowanie
materiałów konstrukcyjnych i eksploatacyjnych”

Test składa się z zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1–15 są poziomu podstawowego,

−

zadania 16–20 są poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 8 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 12 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 15 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym 4 z poziomu ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. a, 2. b, 3. a, 4. a, 5. a, 6. b, 7. a, 8. a, 9. a, 10. a, 11. c,

12. d, 13. c, 14. a, 15. b, 16. c, 17. d, 18. a, 19. d, 20. b.

Plan testu

zad.

Cel operacyjny

(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1. Rozróżnić stopy żelaza z węglem

2. Rozróżnić stopy metali nieżelaznych

3. Określić właściwości metali

4. Wyjaśnić pojęcie udarności

5. Wyjaśnić pojęcie skrawalności

6. Określić zawartość wykresu żelazo-węgiel

Wskazać cel stosowania metod
wytrzymałościowych

Rozróżnić stopy metali nieżelaznych

Rozpoznać oznaczenia stali

10.

Sklasyfikować stale

11. Sklasyfikować żeliwa ciągliwe

12. Rozpoznać strukturę żeliwa

13. Sklasyfikować mosiądze

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14. Określić zastosowanie brązów

15. Wyjaśnić powstawanie gumy

16. Zinterpretować pojęcie tworzywa

kondensacyjnego

17. Określić skład cermetali

18. Wskazać wady cermetali

19. Określić skład olejów i smarów

20.

Wskazać wady drewna jako materiału
konstrukcyjnego

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej

jednotygodniowym.

zakończenia udzielania odpowiedzi.

Instrukcja dla ucznia

wielokrotnego wyboru i tylko jedna odpowiedź jest prawidłowa.

5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi – zaznacz prawidłową

odpowiedź znakiem X (w przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć
kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową).

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny. Trudności mogą przysporzyć Ci
zadania: 16–20, gdyż są one na poziomie trudniejszym niż pozostałe. Przeznacz na ich
rozwiązanie więcej czasu.

8. Czas trwania testu – 30 minut.
9. Maksymalna liczba punktów, jaką można osiągnąć za poprawne rozwiązanie testu

wynosi 20.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja dla ucznia,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Stalą nazywamy stop żelaza z węglem o

a) zawartości węgla do 2% poddany obróbce plastycznej.
b) zawartości węgla powyżej 2% poddany obróbce plastycznej.
c) dowolnej zawartości węgla poddany obróbce plastycznej.
d) zawartości węgla 4,6% nie poddany obróbce plastycznej.

2. Mosiądzem nazywamy stop

a) cynku i aluminium.
b) magnezu i cynku.
c) miedzi i cynku.
d) aluminium, miedzi i magnezu.

3. Metalem odpornym na korozję jest

a) platyna.
b) aluminium.
c) cynk.
d) ołów.

4. Udarność to

odporność materiału na uderzenia.

odporność na odkształcenia trwałe.

podatność na odkształcenia.

podatność na kształtowanie.

5. Skrawalność to

podatność na obróbkę skrawaniem.

odporność na obróbkę skrawaniem.

zdolność do wypełniania formy.

zdolność do obrabiania innych materiałów.

6. Wykres żelazo-węgiel obrazuje

przemiany stali przy zmianie ciśnienia.

przemiany w czasie nagrzewania lub chłodzenia zachodzące w stopach żelaza.

wpływ dodatków stopowych na twardość stali.

zmiany struktury stali pod wpływem obciążenia.

7. Metoda Rockwella służy do pomiaru

wytrzymałości na rozciąganie.

twardości.

udarności.

sprężystości.

8. Zaznacz prawdziwe zdanie

Elektron to stop magnezu, aluminium, cynku.

Znale to stopy aluminium, krzemu, magnezu.

Durale to stopy cynku, miedzi, magnezu.

Mosiądze to stopy miedzi, aluminium, magnezu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9. Oznaczenie stali węglowych konstrukcyjnych to

a) St3, St0, 10, MSt6.
b) 45HN, 38HMJ, 20HGS, 18HGT.
c) AK9, Zl200, B1010.
d) PP, PA, PET, ABS.

10. Stale wg składu chemicznego dzielimy na

a) uspokojone i nieuspokojone.
b) podstawowe i jakościowe.
c) niestopowe i stopowe.
d) podstawowe i specjalne.

11. śeliwa ciągliwe dzielimy na

a) stopowe i węglowe.
b) szare i czarne.
c) białe, czarne i perlityczne.
d) sferoidalne i żaroodporne.

12. Zdjęcie przedstawia strukturę żeliwa

a) szarego ferrytyczno-perlitycznego.
b) szarego nie trawionego.
c) sferoidalnego ferrytycznego.
d) sferoidalnego perlitycznego.

13. Mosiądze dzielimy na

a) miękkie i twarde.
b) plastyczne i kruche.
c) odlewnicze i do obróbki plastycznej.
d) stopowe i aluminiowe.

14. Brązy krzemowe stosuje się na

a) sprężyny talerzowe.
b) rurki manometryczne.
c) łożyska ślizgowe.
d) elementy żaroodporne.

15. Guma jest produktem

a) polimeryzacji.
b) wulkanizacji.
c) odlewania.
d) spieniania.

16. Tworzywa kondensacyjne inaczej zwane są

a) termoplastami.
b) elastomerami.
c) duroplastami.
d) plastomerami.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17. Główne składniki elementów wykonanych z proszków metali to

a) proszek metalu, środek poślizgowy i składniki stopowe.
b) proszek metalu, barwnik i utwardzacz.
c) proszek metalu, barwnik i spoiwo.
d) proszek metalu, spoiwo i środek spieniający.

18. Wadą cermetali jest

a) niska wytrzymałość i kruchość.
b) waga.
c) mała odporność na ścieranie.
d) niska temperatura pracy.

19. Oleje i smary o niskiej temperaturze krzepnięcia nie powinny zawierać

a) grafitu.
b) nafty.
c) benzyny.
d) węglowodorów i parafiny.

20. Wadą wszystkich gatunków drewna jest

a) twardość.
b) higroskopijność.
c) wytrzymałość.
d) cena.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ……………………………………………………..

Stosowanie materiałów konstrukcyjnych i eksploatacyjnych

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7. ITERATURA

1. Bożenko L.: Maszynoznawstwo dla szkoły zasadniczej. WSiP, Warszawa 1998
2. Dobrzański L.: Metalowe materiały inżynierskie. WNT, Warszawa 2004
3. Dobrzański L.: Metaloznawstwo i obróbka cieplna. WSiP, Warszawa 1997
4. Górecki A.: Technologia ogólna. Podstawy technologii mechanicznych. WSiP,

Warszawa 2005

5. Mac S.: Obróbka metali z materiałoznawstwem. WSiP, Warszawa 1999
6. Wielgoławski M.: Nowe blachy w nadwoziu. Auto Moto Serwis 5/2006
7. Zwora J.: Podstawy technologii maszyn. WSiP, Warszawa 2001
8. www.home.agh.edu.pl
9. www.szymkrzysztof.republika.pl
10. www.thyssenkrupp-energostal.pl

Literatura metodyczna

1. Dretkiewicz-Więch J.: ABC nauczyciela przedmiotów zawodowych. Operacyjne cele

kształcenia. Zeszyt 32. CODN, Warszawa 1994

2. Niemierko B.: Pomiar wyników kształcenia. WSiP, Warszawa 2004