Góry pod powiekami

10.01.2000, MR

ROZMOWA

Wojtek Kurtyka, wybitny polski wspinacz

MONIKA ROGOZIŃSKA: Alpiniści zachodni uważają, że jesteś największym polskim
wspinaczem, nasi zaś na ogół twierdzą to samo, tyle że po kryjomu, gdyż nie umieją
jasno umotywować tej opinii. Dzięki znajomości języków kształtowałeś poglądy na temat
polskiego alpinizmu na Zachodzie. Co zrobiłeś w himalaizmie, że masz taką pozycję?

WOJTEK KURTYKA: Twoje pytanie i postawa nawiązują do tego, co jest dziś największą
trucizną - skrajnego egocentryzmu, kultu rywalizacji, wyścigów. Nie interesuje mnie to. Jeżeli
zaś budzę pozytywne emocje tym, co robiłem w górach, to znaczy, że moje życie nie jest
zmarnowane.

Nie zależy ci na nagłaśnianiu własnych dokonań?

Wbrew pozorom bardzo się cieszę na taki pozytywny oddźwięk, ale z drugiej strony głęboko
siedzi we mnie odruch buntu wobec bycia wstawianym do jakichkolwiek tabel, przekładania
ludzkiej aktywności na listy rankingowe. Ten obłąkany kult gwiazdorstwa uważam za wielkie
oszustwo, straszną skazę na współczesności. Uzależnienie od czegokolwiek - czy to będzie
alkohol, narkotyki, kobieta, krótki błysk sławy, czy gonitwa za pieniędzmi - czyni człowieka
niewolnikiem.

Jesteś uzależniony od gór?

Tak, ale to jest jakby inna kategoria, co mnie usprawiedliwia. To uzależnienie jest dokładnie
tą samą sprawą, co uzależnienie poety od własnej twórczości. Natura satysfakcji, którą my
alpiniści przeżywamy, jest dokładnie taka sama, jak ta wynikająca z napisania wiersza czy
namalowania obrazu. Alpinizm jest niesłychanie bogatą, złożoną sztuką, kierowaną przez tę
samą energię twórczą tkwiącą zresztą w całej przyrodzie. Jest rodzajem twórczości
przesiąkniętej estetyzmem (uroda natury), sportem i mistycyzmem, która stanowi pełną
realizację naszego życia. Dramat polega na tym, że, niestety, łatwo się zabić. Bo kreatywność
jest jedynym źródłem satysfakcji, nawet jeżeli przynosi cierpienie, nawet jeżeli kosztuje
życie, jak w przypadku alpinizmu, nawet jeżeli kosztuje samobójstwo, jak w przypadku van
Gogha, nawet jeżeli kosztuje kompletną ruinę życia rodzinnego i wszelkiego innego, jak w
przypadku wielu polityków czy biznesmenów. Ja akurat marzenia górskie mam pod
powiekami. To jest mój oddech, moje życie.

Słyniesz z górskich obsesji, z atakowania wielokrotnie tych samych upatrzonych ścian
czy grani. Zachodnie urwisko K2, drugiego szczytu świata, próbowałeś przejść pięć
razy, w tym trzy z Erhardem Loretanem.

Bywało, że w ogóle nie tknęliśmy ściany. Na przykład, na 56 dni spędzone w bazie śnieg nie
padał tylko dwa. Ostatnim razem, kiedy podeszliśmy pod nią, Loretan rozłożył ręce i
powiedział: "Nieee... chyba nie damy rady" i zawrócił. A Erhard jest niebywałym fenomenem
fizycznym. To jedyny człowiek w górach, przy którym naprawdę muszę się wytężać i zawsze

zostaję gdzieś z tyłu. Jego postawę w tej sytuacji uważam jednak za pewien niedostatek u
alpinisty.

W przypadku Loretana widziałabym ogromną intuicję i instynkt.

Może. Jeśli chodzi o K2, to chyba miał rację, ale z ostatniej wyprawy na grań Mazeno na
Nanga Parbat nie powinien się wycofywać.

To twoja kolejna obsesja. Ile razy próbowałeś przejść tę dwudziestokilkumetrową grań?

Trzy. Pierwsza próba skończyła się skręceniem kostki przez Douga Scotta. Po pięciu dniach
od założenia bazy poszliśmy na spacer dla aklimatyzacji na banalny szczycik. Weszliśmy
łatwym kuluarem niemal z rękami w kieszeniach. W drodze powrotnej Doug spadł z lawiną i
skręcił kostkę. Nie zdołaliśmy nawet tknąć Mazeno.

Jak ściągnęliście stamtąd Scotta? Kiedy w Karakorum złamał sobie nogi, też w
kostkach, czołgał się 7 km do bazy.

Tak się tego nauczył, że robi to na zawołanie. Ściągnąłem do pomocy obsługę bazy. Z
Erhardem mieliśmy naprawdę dużą szansę na przejście grani, ale on był zdecydowanie na nie.
No cóż, jeśli miał przeczucie naszej śmierci, to jest usprawiedliwiony.

Czy twoje górskie fascynacje rodzą się tak, jak to bywa z miłością do kobiety - od
pierwszego wejrzenia?

Często właśnie tak. Grań Mazeno po raz pierwszy widziałem z samolotu, lecąc ze Skardu do
Islamabadu. Nanga Parbat leży z boku jak na dłoni. Chciałem za wszelką cenę ją
sfotografować. Poprosiłem stewarda, żeby mnie wpuścił do kabiny. Pilot spytał: "Którą grań
chcesz sfotografować?" Pokazałem: "Tą długą do wierzchołka." "Ano dobrze" - powiedział i
skręcił bez uprzedzenia z kursu pod kątem prostym, żeby wlecieć do kotła Diamir. Na
pokładzie było kilkudziesięciu pasażerów. Pochylił samolot tak, że straciłem grań z oczu, w
ogóle zwariowałem ze strachu. A on zrobił pętlę w dolinie.

Dlaczego właśnie ta grań w morzu gór tak cię zachwyciła?

Jest kwintesencją przygody himalajskiej, formacją o wielu niewiadomych, nieprzewidywalną,
zmuszającą do całkowitego i ufnego powierzenia siebie górze. To jest tak pasjonujące jak
trawersowanie antarktyczne, gdzie idzie się wiele dni, mnóstwo się dzieje, przezwycięża się
kolejne bariery własnego zmęczenia, odkrywa nowe partie terenu. Przy czym alpinista, który
idzie granią, ma cały świat przed sobą. To jest piękne. Podobnie wspaniałe było
trawersowanie Broad Peaków z Jurkiem Kukuczką. Mam karteczkę od Japończyków, którzy
dokonali drugiego przejścia naszej drogi cztery lata temu. Chłopak pisze w niej, że takie
wspinanie granią jest cudowne i na każdym kroku czuje się obecność Boga. Sporo
nawiedzeńców chodzi po górach, do pewnego stopnia i siebie do nich zaliczam. Dziwisz się?

Nie, to przecież naturalne mistyczne odczucie, dlatego w tak wielu kulturach góry są
siedzibą bóstw. W górach łatwo się modli, rozmawia z Bogiem. W literaturze odkrył to
romantyzm. Skoro mowa o literaturze... Wielki angielski alpinista, Chris Bonington,
zaprosił ciebie wraz z całą plejadą międzynarodowych gwiazd, żebyś napisał rozdział do
książki "Wielkie wspinaczki. Osobiste relacje najwybitniejszych ludzi gór", której był

redaktorem. Zrobiłeś to. Wyjaśniłeś Zachodowi, że polski himalaizm zaistniał dzięki
przemytowi.

Oburzona jesteś? Czy zdajesz sobie sprawę, że opisałem skromniuteńki rąbek. Chyba
widziałaś sklepy w Kathmandu nabite przez pewien okres polskim towarem: zupami w
proszku, konserwami, kremami "Nivea", tandetą sportowo-sprzętową z PRL.

Widziałam.

W drugiej połowie lat 80. szły z Polski całe ciężarówki. Wyprawa zaczynała się od jednego
wielkiego bazaru. Przecież to było cudne, niebywałe zjawisko radzenia sobie w sytuacji
zdawałoby się beznadziejnej, kiedy pensja wynosiła 30 dolarów, a wyprawa tysiące. Nie mam
z tego powodu uczucia fałszywego wstydu. Uważam, że to był dowód przebojowości
Polaków i kreatywny przejaw mądrego postępowania. Nie było innej możliwości. Tak
należało robić i w tym momencie Polacy wspaniale przeszli intensywną szkołę kapitalizmu.

Kukuczka przyznał, że w pewnym okresie byłeś inspiratorem jego alpinistycznej pasji.
Ale to do niego pisano wiersze: "O Kukuczko! Piękny wzorze/jak dla ojczyzny
pracować/Wszyscy - zuchy i harcerze/Pragną ciebie naśladować." Nie żal ci?

Ten problem nie istnieje. Jurek był dla mnie kimś niezwykłym, kwintesencją niebywałej
energii ludzkiej, inspiracją. W trudnych sytuacjach wracam pamięcią do jego osoby i to mi
pomaga.

W jaki sposób?

Po prostu pamięć jego dzielności jest dla mnie wskazówką.

Tworzyliście przez cztery lata niesamowity zespół. Jeden - szczupły, znerwicowany
intelektualista, wegetarianin, poszukujący ukojenia w buddyzmie, drugi - krępy, z
tendencją do tycia, człowiek prosty, nazywany "golonką" z racji zamiłowania do mięsa
oraz "psychicznym nosorożcem", katolik z różańcem w kieszeni. Obydwaj sobą
zafascynowani...

Jurek był cudowną emanacją siły, nawet nie w sensie fizycznym, bo tu ustępował innym
moim partnerom, ale psychicznym - wciąż uderzał, parł do przodu z nieprawdopodobną
wiarą, konsekwencją, absolutną determinacją, której nie sposób było się oprzeć. Niestety karą
za to była śmierć różnych ludzi przy Jurku i wreszcie jego własna. Próbowałem kiedyś jego
cechy wytłumaczyć przynależnością do znaku Barana.

Spod jakiego znaku ty jesteś?

Lwa. Straszny egocentryzm. Zgroza, zgroza, nieszczęście.!

"Wyjazd w Karakorum w roku 1984 miał być przede wszystkim próbą zaatakowania
słynnej Świetlistej Ściany, ponadtrzykilometrowej wysokości skalnego urwiska na
zachodnim zboczu Gasherbruma IV (7925 m). To była od lat id?e fix Wojtka. Mnie
ogromna ściana napawała niepokojem, lękiem nawet. Ale ustawiczne namowy Wojtka,
jego zapał i entuzjazm, a nade wszystko wiara, że jej pokonanie jest możliwe, powoli
rozwiały moje obawy i w końcu dałem się namówić" - powiedział Jurek Kukuczka w

książce "Na szczytach świata". W ramach aklimatyzacji "nanizaliście" trzy wierzchołki
Broad Peaków - przetrawersowaliście je granią w stylu alpejskim. To był wielki wyczyn
tamtych lat. A potem ty zrezygnowałeś nagle z dalszej wspinaczki na twoją wymarzoną
ścianę i każdy z was poszedł w swoją stronę. Słynna opowieść mówi o dwóch sznurkach
pojedynczych śladów na śniegu, biegnących w różnych kierunkach. Rozeszliście się w
środku gór. Podobne sceny rozegrały się pod ośmiotysięcznikami Makalu i Manaslu.
Wycofywałeś się z dalszej wspinaczki.

Dla mnie wejścia na szczyt normalnymi drogami to męka i udręka. Inspiracją zawsze była
idea przejścia czegoś, co w danym momencie przekracza bariery wyobraźni, z pozoru
absolutnie nie do przezwyciężenia, tak absurdalnego w warunkach himalajskich, że aż
pięknego. Zupełny pion, szpic. Z tego wyrastały takie pomysły, jak: południowo-wschodnia
strona Trango Nameless Tower (6239 m), południowa ściana Changabang (6864 m) czy
Świetlista Ściana na Gasherbrumie IV. Nasze programy wspinaczkowe bardzo się różniły.
Dla Jurka ważny był wierzchołek, a 8 tys. metrów stanowiło wyzwanie.

To niesprawiedliwe. Z 23 polskich dróg na ośmiotysięcznikach Jurek poprowadził 9, a ty
6, choć rzeczywiście tylko w stylu alpejskim.

Wcale nie chciałbym, żeby to zabrzmiało krytycznie, ale poza naszymi wspólnymi nowymi
drogami, które razem zrobiliśmy, w jego zestawie istnieje np. wejście południowym filarem
na Cho Oyu (8153 m) w wyprawie Andrzeja Zawady, rzeczywiście chyba najtrudniejszą
technicznie drogą otwartą zimą w Himalajach. Trzy dni po wejściu Maćka Berbeki i Maćka
Pawlikowskiego zrobił ją, czyli przeszedł rozpięte liny poręczowe na gotowej już drodze.
Jeszcze raz podkreślam - nie o krytykę mi chodzi, tylko o wytłumaczenie, dlaczego nasze
ścieżki się rozeszły. Mnie fascynowały trudności techniczne w skale, jego - Korona
Himalajów. Podejmując rywalizację z Messnerem, Jurek urządził pierwsze igrzyska na
ośmiotysięcznikach, które doprowadziły go do medalu olimpijskiego. Jeśli poszczególne
przejścia Jurka były szczytem trudności, to dlatego, że forsowały bariery ludzkich możliwości
na dużych wysokościach. Nowa droga na K2 ze ś.p. Tadeuszem Piotrowskim to niewątpliwie
wyczyn niesamowity, rewelacyjny, być może najlepsze przejście, jakiego dokonano do tej
pory na tej górze. Ale Piotrowski zginął w zejściu.

Na Manaslu Kukuczka chciał robić nową drogę w stylu alpejskim, a ty się wycofałeś.

To był paradoks. Nie akceptując rywalizacji w górach, która jest dla mnie barbarzyństwem,
włączyłem się w spektakularny wyścig Jurka z Messnerem, wiedząc, jak niesłychanie jest on
ważny dla niego. Podjąłem starania u Chińczyków o uzyskanie zezwolenia na Shisha
Pangma, która miała być ostatnim jego ośmiotysięcznikiem. Czekając na odpowiedź,
pojechaliśmy na przedostatni - Manaslu. Jurek, pchany niebywałą presją, ruszył do przodu z
niezwykłą energią. Warunki były coraz cięższe. Śnieg sypał na okrągło, stwarzając ogromne
zagrożenie lawinowe. A Jurek zachowywał się tak, jakby był nieśmiertelny, niezdolny do
refleksji, realnej oceny sytuacji. Zrezygnowałem z tej wyprawy.

A on wszedł na szczyt. Nie miałeś żadnego wypadku?

Nigdy. Żadnych wypadków. Żadnych odmrożeń. Żadnego włoska z głowy. W przypadku
Jurka Kukuczki oraz Erharda Loretana nasza wspólna działalność była jedyną w ich
himalajskich karierach bez żadnych trupów czy jakichkolwiek wypadków. Dla mnie to jest
istotne.

Ale chyba przeżywałeś bardzo trudne sytuacje?

Jedno z gorszych doświadczeń, jakie do tej pory mi się zdarzyły, to szokująca burza
elektryczna, jaką przeżyłem w Alpach. Kończyłem wspinaczkę na Filarze Walkera razem z
Alkiem Lwowem, kiedy zaczęły walić pioruny. Zostałem lekko porażony. Gorzej oberwał
znajdujący się poniżej Amerykanin, John Bouchard, który stracił czucie w prawej ręce i
nodze. Miał nawet osmoloną dłoń. Wyciągnęliśmy go na szczyt. Tam było piekło. Kanonada
grzmotów waliła ze wszystkich stron, a on tylko jednym był zatroskany: "Nie mam czucia w
ręce - mówił - jak ja teraz będę grał na fortepianie?" Niżej doszedł do siebie.

Jesteś autorem teorii, bardzo rozpowszechnionej w zachodnich mediach, którą uważam
za wyjątkowo szkodliwe nieporozumienie. Ogłosiłeś, że Andrzej Zawada stworzył w
himalaizmie Sztukę Cierpienia. Tak nazwałeś himalaizm zimowy.

Sądzę jednak, że jest to kwintesencja męczenia się w górach. Wiem, co mówię. Himalaje
zimą dają mniej satysfakcji wspinaczkowej, a więcej bólu. Rozumiem jednak i szanuję
potrzebę wzlotu ponad własny ból. Byłem w 1974 r. na wyprawie Zawady na Lhotse oraz
Messnera na Cho Oyu.

Lhotse była późnojesienna. Skończyła się w ostatnich dniach grudnia. Jako himalajski
żółtodziób miałeś wtedy problemy z samym sobą. Zamykałeś się w namiocie... Jak było
na wyprawie Messnera?

Duża ekspedycja z plejadą gwiazd i zespołem Szerpów, wykonujących całą czarną robotę. To
nie dla mnie. Skutecznie zatrzymały nas głębokie śniegi leżące powyżej 7 tys. metrów.

Widziałam w Himalajach dwie zimowe wyprawy. Rozmawiałam z alpinistami, którzy
brali udział w takich ekspedycjach. Wszyscy powtarzają: zimowe wyprawy są dziś
jedynymi, na których nie ma gwiazdorstwa, ścigania się, konkurowania, wzajemnych
podchodów. Góra jest czymś tak trudnym w zimie, że wszyscy pracują harmonijnie na
jeden cel w atmosferze partnerstwa, ofiarności, życzliwości. Ten klimat jeszcze istnieje
tylko w speleologii i zimowym himalaizmie. W alpinizmie letnim już go nie ma.

Być może, ale co z tego. Istotą alpinizmu nie jest praca zespołowa.

Podrzuciłeś Sztukę Cierpienia, jak kukułcze jajo, Zawadzie, entuzjaście zimowego
himalaizmu, ceniącemu na wyprawach przede wszystkim poczucie humoru. W świat
rzuciłeś też kuriozalne wytłumaczenie, że Polacy dlatego mają największe sukcesy w tej
sztuce, gdyż w swej historii przodowali w znoszeniu cierpień, żyjąc między
bezwzględnymi sąsiadami i przez wieki broniąc się przed nimi. Wchodzą na szczyty, bo
są wytrwali w walce. A gdzie jest miejsce na radość ze wspinania?

Wchodzą, dlatego, bo są dzielni i wychowywani do dzielności. Taka była intencja. Istota
himalaizmu zimowego polega na przełamaniu własnego bólu, związanego z niską
temperaturą, niewygodą, z różnego rodzaju lękami. Wierz mi, że tak jest. Dla mnie himalaizm
w wersji zimowej przestaje mieć wiele wspólnego z kwintesencją alpinizmu, który zaczyna
się tam, gdzie kończy się zwykła turystyka, a człowiek musi pokonywać trudności techniczne
za pomocą także rąk. Zimą nie ściągniesz rękawic, forsowanie więc trudnych barier
technicznych nie ma sensu. Połączenie niskiej temperatury z wysokością ośmiotysięcznika
likwiduje możliwość prawdziwego wspinania się.

Utkwiła mi w pamięci scena ze wspomnień jednego z zachodnich alpinistów. Do bazy
pod K2 dotarł nocą. Obozowisko pogrążone było w ciemnościach. Tylko w jednym
namiocie migotało światełko. Zajrzał do namiotu. W środku, przy migocącym płomieniu
świecy, Wojtek Kurtyka uczył się języka francuskiego. Czy wszystkie cztery języki,
którymi posługujesz się, poznawałeś w podobnych okolicznościach?

Angielski miałem w szkole, a potem pomógł mi kontakt ze wspinaczami brytyjskimi i
"połykanie" książek w tym języku. Do czytania zaś literatury niemieckiej w oryginale
zachęcił mnie ojciec jeszcze w szkole podstawowej.

Ojciec, Tadeusz Kurtyka - znany pod pseudonimem literackim jako Henryk Worcell,
autor "Zaklętych rewirów" - opanował język niemiecki, będąc przymusowym
robotnikiem, wywiezionym do Rzeszy w czasie II wojny światowej.

Miał świadomość tego, czym są języki. Podstawy niemieckiego poznałem z jego niewielką
pomocą. Francuskiego zaś nauczyłem się już absolutnie sam, przynajmniej na tyle, żeby się
dogadać.

Czy artykuły po angielsku sam pisałeś?

Tak, potem dopiero robiłem wersję polską. Czasami, z braku czasu, uciekałem się do pomocy.
Jestem na tyle oczytany w angielskim, że również tłumaczenia robione przez Brytyjczyków
korygowałem, żeby nadać określony koloryt, atmosferę.

Twoi rodzice pobrali się w 1945 r. w kościele na Olczy, a wesele, na Harendzie w domu
Jana Kasprowicza, urządziła im wdowa po poecie - Marusia. Później ojciec twój
odwiedził Zakopane, bodaj raz, dopiero w1972 roku. Jak zatem trafiłeś w Tatry? Ojciec
był raczej związany z legendą literacką Zakopanego, do której sam należał, niż z
chodzeniem po górach.

Oczywiście wspominał o jakiś swoich wycieczkach w Tatry i pamiętam, że to robiło na mnie
ogromne wrażenie, ale góry jako takie nie istniały w naszej kulturze rodzinnej. Wspinać się
zacząłem przez przypadek w skałkach, w środowisku wspinaczy wrocławskich. Od razu mnie
to zachwyciło. Studiowałem wtedy elektronikę we Wrocławiu. Ojciec marzył o tym, żebym
został cenionym naukowcem. Uważał, że marnuję potencjał zdolnego matematyka, fizyka.
Patrzył przerażony na moje zatracanie się w górach i stopniową degradację. Po studiach
bowiem miałem etat w Instytucie Napędu AGH w Krakowie jako pomocnik asystenta, z
którego zrezygnowałem po dwóch latach. Elektronika była absolutną pomyłką w moim życiu.
Potem w "Elektromontażu" uruchamiałem napędy w walcowniach, też przez dwa lata. Żeby
przełamać obrzydzenie, jakie czułem do manualnych prac elektronicznych, zatrudniłem się
jako naprawiacz telewizorów w ZURT-cie, gdzie wytrzymałem trzy miesiące. Wreszcie
postanowiłem się wydźwignąć i zostałem kierownikiem ośrodka obliczeniowego w biurze
projektów elementów lotniczych. Po paru miesiącach otrzymałem telegram od Alexa
McIntyre z Anglii: "Wojtek, mam zezwolenie na Changabang." Pożegnałem się w biurze. To
była moja ostatnia praca państwowa. Wiem, że ojciec bardzo przeżył moją pierwszą wyprawę
z Zawadą na Lhotse. Pisywałem do niego. Dosyć szczerze wyrażałem w listach swój lęk i to
go ujęło. Okazało się, że natychmiast robił z tego materiał literacki i gdzieś publikował, co
odkryłem dopiero po roku. Wreszcie zauważyłem pojawienie się jakiegoś szacunku i podziwu
ze strony ojca, dumy z syna, który wybrał swoją ścieżkę wbrew sugestiom, naciskom. Sam
zresztą był dla mnie świetlaną postacią ze względu na uczciwość i wierność swoim ideałom.

Dlaczego nazywają cię "Zwierz"?

Musiałabyś spytać o to ś.p. Tediego Gibińskiego, bardzo barwną postać. Zanim zginął w
paskudnym wypadku w Tatrach, przechodził moją drogę na Małym Młynarzu, na tamte czasy
trudną. Nie mogąc sobie dać rady, walcząc z jakimś jej fragmentem, mówił ponoć głośno do
siebie: "Jak to przejść? Jak to przejść? No nie, to mógł zrobić tylko zwierz!". Pytałaś skąd się
bierze to, że niektórzy tak wysoko cenią moje wspinanie? To proste. Wierz mi, że dla
młodego chłopaka, który rusza w Tatry czy w skałki, cały sens alpinizmu leży tylko i
wyłącznie w trudnościach wspinaczkowych. Jeżeli moja działalność znajduje oddźwięk, to z
trzech powodów: dużych trudności technicznych moich dróg - pobudzających wyobraźnię;
ich estetycznego piękna - zapierającego dech i stylu wspinania - dającego wspinaczce oraz
życiu wyraz egzystencjalny i siłę przeżyć.

Ile masz swoich dróg wspinaczkowych w Tatrach?

Nie potrafię powiedzieć, ale niedużo. Wchodziłem jednak tam, gdzie się pojawiał syndrom
Świetlistej Ściany, szklanej góry. Cóż ja poradzę, że to działało na mnie... Tak podziałała na
mnie południowa ściana Changabang (6864 m) w Himalajach Garhwalu i wschodnia ściana
Kohe Bandaka (6869 m) w Hindukuszu. To są turniczki nieomal, w porównaniu do Everestu,
ale tam, gdzie jest piękno, tam ludzie ciągną.

Przejście "turniczki" Kohe Bandaka jest do dziś chyba najpoważniejszą wspinaczką
sportową, jakiej dokonano w Hindukuszu. Jednym z twoich specyficznych pomysłów
była wyprawa do Nepalu w zimie po to, żeby naprzeciw wioski szerpańskiej Namche
Bazar wspiąć się wodospadem, który w zimie zamarza w efektowną kaskadę lodu
spływającą z podciętego przepaścią pastwiska. Żeby dostać się do jego podstawy, trzeba
długo błądzić po stromym urwisku zarośniętym plątaniną krzaków i chaszczy, lasem,
który oplata i więzi. Napisałeś o tym niesamowite opowiadanie "Losar", znakomicie
oddające nastrój pomysłu nie z tej ziemi.

Długo się z tą ideą nosiłem, a kiedy ją wreszcie zrealizowałem, to okazało się, że Francuzka,
Catherine Destivelle - młodsza ode mnie o kilkanaście lat - przeszła ten lodospad rok przede
mną. To piękne zjawisko - wisząca w cieniu strzelista ścieżka lodu.

Namówiłeś młodego taternika, żeby wydał wielkie pieniądze na przejazd na drugi
kontynent po to, aby wspiąć się na lodospad spływający z pastwiska. Do tego ta
dziewicza przygoda wcale nie miała już cnoty.

No i co?

Zarzuca ci się, że nie szkolisz młodzieży, nie udzielasz się, przekazując swoje
doświadczenia kolejnemu pokoleniu.

Wróciłem niedawno z rejonu Khumbu (Everestu). Próbowałem wspiąć się z młodym
człowiekiem na pewien szczyt, który właściwie nie ma nazwy.

Czy na bezimienną piramidę naprzeciw Ama Dablam, która jest twoją ostatnią obsesją?
Opowiadał mi o niej Loretan.

Tak. Niektórzy nazywają ją Górą Siekierą, co jest dla mnie symboliczne.

Ile razy już próbowałeś?

Kilka. Jest to dosyć ryzykowna wspinaczka w bardzo stromym lodzie, momentami granicząca
z pionem, praktycznie bez punktów asekuracyjnych. Warstwa lodu jest cienka i krucha, nie
sposób wkręcić śruby. Znalezienie i założenie stanowiska asekuracyjnego zajmuje dużo
czasu.

Kto jest teraz twoim partnerem?

Nie chcę mówić o bieżących partnerstwach i planach. Trudne idee wspinaczkowe mają to do
siebie, że spuszczone ze smyka zaczynają żyć własnym życiem.

Zdumiewa, że znowu udało ci się namówić kogoś do niepewnej próby na bezimiennej
górze. Dzisiaj młodzi wspinacze lubią szybko osiągnąć spektakularny sukces i biorą się
do następnej rzeczy.

Może po prostu brakuje im prawdziwej miłości do tego, co robią.

Rozmawiała: Monika Rogozińska

Kurtyka w oczach innych

Wojtek Kurtyka jest pasjonatem alpinizmu, człowiekiem o wysokiej etyce. Mam tu na myśli
bardzo czysty styl, w jakim się wspina. Swe górskie marzenia realizuje bez rozgłosu. Jest
jednym z pierwszych, którzy robili wielkie rzeczy w Himalajach w stylu alpejskim, z
niewielką ilością ekwipunku, bez wsparcia. Jeden telefon od niego wystarczy, żebym zostawił
wszystko i pojechał tam, gdzie on uzna, że warto.

Erhard Loretan

Wiem, że Kukuczka nie był szczęśliwy, kiedy do udziału w ekspedycji poprosiłem Wojtka
Kurtykę, a nie jego. Ale Kurtyka był mi bliższy jako intelektualista. Moim zdaniem Wojtek
Kurtyka był i jest najważniejszym polskim wspinaczem od lat osiemdziesiątych do dziś.
Społeczeństwo polskie umieściło na szczycie swego alpinizmu Kukuczkę. Był on z
pewnością jednym z najlepszych wspinaczy świata, bardzo mocnym na dużych
wysokościach, ale uważam, że na wielu polach Kurtyka go przewyższał.

Reinhold Messner

W okresie, kiedy wspinaliśmy się z Wojtkiem, byłem pod jego dużym wpływem i przyznaję
otwarcie, że to on był inspiratorem większości naszych poczynań.

Jerzy Kukuczka "Na szczytach świata"

Nasze kontakty z wielkimi miały jednak oficjalny i grzecznościowy charakter. Zwłaszcza
Wojtek Kurtyka zbudował wokół siebie mur nie do przebicia, nie tylko dla nas. Groźna mina,
ciemne okulary, walkman i kordon przedstawicielek płci pięknej odgrodziły go od otoczenia...
Całe dnie, bez słowa, przylepiony do plażowego leżaka w okolicach kąpieliska (w Dehli, lato
1982) wsłuchiwał się w ulubiony przez siebie jazz, eksponując na miejscu swoje niewątpliwie
piękne ciało.

Artur Hajzer "Atak rozpaczy"

Wojtek Kurtyka miał ogromną umiejętność autoreklamy już w latach siedemdziesiątych. Znał
języki. Zawsze publikował na Zachodzie relacje ze swoich wspinaczek, co mu zrobiło markę
na świecie. Ma wspaniałe osiągnięcia, ale, jeśli chodzi o ośmiotysięczniki, to tylko na niskich.
Chyba ma problemy z wysokością.

Znany polski alpinista proszący o anonimowość

Mam ogromny szacunek dla ludzi, którzy uprawiają alpinizm poza utartymi szlakami. Wojtek
Kurtyka do nich należy. Zawsze szukał własnej drogi. Jego działalność w górach nazywam
wspinaczką egzystencjalną. Możliwości psychiczne i techniczne Wojtka uważam za
nieograniczone. Jest największym polskim alpinistą, ale właściwie nie umiem powiedzieć,
dlaczego. Wcale nie jest ważne, że gdzieś tam wszedł, istotny jest sposób, w jaki to zrobił, i
to, co o tym myślał. Jest jedną z tych kilku osób, które popychały nasz alpinizm, odciskając
na nim własny styl. Uważam, że góry nie wypłaciły Wojtkowi tego, co mu się należy. Nie
uznaję jednak jego pisarstwa górskiego. Jest mętne. Może ściga się z kompleksem ojca?

Znany polski wspinacz, znawca alpinizmu, proszący o anonimowość

Wojtek Kurtyka jest wspinaczem w naszym kraju niesłusznie i niesprawiedliwie powszechnie
nieznanym. Miał wielki wpływ na rozwój polskiego alpinizmu. Kurtyce należy się pomnik!