Thietmar

A) Życiorys
- sam autor podał o sobie dużo wiadomości
- informacje z jego kroniki i Kroniki biskupów Kościoła Merseburskiego
- urodził się 25 lipca 975 r., prawdopodobnie w Walbeck, w diecezji Halberstad
- pochodził ze średnio zamożnego rodu grafów Walbeck od strony ojca
- matka Kunegunda, z domu Stade, ojciec Zygfryd służył Ottonowi II, rodzice wywodzili się z
tej samej warstwy społecznej, spośród feudałów
- był 3 synem, spośród 5 rodzeństwa
- jak sam pisze – był niskiego wzrostu, miał zniekształconą twarz i nos złamany w
dzieciństwie
- z powodu fizycznych defektów ojciec wybrał dla niego karierę duchowną
- elementarne wykształcenie zdobył w Kwedlinburgu, później został wysłany do
przyklasztornej szkoły w Magdeburgu, gdzie zapoznał się ze znajomością Pisma Św., nauk
teologicznych i literatury klasyków Antyku (poetów)
- w trakcie nauki 3 ważne wydarzenia: 911 – śmierć ojca, 994 – porwanie wujów Thietmara
przez korsarzy duńskich, 997 – śmierć matki
- nauki pobierał do końca X w.
- dzięki spadkowi po matce stał się posiadaczem dużych posiadłości ziemskich
- przejął stanowisko przeora w klasztorze w Walbeck (nie mając święceń)
- w 1004 r. uzyskuje przyjaźń biskupa Taginona, biskupa Magdeburga
- dopiero w wieku 29 lat otrzymuje święcenia kapłańskie, na uroczystości obecny król
- w latach 1009-1018 Thietmar był biskupem Merseburga
- uczestniczył w życiu i wyprawach Henryka II
- 1 grudnia 1018 r. Thietmar umiera w wieku 43 lat
- jego kronika jest dziełem ostatnich lat jego życia, zaczął ją pisać w 1012 roku

B) Kronika
- 8 ksiąg, rymowane prologi heksametryczne poprzedzają każdą księgę (wyjątki IV i VIII
księga)
- pierwsze 4 księgi to opis panowania pierwszych władców dynastii saskiej



I księga – Henryk I



II księga – Otton I



III księga – Otton II



IV księga – Otton III



V-VIII księgi – Henryk II, czasy współczesne Thietmarowi

o

V księga – wydarzenia 1012 r.(??), wstąpienie na tron Henryka II, wskrzeszenie
biskupstwa w Merseburgu w 1004 r.

o

VI księga – 1004 r. koronacja cesarska Henryka II

o

VII księga – opis koronacji, zamyka rok 1017

o

VIII księga – wydarzenia roku 1018

- podział na rozdziały nie pochodzi od Thietmara ale od wydawców Monumenta Germaniae
Historica (podział ze wzg. stylistycznych i logicznych)
- porządek na ogół chronologiczny
- komentowanie z punktu widzenia zasad religii i moralności
- brak datacji przy wydarzeniach
- dzieło zachowało się w tzw. rękopisie Drezdeńskim, w postaci 192 kart pergaminu, na
których Thietmar osobiście nanosił poprawki, do 1945 roku przechowywany był w saskiej
bibliotece krajowej w Dreźnie, która została spalona podczas bombardowania aliantów w

1945 roku; egzemplarz częściowo spłonął, do odczytania możliwe są jedynie pojedyncze
karty, nadal przechowywane w Dreźnie; jednak dzięki opublikowaniu rękopisu w 1905 roku
w postaci faksymile przetrwał do naszych czasów cały tekst
- tekst "Kroniki" w wielu szczegółach różni się od wersji drezdeńskiej, a do tekstu Thietmara
dodano ewidentnie uzupełnienia z dziejów klasztoru, utarło się całość nazywać "przeróbką
korwejską", w świetle najnowszych ustaleń owe drobne zmiany zostały wprowadzone przez
samego Thietmara tuż przed śmiercią

Gall Anonim

A) Życiorys
- najprawdopodobniej był mnichem benedyktyńskim pochodzącym z Wenecji, nie z Galii
- przydomek Gallus nadany dzięki luźnej zapisce Marcina Kromera
- żył w czasach Bolesława Krzywoustego
- do Krakowa mógł przybyć w 1089 lub 1109r.
- kronikę pisał na zlecenie kanclerza
- autorelacja Galla: przybył do Polski z Węgier

był pielgrzymem

podkreślał znaczenie kultu św. Idziego

nie był Skandynawem – całkowity brak znajomości Europy Pn.

był uczestnikiem spotkania Krzywoustego i Kolomana Uczonego

B) Hipotezy o pochodzeniu Galla
1. Był Polakiem – teza upadła, była wynikiem nieporozumienia, wydawca kroniki podał jako
autora Marcina Gallusa, pomylił Anonima z M. Glaikiem
2. Anonim był zakonnikiem z Prowansji z klasztoru Saint-Gile (relikwie św. Idziego), mnich
przebywał w jednej z filii klasztoru na Węgrzech (stąd znajomość tych terenów)
3. Był mnichem węgierskim, do Polski przybył z klasztoru św. Idziego ok. 1110 r. wraz z
wracającym z Węgier Krzywoustym, minusem tezy jest brak w tym czasie ośrodka
kościelnego, gdzie używało się tak rozwiniętej łaciny
4. Był Włochem z rodu dożów weneckich, mógł się ukrywać w klasztorze św. Mikołaja na
Lido, został wychowawcą królewicza Mieszka i wraz z nim przybył do Polski
5. Był mnichem z Flandrii, w klasztorze św. Huberta był kult św. Idziego, mnich Lambert
Młodszy musiał uciekać z klasztoru
6.Gall i mnich z Lido to ta sama osoba, bliskie relacje z Dalmacją, wywodzi się z północno-
włoskiego kręgu kulturowego
7. Anonim to wysokiego urodzenia Francuz, zaginiony podczas pierwszej krucjaty hrabia
Hainaut

C) Schemat kroniki
- dzieło o wysokim kunszcie literackim, świadczy o wysokim wykształceniu autora
- Gesta Ductum
- ma charakter moralistyczny
- przedstawia dzieje od początków panowania Piastów po okres współczesny autorowi
- jest dziełem nieskończonym
- uzasadnia prawa dynastii do panowania w Polsce
- miała objaśniać wiele niewygodnych wydarzeń i dać wyjaśnienie zgodne z polityka i
interesem panującego
- selekcja faktów

- obszerny opis panowania Krzywoustego
- opis panowania Chrobrego i Śmiałego jako wzór
- podkreślenie suwerenności Polski
- ks. I przodkowie Krzywoustego, ks. II 1086-1109, ks. III 1109-1113

Kronika Wielkopolska

- spisana w kręgu Przemysła II, być może na jego zlecenie
- obejmuje dzieje do 1272/3r.
- brak zakończenia, czasu powstania, autor nieznany
- Godzisław Baszko, pisarz bp poznańskiego
- powstała przypuszczalnie w latach 80. Lub 90. XIII w.
- kompilacja XIV wiecznych roczników wielkopolskich z wpisami kronikarskimi i prologiem
- podobieństwa do kroniki Kadłubka, wyciągi z wiadomości historycznych, budowanie
legendy i anegdot, duża rola patriotyzmu lokalnego
- autor poświęcił dzieło książętom Wielkopolski, opisując ich historie w baśniowy sposób
- o Lechu i założeniu Gniezna, o Popielu w Kruszwicy
- Przemysł II ideałem władcy – asceza, wyrzeczenia, umartwianie, dobroć, hojność,
miłosierdzie, umiłowanie pokoju
- pierwszy romans rycerski Waltera i Helgundy z Wiślicy

Bolesław Zapomniany – tezy

1. K. Odnowiciel przeznaczony do stanu duchownego, Mieszko II nie pozostawiłby tronu bez
następcy; Gall pisze, że Kazimierz został oddany do klasztoru; nierozwiązana kwestia
tłumaczenia z łaciny: oblatio – oddanie, ofiarowanie, poświęcenie; wątpliwości nasuwa
również tytuł rozdziału, w którym zapisana jest historia.
2. Milczenie Galla o Bolesławie Zapomnianym tłumaczy się pomijaniem przez kronikarza
konfliktów związanych ze sporem o władzę; nie umieścił Bolesława bp wzbudzałoby to
niechęć do panującej dynastii; Gall pisał u Krzywoustego, wszelkie wzmianki o B.Z mogłyby
kojarzyć się z konfliktem ze Zbigniewem.
3. Tradycja nadawania imion w schemacie:

Mieszko I -> Bolesław Chrobry -> Mieszko II -> Bolesław Zapomniany; Kazimierz
Odnowiciel

Kazimierz imieniem mało szlachetnym dla króla, w tradycji pojawia się pierwszy raz, wg
tłumaczenia Kazimierz to ten, który niszczy pokój.
4. Kronika Kadłubka – chytra macocha, nałożnica Mieszka II, chce śmierci Kazimierza bo ma
syna Bolesława, wynajęty morderca nie zabija go a oddaje Kazimierza do klasztoru.
Kadłubek nieścisły, podaje dwie wersje losów Odnowiciela.
5. Wg Kroniki Wielkopolskiej:

Bolesław Chrobry

Bezprym

Mieszko

Otton

Bolesław

Kazimierz

1 – Bezprym to przydomek a imię to Bolesław
2 – kronika na dworze Konrada II – Otton to imię niemieckie, polskie mogło być Bolesław
3 – Gall zapomniał o kastracji
4 – Kadłubek potwierdza Galla, ale dodaje też inną tezę
Wnioski: w żadnej kronice nie ma potwierdzenia na istnienie Bolesława Zapomnianego.

Wincenty Kadłubek

A) Życiorys
- urodzony 1150/1160 w Kwarowie, zmarł 1223 w Jędrzejowie
- wywodził się ze średniego rycerstwa, z rodu Różyców
- przekonanie, że jest synem chłopa, stąd przydomek Kadłub
- nauki w krakowskiej szkole katedralnej
- wspierał klasztory cysterskie
- 1167-85 studiował nauki wyzwolone i prawo w Paryżu lub Bolonii
- był ojcem Soboru Loretańskiego IV
- przywódca reformy Kościoła
- 1217 rozpoczął życie zakonne
- ostanie 5 lat życia w opactwie jędrzejowskim
- beatyfikowany w XVIII w.

B) Schemat kroniki
- dzieje od czasów pradawnych do 1202r.
- pisana na polecenie Kazimierza Sprawiedliwego
- pisana po łacinie
- źródło niezbyt wiarygodne
- wstawki z dziejów A.Macedońskiego, J.Cezara, braci Grakchów
- celowe przeinaczanie faktów dla estetyki i moralizatorstwa
- księgi: I pochodzenie narodu polskiego + podania krakowskie, II od założenia państwa do
konfliktu Bolesława ze Zbigniewem, III rozbicie dzielnicowe, IV przed panowaniem Mieszka
III do 1202r.
- Kazimierz Sprawiedliwy ideałem władcy, opis wyglądu i zalet charakteru
- styl kroniki ozdobny, trudny

Jan z Czarnkowa

A) Życiorys
- urodzony w 1320 w Czarnkowie, zmarł 1387 w Gnieźnie
- syn Bogumiła, starosty i komendanta straży
- studiował prawo
- posłował do Awinionu w imieniu bp Andrzeja z Wiślicy
- kariera duchowna: od kanonika do archidiakonatu
- od 1360 związany z kancelaria królewska, był podkanclerzym
- dorobił się sporego majątku
- kariera wygasła po śmierci K.Wielkiego, popierał Kaśka ze Słupskiego a nie Andegawenów
- 1371 skazany na banicje, za próbę ograbienia grobu K.Wielkiego
- 1375 powrót do Gniezna
- 1377-86 pisał kronikę

B) Schemat kroniki
- powstała pod koniec życia autora
- pierwszy pamiętnik w literaturze polskiej
- obejmuje okres 1370-1384
- zawiera fakty, których autor był świadkiem
- zawiera sympatie polityczne
- Kazimierz Wielki ideałem władcy

- czasy L.Węgierskiego chaosem
- źródło informacji o życiu duchowieństwa
- pisana po łacinie, przetłumaczona na pocz. XX w.

Jan Długosz

A) Życiorys
- urodzony 1415 w Brzeźnicy, zmarł 1480 w Krakowie
- ojciec Jan, starosta brzeźnicki, zasłużony w bitwie pod Grunwaldem
- uczył w szkole parafialnej w Nowym Kroczynie
- studiował w Akademii Krakowskiej, bez tytułu
- był notariuszem publicznym bp Oleśnickiego
- później sekretarzem i kanclerzem
- był kanonikiem krakowskim
- po śmierci Oleśnickiego służył K.Jagiellończykowi
- od 1467 był wychowawcą królewskich synów
- uczestniczył w zagranicznych poselstwach
- 1480 apb-nominant lwowski

B) Schemat kroniki
- zaczęła powstawać od 1455r.
- istotne zbiory wiedzy
- dostęp do wiarygodnych źródeł
- obejmuje okres 1038 – 1480
- podział na XI tomów