Przeciwutleniacze kontra wolne rodniki

Ania Bogacka
Artykuł opublikowany w Zdrowym Stylu

Coraz głośniej ostatnio o przeciwutleniaczach i ich niebagatelnym wpływie na zdrowie człowieka. Preparaty
ziołowe i witaminowe zachęcaja do kupna sloganami „doskonałe źródło przeciwutleniaczy” lub „idealne w
walce z wolnymi rodnikami”. Wyjaśnijmy, jak się mają wolne rodniki do przeciwutlaniaczy.

Wszystko przez elektron
Przeciwutleniacze są niezbędne do prawidłowego działania organizmu, ponieważ ich funkcja polega na
neutralizowaniu wolnych rodników tlenowych. Funkcję przeciwutleniaczy pełnią witaminy: A, C, E oraz beta-
karoten a z pierwiastków magnez i selen. Przeciwutleniające właściwości wykazują też występujące w owocach
i ziołach bioflawonoidy.

Wolne rodniki powstają podczas procesów energetycznych z udziałem tlenu, czyli w skrócie wolne rodniki są
produktem ubocznym oddychania. Są to cząsteczku lub atomy, które mają na zewnętrznej orbicie
niesparowany elektron. Ten elektron stara się za wszelką cenę znaleźd sobie „parę” i stąd „kradzieże” wolonego
rodnika z różnych miejsc organizmu: z błony komórkowej lub z łaocucha DNA. Jeżeli zbyt wiele wolnych
rodników zaatakuje materiał genetyczny odpowiedzialny za podział komórek, mogą się one zacząd dzielid w
sposób niekontrolowany, doprowadzając do powstania nowotworu. Uszkodzenie błony komórkowej zwiększa
jej przepuszczalnośd, co ułatwia przenikanie do komórki wszelkich trucizn. Jeżeli wolne rodniki powstaną w
naszych tętnicach i zetkną się z rozrzedzoną formą cholesterolu, spowodują odkładanie blaszek miażdżycowych
w tętnicac. Najbardziej wrażliwe na działanie wolnych rodników są białka i aminokwasy, w szczególności
metionina.

Zdobycze cywilizacji
Wydawad się może, że organizm nie ma szans w walce z wolnymi rodnikami. Tymczasem należy pamiętad, że
powstawanie ich jest czymś naturalnym i organizm z większością z nich potrafi się sam uporad, wykorzystując
przeciwutleniające właściwości niektórych pokarmów. Przeciwutleniacze oddają wolnym rodnikom jeden
elektron i tym samym je unieszkodliwiają. Niebezpieczeostwo pojawia się dopiero wtedy, gdy gwałtownie
rośnie ilośd wolnych rodników, a nie zwiększa się poziom przeciwutleniaczy. Namnażaniu wolnych rodników
sprzyajają stany zapalne, zwłaszcza przebiegające z gorączką, zażywanie wielu leków, stres, zanieczyszczenie
powietrza, palenie papierosów, alkohol, środki chemiczne i wiek – z upływem lat w organizmie ludzkim rośnie
ilośd wolnych rodników.

Powyższa lista sugeruje, że ludzie mieszkający w krajach uprzemysłowionych są szczególnie narażeni na
szkodliwe działanie wolnych rodników. Skoro nie możemy cofnąd się w czasie do epoki kamienia łupanego i żyd
sobie bezstresowo w czystym środowisku, starajmy się pamiętad o dostarczeniu organizmowi broni do walki z
wolnymi rodnikami.

Jak trwoga, to do ogrodu
Najwięcej przeciwutleniaczy znajduje się w warzywach i owocach, a najbogatszym ich źródłem są produkty
świeże bądź mrożone. Najlepsze są kolorowe owoce i warzywa: pomaraoczowe i zielone, które zawierają dużo
bioflawonoidów. Dlatego też w codziennym jadłospisie nie powinno zabraknąd czerwonych winogron,
grejpfrutów, pomaraoczy, marchwi, kapusty, brokułów, czosnku, warzyw strączkowych czy ziół. Badacze
Amerykaoskiego Wydziału Rolnictwa stwierdzili, że zioła, oprócz poprawiania smaku potraw, są doskonałym
źródłem przeciwutleniaczy. Najwięcej przeciwutleniaczy znajduje się w oregano. W przeliczeniu na gram
świeżej masy oregano i inne zioła, takie jak koper, mięta pieprzowa, tymianek czy rozmaryn, mają więcej
przeciwutleniaczy niż warzywa i owoce. Stosowanie ziół to szybki i łatwy sposób na przyswojenie
skoncentrowanej dawki przeciwutleniaczy, bez pochłanianai dodatkowych kalorii.
Bezwzględnie zaś należy pamiętad, że codzienny jadłospis powinien zawierad odpowiednią porcję
przeciwutleniaczy. Na przykład posiłek z mięsa upieczonego na rożnie, bogatego w wolne rodniki (obróbka
termiczna zwięszka ilośd wolnych rodników w pożywieniu), dobrze jest uzupełnid neutralizującymi sałatkami
warzywnymi oraz owocami na deser.
Badania naukowe dowodzą, że zredukowanie ilości wolnych rodników przy pomocy odpowiedniej diety
wydłuża życie, zatrzymuje rozwój niektórych nowotworów oraz podnosi ogólną odpornośd organizmu.

Trzy gracje
Witaminy A, C i E są uważane za najskuteczniejszych ochroniarzy przed wolnymi rodnikami. Witamina E, czyli
tokoferol, hamuje starzenie organizmu. Jej słynne „odmładzające” właściwości to nic innego, jak
neutralizowanie wolnych rodników tlenowych przez zaopatrywanie ich w tlen. Tokoferol chroni wyściółkę
naczyo krwionośnych, zmniejszając ryzyko wystąpienia chorób serca. Witamina ta ponadto wzmacnia błony
komórkowe i broni je przed zanieczyszczeniami. Działa wzmacniająco na komórki skóry, wątroby, komórki
nerwowe. Gdy zabraknie witaminy E, słabnie wzrok, czujemy się zmęczeni, rozdrażnieni, mamy kłopoty z
koncentracją. Z wielu badao naukowych wynika, że dzięki długofalowemu podawaniu witaminy E można
ograniczyd ryzyko choroby niedokrwiennej serca nawet o 40 procent. Kosmetyki z zawartością witaminy E
bardzo dobrze pielęgnują skórę, poprawiają jej koloryt i wygładzają zmarszczki.

Witamina A, czyli retinol, pomaga w leczeniu wielu choró oczu, utrzymuje w zdrowiu skórę, włosy, zęby i
dziąsła. Pojawiający się kremach przeciwzmarszczowych retinol to właśnie witamina A.

O witaminie C napisano już dostacznie wiele, więc przypomnijmy tylko, że uszczelnia ona naczynia krwionośne i
podnosi ogólną odpornośd organizmu.

Jak widad, z wolnymi rodnikami można walczyd – podstawą działania jest zdrowe odżywianie, unikanie
przewlekłych stresów i zanieczyszczonego środowiska.

Gdzie znajduje się najwięcej przeciwutleniaczy?

Witamina A:
Marchew, wątroba zwierzęca, pestki słonecznika, morele, brokuły, szpinak.

Witamina C:
Owoce cytrusowe, papryka, kapusta, kiwi, brokuły
Witamina E:
Orzechy, oleje roślinne, szpinak, kapusta, mango, awokado

Selen:
Ryż, cebula, czosnek, grzyby, ziarna pszenicy

Beta-karoten
Żółto-pomaraoczowe oraz ciemnozielone liściaste warzywa i owoce, takie jak: marchew, szpinak, papaja,
morele, papryka, brzoskwinie, pietruszka, dynia.