1

Dr Barbara Wyrzykowska
Nauka o organizacji –Barbara Kożuch
Podstawy nauki o organizacji – Stanisław Marek Maria Białasiewicz

WYKŁAD 1

22.02.2011

TEORIE ORGANIZACJI A NAUKA ORGANIZACJI

Teoria organizacji
Teoretyk – zwolennik lub twórca jednej lub kilku teorii
Teoretyzować- tworzyć lub zajmować się teoriami

Teoria :



założenie lub system idei wyjaśniających coś, oparty zwłaszcza na ogólnych zasadach niezależnych od
poszczególnych rzeczy podlegających wyjaśnieniu ( przeciwieństwo hipotezy)



wyspekulowany (zwłaszcza wymyślony) pogląd



strefa abstrakcyjnej wiedzy bądź spekulatywnego myślenia (to wygląda ładnie w teorii, ale czy sprawdzi się w
praktyce)



wykład zasad nauki np. (teoria muzyki)



zbiór sądów ilustrujących zasady jakiegoś przedmiotu (teoria prawdopodobieństwa, teoria równań)

Theoria (od grec. Oglądanie, kontemplacja, rozważanie, teoria, spekulacja)
Jest wiele teorii organizacji ponieważ jest wiele dziedzin badań z których czerpie inspiracje i jest wiele problemów do
wyjaśniania w organizacji.

Czy warto zajmować się teorią:
MINUSY:



Większość ludzi ma niechęć do teorii organizacji



Niektórzy uważają że teorie są niepraktyczne i nadmiernie akademickie



Ci którzy nie studiowali nauk społecznych sądzą że teorie organizacji są niezwykle trudne



Dla wielu słowo „teoria” brzmi pretensjonalnie i odpychająco



„organizacja” to jeszcze jedno odpychające słowo

PLUSY:



Teoria organizacji to dziedzina , która otwiera niezwykłe możliwości myślenia o działania



Pozwala na przeprowadzanie analizy skomplikowanych sytuacji i wynajdywanie skutecznych środków zaradczych



Otwiera umysł na wiele aspektów życia zarówno wewnątrz organizacji jak i poza nimi.



Niezależnie od branży o organizacji stanowią ludzie.

POJĘCIE I ISTOTA NAUKI:



Nauka – to ogól wiedzy ludzkiej uporządkowanej w system zagadnień i wyrażonej w sądach prawdziwych lub
przypuszczalnych (powszechne rozumienie)



Nauka – to dyscyplina badawcza (lub grupy dyscyplin) odnosząca się do określonej dziedziny w rzeczywistości



Nauka – zespół poglądów stanowiących usystematyzowaną całość, wchodzących w skład określonej dyscypliny
badawczej.

Podejście do nauki :



Czynnościowe (procesualne, funkcjonalne) to nadanie naukowe jako rodzaj działalności społecznej który
sprowadza się do poznania pewnego fragmentu lub aspektu rzeczywistości oraz usystematyzowane i
komunikatywne ujęcie rezultatów badań/



Wynikowe –

o

Jest to rodzaj wiedzy nazwanej naukową, uzyskiwaną dzięki organizowanym racjonalnie badaniom

2

o

W węższym znaczeniu jest to dyscyplina naukowa, czyli system wiedzy uzyskany przez racjonalne
zbadanie fragmentu lub aspektu rzeczywistości



Instytucjonalne – zbiór ukształtowanych wyodrębnionych części zasobu wiedzy o rzeczywistości.

Jest on usystematyzowany ze względu na przedmiot i cele procesu poznania oraz z uwagi na społeczne znaczenie
rezultatów tego poznania.
Nauka to dyscyplina naukowa.

Nauka i pojęcia to terminy bliskoznaczne.

Teoria - składa się z pojęć relacji i twierdzeń służy poznawaniu świata w zakresie określonym przez jej przedmiot
zainteresowania.

Składa się z pojęć i relacji powiązanych ze sobą w sposób umożliwiający to poznanie.

Naukowe poznawanie rzeczywistości wymaga :



Ukształtowania zespołu twierdzeń i hipotez o poszczególnych dziedzinach istniejącej rzeczywistości



Zbudowana teoria dla tych dziedzin



Wypracowania metod i narzędzi badawczych (metodologii)



Stworzenia systemu organizacji, prowadzenia i kontroli badań naukowych

Kryteria naukowości teorii:



Sprawdzalność – zakładająca że twierdzenia teorii są dostępne więcej niż jednemu podmiotowi poznającemu



Empiryczność – potwierdzająca formułowanie twierdzeń teoretycznych na podstawie obserwacji empirycznych i
informowanie o relacjach zachodzących w rzeczywistości



Wiarygodność – polegająca na porównywaniu hipotez ze zgromadzonymi materiałami empirycznymi.



Niesprzeczność – powodująca że twierdzenia teorii stanowią spójny zbiór wypowiedzi które wzajemnie się
uzupełniają



Uniwersalność – podkreślająca zakres i stopień ważności twierdzeń czyli ich stopień ogólności



Precyzyjność – pozwalająca na dokładność i jednoznaczność twierdzeń teoretycznych



Operacyjność – zapewniająca sytuowanie sie badanych obiektów i stanów rzeczy w pojęciu organizacji.

Stopniowanie rozwoju dyscypliny naukowej:



Opis na podstawie obserwacji pojedynczych przypadków



Formowanie praw empirycznych



Uogólniania wynikające z badań



Formułowanie teorii średniego zasięgu

Wiedza o

rzeczywistości

System

dyscyplin

naukowych

NAUKA

Termin wieloznaczny

ASPEKT TREŚCIOWY

System twierdzeń i hipotez

ASPEKT CZYNNOSCIOWY

Działalność naukowo -

badawcza

ASPEKT INSTYTUZCJONALNY

Organizacyjne jednostki

naukowo-badawcze

3



Podęcie próby wyjaśnienia szerokiego obszaru rzeczywistości

W Polsce łączy się teorię organizacji ze sztuką zarządzania.

PODZIAŁ NAUK:



Nauki stosowane – bardzo blisko praktyki



Podstawowe - Nauki teoretyczne, oddalone od nauki



Nomotetyczne – odkrywają prawa przyrody



Idiograficzne – opisywanie rzeczywistości pomoc w jej zrozumieniu

Nauka o organizacji – nauki stosowane i idiograficzne.

GENEZA NAUKI O ORGANIZACJI:



Stosunkowo młoda nauka



Pierwsze naukowe rozważania pojawiły się tysiące lat wcześniej zanim powstała nauka o organizacji



Pojawienie się nauk o organizacji – odpowiedź na potrzebę sprawnego kierowania (zrządzania) działalnością
gospodarczą (XVIII i XIX w.) - wyniku rewolucji techniczno – przemysłowej



Lata 60-te XX w. wg M. J. Hatch to początek wyodrębniania się organizacji jako samodzielnej dziedziny badań.

Rysunek 2

Teoria organizacji - to jedna z dyscyplin wywodzących się z koncepcji organizacji i zarządzania.
Inn dyscypliny to: problematyka stosunków przemysłowych, psychologia przemysłu i organizacji, socjologia organizacji,
teoria zarządzania oraz teoria zachowań w organizacjach
Polscy twórcy o organizacji:
K. Adamiecki – pisał o naukowej organizacji i nauce organizacji
J. Zieleniewski – w pracy są …. na temat ogólnej teorii organizacji i teorii organizacji
W. Kieżunm L. Krzyżanowski,, A. czermiński .M. Bielski Z. Martyniak –w ich pracach zawarte są problemy nauki organizacji

PERSPEKTYWYW TEORII ORGANIZACYJNEJ:

Klasyczna 1900

( A. Smith; F. Taylor;
H. Fayol;M. Weber)

Postmodernistyczna

modernistyczna 1950

(H. Simon; L.von Bertalenffy)

Symboliczno – interpretująca

1980

Perspektywa:

Modernistyczna: powstała z ogólnej teorii systemów, koncentruje się na organizacji i jej otoczeniu, uznaje istnienie świata
niezależnego od ludzkiej wiedzy o nim. Jest wzbogaceniem kierunku systemowego o podejście sytuacyjne i niektóre
elementy z nurtu behawioralnego.

Symbolizująco – interpretująca – obejmuje koncepcje opierające się na założeniach zaczerpniętych z nauk
humanistycznych, jak: konstruktywizm, społeczny, organizacja jako konsensus

4

CEL NAUK O ORGANIZACJI:
Inicjowanie badań i integrowanie dorobku: poznawczego, metodologicznego i organizacyjno – technicznych w dziedzinie
organizacji.

PRZEDMIOT NAUK O ORGANIZACJI:
Wyodrębnione z otoczenia różnorodne formy zorganizowanego działania ludzi – organizacje.
Wzgląd badawczy (punkt widzenia) – sprawność funkcjonowania organizacji jako całości oraz poszczególnych
podsystemów.

Przedmiotem zainteresowania nauki o organizacji jest złożona natura organizacji oraz procesy składające się na powstanie
organizacji, ich funkcjonowanie i rozwój.

Przedmiotem badań nauki o organizacji :
Organizacje gospodarcze: - głównie przedsiębiorstwa
Organizacje pozarządowe
Publiczne
Narodowe jako zorganizowane całości oraz wyodrębnione jej części ,wspólnoty gospodarcze krajów.
Państwo – jako forma politycznej organizacji społeczeństwa oraz bloki polityczne państw
międzynarodowe

Funkcje nauk o organizacji:
diagnostyczna – prowadzenie badań w celu wyjaśnienia wycinka rzeczywistości (świata organizacji)
wyjaśniająca – wyjaśnianie relacji pomiędzy cechami zorganizowanego działania ludzi i ich zmianami, ukazywanie
prawidłowości zachodzących zmian, ich funkcjonalnych strukturalnych i przyczynowo – skutkowych zależności.
Prognostyczna (projekcyjna) – wykrywanie zależności oraz tendencji organizacyjnych , które mogą służyć w
przekształcaniu rzeczywistości

POCHODZENIE METOD:
Z metodologii nauk społecznych - -obserwacja zwykła i kontrolowana, ciągła i nieciągła, wywiad bezpośredni i
standaryzowany, analiza dokumentów organizacyjnych, kwestionariusze
Ze statystyki matematycznej – obserwacja migawkowa
Z matematyki, informatyki, cybernetyki i nauk technicznych- kreatywne metody analityczne, diagnostyczne
Z inżynierii systemów
Z psychologii

Z nauk prawnych – studium przypadku
METODY OGÓLNE:
Dedukcja- wnioskowanie zgodne z kierunkiem wynikania logicznego
Indukcja – wnioskowanie uogólniające tj. formułowanie praw ogólnych na podstawie empirycznie stwierdzonych faktów

ADOPTOWANE METODY BADAŃ:
Empiryczna strategia badawcza
Metody badania i organizowania pracy
Metody projektowania procesów i struktur.

NAUKA O ORGANIZACJI – charakter Multi dyscyplinarny – zasilana przez inne nauki. Ekonomię itp.

Czym zajmuje się teoria organizacji?
Na czym polega interdyscyplinarność nauk o organizacji?
Jaka jest geneza nauko organizacji?

5

WYKŁAD 2

01.03.2011

„Żyjemy w świecie organizacji, które odgrywają we współczesnej rzeczywistości trudną do przecenienia role”

3 znaczenia pojęcia organizacji:
- rzeczowe – jako rzeczy złożone z części powiązanych ze sobą w taki sposób, aby umożliwiały sprawne funkcjonowanie całości
- atrybutowe – jako zespół cech charakterystycznych dla rzeczy zorganizowanych
- czynnościowe – jako proces tworzenia rzeczy złożonej

Organizacja oznacza instytucję

Proces organizowania – jest to taki sposób ułożenia i przydziału pracy członków organizacji aby możliwe było sprawne
osiągnięcie jej celu.

Organizacja jest to złożony system społeczno-techniczny mający na celu osiągnięcie pożądanych celów przy użyciu określonych
zasobów za pomocą określonego rodzaju działań.

Cech organizacji:
- utworzone przez ludzi lub przez członków założycieli lub na podstawie decyzji zewnętrznego organu założycielskiego
- ludzie są połączeni z systemem społeczno-technicznym
- powołana do realizacji indywidualnych i zbiorowych celów swych uczestników oraz określonych w akcie założycielskim celów
społecznych
- posiada wewnętrzną strukturę, podział pracy, funkcji i ról organizacyjnych
- posiada zarząd
- współpracuje z otoczeniem
- posiada zdolność samoorganizacji

3 podejścia do organizacji
- strukturalne – traktowano człowieka jako przedmiot organizowania, a więc dostosowywano go do struktury organizacji.
Człowiek i organizacja były traktowane jako maszyny.

Nurty
- klasyczna metoda zarządzania – przedmiotem zainteresowania były stanowiska pracy jako forma działania (wydajność
pracy i jak ją zwiększyć)
- zarządzanie naukowe – koncentrowało się na problemie wzrostu wydajności organizacji
- kierunek systemowy – traktował organizacje jako uporządkowany zbiór elementów pozostających we wzajemnych
relacjach
- podmiotowe – organizacja jako organizm: koncentruje się na rozumieniu potrzeb organizacji i jej stosunkach z otoczeniem oraz
zarządzaniu nim
Nurty :
- socjalistyczny – człowiek jest istotą społeczną a w swoim działaniu kieruje się matywami społecznymi, psychologicznymi
i ekonomicznymi
- psychologiczny – człowiek jest istotą pełni autonomiczną a a motywy jego zachowania Aś oparte na potrzebach ego i są
wynikiem stanu jego osobowości, osobistego doświadczenia oraz wartości

- sytuacyjne – podstawą jest przystosowanie się organizacji do otoczenia; otoczenie jest traktowane jako czynnik determinujący,
który wymusza różne struktury organizacyjne .
W nowoczesnej teorii sytuacyjnej element determinacji został zastąpiony elementem współ[racy co oznacza wzajemne
oddziaływanie otoczenia i organizacji

Organizacja Formalna – to organizacja, której cele i stosunki organizacyjne ujęto w specyficznym zapisie regulującym wzajemne
zależności i korelacje pomiędzy jej elementami.
Funkcjonuje zgodnie z oficjalnymi procedurami założonymi w postaci np. statusu, regulaminu itp.
Dzielą się na :
-organizacje sektora prywatnego (przedsiębiorstwa)
- organizacje sektora publicznego
- organizacje administracji publicznej
- organizacje sektora pozarządowego czyli nie nastawione na zysk

6

Organizacje nieformalne – są efektem więzi międzyludzkich, wspólnoty interesów i mogą wspomagać organizację formalną lub
działać destrukcyjnie. W przypadku organizacji nieformalnych występuje przywódca, interakcje wewnątrz grupowe, zgodność
albo konflikt interesów indywidualnych lub grupowych.

Podział organizacji:
1.Wg. Prof. Bielskiego (ćwiczenia kartka od Malesy )
2.Wg. Kryterium funkcji genotypowej (KAHNA)
- ORGANIZACJE PRODUKCYJNE czyli gospodarcze zajmujące się dostarczaniem społeczeństwu dóbr i usług
-ORGANIZACJE SOCJALNE podtrzymujące porządek społeczny, kształtujące osobowości ludzkie a także zapewniające ochronę
oraz kościoły
-ORGANIZACJE ADOPTACYJNE zapewniające rozwój społeczny i gospodarczy poprzez rozwijanie wiedzy i rozwiązywanie
problemów
-ORGANIZACJE POLITYCZNE np. instytucje państwowe, związki zawodowe
3. typologie organizacji wg. ETZONIEGO
Kryterium wyodrębnienia opiera się na typie relacji między uczestnikami organizacji a nią samą

Występuje wspólność
Typ władzy Podporządkowanie


- organizacje przymusowe – źródłem władzy jest przymus a podporządkowanie ma charakter alientatywny – więzienia, obozy
-organizacje utylitarne – władza wynika z dysponowania nagrodami dla uczestników organizacji podporządkowanie ma na celu
korzyści praktyczne lub określoną wygodę i oparte jest na kalkulacji
- organizacje normatywne – źródłem władzy są normy moralne i przekonania

Inne wyróżniki organizacji
-wielkość (50-małe; 250-średnie; duże i >500 gigantyczne)
-stopień skomplikowania (jest determinowanym rodzajem i skalą działalności oraz typem otoczenia )
- czas trwania (związanym z cyklem życia organizacji)
-realizowane funkcje (przemysł, rolnictwo, budownictwo, transport)
-związki instytucjonalne i zrzeszenia

Kryteria analizy porównawczej w organizacji
- funkcja genotypowa organizacji
-charakter otoczenia organizacji
-stosowana technologia
-cechy i społeczna struktura organizacji oraz charakter uczestnictwa
-cechy struktury organizacji: rozmiar, stopień, zróżnicowanie, centralizacja i formalizacja
-cykl podsystemu zarządzania: charakter procesów decyzyjnych, styl kierowania

Współczesny podział wg P. Korzuch
Trzyelementowa typologia organizacji- koncepcja oparta na:
charakterze zaspokajania potrzeb, motywie podejmowania zorganizowanego działania

-KOMERCYJNE (biznesowe) – organizacje oferujące dobra prywatne – zaspokajanie potrzeb społecznych ma charakter
indywidualny
- PUBLICZNE – organizacje oferujące dobra publiczne – charakter potrzeb ma charakter zborowy
- SPOŁECZNE organizacje zaspokajające potrzeby wyższego rzędu
- ORGANIZACJE NON PROFIT zaspokajają potrzeby społeczeństwa poprzez działalność nienastawioną na zysk

ORGANIZACJE KOMERCYJNE



Przedsiębiorstwo – najwyższy element gospodarki rynkowej



Cechy przedsiębiorstwa kształtują się pod wpływem charakteru rynku, poziom koncentracji, stopnia otwarcia rynku oraz
instytucji tworzących kategorie rynku



Istotna rola kultury i dziedzictwa narodowego



Ważna mentalność społeczeństwa i jego oczekiwania



Przedmiotem transakcji przedsiębiorstw są dobra prywatne

7

Przedsiębiorstwa są wyodrębnione pod względem :
- Ekonomicznym – przedsiębiorstwo prowadzi działalność na własny rachunek, dysponuje zasobami, pokrywa wydatki z
własnych środków
- organizacyjnym – ma formę prawną i strukturę organizacji, wspólny zarząd (osoby zatrudnione w firmie podlegają wspólnemu
kierownictwu nawet gdy sytuacja organizacji jest rozbudowana)
- prawnym – przedsiębiorstwo może wchodzić w stosunki z innymi podmiotami

Cel działania przedsiębiorstwa
Cel – określenie konkretnych celów z góry zamierzonych efektów podejmowanego działania
Na cel składają się
- przewidywany stan
- wynik jaki ma być osiągnięty
- różnica między stanem obecnym a przewidywanym
- okres w jaki cel ma zostać osiągnięty
Cele wyznaczają pożądany kierunek i oczekiwane efekty ekonomiczno – finansowe

Przedsiębiorstwo powinno wybrać 1 cel w określonym horyzoncie czasowym 3-5 lat i danych warunkach gospodarowania:
-max zysku – wszystkie decyzje i zawierane kontrakty są motywowani i weryfikowane pod względem osiągnięcia zysku. Na
kumulowanie i generowanie wyniku finansowego ukierunkowane są : alokacje zasobów, kształt i struktura organizacji oraz
rekrutacja i dobór pracowników
- max wartości – ukierunkowana na max wartości akcjonariuszy poprzez: wzrost wartości akcji i wzrost dywidend; max
satysfakcji akcjonariuszy poprzez : wielkość wzrostu włożonego kapitału, czytelną wizję przedsiębiorstwa, perspektywy rozwoju
firmy, dobry system komunikacji zewnętrznej
- max sprzedaży – wchodzenie na nowe rynki, wprowadzenie nowych produktów, nioska dojrzałośc rynku, wdrożenie nowych
regulacji prawnych,
- min kosztów: priorytet – stała lub czasowa redukcja kosztów stałych i zmiennych poprzez czynniki wewnętrzne (postęp
techniczny) i zewnętrzne (luka jakościowa). Obniżenie kosztów zawsze wpływa na osiągnięcie korzyści ekonomicznych (zysk,
zwiększenie wartości ze sprzedaży)

ORGANIZACJE PUBLICZNE
Obecnie na znaczeniu zyskują organizacje publiczne i pozarządowe. Muszą one spełniać wynikające z logiki procesów rynkowych
zasadę ekonomiczności

Jakie są ich główne cele?
Nie kierują się chęcią osiągnięcia zysku ale dążą do zaspokojenia potrzeb społecznych

Organizacje publiczne wyróżnia się specyficznym systemem celów i wartości oraz charakterem relacji wewnętrznych i
zewnętrznych, zostały stworzone w celu realizacji interesu publicznego. Są to:
- instytucje działające w różnych sferach życia publicznego (polityka, administracja, nauka i edukacja, ochrona zdrowia itp.)
- gospodarka narodowa jako zorganizowana całość
- wyodrębnione części gospodarki narodowej
- wspólnoty gospodarcze krajów
- państwo jako forma politycznej organizacji społeczeństwa
- bloki polityczne państw

Istota organizacji publicznej
- świadczą usługi dla obywateli tj. związanej z zamieszkaniem na danym terytorium
- dostarczają użyteczność gospodarstwom domowym w zakresie sfer życia społeczno-gospodarczego wówczas gdy organizacje
prywatne nie czynią tego na swoje ryzyko, a organizacje społeczne nie mają możliwości świadczenia tych usług bez wsparcia
podmiotów publicznych np. pomoc społeczna
- świadczą usługi tworzące warunki do właściwego funkcjonowania wszystkich sektorów (prywatnego, społecznego i
publicznego) np. inwestycje w infrastrukturę

8

WYKŁAD 3

08.03.2011

ORGANIZACJE SPOŁECZNE



spory i dyskusje co do ich nazwy świadczą o trudności ich zdefiniowania



jako równoprawne określenia uznaje się m. In.:

o

organizacje trzeciego sektora (obok publicznego i prywatnego)

o

pozarządowe

o

obywatelskie

o

non profit

Organizacje społeczne – próba definicji (wg Druckera)



robią coś zasadniczo odmiennego od tego, czym zajmują się firmy i władze



nie dostarczają rynkowi towarów i usług



nikim nie rządzą



produkt organizacji społecznej – zmiana zachodząca w człowieku pod wpływem działania tej organizacji



są agentami zmian zachodzących w ludziach



ich „produkty” – wyleczony pacjent, uczące się dziecko, szacunek ludzi do samych siebie



ich „wyroby” to zmiany zachodzące w ludzkiej egzystencji

Organizacje społeczne – definicja strukturalno – operacyjna



są to najczęściej organizacje prywatne



strukturalnie niezależne od państwa



formalnie zorganizowane



nie posiadając zysku do podziału



samorządne, działające dla dobra wspólnego



korzystające z ochotniczego społecznego uczestnictwa



innowacyjne i elastyczne



ich domeną jest wspieranie społeczności poprzez:

o

ochronę interesów mniejszości

o

zapewnienie usług, którymi nie zajmują się pozostałe sektory

o

pośredniczenie pomiędzy rządem i obywatelem

Podsumowanie

1. Organizacja jako obiekt badań jest szczegółowo opisana w literaturze przedmiotu, w różnym stopniu szczegółowości
2. Organizacje spełnią różne cele
3. Istnieje wiele typologii organizacji, które akcentują różne aspekty organizacji

ORGANIZACJE PRZYSZŁOŚCI
Najważniejsze aspekty organizacji:

1. Władza (sposób podporządkowania w organizacji i więzi jakie w niej występują)
2. Informacja (dane uporządkowane w celu podejmowania odpowiednich decyzji)
3. Kooperacja (współpraca; nawiązywanie sieci relacji)

Misja organizacji – powód jej istnienia, wyróżniający ją od wszystkich innych
Misję można opisać w kategoriach:



wyrobów i rynków



usług i klientów

Wizja organizacji – to ogólny lub szczegółowy obraz przyszłości organizacji



domena działalności (gdzie i komu firma sprzedaje swoje wyroby / usługi)



odpowiedzialność (wartości realizowane na rzecz interesariuszy firmy)



standardy sukcesu



kluczowe kompetencje



organizacja

Reguła Pareto – 80 % zysków firmy są to zyski dotyczące 20 % obsługiwanych klientów

9

Cele organizacji – wyznaczają jej główny kierunek działania, z uwzględnieniem roli organizacji, misji i zadań



Cele oficjalne – są zwykle niewyraźne i ogólne, w statutach spółek, publicznych oświadczeniach dyrektorów i rzeczników
prasowych



Cele operacyjne – do których dąży się za pośrednictwem rzeczywistych programów działań i procedur

WSPÓŁCZESNE ZMIANY W ORGANIZACJI

1. Spłaszczenie struktury organizacyjnej
2. Restrukturyzacja (redukcja zbędnych jednostek, przekwalifikowanie)
3. Struktury macierzowe
4. Zespoły projektowe
5. Organizacje wirtualne
6. Organizacje ponadkulturowe (typowe dla globalizacji)

Cechy nowoczesnego przedsiębiorstwa









szczupłość odnosi się do dewastacji (likwidacji), np. outsourcing (wydzielanie pewnych funkcji na zewnątrz, aby przedsiębiorstwo
mogło skoncentrować się na swoich funkcjach)
kooperacja – powstawanie nowych struktur, zmiany w strukturach

Ewolucja teorii organizacji (metafory organizacji)



Organizacja jako maszyna – organizacja biurokratyczna



Organizacja jako organizm

o

zaspokajanie potrzeb

o

system otwarty – wpływ otoczenia na organizację i odwrotnie

o

homeostaza – samoregulacja, zdolność utrzymywania wewnętrznej stabilności

o

ekwiwalentność

o

entropia ujemna – przezwyciężanie tendencji do upadku



Organizacja jako mózg

o

przetwarzanie informacji

o

podejmowanie określonych decyzji



Organizacja jako kultura (normy i wartości deklarowane w organizacji)



Organizacja jako system polityczny



Organizacja jako przepływ i transformacja



Organizacja jako narzędzie dominacji

NOWE FORMY ORGANIZACJI
Organizacja w ruchu
Organizacja w ruchu (O w R) – koncepcja tej organizacji nawiązuje do dominującego znaczenia zasobów niematerialnych w
rozwoju organizacji obecnie i w przyszłości, źródłem przewagi konkurencyjnej jest burzliwa dynamika i zmienność
Zarządzanie brakiem ciągłości: zarządzanie strategiczne, zarządzanie zmianami, zarządzanie wiedzą i kompetencjami,
zarządzanie zasobami ludzkimi oraz nowe role kierowników

kooperacja

szczupłość

inteligencje

elastyczność

10

Cechy organizacji w ruchu:



wyczucie i umiejętność diagnozowania sytuacji rynkowej



radzenie sobie z dużą niepewnością działania związaną ze zmianami



przedłużanie – w cyklu życia organizacji – fazy „młodości”



włączenie wszystkich pracowników w rozwiązywanie problemów organizacji



aktywne traktowanie kapitału ludzkiego



kodyfikacja wiedzy



odpowiedni dobór personelu i budowane kultury zmian

Uwarunkowania tworzenia organizacji w ruchu







Organizacja sieciowa
sieć – zbiór środków (infrastruktura) i zasad (infostruktura), umożliwiających podmiotom podejmowanie realizacji wspólnych
projektów, o ile środki te są odpowiednie do ich potrzeb i nadają się do wspólnego wykorzystywania (infokultura) przez sieć
organizacja sieciowa – układ współdziałania niezależnych pod względem organizacyjno – prawnym organizacji, oparty na
potencjale synergicznym podmiotów sieci przynajmniej w jednym obszarze funkcjonowania oraz na współpracy
organizacja sieciowa – zbiór rozproszonych jednostek należących do jednej grupy organizacji

Przesłanki przystąpienia do sieci






Typy sieci międzyorganizacyjnych:

a) sieci społeczne – oparte na wzajemnych interakcjach pracowników firm tworzących układ
b) sieci biurokratyczne – formalizacja dotycząca sposobu organizacji oraz warunków współpracy
c) sieci oparte na prawach własności pełniącej funkcję zabezpieczenia, a nie inwestycji kapitałowej

Organizacja wirtualna

1. Podejście instytucjonalne (strukturalne)
OW to czasowa sieć niezależnych podmiotów połączonych za pomocą technologii informacyjno – komunikacyjnej (ICT) w
celu dzielenia się: kompetencjami, kosztami i rynkami
2. Podejście funkcjonalne procesowe
OW to zbiór przestrzennie rozproszonych i wybieranych dynamicznie jednostek organizacyjnych, reprezentujących wspólne
przedsięwzięcie gospodarcze

Najważniejsze cechy organizacji wirtualnej:



cechy konstytuujące



atrybuty fizyczne



dodatkowe specyficzne cechy



korzyści (elastyczność, zdolność dostosowywania się do zmiennych sytuacji)



globalizacja



wirtualizacja



specjalizacja



dostęp do
informacji



dzielenie się

TWORZENIE

wiek kierowników

organizacja w ruchu

cykl życia branży i

organizacji

polityka personalna

kompetencje
menadżerów

wiek firmy

11

Cechy organizacji wirtualnej:



oparcie na zaufaniu



zdolność do przegrupowania, przeformowania, a nawet powstania na nowo jako reakcja na dostrzeżone szanse
rynkowe



powiązanie specjalistycznych kompetencji – „palety światowych umiejętności”



dbałość o częste i rzetelne komunikowanie się



inne: jasność i jednoznaczność celów, zorientowanie na klienta, szybkość procesów decyzyjnych



wada – sieciocholizm (socjomania sieciowa, siecio – przymus, przeciążenie informacyjne, uzależnienie od komputera,itp

Organizacja ucząca się
Założenia organizacji:

1. Uczenie się powinno mieć charakter ciągły i świadomy
2. Proces uczenia powinien obejmować wszystkich pracowników organizacji
3. Motywowanie do uczenia się

Organizacja inteligentna – to taka której najcenniejszym produktem jest wiedza, mająca postać wartościowych usług (Quinn,
1992)
Organizacja inteligentna – ma zdolność adaptowania się do zmian zachodzących w otoczeniu, a nawet wyprzedzanie tych zmian
i aktywne kształtowanie otoczenia (Brett, 2002)
Cechy organizacji inteligentnej:



odrzucenie tradycyjnych struktur organizacji działalności



zdolność do wynajdowania nowych pól aktywności



wysoki poziom przedsiębiorczości wewnętrznej



ciągłe uczenie się



partnerskie układy z dostawcami i klientami zewnętrznymi oraz innymi interesariuszami

Organizacja tradycyjna:



praca wykorzystująca w pełni tylko wiedzę niewielkiej części pracowników



struktura hierarchiczna



funkcjonalny system zarządzania



praca rutynowa, powtarzanie czynności i procedur



praca indywidualna lub grupowa



praca polegająca na pełnieniu funkcji



wykorzystywanie indywidualnych zdolności



silna pozycja kierowników



orientacja do wewnątrz firmy na zachowanie równowagi wewnętrznej



koordynacja z góry

Organizacja inteligentna:



praca w oparciu o wiedzę wszystkich pracowników



struktura sieciowa



centralne miejsce w systemie zarządzania zajmuje zarządzanie wiedzą i kapitałem intelektualnym



dominuje praca nad innowacjami (B + R) i w oparciu o rozwiązania innowacyjne



praca zespołowa



praca projektowa



synergia w pracy zespołowej



brak typowych stanowisk kierowniczych – menedżer jako trener i inspirator



orientacja na zewnątrz i tworzenie wartości globalnej



koordynacja przez uczestników zespołów

Organizacja fraktalna – wielowymiarowy podmiot automatycznie dostosowujący się do zmian otoczenia
Cechy organizacji:



samoorganizacja



samo podobieństwo



witalność i dynamika



samo optymalizacja i nawigowanie

12

WYKŁAD 4

15.03.2011

PLAN

1. Determinanty zmian w organizacji
2. Kierownik menedżer
3. Przedsiębiorca i przedsiębiorczość
4. Przedsiębiorczość społeczna

Tabela 1: Główne przyczyny zmian we współczesnych organizacjach

Determinanty zmian

Wybrane przykłady

Potencjał ludzki

Mobilność pracowników, zróżnicowanie kulturowe, wyższe

kompetencje zawodowe (wyższy poziom wiedzy)

Tendencja społeczna

Zmiany demograficzne, zmiany stylu życia, emancypacja

kobiet

Technologia

Wszechobecna automatyzacja, upowszechnienie się

komputerów i Internetu

Konkurencja

Rywalizacja w skali globalnej, fuzje przedsiębiorstw, rozwój

handlu za pośrednictwem Internetu

Wstrząsy gospodarcze

Nagłe załamania rynków, wahania stóp procentowych,

wahania kursów wymiany walut

Polityka

Poszerzenie Unii Europejskiej, walka z terroryzmem

1. DEERMIANATY ZMIAN W ORGANIZACJI:

Czynniki wpływające na zmiany w polskich przedsiębiorstwach:



Kształcenie pracowników



Styl kierowania



Rozwiązania organizacyjne

Cechy liderów transformacyjnych:



Charyzma



Zwracanie uwago na potrzeby ludzkie



Umiejętność pobudzania innych oraz rozwijania w nich twórczego potencjału



Zdolność motywowania innych



Umiejętność zarządzania przez wyjątki

2. KIEROWNIK MENEDŻER

KIEROWNIK – pełni szereg ważnych ról w organizacji (jest planistą, organizatorem, przywódcą i kontrolerem).
Podejmuje najważniejsze decyzje, pracuje z ludźmi.








Menedżer to osoba zarządzająca organizacja.
Menedżer to osoba odpowiedzialna za ludzi i za inne sposoby będące w dyspozycji organizacji.

Funkcje menedżera:



Planowanie



Organizowanie



Przewodzenie



Kontrola

„Miękkie” sposoby
kontrolowania

Nowoczesny styl
zarządzania

MENEDŻEROWIE

13

Rysunek 1: Menedżerowie według szczebla i obszaru zarządzania.

Najwyższego szczebla

Średniego szczebla

Pierwszej linii

Marketing Finanse Eksploatacja Zasoby ludzkie Administracja Inne

Każdy menedżer jest kierownikiem, natomiast nie każdy kierownik zasługuje na miano menedżera.

Sylwetki legendarnych menedżerów sukcesu:



Henry Ford – największy przedsiębiorca XX wieku



Lee Lacocca – niemożliwe uczynił możliwym



Bill Gates – już za życia jest legendą



Jack Welch – prymus wśród najinteligentniejszych



Akio Monta – samuraj z Walkmanem

3. Przedsiębiorca i przedsiębiorczość

„Przedsiębiorcami są Ci, którzy są skłonni kupić pocenie pewnej dla odsprzedaży po cenie niepewnej”

R. Cantillon

Cechy osobowości przedsiębiorcy:



Dojrzałość w kierowaniu sobą



Wiara we własne siły



Orientacja na działanie



Energia



Liczenie się z ryzykiem



Skłonność do innowacji

W.G.Nickels

Kim są współcześni przedsiębiorcy ?

1. Właścicielami czynników produkcji
2. Podejmują przedsiębiorcze decyzje.
3. Mają prawo do dysponowania zyskiem
4. Założyli firmę!

Funkcje przedsiębiorcy:



Ponoszenie ryzyka i działanie w warunkach niepewności



Wprowadzenie innowacji



Śledzenie zmian i dostosowanie

14

Przedsiębiorczość:



Wartość intelektualna



Wartość moralna

Szkoły związane z przedsiębiorczością:
1.szkoła schumpeterowska
2. szkoła wykorzystania różnic na rynkach
3. szkoła ponoszenia ryzyka

Przedsiębiorczość:

1. Skłonność do podejmowania zadań, do inicjowania czegoś np. pracy, pomocy, zabawy
2. To cecha psychofizyczna, właściwie zespół cech warunkujących bycie dobrym przedsiębiorcą, czyli osiąganie sukcesów

w organizowaniu i kierowaniu przedsiębiorstwami.

Przedsiębiorczość:



Proces gospodarczy polegający na tworzeniu nowych, najczęściej małych i średnich przedsiębiorstw (Sawicka 1998)



Zmiany w przedsiębiorstwach już funkcjonujących. (Drucker 1992)



Kryteria definiowania przedsiębiorczości:

o

Uwzględniające funkcje ekonomiczne

o

Utożsamiające przedsiębiorczość z cechami przedsiębiorcy

o

Behawioralne – sposób menedżerskiego postępowania.

(Piasecki 2001)

Rysunek 2: Model przedsiębiorczej socjalizacji.












Uwarunkowania wewnętrzne:



Skłonność do ryzyka



Wyznawany system wartości



Osobowość i indywidualizm



Wyobraźnia



Poszukiwanie innowacyjnych rozwiązań

Uwarunkowania zewnętrzne:



Polityczno-prawne



Ekonomiczne



Społeczno – kulturowe

Rodzaje przedsiębiorczości:

1. Żywiołowa – występuje w okresach przełomowych i jest związana z tworzeniem się ładu społeczno – ekonomicznego.
2. Ewolucyjna – związana z profesjonalizacją i awansowaniem.
3. Etyczna – związana z systemem filozoficzno – religijnym w codziennym zachowaniu i dzialalnościgospodarczej.
4. Systemowa – rola państwa jako stymulatora przedsiębiorczych działań.

UPRZEDNIA SOCJALIZACJA

Socjalizacja pierwotna i wtórna

SOCJALIZACJA NOWEGO PRZEDSIEBIORCY

Motywacja

Ważni inni i grupy

Czynniki strukturalne

POWSTANIE NOWEJ

ORGANIZACJI

REZYGNACJA

15

Rysunek 3: Narodziny przedsiębiorczości społecznej.











Przedsiębiorstwo społeczne:
- organizacja działająca w jakimkolwiek sektorze, która wykorzystuje działalność dochodową do osiągnięcia podwójnych (doble
bottom Line) bądź potrójnych zysków (triple bottom Line) poprzez przeprowadzenie samodzielnej działalności zarobkowej
(biznesu z misją społeczną) lub poprzez bycie częścią mieszanego strumienia dochodu zawierającego dodatkowo darowizny i
dotacje z sektora publicznego.

Przedsiębiorca społeczny:
- „aktor” w przedsiębiorczości społecznej odznaczający się pasją, wizją i determinacją w dążeniu do realizacji celów,
wprowadzający zmiany społeczne i zmiany związane z problematyką środowiska naturalnego, łączący „cel społeczny , który
zazwyczaj wiążemy z organizacjami non-profit i orientację przedsiębiorczą , którą wiążemy z biznesem”.

(…..)

- Wzrost kosztów
operacyjnych
- Niski poziom
wynagrodzenia
- słaba jakość usług
- zła reputacja sektora
- wzrost konkurencji

Organizacje społeczne.

Wprowadzają:
- praktyki sektora
społecznego
- innowacje
ekonomiczne i
społeczne

Nowe
podejście do
działalności
charytatywnej.

16

WYKŁAD 5

22.03.2011

SPOŁECZNA ODPOWIEDZIALNOŚĆ ORGANIZACJI

PLAN:

1. Definicja społecznej odpowiedzialności organizacji
2. Geneza i rozwój koncepcji społecznej odpowiedzialności.
3. Organizacja jako obiekt społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw
4. Działalność społeczna przedsiębiorstw
5. System nominacji i oceny społecznej odpowiedzialności

1. Definicja społecznej odpowiedzialności.

Społeczna odpowiedzialność biznesu (przedsiębiorstw)
(z ang. CSO – Corporate Social Organization) – koncepcja, według której organizacje na etapie budowania strategii dobrowolnie
uwzględniają interesy społeczne i ochronę środowiska, a także relacje z różnymi grupami interesariuszy.

Wikipedia – wolna encyklopedia.

Społeczna odpowiedzialność – to dobrowolne uwzględnienie przez przedsiębiorstwo zagadnień społecznych i ekologicznych w
działalności gospodarczej, wychodzące poza wymogi prawne i zobowiązania wynikające z umów.

Wg Komisji Europejskiej

Społeczna odpowiedzialność definiowana jest następująco:



Przestrzeganie prawa i prowadzenie rzetelnego i uczciwego biznesu w stosunku do klientów, pracowników i
kontrahentów.



Stworzenie odpowiedniej kultury organizacyjnej wewnątrz firmy



Działalność na rzecz społeczności, w której firma funkcjonuje.

2. Geneza i rozwój koncepcji społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw.

Stakeholders – osoba lub podmiot zainteresowany działalnością przedsiębiorstwa i ponoszący ryzyko związane z jego
funkcjonowaniem
Oznacza również osobę lub grupę osób mającą udziały, osobisty czy finansowy wkład w przedsiębiorstwo.

Interesariuszami przedsiębiorstwa są podmioty i grupy osób, które spełniają następujące warunki:



Wysuwają żądania wobec firmy



Mają faktyczną bądź potencjalną możliwość wyegzekwowania tych żądań



Mają warunkową bądź bezwarunkową chęć wykorzystania swojej siły wpływu na proces decyzyjny przedsiębiorstwa w
celu realizacji swoich żądań

Koncepcja

Społecznej Odpowiedzialności

Przedstawiciele:

Lata 90. W USA powstał model Społecznie odpowiedzialnego

Przedsiębiorstwa jako „dobrego obywatela”

Lata 50.XX w. H.R. Bowie

Biznes ma zobowiązania wobec społeczeństwa

Niemcy - O Bismarck wprowadza ubezpieczenia społeczne

USA koncepcja wywodząca się z tzw. Stakeholdres theory

17

Filantropijn

y

Ekonomiczny

Socjologiczny

Ekologiczny

Realizacją celów przedsiębiorstwa są zainteresowani:



Akcjonariusze



Zarząd



Pracownicy



Klienci



Dostawcy



Instytucje finansowe, wierzyciele



Państwo



Społeczeństwo

Społeczna odpowiedzialność w koncepcjach pokrewnych:

a) Zrównoważony rozwój a społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstw
b) Corporate governance w społecznej odpowiedzialności

Społeczna odpowiedzialność jako przejaw kultury organizacyjnej.

Rysunek: Podstawowe obszary społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw.

Etyczny

3. Organizacja jako obiekt społecznej odpowiedzialności

Czym są spowodowane oczekiwania społeczeństwa w zakresie odpowiedzialności przedsiębiorstw?

1 Degradacja środowiska

7 Wzrostem demokratyzacji

przyrodniczego

2 Aferami gospodarczymi

społeczeństwa

znanymi dzięki mediom

6 Siłą organizacji

3 Procesem globalizacji gospodarki

Związkowych

i marginalizacją społeczności

lokalnych

5 Wzrostem świadomości

4 Agresywnym marketingiem

konsumentów i rozwojem

manipulującym klientami

organizacji konsumenckich

Aspekty społeczne w teorii przedsiębiorstwa:

(…..)

Oczekiwania

społeczeństwa

(…)

18

Teoria przedsiębiorstwa ma charakter interdyscyplinarny, na co wskazują następujące ujęcia modelowe:

1. Model ekonomiczny
2. Model finansowy
3. Model produkcyjny
4. Model organizacyjny
5. Model prawny
6. Model socjopsychologiczny (behawioralny) – przedsiębiorstwo jako system społeczny
7. Model etyczny
8. Model marketingowy

Rysunek 1: Współzależność celów ekonomicznych, ekologicznych i społecznych.

4. Działalność społeczna przedsiębiorstw

Przedsiębiorstwa w ramach społecznej odpowiedzialności prowadzą:



Formalna działalność – tj. stosowanie prawa i norm etycznych oraz działalność filantropijną



Nieformalna działalność - w wymiarze przywództwa, kultury organizacyjnej oraz praktyk ujawniania nielegalnego lub
nieetycznego postępowania pracowników.

Przedsiębiorstwo jest częścią społeczeństwa a jego działalność wywołuje efekty szersze niż gospodarcze, gdyż obejmuje
sferę społeczną ekologiczną, etyczną itp.

Rysunek 3.1: Podstawowe zakresy społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstwa

Działalność filantropijna

Inicjatywy społeczne

(…) społeczności lokalnej

Przedsięwzięcia komercyjne

Działalność podstawowa

Cele społeczne

Tworzenie miejsc pracy.

Sprawiedliwy podział.

Cele ekonomiczne

Utrzymywanie zdolności

ekonomicznej.

Cele ekologiczne

Ochrona środowiska.

Poszanowanie zasobów.

19

Mechanizmy realizacji działań społecznych w przedsiębiorstwie:

Tworzenie własnych fundacji

Inicjowanie partnerskich

Wyodrębnianie komórek w ramach

forów do spraw społecznych

przedsiębiorstwa

Powoływanie stowarzyszeń

biznesowych

Sponsoring – polega na istnieniu wzajemnych świadczeń dwóch stron.
Przedsiębiorstwa sponsorujące stawiają do dyspozycji określone środki finansowe lub rzeczowe, natomiast sponsorowany
wykonuje uzgodnione świadczenia, które wpływają na realizację celów działań marketingowych sponsora.

Sponsoring charakteryzują:



Wzajemne świadczenia sponsora i sponsorowanego.



Połączenie reklamy, public relations, i promocji sprzedaży w instrument promocji, który służy osiągnięciu
ekonomicznych sukcesów



Pośredni sposób promocji przedsiębiorstwa lub produktu (media relacjonują sponsorowane przedsięwzięcia i przy
okazji wymieniają sponsorów)



Prowadzenie sponsoringu w sposób systematyczny i celowy



Profesjonalizm podejmowanych działań.

Adresatami działań sponsoringowych są :



Klienci firmy, nabywcy jej produktów



Dostawcy



Pracownicy przedsiębiorstwa



Opinia publiczna



Władze lokalne



Organizacje gospodarcze



Przedstawiciele środków masowego przekazu



Udziałowcy i akcjonariusze



Instytucje finansowe

20

WYKŁAD 6

29.03.2011

(C.D. WYKŁADU 5)
Cele sponsoringu w obszarze działalności lokalnej:



Wejście firmy w środowisku i utożsamianie się z jego specyficznymi potrzebami



Podkreślenie w oczach opinii publicznej społecznej odpowiedzialności firmy



Zdobycie sympatii



Kreowanie pozytywnego wizerunku

Rodzaje sponsoringu:

1. Ze względu na charakter sponsora:

o

Zawodowi sponsorzy

o

Półprofesjonalni sponsorzy

o

Klasyczni sponsorzy

2. Ze względu na podmiot sponsorowanego:

o

Sponsoring osobowy

o

Sponsoring instytucjonalny

o

Sponsoring projektowy

Mecenat – wspieranie osób, instytucji i przedsięwzięć , które wykazują duże walory społeczne, humanitarne czy kulturalne.
Cechy mecenatu:



Nie oczekuje ekwiwalentnego lub innego świadczenia ze strony beneficjenta



Mecenas wspiera swojego partnera, pozostając utajonym lub nie eksponuje tego faktu, nie dąży do wyeksponowania
swojego logo lub nazwy



Działalność mecenasa nie jest prowadzona w sposób zorganizowany i systematyczny.

Mecenasami mogą być liczne podmioty gospodarcze typu:
Przedsiębiorstwa przemysłowe, banki, organizacje ubezpieczeniowe, fundacje i różne struktury organizacyjne.

Darowizna – bezpłatne świadczenie na rzecz obdarowanego

Lobbing – jest związany ze sferą polityczną. Są to działania mające na celu właściwe usytuowanie przedsiębiorstwa w życiu
zawodowym, społecznym, samorządowym i politycznym w kraju.
Istotą Lobbingu jest dostarczenie odpowiednich informacji i wywieranie presji na państwowe ośrodki decyzyjne oraz
zaangażowanie w realizację polityki, ustaw lub przepisów wykonawczych.

Działalność charytatywna – która również służy tworzeniu wizerunku firmy zgodnie z zasadami marketingu społecznego.
W Polsce działa około 67 tys. Organizacji dobroczynnych. Są to:



Fundacje



Towarzystwa dobroczynne



Stowarzyszenia

Tabela: Kryteria wyróżnienia przedsiębiorstw społecznych
Kryteria społeczne:

Kryteria ekonomiczne:



Działalność jest ukierunkowana na wspieranie i
rozwój społeczności lokalnych oraz promowanie
społecznej odpowiedzialności na szczeblu lokalnym



Demokratyczne zasady zarządzania oparte na
równych prawach głosu właścicieli i udziałowców



Partycypacyjny charakter przedsiębiorstw tzn. udział
klientów (użytkowników usług) w zarządzaniu



Ograniczona dystrybucja zysków



Stała działalność, mająca bezpośrednio na celu
produkcję dóbr i/lub sprzedaż usług



Duzy stopnień autonomii (są zakładane na zasadach
dobrowolności przez grupy społeczne i przez nie
zarządzane)



Ponoszenie ryzyka ekonomicznego prowadzonej
działalności we własnym zakresie, co różni je od
instytucji publicznych



Minimalny udział pracowników płatnych

21

W dokumentach OECD wymienia się dwa typy przedsiębiorstw:

1. Przedsiębiorstwa społeczne (social enterpnes)- to instytucje non profit mające na celu przeciwdziałanie ekskluzji

społecznej, będące instrumentem spójności społecznej i reintegracji społeczno – zawodowej grup
niesamowystarczalnych ekonomicznie i społecznie, a także służące rewitalizacji regionów peryferyjnych.

2. Przedsiębiorstwa o orientacji społecznej - to prywatne instytucje non profit, które świadczą usługi socjalne (np.

pielęgnacyjne, ochrony nieruchomości) i inne na rzecz szerszych społeczności.
Przedsiębiorstwa te przyjmują różne formy prawne w poszczególnych krajach, są zorganizowane do realizacji funkcji
społecznych i ekonomicznych. Cechuje je całkowity zakaz dystrybucji zysków (dochodów) na rzecz członków
przedsiębiorstw (spółdzielni).

W Polsce podstawy prawne funkcjonowania przedsiębiorstw społecznych stanowią dwie ustawy:



O zatrudnieniu socjalnym z 2003 roku



O promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy z 2004 roku

Spółdzielnie socjalną -

Centra integracji społecznej

może produkować dobra i usługi

- przedsiębiorstwo społeczne o socjalnym

w dziedzinie edukacji, zdrowia, kultury

statucie, uprawnione do prowadzenia działalności

produkcyjnej, handlowej i usługowej.

5. System nominacji i oceny społecznej odpowiedzialności

Społeczna odpowiedzialność według Unii Europejskiej ma miejsce wtedy, kiedy są spełnione trzy zasady:



Podjęcie decyzji o jej uwzględnieniu



Interakcje interesariuszami



Włączenie CSR (Corporate Social Responsibility) do strategii przedsiębiorstwa

Obszary działań UE w zakresie CSR zawarte w białej księdze:



L



L



L



L

Rysunek : Standardy społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw.

(…)

Standardy

Stosowane w realizacji CSR

Poradnik społecznej odpowiedzialność

Według ISO 26000

SA 8000-standard społecznej odpowiedzialności w

zarządzaniu zasobami ludzkimi

Audyt społeczny i etyczny według

Standardu AA 1000

22

Rysunek 1.1: Obszary tworzenia i oceny społecznej odpowiedzialności w organizacji według ISO 26000.

Ocena społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw:

1. Global Reporting Initiatyve – zbiór międzynarodowych zaleceń dotyczących opracowywania raportów z działalności

ekonomicznej, środowiskowej i społecznej.
Wytyczne GRI nie stanowią zbioru zasad czy wyznaczników i nie narzucają kodeksu postępowania w trym zakresie.
Celem raportu jest komunikowanie swoich osiągnięć szerszej grupie odbiorców – interesariuszom przedsiębiorstwa.

Wskaźniki w ramach GRI obejmują następujące kategorie:
Wymiar ekonomiczny, środowiskowy, praktyki warunki pracy, prawa człowieka, odpowiedzialność wobec społeczeństwa,
odpowiedzialność za produkt.

2. Dow Jones Sustainability Indexes – system oceny dotyczy zrównoważonego rozwoju przedsiębiorstw DJSI uwzględnia

przedsiębiorstwa, które realizują cele ekonomiczne, społeczne i ekologiczne.

Kryteria DJSI to:



Kryteria ekonomiczne (ład korporacyjny, zarządzanie ryzykiem, mechanizmy przeciwdziałania korupcji, zasady dobrych
praktyk)



Kryteria środowiskowe (efektywność wykorzystania zasobów, środowiska, system informowania w zakresie ochrony
środowiska)



Kryteria społeczne (programu rozwoju kapitału ludzkiego, systemy rekrutacji talentów, programy filantropijne,
informowanie w zakresie społecznej odpowiedzialności biznesu)

3. Dobre praktyki corporate govemance – to zbiór zasad ładu korporacyjnego oraz zasad określających normy

postępowania w relacjach spółek giełdowych z otoczeniem.

Zasady corporate govemance to wytyczne, które pomagają stworzyć odpowiedzialną politykę i wdrążać procedury, których
należy przestrzegać dla dobra interesariuszy.

Zasady te dotyczą:



Struktury właścicielskiej, zwłaszcza posiadania akcji uprzywilejowanych



Regulaminu i procedur obowiązujących na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy



Przeszłości finansowej oraz dostępności, jakości i terminowości ujawnianych przez spółkę informacji



Struktury i działalności rady nadzorczej, istnienia niezależnych członków, wynagrodzenia zarządów.

Odpowiedzialność

społeczna

Problematyka
konsumencka

Dobre

praktyki

Działalność

społeczna

Kierowanie

organizacyjne

Wpływ

na środowisko

Praktyka

w procesie pracy

Praca

człowieka

23

Tabela: Najbardziej zaangażowane społecznie firmy.

Wielka Brytania

Polska

Lp.

Nazwa firmy

Punkty

Lp.

Nazwa firmy

Punkty

1.

Tesco

96

1.

Caritas

99

2.

Boots

92

2.

Podziel się posiłkiem

98

3.

The Body Shop

91

3.

Podaruj dzieciom słońce

98

4.

BBC

89

4.

PCK

97

5.

National Health Service

87

5.

Nivea

97

6.

BBC1

85

6.

Wedel

96

7.

Virgin

84

7.

Winiary

96

8.

Google

83

8.

Pajacyk

95

9.

Coop

83

9.

Fundacja TVN

95

24

WYKŁAD 7

05.04.2011

NADZÓR KORPORACYJNY NAD ORGANIZACJĄ

A. Smith (1776) – opisał rozdzielenie własności i kontroli
Zainteresowanie nadzorem korporacyjnym wynikało z trzech powodów:



potrzeba istnienia coraz większych firm



wzrost zapotrzebowania na kapitał



konieczność uzyskania społecznej akceptacji dal powszechnego posiadania dóbr inwestycyjnych

Korporacja jest rozumiana jako:



stowarzyszenie, związek, zrzeszenie osób, uznane za osobę prawną, mające na celu realizację określonych wspólnych
zadań, interesów



organizacyjna (w sensie ekonomicznym) forma fuzji kapitałowych



spółka akcyjna



„osoba prawna posiadająca moralność, odpowiedzialna za etyczne działalnie i podejmowanie decyzji”

Czynniki powodujące rozwój korporacji:

 ograniczona odpowiedzialność inwestorów
 swobodny przepływa kapitałów (swoboda obrotu walorami)
 uzyskanie przez spółki osobowości prawnej
 scentralizowane zarządzanie

Spółki charakterystyczne dla dużych przedsiębiorstw:



spółka z o.o.

o

dobra dla współdziałania niewielu osób przy prowadzeniu wspólnego przedsięwzięcia

o

powołana do realizacji poważnych przedsięwzięć

o

wymaga powołania silnej struktury



spółka akcyjna:

o

dobra dla współdziałania wielkich przedsiębiorstw handlowych z udziałem drobnym „ciułaczy”

o

najważniejsza w gospodarce rynkowej

ORIENTACJE I MODELE NADZORU KORPORACYJNEGO
Nadzór właścicielski – sprawowany przez właściciela lub grupę akcjonariuszy
Nadzór korporacyjny – sprawowany zarówno przez właścicieli, jak i przez innych – nie będących właścicielami, ale
zainteresowanych bezpośrednio skutecznością zarządzania przedsiębiorstwem (interesariuszy)

Funkcje nadzoru korporacyjnego:

1. W perspektywie wewnętrznej – brane są pod uwagę czynniki wywierające wpływ na nadzór korporacyjny w procesie

zarządzania związane z: koordynacją współpracy z otoczeniem zewnętrznym, monitorowaniem stanu spółki i kontrolą
menedżerów

2. W perspektywie zewnętrznej – nadzór korporacyjny jest kształtowany przez presję zewnętrzną i wewnętrzną.

Określenie celów spółki zgodnych z oczekiwaniami otoczenia

Nadzór korporacyjny (corporate governance) – to zintegrowany zbiór zewnętrznych i wewnętrznych mechanizmów kontroli,
które łagodzą konflikt interesów między menedżerami, a akcjonariuszami, wynikający z oddzielenia własności od kontroli

Nadzór korporacyjny to system formalnych i nieformalnych reguł działania, które służą regulowaniu stosunków kontraktowych i
zapewniają współczesnemu przedsiębiorstwu równowagę pomiędzy interesami wszystkich zaangażowanych uczestników
procesów gospodarczych

Orientacje:

a) finansowa – koncentrowanie się rady na bieżących wynikach ekonomicznych
b) przemysłowa – koncentrowanie się rady na ocenie realizacji długoterminowych celów i relacji z otoczeniem

25

Zewnętrzne i wewnętrzne systemy wartości i kontroli
Model zewnętrzny

Model wewnętrzny

Grupy interesów w korporacjach:



interesy menedżerów:

o

dążą do maksymalizacji swojej siły, bezpiecznego statusu i bogactwa



interesy akcjonariuszy:

o

dążą do powiększenia swojego stanu posiadania (bogactwa)

Nadzór korporacyjny, a teoria agencji – podstawowym elementem jest kontrakt, którego treść zawiera zakres praw i
obowiązków oraz zakres odpowiedzialności zarządu za sytuację przedsiębiorstwa

Struktura nadzoru korporacyjnego

AKCJONARIUSZE

RADA NADZORCZA

MENEDŻEROWIE

Rada nadzorcza – najbardziej efektywne narzędzie nadzoru

Nadzór korporacyjny w Polsce

1. Przeprowadzanie procesu prywatyzacji w Polsce (od 1990 r.)
2. Charakterystyka aktów normatywnych w Polsce
3. Zgodność uregulowań polskich z zasadami OECD
4. Analiza porównawcza nadzoru korporacyjnego w Polsce i za granicą

Ścieżki prywatyzacji w Polsce

Inwestorzy

instytucjonalni

Inwestorzy indywidualni

Inwestorzy indywidualni

Firmy

Firmy

Firmy

Firmy

Firmy

Inwestorzy

instytucjonalni

Transformacja

przedsiębiorstw w spółki

akcyjne i spółki z o.o.

Transformacja akcji

spółek do sektora

prywatnego

I faza

II faza

prywatyzacja pośrednia

(kapitałowa)

Głównie duże i średnie

przedsiębiorstwa

26

Nadzór korporacyjny w Polsce opiera się na następujących regulacjach prawnych:



Prawo działalności gospodarczej; Ustawa z dn. 19.11.1999 r.



Ustawa z dn. 20.08.1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym



Ustawa z dn. 8.11.2000 r. Kodeks Spółek Handlowych



Rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie rodzaju, formy i zakresu informacji bieżących i okresowych

Kodeks spółek handlowych reguluje:



utworzenie danej spółki



prawa i obowiązki wspólników (i akcjonariuszy)



definiuje organy takie jak: rada nadzorcza, zgromadzenie wspólników, walne zgromadzenie



rozwiązanie i likwidację spółek



odpowiedzialność cywilnoprawną

Zasady

OECD

Polska

1. Prawa akcjonariuszy



przenoszenie lub transfer
akcji



wybór członków rady



udział w zyskach
korporacji

Respektuje

2. Równe traktowanie

wszystkich akcjonariuszy

Akcjonariusze należący do tej
samej klasy powinni być
jednakowo traktowani – łącznie z
takim samym prawem głosu



Rozporządzenie Rady
Ministrów



Kodeks Spółek
Handlowych

3. Rola grup udziałowych w

nadzorze korporacyjnym



prawa akcjonariuszy



aktywna współpraca
między korporacjami, a
grupami udziałowymi w
kreowaniu bogactwa,
miejsc pracy, itp.



Uczestnictwo
przedstawicieli
pracowników w
zarządzaniu
przedsiębiorstwem



Pozycja związków
zawodowych

4. Publikowanie i

przejrzystość informacji



ujawnianie ważnych
informacji (sytuacji
finansowej, wyników
działania własności i
nadzoru)

Formy przygotowują raporty,
szczególnie na temat danych
finansowych (Ustawa o
Rachunkowości)

5. Odpowiedzialność Rady

Nadzorczej



powinna uwzględniać
interesy wszystkich
udziałowców



zakres funkcji rady

Reguluje polski kodeks spółek
handlowych

Wielka Brytania



Cztery dokumenty regulujące i ustalające nadzór korporacyjny



The Combined Code:
1) Dyrektorzy (rada, przewodniczący i naczelny dyrektor zarządzający, wyznaczanie członków rady, reelekcja)
2) Wynagrodzenie dyrektorów (poziom i struktura wynagrodzeń, procedury ustalania wynagrodzeń, publikacja

informacji o wynagrodzeniach)

3) Kontakty z akcjonariuszami (dialog z akcjonariuszami instytucjonalnymi, wykorzystanie dorocznego walnego

zgromadzenia)

Prywatyzacja bezpośrednia

(likwidacyjna)

Głównie małe i średnie

przedsiębiorstwa

I forma

II forma

III forma

27

4) Rozrachunek i audyt (sprawozdawczość finansowa, kontrola wewnętrzna, komitet ds. audytu i audytorzy)
5) Akcjonariusze instytucjonalni (głosowanie akcjonariuszy, dialog ze spółką, ocena sprawozdawczości w zakresie

nadzoru korporacyjnego)

Francja
Skorygowany kodeks z 1999 r.
Część 1



rozdzielenie stanowisk przewodniczącego rady i naczelnego dyrektora zarządzającego



ujawnienie wynagrodzeń menedżerów spółek notowanych na giełdzie



publikacja informacji o opcjach na akcje lub planach zakupu akcji w korporacjach

Część 2



dyrektorzy



działania rady dyrektorów



publikacja informacji finansowych



zgromadzenie akcjonariuszy



wdrażanie rekomendacji

Niemcy
Niemiecki kodeks najlepszej praktyki dotyczy:

1) Ogólnych problemów nadzoru korporacyjnego
2) Zarządu:

a. odpowiedzialność i obowiązki
b. wymogi dotyczące informacji i publikacji
c. wynagrodzenia
d. reguły rządzące konfliktami interesów z transakcjami na własny rachunek

3) Rady nadzorczej

a. skład, odpowiedzialność za obowiązki
b. tworzenie komitetów
c. reguły rządzące konfliktami interesów z transakcjami na własny rachunek

Rola nadzoru korporacyjnego

1. Wiązanie interesów organizacji poprzez efektywną alokację zasobów
2. Koordynowanie interesów różnych grup interesariuszy
3. Nadzorowanie interesów właścicieli
4. Bezpośrednie realizowanie przez zarządzających i nadzorujących misji i strategii spółki
5. Legitymizowanie organizacji poprzez tworzenie systemów wartości i zachować

28

WYKŁAD 8

12.04.2011

(wersja zeszytowa)

FORMY PRAWNO – ORGANIZACYJNE I WŁASNOŚCIOWE ORGANIZACJI

I.

Kryterium wyboru formy organizacyjno – prawnej:

a) Formy prawa publicznego



Jednostki użyteczności publicznej (stanowiące własność państwową lub komunalną) – nie nastawione na zysk



Jednostki gospodarki publicznej (nie posiadające osobowości prawnej) stanowiące część wewnętrzną jednostki
administracyjnej, terytorialnej

b) Formy prawa handlowego



Jednorodne przedsiębiorstwo osoby fizycznej



Spółki cywilne



Spółki osobowe ( jawna, partnerska, komandytowa, komandytowo- akcyjna)



Spółki kapitałowe (z.o.o., akcyjna, joint venture)



Spółdzielnie

- zaopatrzenie

- zaopatrzenie

- zaopatrzenie

- produkcja

- zbyt

- bezpośrednie świadczenie usług

- sprzedaż

Kryterium różnicowania przedsiębiorstw:

KRYTERIUM

RODZAJ PRZEDSIĘBIORSTWA

Forma organizacyjno –

ekonomiczna

Przedsiębiorstwo prywatne, spółdzielnie (sektor prywatny), państwowe, publiczne (sektor

publiczny)

System prawny

Ustawa o przedsiębiorstwach państwowych, kodeks handlowy i cywilny, szczegółowe

unormowania prawne (spółdzielnie, fundacje itp.)

Funkcje ekonomiczne

Przedsiębiorstwa przemysłu ciężkiego, lekkiego, rolno – spożywczego itd.

Wielkość

Przedsiębiorstwa Male (do 50 zatrudnionych), średnie (51 – 200 osób), duże

(zatrudniające powyżej 250 osób)

Struktura organizacyjna

Przedsiębiorstwa jednozakładowe i wielozakładowe (koncerny i holdingi)

Wybór formy prawnej podmiotu gospodarczego zależy od:



Rozmiaru działalności



Wielkości posiadanych zasobów kapitałowych



Możliwości pozyskania wspólników



Czasu potrzebnego na uruchomienie przedsiębiorstwa



Kosztów prowadzenia ewidencji finansowo – księgowej



Wyboru formy zatrudnienia w swojej firmie.



Posiadanych przez założycieli kwalifikacji

Wśród norm prawno- organizacyjnych rozróżnia się:



Przedsiębiorstwa sektora publicznego (państwowe i komunalne)



Przedsiębiorstwa sektora prywatnego (przedsiębiorstwo osoby fizycznej, spółki, spółdzielnie)

Działalność podmiotów gospodarczych

Wytwórcza

(produkcyjna)

Usługowa

Handlowa

29

II.

Prawo organizacyjne i własnościowe formy organizacji komercyjnych.

Działalność gospodarcza osób fizycznych:



Najpowszechniejsza forma działalności gospodarczej (ponad 2mln podmiotów)



Podstawą prawną jest ustawa z dnia 2 lipca 2004 roku oraz ponowienia Kodeksu Cywilnego



Cechami podmiotów prowadzonych przez osoby fizyczne są:

o

Małe nakłady niezbędne do rozpoczęcia działalności

o

Łatwość i szybkość dostosowania do wymogów rynku

o

Zysk w całości należy do właściciela, który ponosi odpowiedzialność za działanie firmy

o

Zdolność gromadzenia kapitału ograniczona jest wielkością zysków właściciela

Przedsiębiorstwo jednorodne:



Przedsiębiorstwo jednego właściciela będącego osoba fizyczną



Są to zazwyczaj podmioty Male, opierające się w działaniu na własnej intuicji, wiedzy i osobistym zaangażowaniu



Jest najczęściej podstawą egzystencji i głównym źródłem dochodu właściciela

Spółki cywilne:



Działają według Kodeksu Cywilnego są to spółki osobowe nieposiadające osobowości prawnej



Są formą zorganizowanego współdziałania na podstawie umowy dwóch lub więcej osób



Każdy wspólnik ma równy udział w zyskach i stratach



Za zobowiązania spółki wspólnicy odpowiadają całym swoim majątkiem(wspólnymi osobistym)



Majątek spółki stanowią wkłady pieniężne lub rzeczowe wniesione przez wspólników w momencie zawierania umowy
oraz majątek zyskany w trakcie jej funkcjonowania

Rodzaje spółek

Osobowe



Cywilna



Jawna



Komandytowa



Komandytowo –akcyjna



partnerska

Kapitałowe



Akcyjna



Z ograniczoną
odpowiedzialnością

Rodzaje spółek

Cywilne



Cywilna

Handlowe



Jawna



Komandytowa



Komandytowo –akcyjna



partnerska



Akcyjna



Z ograniczoną
odpowiedzialnością

30

Zalety spółki cywilnej:



Dodatkowe środki finansowe wniesione przez wspólników



Nowe pomysły i doświadczenie związane organizacją firmy



Proste i korzystne rozwiązania podatkowe i prawne ( dochód z działalności jest opodatkowany jako dochód osobisty
wspólników)

Wady spółki cywilnej:



Nieograniczona odpowiedzialność



Ograniczona zasoby kapitału



Nietrwałość związana z możliwością powstania konfliktu między wspólnikami

Spółki handlowe:



Działają w oparciu o Kodeks spółek Handlowych



Ze względu na zakres odpowiedzialności :
Wspólników wobec wierzycieli wyróżnia się spółki osobowe i kapitałowe.



Spółki osobowe opierają swoja działalność na osobnej pracy wspólników w przedsiębiorstwie spółki



Spółki kapitałowe – podstawą ich działania jest kapitał złożony z akcji – spółka akcyjna (SA) lub z udziałów –
spółka z.o.o.



Spółki kapitałowe z udziałem kapitału zagranicznego (joint venture – wspólne przedsięwzięcie)

Spółka jawna:



Tworzona jest w celu prowadzenia przedsiębiorstwa zarobkowego



Majątkiem spółki dysponują łącznie wszyscy wspólnicy



Jest spółką osobową – odpowiedzialność wspólników jest osobista i solidarna



Wspólnicy mnożą wkłady pieniężne , rzeczowe lub świadczenia



Majątek spółki stanowią wkłady oraz dobra nabyte w czasie jej trwania

Spółka partnerska:



Utworzono przez wspólników zwanych partnerami w celu wykonywania wolnego zawodu



Nie posiada osobowości prawnej



Powinna zawierać nazwisko co najmniej jednego partnera oraz dodatkowe oznaczenie „partner” albo „spółka
partnerska”



Partnerami w spółce mogą być osoby uprawnione do wykonywania następujących zawodów:

o

Adwokat, architekt, biegły …, broker ubezpieczeniowy, doradca podatkowy, księgowy, farmaceuta, lekarz,
stomatolog, lekarz weterynarii, notariusz, pielęgniarka i położna, radca prawny, rzecznik patentowy ? ,
rzeczoznawca majątkowy, tłumacz przysięgły.

Spółka komandytowa:



Występują dwa rodzaje wspólników: komplementariusz i komandytariusz



Komplementariusz za zobowiązania spółki odpowiada bez ograniczeń całym swoim majątkiem



Komplementariusz bierze rzeczywisty udział w prowadzeniu spraw spółki



Komandytariusz za zobowiązania spółki odpowiada do wysokości układu kantalowego (sumy komandytowej) i nie ma
prawa reprezentowania spółki



Jest to rzadka forma prowadzenia działalności

Spółka komandytowo – akcyjna:



Co najmniej jeden ze wspólników jest komplementariuszem – odpowiada bez ograniczeń za zobowiązania spółki



Co najmniej jeden ze wspólników jest akcjonariuszem, który nie odpowiada za zobowiązania spółki i jest zobowiązany
jedynie do świadczeń określonych w statucie



Jednym z kapitałów jest kapitał własny w wysokości 50 tys. Zł



Istnieją dwa organy spółki : walne zgromadzenia oraz rada nadzorcza (jeżeli w spółce jest więcej niż25 akcjonariuszy)

31

Spółka z.o.o.:



Forma przeznaczona dla małych i średnich przedsiębiorstw



Powołanie tej formy spółki może być przez jedną osobę lub nieograniczoną liczbę wspólników, którzy wnoszą wkłady
kapitałowe



Kapitał zakładowy wynosi minimum 50 tys. Zł



Wspólnicy wnoszą jeden lub więcej udziałów o równej lub nierównej wartości nominalnej



Wspólnikami mogą być osoby fizyczne, prawne



Organami spółki są zgromadzenia wspólników, rada nadzorcza, zarząd



Umowa musi być w formie aktu notarialnego



Najbardziej rozpowszechniona forma prowadzenia działalności gospodarczej

Spółka akcyjna:



Tworzona jest przez jedna lub więcej osób w różnych celach



Akcjonariuszem może być osoba fizyczna lub prawna



Podstawą jej działania jest kapitał zakładowy dzielony na akcje.
Wyróżnia się następujące akcje:



Imienne i na okaziciela



Zwykłe i uprzywilejowane



Gotówkowe i aportowe



Kapitał zakładowy wynosi minimum 500 tys. Zł a dolna granica wartości nominalnej akcji 1 zł



Członkowie zarządu odpowiadają bez ograniczeń za zobowiązania publiczno-prawne i podatkowe



Organami spółki są walne zgromadzenia, rada nadzorcza, nad. ?

Zalety spółek kapitałowych:



Ograniczona odpowiedzialność



Możliwość zgromadzenia dalszego kapitału



Łatwość przemienienia własności



Nieograniczone trwanie własności

Wady spółek kapitałowych:



Wysokie koszty związane z organizacją



Podwójne opodatkowanie



Jawność



Oddzielenie własności i zarządzania

Spółki kapitałowe z oddzieleniem kapitału zagranicznego (joint venture):



Tworzą ją osoby krajowe i zagraniczne w celu uzyskania dochodów z prowadzonej działalności na terytorium Polski



Partnerzy są niezależni pod względem ekonomicznym, prawnym i administracyjnym



Gdy udział kapitału zagranicznego przekracza 50 % wymagana jest zgoda ze strony ministerstwa na zakup
nieruchomości



W niektórych dziedzinach (obrót nieruchomościami, handel importowanymi środkami komunikacyjnymi, świadczenie
pomocy prawnej) wymaga zgody odpowiedniego ministra

Od 1 maja 2004 roku w Polsce można utworzyć tzw. Spółki….., obejmują one takie formy prawne jak:



L



L



L



L



L



L



L

32

Spółdzielnia – jest dobrowolnym zrzeszeniem nieograniczonej liczby osób o zmiennym układzie osobowym i zmiennym funduszu
udziałowym, które w interesie swoich członków prowadzili wspólną działalność gospodarczą.

W strukturze organizacyjnej wyróżnia się:



Organy samorządu spółdzielni



Aparat administracyjny spółdzielni



Aparat wykonawczy (komórki operatywne)

Wyróżnia się trzy grupy spółdzielni:



Spółdzielnie użytkowników



Spółdzielnie zaopatrzenia i zbytu



Spółdzielnie wytwórcze (pracy)

Stowarzyszenia – dobrowolne, trwałe i samorządne zrzeszenie o celach nie……. , które samodzielnie określa swoje
cele,programy dzialania i struktury organizacyjne oraz

c.d. skan

WYKŁD 9

19.04.2011

(skan)

33

WYKŁAD 10

10.052010

(dokończenie poprzedniego wykładu)
Prawno-organizacyjne i własnościowe formy organizacji publicznych.

Organizacje publiczne – jednostki sektora publicznego, które realizują – wyłącznie lub w większości ze środków własnych - nie
komercyjnych zadania publiczne .
Obejmują one:



Kompleks obronno – wojskowy oraz wyposażenie i funkcjonowanie wojska



Ład prawno – instytucjonalny oraz działania osób prawnych i fizycznych, a także sposoby egzekwowania prawa



Sferę bezpieczeństwa wewnętrznego - tworzenie warunków realizacji ładu prawno - instytucjonalnego



Ochronę własności i wolności jednostki

Przedsiębiorstwa sektora publicznego – to przedsiębiorstwa, które w całości bądź w przeważającym stopniu znajdują się w
posiadaniu organów publicznych (państwa, województwa, powiatu, gminy)

Jednostki budżetowe:



W formie jednostek budżetowych prowadzone są:

o

Jednostki administracji państwowej

o

Jednostki obrony narodowej

o

Wymiar sprawiedliwości



Mogą prowadzić działalność usługową w celu zaspokojenia potrzeb społeczno – kulturalnych użyteczności publicznej.



Przychody i wydatki w pełnej wysokości objęte są budżetem



Rozróżnia się:

o

Państwowe jednostki budżetowe

o

Gminne jednostki budżetowe



Gospodarka środkami publicznymi może odbywać się przy wykorzystaniu budżetu a pomocą funduszu celowego lun
agencji państwowych

Fundusze celowe – to forma prawno – organizacyjna służąca organom władz publicznych do gromadzenia środków pieniężnych
ze ściśle określonych źródeł. Zgromadzone środki pieniężne muszą być przeznaczone na ściśle określone cele.

Agencje rządowe:



To jednostki organizacyjne wyłączone z tradycyjnych struktur ministerialnych, często pozostające pod nadzorem
ministrów.



Różnią się sposobem powstania, finansowania, nadzorem i kontrolą, a także zadaniami i sposobami ich wypełniania.



Mają specyficzną formę własnościową – łączą środki publiczne i prywatne.



Wyodrębnia się następujące formy prawno – organizacyjne:

o

Agencje rządowe – państwowe osoby prawne

o

Państwowe jednostki organizacyjne

o

Zakłady budżetowe

o

Agencje będące spółkami akcyjnymi.

Państwowe szkoły wyższe:



Posiadają osobowość prawną



Prowadzą samodzielną gospodarkę finansową na podstawie planu rzeczowo – finansowego, zgodnie z przepisami o
finansach publicznych i o rachunkowości.

Uczelnia publiczna:



Działa na podstawie statutu, który określa jej ustrój



Obligatoryjnymi jej organami są rektor i senat.

34

PLAN:

2.

Pojęcia zasobów organizacji

3.

Struktura zasobów organizacji

4.

Tradycyjne i nowoczesne ujęcia zasobów

5.

Transformacja zasobów

6.

Majątek i potencjał organizacji a jej kapitał.

I.

Pojęcia zasobów organizacji

Podział czynników gospodarczych:

1. Ilościowe (ludność i przyroda) i jakościowe (potrzeby ludzkie, duchowy dorobek społeczeństwa, wiedza i technologia

oraz ustrój społeczny)

2. Wewnętrzne ( własność przedsiębiorstwa są kontrolowane) i zewnętrzne (nie są własnością przedsiębiorstwa i nie są

kontrolowane)

Czynniki produkcji (ilościowe czynniki gospodarcze) : ziemia, praca, kapitał, wiedza

Zasobem organizacji jest każdy znajdujący się w jej dyspozycji czynnik wytwórczy , który może być wykorzystany w procesie
produkcji i wymiany.
Czynniki wytwórcze:



Praca i kapitał (rzeczowy i finansowy)



Czynniki niematerialne (np. wiedza i lojalność pracowników)

Organizacja jest zbiorem zasobów, których użytkowanie kształtuje jej konkurencyjność i możliwości rozwojowe.

Zasoby – suma czynników produkcji służąca do realizacji celów organizacji

Podział zasobów:



Ludzkie – pracownicy wraz z ich umiejętnościami



Naturalne – dobra dane przez naturę



Kapitałowe – wszelkie rzeczowe składniki procesów wytwórczych będące wynikiem pracy człowieka, czyli środki pracy i
przedmioty pracy oraz środki pieniężne w różnych postaciach.

II.

Struktura zasobów organizacji

Klasyfikacja zasobów:
Kategorie zasobów organizacji:



Rzeczowe - kapitał rzeczowy i finansowy, środki trwałe i obrotowe, procesy decyzyjne



Ludzkie – struktura zatrudnienia, cechy osobowe, motywacje pracowników, procesy decyzyjne



Finansowe – gotówka w kasie i na rachunkach bankowych, kredyty, papiery wartościowe, itp.



Informacyjne – dane liczbowe i jakościowe pochodzące z otoczenia, przepisy prawne, wewnętrzne zasoby
informacyjne, itp.

Kategorie zasobów organizacji:



Finansowe - kapitał zapasowy, zatrzymane zyski



Rzeczowe - technologie, budowle, maszyny i urządzenia



Rynkowe - marka handlowa, lojalni klienci, reputacja organizacji, kanały dystrybucji itp.



Własność intelektualna – patenty, prawa autorskie, zastrzeżone wzory, marki handlowe, know-how



Ludzkie – specjalistyczna wiedza, myślenie twórcze, umiejętności menedżerskie i przywódcze



Organizacyjne – dotyczące technologii i procesów zarządzania



Relacyjne (więzi z otoczeniem)- relacje z instytucjami finansowymi, kontrahentami, itp.

35

Rysunek 1: Klasyfikacja zasobów przedsiębiorstwa.

III.

Tradycyjne i nowoczesne ujęcia zasobów

Wiedza – to niematerialne zasoby organizacji wynikłe z ludzkiego działania, których zastosowanie może być podstawą przewagi
konkurencji organizacji.
Jest ona związana z posiadanymi zasobami danych, informacji, procedur, jak też z doświadczeniem i wykształceniem.

Rysunek1.1: Hierarchia wiedzy.
wiedza spersonalizowana

INTELIGENCJA

Jednostka oparta na

MĄDROŚĆ

systemie wartości

Spersonalizowana, uwzględniająca kontekst

Przekazywanie wiedzy wymaga

WIEDZA

uczenia się.

INFORMACJA

Skodyfikowana zewnętrzna

W stosunku do jednostki

DANE

łatwa doprzekazywania

Wiedza skodyfikowana
Rodzaje wiedzy:



Wiedza kluczowa, technologiczna - wyróżnik organizacji, ta wiedza, która odróżnia ją od innych konkurujących
jednostek



Wiedza kluczowa koordynacyjna (wiedza o wiedzy) – oparta m. In. Na przyjętych wzorcach postępowania, układach
interpersonalnych i przepływie informacji, umożliwia wykorzystanie innych rodzajów wiedzy organizacji

ZASOBY PRZEDSIĘBIORSTWA

MATERIALNE

NIEMATERIALNE

LUDZKIE

NATURALNE

URZECZYWISTNIANE

PRZEZ LUDZI

KOMPETENCJE

CECHY

KAPITAŁOWE

URZECZYWISTNIANE

PRZEZ

PRZEDSIĘBIORSTWO

- substancje
- energia
-użytki
- przestrzeń
geograficzna
- zasoby
biotyczne
(rośliny
zwierzęta)

- zasoby
fizyczne
- zasoby
finansowe

- cechy
fizyczne
- cechy
psychiczne
- charakter
- zdrowie
-witalność

- umiejętności
- wiedza
-doświadczenie
- kwalifikacje
- wykształcenie

-know – how

- znak towarowy

- informacja

- znak firmowy

- licencja

- image

- patenty

- kapitał partnerski

- marka

- kapitał kliencki

- reputacja

- tajemnica przedsiębiorstw

- kompetencje

- prawa autorskie

Przedsiębiorstwa
- kultura organizacyjna
- technologia

36



Wiedza pomocnicza – nie została wytworzona w organizacji i nie stanowi jej własności, ale jest przez nią
wykorzystywana, np. zakupione oprogramowanie lub licencja



Wiedza rynkowa – zbiorowe zrozumienie w organizacji procesów rynkowych

Zasoby wiedzy – to aktywa intelektualne, będące sumą wiedzy pojedynczych pracowników, oraz zespołów pracowników, które
organizacja wykorzystuje w swoich działaniach.
Zasoby wiedzy dzielą się na:



Wiedzę ezoteryczną



Wiedzę egzoteryczna

Cztery kategorie wiedzy:



Wiedzieć „co” (know-what)



Wiedzieć „dlaczego” (know – why)



Wiedzieć „jak” (know- how)



Wiedzieć „kto” (know – who)

Tradycyjne podejście:



Podstawowe zasoby to: ziemia, kapitał, praca



Ilość i jakość zasobów jest ograniczona



Pozyskiwanie zasobów wewnętrznych



Forma współpracy: wymiana rynkowa



Teoria statyczna przedsiębiorstwa

Nowoczesne podejście:



Kluczowym zasobem jest wiedza – tradycyjne czynniki stają się wtórne w stosunku do czynnika wiedzy



Zasób wiedzy pojawia się co 10 lat (M. Kaku) natomiast występują ograniczone możliwości finansowe pozyskiwania
nowych zasobów



Rośnie znaczenie pozyskiwania zasobów zewnętrznych



Wiedza zmniejsza zapotrzebowanie na surowce, siłę roboczą, czas, przestrzeń i inne czynniki produkcyjne.



Formy współpracy: kooperacja tradycyjna i wirtualna, licencjonowanie, franchising, leasing, spółki joint venture, alianse
strategiczne, różne formy współpracy



Teoria dynamiczna przedsiębiorstwa

Teorie zasobów:



Teoria statyczna - zasoby naturalne powstały w wyniku ewolucji, ich rozmiary są ograniczone, a ich wykorzystanie
przez człowieka musi prowadzić do ich wyczerpania



Teoria dynamiczna – zasoby naturalne to nie tylko wytwór ewolucji, lecz także produkt ludzkiej wiedzy

IV.

Transformacja zasobów

Działalność ma miejsce wówczas, gdy czynniki (wyposażenie, siła robocza, technologia produkcji, sieci informacyjne lub
produkty) są powiązane w celu wytworzenia określonego produktu lub wykonania usługi (PKD)

Działalność jest charakteryzowana przez produkty wejściowe, proces technologiczny oraz produkty wyjściowe.

Działalność oznacza pewien proces, w którym zasoby wejściowe są transformowane w zasoby wyjściowe.

37

Rysunek 2:Proces transformacji zasobów.
















Struktura zasobów w przedsiębiorstwie zależy od:



Obszaru cywilizacyjno – historycznego – określa główne prawidłowości i kierunki zmian oraz znaczenie zasobów w
rozwoju społeczno – gospodarczym np. obecnie najważniejszym zasobem jest wiedza.



Obszaru sektora – zróżnicowanie zasobowe wynika ze znacznej odmienności i różnorodności zasobów oraz relacji
rynek – produkt, które określają mechanizmy tworzenia lub utraty przewagi konkurencyjnej.



Obszaru przedsiębiorstwa –znajomość obszarów cywilizacyjno – historycznego i sektorowego oraz wszystkich
elementów otoczenia zewnętrznego i wewnętrznego pozwala na określenie miejsca poszczególnych grup zasobów w
architekturze firmy.

Charakterystyka zasobów:



Problemy pozyskiwania i efektywnego wykorzystania zasobów, zajmują ważne miejsce w teorii ekonomi i w
praktycznej działalności gospodarczej.



W ekonomii pojęcie kapitału łączone jest z pojęciem zasobu



Zasoby nie są tylko wykorzystywane , lecz także tworzone w procesie gospodarowania



W rozwoju przedsiębiorstw rośnie znaczenie pozyskiwania zasobów zewnętrznych



Specyficznym zasobem organizacji jest wiedza.

WYKLAD 11

17.10.2011

(skan)

WYKŁAD 12

24.05.2011

(skan)
WYKŁAD 13

31.05.2011

Brak
Wykład 14

07.06.2011

brak

Otoczenie

Zasoby

Zasoby

(w tym dobra i
usługi)

Wartość

przedsiębiorstwa

Na wejściu (INPUT)

Wartość

przedsiębiorstwa

Na wyjściu (OUTPUT)

Transformacja

Otoczenie