Zmiany terytorium państwa

Granica państwa to płaszczyzna prostopadła do powierzchni ziemi,

oddzielająca terytorium jednego państwa od innych państw lub od morza.

Do państwa należy więc określona powierzchnia ziemi, obszar pod

powierzchnią i obszar powietrzny nad powierzchnią. Kraje nadmorskie są

właścicielami 12-milowego pasa wód terytorialnych oraz 200-milowej

strefy suwerenności ekonomicznej (Konwencja Prawa Morza 1982 r.).

Strefa graniczna (nadgraniczna), czyli strefa o obowiązujących w niej

specjalnych przepisach administracyjnych, ma w Polsce szerokość od 2 do

6 km. Pas graniczny, czyli strefa przylegająca do granicy państwa, ma

około 30 km szerokości.

W 1025 roku, za pierwszych Piastów, państwo polskie sięgało swoimi

granicami zachodnimi aż po Czarną Elsterę (prawy dopływ Łaby), a na

wschodzie po rzekę Styr w pobliżu Beresteczka (obecnie Ukraina);

południowa granica biegła równoleżnikowo do obecnej Przełęczy Użockiej

na wschodzie i wzdłuż podnóża Sudetów na zachodzie; na północy granicę

tworzył Bałtyk - od jeziora Łebsko po ujście Nogatu.

Tak zakreślone pierwotnie granice ulegały przez stulecia wielu zmianom.

Cechy charakterystyczne przebiegu granic Polski:

- stosunkowo mocna stabilność granicy południowej, biegnącej wzdłuż

północno-zachodniego łuku Karpat,

- częste i głębokie zmiany granicy wschodniej,

- stabilność granicy zachodniej od pierwszej połowy XIV wieku, po utracie

Pomorza Zachodniego i Śląska, do 1945 roku,

- ustawiczna walka o dostęp do Bałtyku, zakończona względnym sukcesem

dopiero pod koniec XVI stulecia i ostatecznym zwycięstwem po II wojnie

światowej.

Po pokoju w Jamie Zapolskim (1582 r.) północna granica Rzeczypospolitej

sięgała północnych brzegów jeziora Pejpus (obecnie Estonia), zaś na

wschodzie - do 36°40' E i 47°35' N (kolano Dniestru na Nizinie

1

Czarnomorskiej). Była to najdalej wysunięta na wschód granica Polski w

ciągu jej dziejów.

Rozbiory wymazały Polskę z politycznej mapy Europy na okres 123 lat.

Odzyskanie niepodległości w 1918 roku wywołało proces szybkiego

scalania ziem polskich, który przyspieszyło powstanie wielkopolskie, trzy

powstania śląskie, powrót części Górnego Śląska do Polski oraz rezultat

wojny z 1920 r. Wszystko to sprawiło, iż od listopada 1918 do 1922 roku,

ukształtował się obszar II Rzeczypospolitej Polskiej.

Długość granic wynosiła wówczas 5548 km, z czego na wybrzeże morskie

przypadało zaledwie 140 km, w tym 68 km wokół Zatoki Puckiej.

Ze względu na walory obronne państwa ważny był zarówno kształt granicy

państwowej, jak i jej długość. Polska miała bardzo mocne oparcie od

południa w górach, natomiast niewystarczające - od zachodu, północy i

wschodu.

2