1

Kontrola skuteczności mycia i dezynfekcji

Co brać pod uwagę?

• Kontrola mikrobiologiczna umytych i wydezynfekowanych

powierzchni i urządzeń

• Kontrola mikrobiologiczna umytych i wydezynfekowanych

opakowań

• Kontrola mikrobiologiczna rąk

pracowników

• Kontrola czystości powietrza

i wody

Zalecenia

• Prawidłowe wykonywanie procedur mycia i dezynfekcji
• W przypadku stwierdzenia niedomycia, nie prowadzi się już

kontroli dezynfekcji!

• Wizualna obserwacja umytych powierzchni (szczególnie

zaworów, przewodów, uszczelek, kranów, kolanek, zagięć,
złączy)

• W przypadku "brudnych" urządzeń należy natychmiast

powtórzyć proces mycia i dezynfekcji, aby rozpocząć lub
wznowić produkcję.

• To samo postępowanie dotyczy możliwości oceny czystości

personelu!

Zalecenia

• Kontrola procedur mycia i dezynfekcji jest przeprowadzana przez

pracownika laboratorium mikrobiologicznego lub działu
produkcji.

• Przed rozpoczęciem produkcji należy sprawdzić czy

pomieszczenia i stosowane w produkcji urządzenia są czyste.

• W niektórych działach produkcji żywności, np. przemysł rybny,

procesy mycia i dezynfekcji odbywają się również podczas
przerw produkcyjnych.

Metody badań czystości powierzchni i urządzeń

- metody wizualne
- szybkie metody:

bioluminescencja (np. pomiar ATP)

testy na obecność cukrów

testy na obecność białek lub alergenów

- posiewy mikrobiologiczne

Techniki pobierania materiału biologicznego do badań:
• metoda tamponowa (wymazu)
• metoda wypłukiwania (popłuczyn)
• metoda odciskowa

Metody wizualne (ogólnie)

Najprostsze metody kontroli mycia:

 Obserwacja wszystkich powierzchni, urządzeń i opakowań z

zewnątrz oraz wewnątrz (jeśli konieczne - z użyciem oświetlenia),
na sucho i na mokro.

 pracownik
 fotokomórka

 Jeżeli ocena wizualna wykazuje na niedomycie, nie prowadzi się

dalszych badań.

2

Metody mikrobiologiczne

Modyfikacje metody płytkowej oznaczania liczby drobnoustrojów:
• metoda sączenia przez filtr membranowy
• oznaczenie najbardziej prawdopodobnej liczby mikroorganizmów
• system płytek spiralnych
• petrifilmy


Oznaczanie liczby mikroorganizmów na podstawie ich aktywności

metabolicznej:

 testy metaboliczne (na aktywność np. katalazy)
 testy reduktazowe (pomiar stopnia zmętnienia podłoży, zmiana

barwy)

 pomiar impedancji lub przewodności
 cytometria przepływowa

Metody mikrobiologiczne

Metody bezpośredniego liczenia mikroorganizmów:
• techniki bezpośredniej epifluorescencji
• techniki bezpośredniego barwienia komórek mikroorganizmów

za pomocą INT

Szybkie testy i metody (immuno)enzymatyczne:
 testy serologiczne, immunologiczne, radioimmunologiczne
 techniki łańcuchowej reakcji syntezy fragmentów DNA
 sondy DNA

Metody mikrobiologiczne

 Tradycyjne posiewy mikrobiologiczne z zastosowaniem podłóż

mikrobiologicznych:

• pożywki tradycyjne
• pożywki wylane na płytkach
• metoda płytek spiralnych

Metody mikrobiologiczne

 Tradycyjne posiewy mikrobiologiczne - metoda płytek spiralnych:

• Rozcieńczenie próbki jest precyzyjnie

rozprowadzane po powierzchni płytki,
tworząc spiralę Archimedesa.

• Ograniczenie czasu analizy i ilości

odczynników.

• Automatyczny posiew badanego materiału

na obracającej się płytce z agarem.

• Automatyczne liczenie płytek

po inkubacji.

• Eliminacja rozcieńczeń

seryjnych.

Metody mikrobiologiczne

 Tradycyjne posiewy mikrobiologiczne - najbardziej

prawdopodobna liczba (NPL):

Zastosowanie:
• do oznaczania mikroorganizmów występujących w niewielkich

ilościach

• najczęściej do oznaczenia bakterii z rodziny Enterobacteriaceae,

bakterii fermentacji masłowej lub gnilnych beztlenowców
przetrwalnikujących

Metody mikrobiologiczne

 Tradycyjne posiewy mikrobiologiczne - metoda sączenia przez

filtr membranowy:

Zastosowanie:
• do płynnych prób o niewielkiej liczbie mikroorganizmów
• polega na przesączeniu określonej objętości próbki (np. 100 cm

3

)

przez sączek membranowy, inkubacji sączka na pożywce
agarowej, a następnie policzeniu wyrosłych kolonii

3

Pożywki mikrobiologiczne

• Zapewniają wykonanie pełnego zakresu analiz: ogólnej liczby

drobnoustrojów tlenowych czy beztlenowych, liczby grzybów
lub mikroorganizmów patogennych.

• Pożywki takie powinny odpowiadać wymaganiom norm pod

względem składu i jakości.

• Obecnie wiele firm (np. Merck, Noack Polen, bioMérieux, Fluka,

Oxoid) oferuje gotowe podłoża mikrobiologiczne w stanie
suchym.

• Są one wygodne, proste i szybkie w przygotowaniu, dają

możliwość standaryzacji oznaczeń. Ich stosowanie eliminuje
konieczność kupowania poszczególnych składników pożywek
i przygotowywania roztworów.

Pożywki mikrobiologiczne

Readycult® (oferta Merck):

• Są to suche pożywki w porcjach gotowych do użycia.

Przeznaczone do selektywnego namnażania i wykrywania bakterii
z grupy coli, E. coli i enterokoków w wodzie.

Pożywki mikrobiologiczne

Readycult® (oferta Merck):

• Wykonanie polega na wsypaniu porcji pożywki do określonej

objętości wody (50 lub 100 cm

3

), inkubacji do 24 godzin

i odczycie.

Pożywki mikrobiologiczne

Readycult® (oferta Merck):

Pożywki mikrobiologiczne

Petrifilm (patent 3M, Noack Polen):

Są to gotowe do bezpośredniego

użycia, jałowe „płytki”

kartonowe.

Pożywki mikrobiologiczne

Petrifilm (patent 3M, Noack Polen):

Kartoniki składają się z dwóch

folii pokrytych pożywką

hodowlaną.

4

Pożywki mikrobiologiczne

Petrifilm (patent 3M, Noack Polen):

W zależności od rodzaju płytek, można przy ich użyciu oznaczać:
ogólną liczbę drobnoustrojów, bakterie z grupy coli, E. coli, bakterie
z rodziny Enterobacteriaceae, Listeria sp. oraz drożdże i pleśnie.

Pożywki mikrobiologiczne

Petrifilm (patent 3M, Noack Polen):

Ich stosowanie skraca czas oznaczania o 45% w porównaniu do
metod tradycyjnych.

Petrifilm (patent 3M)

Pożywki mikrobiologiczne

ColiGel (Charm):

Pożywki mikrobiologiczne

PathoGel (Charm):

Pożywki mikrobiologiczne

PathoGel (Charm):

5

Pożywki mikrobiologiczne

PathoGel (Charm):

Pożywki mikrobiologiczne

E*Colite (Charm):

Pożywki mikrobiologiczne

UWAGA! - postępowanie z posiewami po odczycie:

• Po dokonaniu odczytu, drobnoustroje namnożone na pożywce

należy zniszczyć poprzez zanurzenie w płynie dezynfekcyjnym
lub przez autoklawowanie w tych samych butelkach, tubkach lub
płytkach, w których były namnażane !

Szybkie metody kontroli

 Możliwość szybkiego sprawdzenia poprawności wykonywanej

pracy działa mobilizująco na pracowników produkcyjnych
i wykonujących zabiegi mycia i dezynfekcji.

Szybkie metody kontroli

Luminometria – podstawy działania:

 W każdej żywej komórce oraz materiałach pochodzenia

biologicznego obecny jest adenozynotrifosforan (ATP).

 Podczas hydrolizy ATP do ADP i ortofosforanu lub do AMP

i pirofosforanu uwalniana jest pewna ilość energii swobodnej,
którą można zmierzyć jako emisję kwantów światła.

 Zjawisko to nosi nazwę chemiluminescencji, a w przypadku

katalizowania jej przez enzym - bioluminescencji.

Szybkie metody kontroli

Luminometria – podstawy działania:

 Intensywność wydzielanego światła jest proporcjonalna

do ilości ATP obecnego w środowisku.

ATP + lucyferyna + lucyferaza + Mg

2+

↓

Oksy-lucyferyna + AMP + CO

2

+ światło

 Obecność ATP wskazuje na istnienie zanieczyszczeń organicznych

na badanej powierzchni.

 Pomiar ATP informuje o ilości obecnego materiału biologicznego

poprzez liczbową wartość tzw. umownych jednostek
luminescencyjnych (RLU).

6

Szybkie metody kontroli

Luminometria – podstawy działania:

 Zawartość ATP w materiale organicznym jest różna:

1 gram mięsa lub soku pomarańczowego 10

-7

g

1 gram mleka

10

-9

g

1 gram lodów lub piwa

10

-8

g

1 komórka bakteryjna

10

-16

- 10

-18

g

1 komórka drożdży

10

-12

g

 Typowe wartości krytyczne (progowe) określane są indywidualnie

dla danego zakładu i poszczególnych miejsc pomiarowych.

Szybkie metody kontroli

Luminometria – podstawy działania:

 Przykłady wartości krytycznych RLU:

Wartość

bez zastrzeżeń

Wartość

do zaakceptowania

Mleko

< 100

< 250 - 300

Mięso, ryby

< 300

< 1 000

Warzywa, owoce

< 500

< 1 500

Szybkie metody kontroli

Luminometry - aparaty do pomiaru luminometrii:

 Luminometr HY-LiTE® (Merck)

Szybkie metody kontroli

Luminometry - „pióra” do luminometrów:

Szybkie metody kontroli

Luminometry - schemat postępowania:

• Wymaz z badanej powierzchni
• Dodatek ekstrahentu (który powoduje

lizę komórek i ułatwia wydzielenie
na zewnątrz ATP)

• Dodatek kompleksu lucyferyna-lucyferaza
• Odczyt wyniku

Szybkie metody kontroli

Luminometry - aparaty do pomiaru luminometrii:







 Luminometr Uni-Lite (Noack Polen)

7

Szybkie metody kontroli

Luminometry - aparaty do pomiaru luminometrii:

 Luminometr LUM-T (Bentley)

novaLUM

Szybkie metody kontroli

Luminometry - aparaty do pomiaru luminometrii:

 (Bentley)

Szybkie metody kontroli

Zalety luminometrii:

 szybkość pomiaru od kilku do kilkudziesięciu sekund,
 wykonanie analizy poza laboratorium, prawie w każdych

warunkach (aparatu są małe, przenośne),

 dostępność gotowych zestawów,
 poręczne narzędzie monitoringu w ramach systemu HACCP

- bezpośrednia interpretacja wartości w danych punkcie pomiaru.

Szybkie metody kontroli

Wady luminometrii:

 test niespecyficzny - nie rozróżnia rodzajów materiału

biologicznego

 wykorzystanie metody do oznaczania zawartości ATP

mikrobiologicznego w żywności wymaga przygotowania próbki,
tzn. usunięcia z niej ATP komórek eukariotycznych, które
zawierają nawet do tysiąca razy więcej ATP niż komórki
prokariotyczne

Szybkie metody kontroli

Wady luminometrii:

 Uwaga! W około 5% przypadków oznaczeń, przy niskich

odczytach poziomu ATP, w porównywalnych posiewach metodą
płytkową wyrasta stosunkowo duża liczba kolonii.

 Może to być to spowodowane obecnością na badanej powierzchni

przetrwalników lub spor, które nie zawierają ATP i w związku z
tym dają wynik negatywny w luminometrze.

Szybkie metody kontroli

Zależność między wynikami metody płytkowej i luminometrii
w wodzie chłodzącej:

8

Szybkie metody kontroli

Zastosowanie luminometrii:

 ocena skuteczności procesów mycia - o skuteczności mycia

decyduje nie tylko brak bakterii, ale także brak pozostałości
materiału biologicznego

 kontrola czystości powierzchni produkcyjnych, urządzeń i rąk

pracowników

 kontrola skuteczności środków myjących i dezynfekujących
 badanie wody pitnej, mrożonej żywności, soków i napojów
 ocena procesów fermentacyjnych (browarnictwo, przemysł

spirytusowy, mleczarski)

 przeprowadzanie oceny wzrostu drobnoustrojów oraz wpływu

czynników chemicznych i fizycznych na dynamikę ich wzrostu

Szybkie metody kontroli

Testy paskowe - VERIcleen (Bentley Polska):

 Szybki test do oceny umycia, czuły na pozostałości żywności.

Szybkie metody kontroli

Testy paskowe - VERIcleen (Bentley Polska):

 Zanieczyszczona powierzchnia

powoduje zabarwienie paska
na różowo po 10-60 s.

Szybkie metody kontroli

Testy paskowe - VERIcleen
(Bentley Polska):

 Jest czuły na obecność

cukru, ale nie białka.

Szybkie metody kontroli

Testy paskowe - HY-RiSE® Colour Hygiene Test Strip (Merck):

Czuły na obecność NAD, NADH,

NADP, NADPH.

Jeśli są one obecne,

glukono-DH® przekształca

β-D-glukozę

w D-glukonolakton,

który jest przemieniany

w barwny związek.

Szybkie metody kontroli

Testy paskowe - HY-RiSE® Colour Hygiene Test Strip (Merck):

9

Szybkie metody kontroli

Testy paskowe - HY-RiSE® Colour Hygiene Test Strip (Merck):

Wynik: barwa żółta - czysto!

Szybkie metody kontroli

Testy paskowe - testy oparte na wykrywaniu cukrów prostych:

• Pro-Tect (cukry redukujące)
• Spot check (glukoza)
• Spot check+ (glukoza / laktoza)

Testy paskowe - testy oparte na wykrywaniu białek:

• Pro-Tect (Biotrace)
• Flash (BioControl)

Szybkie metody kontroli

Testy immunoenzymatyczne - ELISA:

Dwa rodzaje testów:
• Sandwich ELISA
• Competitive ELISA

Wykrywają:
• Patogeny, np. Listeria, Campylobacter, E. coli O157:H7,

Salmonella, Legionella

• metabolity drobnoustrojów, np. enterotoksyny
• alergeny
• inne białka

Szybkie metody kontroli

Testy immunoenzymatyczne – testy paskowe:

Szybkie metody kontroli

Testy immunoenzymatyczne – testy paskowe:

Szybkie metody kontroli

Testy immunoenzymatyczne – testy studzienkowe:

10

Szybkie metody kontroli

Metody instrumentalne - bezpośrednia epifluorescencja (DEFT):

• Jest to stosunkowo szybka (25-30 minut) i czuła metoda

stosowana do określania liczby drobnoustrojów: bakterii, pleśni
i drożdży, zarówno żywych jak i martwych.

• Jest od dawna stosowana do badania mleka surowego

(aparat BACTOSCAN).

• Wykorzystuje się w niej liczenie

komórek za pomocą
mikroskopu.

Szybkie metody kontroli

Metody instrumentalne - bezpośrednia epifluorescencja (DEFT):

Schemat badania:
• trawienie trypsyną
• filtracja przez filtr membranowy poliwęglanowy i barwienie

oranżem akrydynowym (ten fluorescencyjny barwnik
ma silne powinowactwo do jąder komórkowych
mikroorganizmów, tworzenie kompleksów z DNA i RNA)

• uzyskanie zabarwienia - żywe komórki fluoryzują pomarańczowo

do czerwonego, martwe - zielono

• badanie powierzchni filtra pod mikroskopem fluorescencyjnym

Szybkie metody kontroli

Metody instrumentalne - bezpośrednie barwienie komórek
za pomocą INT:

• barwienie przyżyciowe komórek drobnoustrojów

z wykorzystaniem chlorku 2-p-jodofenylo-5-fenylo-tetrazolu
(INT) i oznaczeniu jego zawartości na podstawie powstania
czarno-fioletowych kryształów formazanu wewnątrz komórek
aktywnych metabolicznie.

• do badania jest potrzebny barwnik INT, mikroskop oraz aparatura

do przeprowadzenia filtracji membranowej.

• czas testu wynosi około 15 minut.

Szybkie metody kontroli

Metody instrumentalne - biochipy (chipy DNA, sondy DNA):

• Nawiązanie do metod stosowanych w inżynierii genetycznej
• Zawierają oligonukleotydy odpowiadające tysiącom genów

Szybkie metody kontroli

Metody instrumentalne - biochipy (chipy DNA, sondy DNA):

• Zasada metody z zastosowaniem sondy DNA polega

na wykorzystaniu właściwości zaprojektowanej sondy do
przyłączania się do komplementarnych fragmentów DNA
występujących w komórkach drobnoustrojów.

• Wystarczy znaleźć specyficzną dla danego mikroorganizmu

sekwencję nukleotydów i otrzymać komplementarną sondę.

Szybkie metody kontroli

Metody instrumentalne - biochipy (chipy DNA, sondy DNA):

• Metoda o bardzo dużej dokładności i czułości.

• Metoda bardzo specyficzna, gdyż obecność drobnoustrojów

oznaczana jest na podstawie ich cech genotypowych, co decyduje
o dużej wybiórczości testu

• Średnica pojedynczej sondy DNA nie przekracza 200 mikronów,

zaś na 1 cm2 płytki może znajdować się ponad 10 tysięcy sond.

11

Szybkie metody kontroli

Metody instrumentalne - biochipy (chipy DNA, sondy DNA):

Szybkie metody kontroli

Metody instrumentalne - biochipy (chipy DNA, sondy DNA):

Szybkie metody kontroli

Metody instrumentalne - biochipy (chipy DNA, sondy DNA):

• NUTRIChip: badanie mikroflory, białek

• GMOChip: badanie GMO

Szybkie metody kontroli

Metody instrumentalne - pomiar impedancji lub przewodności:

• zależność pomiędzy zmierzoną impedancją i liczby komórek

mikroorganizmów jest wyznaczana metodą kalibracji w oparciu
o klasyczną technikę oznaczania wzrostu liczebności hodowanych
mikroorganizmów

Szybkie metody kontroli

Metody instrumentalne - cytometria przepływowa:

• umożliwia ocenę wielkości, intensywności

zabarwienia i intensywności fluorescencji
komórek

• zawiesina komórek zabarwionych

specjalnymi barwnikami jest podawana
w otoczce płynu na dyszę w postaci
cienkiego strumienia pojedynczych komórek

• strumień jest oświetlany cienką wiązka spolaryzowanego światła,

komórki rozpraszają, załamują, odbijają lub absorbują światło
powodując zmiany sygnału elektrycznego, co jest rejestrowane
przez fotokomórki

• zmiany sygnału elektrycznego zależą od barwy, struktury

i intensywności zabarwienia komórki

Kontrola czystości rąk pracowników

• metody mikrobiologiczne tradycyjne:

posiewy z popłuczyn,
metody odciskowe

• pomiar ATP

12

Kontrola czystości rąk pracowników

• zmywka jałowym tamponem wewnętrznej powierzchni dłoni

(między palcami także) - osobno każdą rękę

• wypłukanie obydwu tamponów w 25 cm

3

rozcieńczalnika

mikrobiologicznego (np. płynu Ringera)

• posiew popłuczyn do pożywek dla drobnoustrojów ogółem

i Enterobacteriaceae

• po inkubacji płytek, liczbę mikroflory przeliczyć na 25 cm

3

rozcieńczalnika

Metody stosowane

do materiałów pomocniczych (np. opakowań)

 Metody fizyczne, wizualne

• obserwacja opakowań z zewnątrz i wewnątrz
• specjalne urządzenia prześwietlające butelki i automatycznie

oddzielające butelki niedomyte (lub pęknięte)

• fotokomórki kontrolujące czystość butelek

 Metody mikrobiologiczne:

• bezpośrednia (Richtera)
• tamponowa (wymazu)
• popłuczyn
• metody odciskowe

Metody stosowane

do materiałów pomocniczych (np. opakowań)

Metody wizualne:

 Umyte opakowania ocenia się wzrokowo na tle oświetlonego

ekranu z matowego szkła. Ekrany mogą być wyposażone w lupy
powiększające.

 Ocena zwilżalności szkła - ma być jednolity film wodny.

Okresowo należy sprawdzać, czy film ten utrzymuje się przez 2
minuty.

 Co 5-10 butelek należy

sprawdzać je na sucho, czy nie
pozostają naloty (szczególnie
należy obserwować dno i szyjkę
butelek)

Metody stosowane

do materiałów pomocniczych (np. opakowań)

Metoda bezpośrednia Richtera:
• Stosowana do kontroli dezynfekcji opakowań

• Polega na wprowadzeniu do badanego naczynia upłynnionej

i schłodzonej do ok. 45

o

C pożywki agarowej tak, aby została

rozprowadzona równą warstwą po wewnętrznych ściankach
badanego naczynia.

• Po zastygnięciu pożywki opakowanie zamyka się sterylnie

i inkubuje w odpowiednich warunkach.

• Po inkubacji opakowanie otwiera się i zlicza wyrosłe kolonie,

wynik podaje w przeliczeniu na jednostek powierzchni.

Metody pobierania materiału analitycznego

Metody odciskowe - płytki odciskowe:

Metody pobierania materiału analitycznego

Metody odciskowe:

Stosowane do oznaczania czystości powierzchni drobnych
przedmiotów i rąk pracowników.

 płytki odciskowe
 paski odciskowe
 Petrifilmy

13

Metody pobierania materiału analitycznego

Metody odciskowe - płytki odciskowe:

Metody pobierania materiału analitycznego

Metody odciskowe - płytki odciskowe - przykłady:

• Envirocheck® Rodac GKZ (Merck) - test do oznaczania ogólnej

liczby drobnoustrojów na powierzchniach. Pożywka zawiera
substancje neutralizujące środki dezynfekujące.

• Envirocheck® Rodac H+S (Merck) - test do oznaczania liczby

pleśni i drożdży na powierzchniach. Pożywka zawiera substancje
neutralizujące środki dezynfekujące.

Metody pobierania materiału analitycznego

Metody odciskowe - paski odciskowe:

Metody pobierania materiału analitycznego

Metody odciskowe - paski odciskowe:

• polegają na odciśnięciu badanych materiałów na powierzchni

zestalonego podłoża agarowego i inkubacji posiewów
w odpowiednich warunkach.

Metody pobierania materiału analitycznego

Metody odciskowe - paski odciskowe
- przykłady:

• Envirocheck® Contact (Merck)

- odciskowe lub zanurzeniowe
dwustronne testy paskowe
(do kontroli czystości powierzchni
lub płynów)

Metody pobierania materiału analitycznego

Metody odciskowe - paski odciskowe - przykłady:

Dostępne Envirocheck® Contact - przykłady:
• Envirocheck® YM(S) i Envirocheck® YM(R) - do oznaczania

liczby pleśni i drożdży.

• Envirocheck® DC - do kontroli skuteczności dezynfekcji.
• Envirocheck® C - do jednoczesnego oznaczania obecności

bakterii z grupy coli i E. coli

• Envirocheck® E - do oznaczania obecności bakterii

Enterobacteriaceae.

• Envirocheck® TVC - do oznaczania obecności ogólnej liczby

drobnoustrojów.

14

Metody pobierania materiału analitycznego

Metody odciskowe - paski odciskowe - przykłady:

• HYGICULT® (Noack Polen)
• Cult-Dip Combi (Merck) - dwustronne zanurzeniowe testy

paskowe (jednoczesne
oznaczanie ogólnej liczby
bakterii, pleśni i drożdży)

• oferty innych firm …

Metody pobierania materiału analitycznego

Metody odciskowe - paski odciskowe:

• Jeśli przypuszczalna zawartość drobnoustrojów w badanym płynie

przekracza 10

7

jtk/cm

3

lub badany płyn jest bardzo lepki, należy

przygotować jego rozcieńczenie.

• W tym celu należy przygotować w butelce

100 lub 1000 cm

3

jałowej wody i dodać

do niej 1 cm

3

badanego płynu.

Zakręcić słoik i dokładnie wymieszać.

• Takie potraktowanie próbki płynu powoduje

jego 2- lub 3-krotne rozcieńczenie.

Metody pobierania materiału analitycznego

Metoda tamponowa (wymazu):
Stosowana jest do kontroli dezynfekcji dużych powierzchni:
• podłóg, ścian,
• zewnętrznych powierzchni urządzeń,
• rąk pracowników.

Polega na:
• pobraniu próbek z nieograniczonej szablonem powierzchni

(małe urządzenia)

• pobraniu próbek z ograniczonej szablonem powierzchni

(duże urządzenia)

Metody pobierania materiału analitycznego

Metoda tamponowa (wymazu):

• Próbki pobiera się z kilku miejsc

badanej powierzchni.

• Każdą próbkę umieszcza się

w osobnej butelce z płynem
płuczącym.

• Płynem płuczącym może być

roztwór fizjologiczny (0,85% NaCl).

Metody pobierania materiału analitycznego

Metoda tamponowa (wymazu):

• Tamponem z waty zwilżonym w jałowym płynie wyciera się

badana powierzchnię w sposób standardowy:

• Następnie przenosi się tampon do jałowego płynu płuczącego i

spłukuje z niego bakterie.

Metody pobierania materiału analitycznego

Metoda tamponowa (wymazu):

• Płyn ten posiewa się na różne pożywki:

• ogólną liczbę drobnoustrojów
• bakterie z grupy coli lub rodzinę Enterobacteriaceae
• pleśnie i drożdże
• inne, np. chorobotwórcze.

UWAGA!!!
• Jeśli badana powierzchnia była dezynfekowana środkiem

zawierającym chlor, to do płynu płuczącego dodaje się
0,05 % tiosiarczanu sodu, w celu zobojętnienia działania środka
dezynfekującego.

15

Metody pobierania materiału analitycznego

Metoda popłuczyn:

Stosowana jest do:
• kompleksów urządzeń o zamkniętym obiegu
• rurociągów i przewodów
• butelek i słoików

Metody pobierania materiału analitycznego

Metoda popłuczyn:

 Małe opakowania - naczynia takie popłukuje się określoną ilością

(np. 10, 100 cm

3

lub więcej) jałowego płynu płuczącego,

a następnie z tych popłuczyn wykonuje tradycyjne posiewy
mikrobiologiczne na płytki lub oznacza obecność drobnoustrojów
innymi metodami.

 Duże urządzenia i linie technologiczne - przepłukuje się płynem

niejałowym (np. dobrej jakości wodą) i oznacza się liczbę
drobnoustrojów przed i po płukaniu.

Skuteczność dezynfekcji - interpretacja wyników

• Po dezynfekcji nie może być drobnoustrojów chorobotwórczych!

• Prawidłowo wykonana dezynfekcja powoduje redukcję liczby

drobnoustrojów o 5 cykli logarytmicznych.

• Prawidłowy proces mycia zmniejsza liczbę drobnoustrojów o ok.

3 cykle logarytmiczne (np. z poziomu 10

6

do wartości 10

3

jtk).

• Przy badaniu skuteczności dezynfekcji badanie powierzchni

przeprowadza się przed i po zabiegu dezynfekcji:

A - liczba drobnoustrojów przed procesem dezynfekcji
B - liczba drobnoustrojów po procesie dezynfekcji

Skuteczność dezynfekcji - interpretacja wyników

Zadowalająca czystość mikrobiologiczna powierzchni metodą
szablonową:

• brak bakterii Enterobacteriaceae
• liczba drobnoustrojów ogółem < 50 jtk na 1 cm

2

powierzchni

Zadowalająca czystość mikrobiologiczna opakowań metodą
popłuczyn:

• brak bakterii Enterobacteriaceae w 1 cm

3

popłuczyn

Inne testy ułatwiające kontrolę w zakładzie

Kontrola aktywności fosfatazy - THE CHEF - Cooking Heat
Efficiency (Bentley):

• kontrola skuteczności ugotowania mięsa oraz reinfekcji opiera się

na ocenie aktywności enzymu fosfatazy, powszechnie
występującego w tkankach mięsnych, drobiowych, rybnych,
owoców morza.

• fosfataza jest aktywna w mięsie surowym lub poddanym obróbce

termicznej nie przekraczającej 63-75°C lub w mięsie
zanieczyszczonym po prawidłowo wykonanej obróbce termicznej.

Inne testy ułatwiające kontrolę w zakładzie

Kontrola aktywności fosfatazy - THE CHEF - Cooking Heat
Efficiency (Bentley):

• końcówka pióra zawiera tamponik, którym pobiera się próbkę

• po pobraniu wymazu, końcówka jest zanurzana w mieszaninie

przygotowanych reagentów, potem następuje odczyt wyniku

16

Inne testy ułatwiające kontrolę w zakładzie

Kontrola aktywności fosfatazy - THE CHEF - Cooking Heat
Efficiency (Bentley):

• CHEF Test wykorzystuje zjawisko luminescencji substratu,

który emituje kwant światła po reakcji katalizowanej
przez aktywną fosfatazę.

• Luminescencja jest mierzona na podobnej zasadzie

jak przy pomiarze ATP

• Wykrywa obecność poniżej 0,01% surowej

tkanki mięsnej w próbce gotowanego
produktu.

Inne testy ułatwiające kontrolę w zakładzie

Kontrola aktywności katalazy:

• Może być skutecznie stosowany do kontroli procesów

technologicznych, w których wykorzystywany jest system
HACCP i gdzie zagrożeniem są drobnoustroje katalazo-dodatnie.

• Test ten od dawna służy do oceny skuteczności blanszowania

warzyw. Użyteczny jest także do ujawniania początkowych,
nieznacznych zakażeń mikrobiologicznych (głównie
w mleczarstwie - do wykrywania w mleku surowym
drobnoustrojów i leukocytów).

Inne testy ułatwiające kontrolę w zakładzie

Wskaźniki laboratoryjne - Sterikon® plus
Bioindicator (Merck):

• Test umożliwiający kontrolę biologiczną

procesu sterylizacji parowej w autoklawie.

• Fiolki testu zawierają

zawiesinę przetrwalników
szczepów wskaźnikowych:
Bacillus
stearothermophilus
lub Geobacillus
stearothermophilus.

Inne testy ułatwiające kontrolę w zakładzie

Wskaźniki laboratoryjne - probówki wskaźnikowe do kontroli
sterylizacji w autoklawach i sterylizatorach gorącego powietrza:

• Do prac w laboratoriach medycznych i bakteriologicznych.

• Zmiana barwy probówki z czerwonej na zieloną wskazuje,

że proces sterylizacji został przeprowadzony prawidłowo.

Inne testy ułatwiające kontrolę w zakładzie

Wskaźniki laboratoryjne - Taśma do kontroli sterylizacji:

• Taśma samoprzylepna - zawiera termoczuły barwnik reagujący

na działanie ciśnienia i temperatury.

• Zmiana barwy z jasno-beżowej na ciemnobrązową w temp. 120ºC

następuje po 20 min., a w temperaturze 134ºC po 7 min.