Ćwiczenia 11

Cykl koniunkturalny. Polityka antycykliczna

państwa.

Opracowanie:

mgr Grzegorz Sobiecki

Szkoła Główna Handlowa w Warszawie
Katedra Analizy Rynków i Konkurencji



Cykl koniunkturalny =

krótkookresowe

wahania produkcji wokół jej trendu



Tendencja rozwojowa (trend)
produkcji

= wygładzona ścieżka

obrazująca rozwój produkcji w długim
okresie po wyeliminowaniu
krótkookresowych wahań

Rodzaje wahań w gospodarce



Sezonowe

– powtarzalne zgodnie z

kalendarzem, nie stanowią problemu, są
przewidywalne



Przypadkowe

– nieprzewidywalne, np.

w skutek wojen, klęsk żywiołowych



Koniunkturalne

– wahania takich

wielkości, jak dochód narodowy,
produkcja, konsumpcja, zatrudnienie,

inwestycje; mają charakter cykliczny, ale
nie zgodny z kalendarzem

Rodzaje cykli koniunkturalnych



Ogólnogospodarcze



Kichina (3-5 lat)

– krótkie



Juglara (8-10 lat)

– średnie



Kondratiewa (50-60 lat)

– długie



Branżowe



świński



bydlęcy



Itp..

referat

„Cykle Kondratiewa”

Teorie wahań cyklicznych



Neoklasyczne.

Czynniki zakłócające równowagę

mają charakter egzogeniczny: wojny, rewolucje i
inne wydarzenia polityczne, odkrycia, zmiany
demograficzne, innowacje techniczne, zjawiska

przyrodnicze. W odpowiedzi na zakłócenia system
gospodarczy uruchamia mechanizmy endogeniczne,

które prowadzą gospodarkę w kierunku równowagi.



Keynesowskie.

Czynniki zewnętrzne mogą jedynie

zakłócić endogeniczne procesy, nie naruszając

długookresowej wewnętrznej logiki procesów

gospodarczych. Przyczyny wahań są endogeniczne

– wynikają z reguł rynku. Fazy spadkowe są efektem

procesów w fazach wzrostowych i odwrotnie.

Wahania stopy zysku, wynikające z różnic między

podażą a popytem rynkowym, prowadzą do zmian
popytu inwestycyjnego.

Przykładowe neoklasyczne
teorie wahań cyklicznych



Teoria innowacji

: Innowacje + przedsiębiorca = zysk

nadzwyczajny. Inni podążają za innowacją - następuje

rozprzestrzenienie się innowacji i wzmożone inwestycje, wzrost

produkcji (rozkwit). Za podażą nie nadąża popyt => obniżka cen,
spadek stopy zwrotu, maleje popyt inwestycyjny i gospodarka

przechodzi w fazę kryzysu. Zanikająca stopa zysku zmusza do

wprowadzenia tańszych technik wytwarzania – kolejny impuls

innowacyjny…



Teoria cyklu politycznego

: wahania wywołane są zmianami

priorytetów ekonomicznych władzy w okresach poprzedzających

wybory w celu pozyskania wyborców i zapewnienia sobie

reelekcji. Rząd nie myśli długookresowo, naród odczuje skutki po
wyborach.



Teoria plam na Słońcu: periodyczne pojawianie się większej

liczby plam na Słońcu powoduje okresy nieurodzaju i zmiany w

rytmie produkcji, co wpływa na rytmiczne wahania aktywności
gospodarki.

Klasyczny cykl koniunkturalny
– cztero-fazowy

depresja

~5-10 lat

1. Faza recesji



Punkt wyjścia: kryzys nadprodukcji (faza
recesji) w wyniku niekontrolowanych
procesów inwestycyjnych. Rynek nie
może wchłonąć całej produkcji (rosną
zapasy). Następuje ograniczenie
produkcji, inwestycji => zatrudnienia,
zamówień na surowce, spadają zyski,
dochody, rośnie bezrobocie. Zmniejsza się
stopień wykorzystania zasobów,
ograniczone są inwestycje.

2. Faza depresji



Stabilizacja gospodarki na obniżonym

poziomie. Na rynku zostają firmy, które

przy niskich cenach i przychodach mają

zyski (a przynajmniej pokrywają koszty

zmienne). Banki komercyjne ograniczają

ilość kredytów. W pewnym momencie

następuje najniższy pułap (dolny punkt

zwrotny). Część firm bankrutuje.

Zmniejsza się potencjał produkcyjny,

mamy do czynienia z tzw. „twórczym

zniszczeniem”.

3. Faza ożywienia



Silniejsi przedsiębiorcy, którzy przetrwali kryzys

wykorzystują niższe ceny, zaczynają renowację

kapitału, zwiększają zatrudnienie i inwestycje. Zaczyna

się poprawiać relacja cen do kosztów wytwarzania, co

prowadzi do zwiększania zysków. Nagromadzone

środki w bankach „szukają” ujścia handlowego,

zmniejszony w kryzysie popyt na pieniądz obniża stopy
procentowe

– tańsze kredyty pozwalają na większe

inwestycje. To powoduje jeszcze większy przyrost
dochodu narodowego (popytowy mechanizm

mnożnika inwestycyjnego), wzrost popytu

konsumpcyjnego, i aby sprostać mu – dalszy wzrost
inwestycji (*)

(*) Zasada zwielokrotnienia inwestycji w ten sposób –

indukowanych zmianą dochodu narodowego to zasada
akceleracji

4. Faza rozkwitu



Ożywienie obejmuje coraz to nowsze dziedziny

życia gospodarczego, aż osiągnie fazę
szczytowego rozwoju

– wszystkie wskaźniki

wciąż rosną, ale coraz wolniej. W szczytowym
stanie koniunktury gospodarka wykazuje

najwyższy poziom inwestycji. Wzrost kosztów
wytwarzania spowodowany wzrostem stopnia

wykorzystania potencjału produkcyjnego hamuje

wzrost zysków. Firmy ograniczają inwestycje, co

wywołuje ujemne efekty mnożnikowe
(popytowe) i dalszy spadek inwestycji i

konsumpcji. Osłabienie popytu zbiega się z

efektem podażowym będącym wynikiem

przeinwestowania. To zaczyna fazę recesji.

referat

„Sposoby regulowania przez państwo

wzrostu gospodarczego na

przykładzie Polski”

Polityka antycykliczna państwa

CEL: pobudzanie wzrostu w fazach spadku i hamowanie w sytuacji

„przegrzania” koniunktury = zapewnienie odpowiednich

warunków rozwoju gospodarczego w długim okresie
(interwencjonizm rozwojowy)



Narzędzia polityki fiskalnej



pobudzanie

– obniżka podatków + zwiększanie wydatków;

wady:

wzrasta deficyt budżetowy, rosną ceny



hamowanie

– zwiększenie podatków + zmniejszanie wydatków

rządowych
wady:

zmniejsza się poziom produkcji, bezrobocie.



Narzędzia polityki pieniężnej



hamowanie

– „polityka drogiego pieniądza” – ograniczanie podaży

pieniądza przez zwiększenie stopy rezerw obowiązkowych, stóp

procentowych banku centralnego i sprzedaż obligacji



pobudzanie

– „polityka taniego pieniądza” – …

referat

„Czy Stanom Zjednoczonym

grozi recesja?”

Współczesny cykl koniunkturalny

Charakterystyczna zmiana we

współczesnych cyklach
koniunkturalnych dotyczy

skrócenia

oraz spłycenia fazy spadkowej.

Jest to jednoznaczne ze

złagodzeniem

recesji

, która ujawnia się w dynamicznie

rozwijających się gospodarkach w
postaci przyhamowania tempa wzrostu

gospodarczego, nie zaś w postaci
absolutnego zmniejszenia produkcji.

Współczesny cykl koniunkturalny
– dwu-fazowy

niska

aktywność

gospodarcza

~3-5 lat

wysoka

aktywność

gospodarcza

Porównanie kilku cech klasycznych i
współczesnych cykli gospodarczych

Cykl klasyczny

Cykl współczesny

cykl czterofazowy: ożywienie,

rozkwit, kryzys, depresja

cykl dwufazowy: faza wysokiej i faza

niskiej aktywności gospodarczej

punkty zwrotne gwałtowne, ostre

punkty zwrotne łagodne

faza pomyślnej koniunktury 4-6 lat

faza spadkowej koniunktury 4-6 lat

Cykl 8-12 lat

faza pomyślnej koniunktury 2-3 lat

faza spadkowej koniunktury 1,5-2 lat

Cykl 3,5-5 lat

niska częstotliwość zmian

wysoka częstotliwość zmian

Modelowe ujęcie sensu interwencji państwa
u klasyków i keynesistów

(na modelu AS-AD)

AS

A

P

0

Dochód (Y)

Poz

iom

c

en (P)

Y

0

AD

AS

B

W założeniach klasyków zagregowana
podaż jest w krótkim okresie doskonale
elastyczna (linia AS

A

). Interwencje

popytowe państwa (wydatki rządowe
zwiększające popyt globalny, przesuwające
krzywą AD) nie mają sensu, bo wpływają
tylko na zmianę poziomu cen.

W założeniach keynesistów zagregowana
podaż w krótkim okresie jest nieelastyczna
(linia AS

B

). Interwencje popytowe państwa

(wydatki rządowe) w okresie kryzysu mają
sens, gdyż wpływają jedynie na wielkość
produkcji (zgodnie z wielkością
odpowiedniego mnożnika).

UWAGA: założenia te dotyczą
rynku dóbr, jak też rynku pracy!