Prawo nauki prawo jakościowe, stała relacja
między własnościami rzeczy lub zdarzeniami -
prawa przyczynowe, prawa rozwojowe; prawo
ilościowe, zależność funkcyjna między
parametrami ciała lub układu materialnego
Prawdy/sądy/prawa konieczne
1. Ich negacje (zanegowanie) są logicznie
niemożliwe, prowadzą do sprzeczności. 2. Są
nieobalalne i niekorygowalne. 3. Są prawdziwe we
wszystkich modelach semantycznych.
4. Są prawdziwe we wszystkich światach
możliwych, także niedostępnych żadnemu
podmiotowi poznania.
Prawdy/sądy/prawa niekonieczne
(przypadkowe) 1. Ich zanegowanie jest
dopuszczalne, nie prowadzi do sprzeczności. 2. Są
nieobalalne (refutable) i niekorygowalne. 3. Są
prawdziwe w niektórych (nie we wszystkich)
modelach semantycznych. 4. Są prawdziwe w
świecie faktów (zdarzeń empirycznych).
- Formalny zapis prawa nauki
D - dziedzina przedmiotowa (zbiór) faktów/
zjawisk/ własności; x  D
a () - predykat określający warunki zachodzenia
prawa = zasięg prawa
b () - właściwa treść prawa wyrażona w języku
teorii predykatów. Predykat b () określa
zjawisko/ własność, które prawo przypisuje
przedmiotom z jego zasięgu.
A - zakres przedmiotów predykatu a (); A  D
B - zakres przedmiotów posiadających
zjawisko/ własność b; B  D


x D; a (x)  b (x) 

- Prawa ilościowe - formalny zapis
D - dziedzina przedmiotowa (zbiór) faktów/
zjawisk/ własności; x  D
W (x) - warunki odnoszące się do przedmiotu x
a, b, c … n - parametry (cechy ilościowe)
przedmiotu x
F = F (a, b, c … n) - funkcji parametryczna
opisująca przedmiot x ze względu na jego
parametry
a, b, c … n Jeśli przedmiot x spełnia/ znajduje się
w warunkach W, to parametry x-a: a, b, c, … n
spełniają następującą zależność funkcyjną
(wyrażona za pomocą funkcji parametrycznej F):
 x D; W (x)  F (a, b, c … n) 
Prawa jakościowe:tylko stwierdzają istnienie
jakiegoś zdarzenia w określonych warunkach np.
ciała pozostawione w swobodzie w pobliżu Ziemi
spadają na niąPrawa ilościowe, odnoszą się do
stałej zależności o charakterze ilościowym
pomiędzy określonymi wielkościami zmiennymi.
(prawa empiryczne, formułowane między innymi
przez takich uczonych, jak: Kepler, Newton,
Lavoisier)
Fakt,znaczenie faktu: Fakty to sądy jednostkowe,
czyli jest to to, co pewne. A.Fakty odnoszą się do
przeszłości i teraźniejszość, ale nie do przyszłości!,
takie fakty to sady o znaczeniach niewątpliwych,
fakty w tym przypadku mowią zależnościach
matematycznych. B.Fakty to wiedza empiryczna,
mniej lub bardziej sprecyzowana. Takie fakty to
tyle co sądy, wiedza o jakims wydarzeniu, nie
uwzględniają teorii!
C to takie fakty, które SA oparte na doświadczeniu,
taki fakt wskazuje same rzeczy, oparty jest o
hipotezę, takie fakty najbardziej przydaja się w
nauce, bo opisuja dokladnie to co zaistnialo w
rzeczywistości, fakty takie odnosza się dostanow
rzeczy jak i do zdarzen.
Sądy analityczne:

1. Orzecznik zawiera się w podmiocie sądu.2. Nie
mogą być zanegowane bez popadnięcia w
sprzeczność.3. Nie zawierają informacji o faktach
(o świecie). 4. Są twierdzeniami logiki lub
zastosowaniami tych twierdzeń otrzymanymi przez
synonimiczne podstawienia (zgodne z RP).
Sądy syntetyczne:

1. Orzecznik nie zawiera się w podmiocie sądu. 2.
Mogą zostać zanegowane/zaprzeczone
bezpopadnięcia w sprzeczność. 3. Zawierają
informacje o faktach (o świecie). 4. Nie są to ani
twierdzenia logiki ani wyrażenia uzyskane przez
synonimiczne podstawienia (zgodne z RP). Są to
m. in. twierdzenia nauk empirycznych.

Sądy aprioryczne:

1. Nie zawierają treści empirycznych, tj.
pochodzących z doświadczenia. 2. Nie podlegają
testom empirycznym. 3. Nie wymagają testów
empirycznych4. Są prawdziwe na mocy znaczenia
swoich terminów składowych.
Sądy aposterioryczne:

1. Zawierają treści empiryczne (wiedzę o faktach).
2. Podlegają testom empirycznym, tj. są
doświadczalnie weryfikowalne lub falsyfikowalne.
3. Wymagają testowania, tj. weryfikacji lub
falsyfikacji przez doświadczenie. 4. Ich
prawdziwość nie wynika ze znaczenia terminów
składowych.
FUNKCJE NAUKI
1 Poznawcze:
a] DEKRYTYWNA (opisowa)
b] EKSPLANCYJNA (wyjaśniająca)
najważniejsza. ma wyjaśnić dlaczego
zaistniałe opisane fakty , zjawiska i
procesy międzynarodowe . wymaga to
określenia czynników , których skutkiem
jest badana rzeczywistość.
c] PROGNOSTYCZNA (przewidystyczna)
2 Pozapoznawcza:
a] PRAGMATYCZNA (zastosowanie techniczna)
b] IDEOLOGICZNA (uzasadnianie
poznanaukowych systemów w oparciu o autorytet
nauki)
wyjaśnianie

dedukcyjno-nomologiczne Jest to

najlepiej znany i najchętniej przytaczany sposób
wyjaśniania. Jego strukturę ujawnia tzw. schemat
Hempla-Oppenheima. Składa się on z dwu
części: explanansa i explanandum. Explanandum
stanowi zdanie opisujące zjawisko wyjaśniane, zaś
explanans to układ zdań, przy pomocy których
wyjaśniamy explanandum. Pomiędzy explanansem
a explanandum zachodzi logiczna relacja
wynikania dedukcyjnego. Explanans składa się z
dwu rodzajów zdań: praw uniwersalnych i
warunków początkowych.
Explanandum: E Explanans:
L1, L2, … Ln - prawa nauki
C1, C2, … Ck - fakty związane z E;
potwierdzające je lub mu towarzyszące
(współwystępujące z nim)
(III. 1)

L1, L2, … Ln

C1, C2, … Ck
E
Predykcja przewidywanie przyszłych realizacji (a.
cech statystycznych) procesu stochastycznego. L1,
L2, … Ln - prawa nauki
C1, C2, … Ck - fakty związane z E;
potwierdzające je lub mu towarzyszące
(współwystępujące z nim)

L1, L2, … Ln

(III. 3) C1, C2, … Ck
E
Praedicendum - E choroba (jednostka chorobowa)
rozpoznana u pacjenta
Praedicens:
L - prawa medycyny taksonomiczne (rodzaje
chorób) i przyczynowe (dana jednostka chorobowa
charakteryzuje się takimi a takimi objawami)
C - badanie lekarskie przedmiotowe (wyniki badań
np. rentgen, tomograf) i podmiotowe (relacja
pacjenta o swoim stanie zdrowia)

L
C

E

Ch

1

- określona choroba

O

1

- typowe objawy Ch

1

L: Ch

1

 O

1

C = O

2

- wyniki badania lekarskiego (= objawy

stwierdzone u pacjenta)

Ch

1

 O

1

O

2

 (O

2

= O

1

)

Ch

1

Dowodzenie to czynność myślowa (rozumowanie),
która polega na tym, że uznając jakieś zdanie lub
większą niż zdanie wypowiedź (zdania w sensie
logicznym) za dowodliwe, tj. dające się uzasadnić,
poszukujemy w pewnym zbiorze zdań już
uznanych za prawdziwe racji dla tego zdania /
wypowiedzi. Jeśli takie zdanie (rację) znajdziemy,
to wnioskujemy z niego o prawdziwości zdania
dowodzonego. Wswojejkońcowej fazie
dowodzenie polega na przeprowadzeniu
pewnegownioskowania dedukcyjnego, takiego, w
którym na podstawie znalezionej racji stwierdzamy
zachodzenie następstwa. Poprawne stwierdzenie
następstwa jest celem całej procedury. Rodzaje
dowodzenia:
1) wprost2) nie wprost (apagogiczne)
Sprawdzanie – definiując za Ajdukiewiczem
pojęcie – jakiegoś zdania, np. zdania „a jest b”
polega na rozwiązaniu zadania, które znajduje swe
słowne

sformułowanie

w

tzw.

pytaniu

rozstrzygnięcia „czy a jest b?”. Rozwiązaniem jest
udzielenie jednej z dwóch właściwych odpowiedzi:
„a jest b” albo „a nie jest b” na podstawie
stwierdzenia

prawdziwości

lub

fałszywości

pewnych następstw wyprowadzonych ze zdania „a
jest b”. W związku z powyższym procedura
sprawdzania nie wyznacza jednoznacznie postaci
konkluzji, wyprowadzenie której zakończy proces
sprawdzania.
Wyjaśnianie

- zwane również tłumaczeniem, jest

zadaniem myślowym, które polega na wskazaniu
racji dla stwierdzonego przez nas zdania. Innymi
słowy, wyjaśnienie polega na odpowiedzi na
pytanie "dlaczego tak jest jak stwierdziliśmy?" (w
odróżnieniu od rozumowania typu dowodzenie,
gdzie orzekamy o wartości logicznej stwierdzenia,
odpowiadając np. na pytanie "czy to, co
stwierdziliśmy jest prawdą?"). Zatem można
powiedzieć, że wyjaśnianie jest szukaniem
związków między stwierdzonymi
faktami(uznanymi za prawdziwe), bez potrzeby
dowodzenia ich wartości logicznych.
# Uzasadnianie
- Zasada racji dostatecznej
- Sposoby uzasadniania:
uzasadnianie bezpośrednie
uzasadnianie pośrednie
Bezp: - Spostrzeganie
- Obserwacja
- Eksperyment
Pośr: - Wnioskowanie
- entymematyczna przesłanka wnioskowania (gr.
en thymo - zatrzymać w umyśle)
- Wnioskowanie a stosunek wynikania

przesłanka
Wnioskowanie:
wniosek
racja
Wynikanie:
następstwo
- Wnioskowanie dedukcyjne to takie, w którym z
przyjętych przesłanek wniosek wynika logicznie.
- Wnioskowanie redukcyjne to takie, które
przebiega od następstwa do racji. , tj. w kierunku
odwrotnym do wynikania.
Experimentum Crucis- eksperyment krzyżowy
(„próba krzyża”), metodol. eksperyment
rozstrzygający, ostateczny, decydujący o przyjęciu
jednej z dwu równouprawnionych dotąd hipotez, a
obaleniu drugiej.
1. Indukcja enumeracyjna
a) Indukcja enumeracyjna zupełna
D = x

1,

x

2,

…

x

n



b (x

1

)

b (x

2

)

……

b (x

n

)/

 x D; b (x)
Indukcja enumeracyjna zupełna jest
rozumowaniem niezawodnym.
Jeżeli Wenus obraca się wokół swojej osi, Ziemia
obraca się wokół swojej osi, …i Pluton obraca się
wokół swojej osi, to każda planeta Układu
Słonecznego obraca się wokół swojej osi.

b) Indukcja enumeracyjna niezupełna

x

1,

x

2,

…

x

n

  D  x

1,

x

2,

…

x

n

  D

b (x

1

)

b (x

2

)

……

b (x

n

)

________________
 x D; b (x)
Indukcja enumeracyjna niezupełna jest
rozumowaniem zawodnym. Wniosek indukcji
enumeracyjnej zachodzi (jest prawdziwy) z
określonym prawdopodobieństwem  1.
Każdy z zaobserwowanych łabędzi jest
biały/Wszystkie łabędzie (gatunek) są białe.
indukcja eliminacyjna, metodol. metoda
badawcza polegająca na tym, że wychodząc od
dwóch lub więcej przeciwstawnych hipotez
będących zdaniami ogólnymi, szuka się
jednostkowych przypadków, które obaliłyby
kolejno wszystkie hipotezy z wyjątkiem jednej; F.
Bacon, J.S. Mill.
Hipoteza - osąd, teoria, które podlegają
weryfikacji. Falsyfikacja to inaczej weryfikacja
hipotez, brak wniosku falsyfikującego zmusza
badacza do przyjęcia hipotezy, aż do następnej
weryfikacji. Efektem może być sformułowanie
prawa, lub zasady.
Konfirmacja hipotez: Schemat wnioskowania
konfirmującego:
E

1

, E

2

, … E

n

H  (E

1

 E

2

 …  E

n

)

E

1

, E

2

, … E

n

p 
H
Rozwinięta wersja schemat obalenia hipotezyH -
hipoteza
ZD - założenia dodatkowe (background
knowledge) przyjętej hipotezy
ZD = Z

1

 Z

2

 …  Z

k

E - wspólna konsekwencja empiryczna H oraz ZD
E - wynik eksperymentu
(VIII. 1) (H  ZD)  E

(H  ZD)  E

 E
(VIII. 2) 
 (H  ZD)
 (H  ZD)   H   ZD  Z

1

  Z

2

…   Z

k

Metoda delficka należy do grupy metod
heurystycznych, w których do podejmowania
decyzji wykorzystuje się wiedzę, doświadczenie i
opinie ekspertów z danej dziedziny.
Wykorzystywana jest do określenia
prawdopodobieństwa lub czasu zajścia przyszłych
zdarzeń. Postawioną prognozę uzyskuje się
poprzez przeprowadzenie serii ankiet wśród
ekspertów. Nazwa metody delfickiej pochodzi od
nazwy starożytnego greckiego miasta Delfy, gdzie
w świątyni Apollina przy pomocy kapłanki zwanej
Pytią przepowiadali przyszłość.
Kumulatywizm - pogląd filozofii nauki głoszący,
że każde nowe odkrycie jest tylko wzbogaceniem
istniejących już teorii.
Prawdopodobieństwo, def klasy

czna:

Prawdopodobieństwem

zajścia zdarzenia A

nazywamy iloraz liczby zdarzeń sprzyjających
zdarzeniu A do liczby wszystkich możliwych
przypadków, zakładając, że wszystkie przypadki
wzajemnie się wykluczają i są jednakowo możliwe.
Def. Częstościowa:

1931 roku Richard von Mises.

Zaproponował, żeby zdefiniować
prawdopodobieństwo jako granicę ciągu częstości:

gdzie k

n

(A) to liczba rezultatów sprzyjających

zdarzeniu A po n próbach.Definicja ta nie mówi
jednak nic o warunkach istnienia granicy i dlatego
nie spełnia wymogów formalnych.