Materiały metodyczne dla nauczycieli bibliotekarzy. Metoda projektów
1
M
M
E
E
T
T
O
O
D
D
A
A
P
P
R
R
O
O
J
J
E
E
K
K
T
T
Ó
Ó
W
W
I . Z N A C Z E N I E T E R M I N U
P R O J E K T t o
( w g S ł o w n i k a w y r a z ó w o b c y c h
J . T o k a r s k i e g o )
zamierzony plan
działania, postępowania
pomysł, plan, szkic
jakiegoś przedsięwzięcia
dokument zawierający
rysunki techniczne,
obliczenia, opisy, koszto-
rysy (np. plan budowy,
modelu, itp.)
I I . K R Ó T K A H I S T O R I A M E T O D Y P R O J E K T Ó W
Metodę projektów zaczęto wdrażać w Stanach Zjednoczonych w pierwszych latach XX w.
Pod określeniem tym rozumiano wówczas uczniowską działalność praktyczną, nastawioną na wy-
tworzenie jakiegoś produktu. Początkowo stosowano ją w szkolnictwie ogólnokształcącym do prac
ręcznych oraz w szkolnictwie zawodowym.
W
związku z powszechnie narastającą krytyką pod adresem szkoły tradycyjnej, nastawionej
na przekazywanie uczniom usystematyzowanych wiadomości, zgodnie z planem i programem nauczania,
(w ramach poszczególnych przedmiotów), metoda projektów stopniowo zdobywała coraz większą popular-
ność. Propagatorami metody byli tacy pedagodzy, jak William H. Kilpatrick, John Dewey, John Alfred
Stevenson.
P R O J E K T
t o o d w a ż n e , p l a n o w e d z i a ł a n i e w y k o n y w a n e
z c a ł y m s e r c e m w ś r o d o w i s k u s p o ł e c z n y m
( w g W . H . K i l p a t r i c k ’ a )
Po II wojnie światowej metoda przeżywała renesans w Europie Zachodniej.
Praca metodą projektów stała się drogą realizacji szkoły alternatywnej, w której zrezygnowano
z systemu klasowo-lekcyjnego na rzecz projektów integrujących różnorodne treści oraz odchodzono
od programów nauczania przedmiotowego na rzecz swobodnej działalności dziecka, opartej na jego
zainteresowaniach.
W Polsce podejmowano próby stosowania metody w okresie międzywojennym – w 1930 r.
wydano książkę J. A. Stevenson’a „Metoda projektów w nauczaniu” – ale stosowana była ona
sporadycznie i bez większych efektów dydaktycznych.
Dopiero ostatnio, na fali reformy polskiej oświaty, metoda projektów powróciła do łask. Początkowo
wdrażana była w wychowaniu obywatelskim oraz w szkolnictwie zawodowym, głównie liceum tech-
nicznym.
Materiały metodyczne dla nauczycieli bibliotekarzy. Metoda projektów
I I I . C H A R A K T E R Y S T Y K A M E T O D Y P R O J E K T Ó W
Metodę projektów, pokrewną takim metodom kształcenia jak nauczanie problemowe czy
warsztaty twórcze, zalicza się do metod aktywizujących. Pozwala ona na łączenie różnych treści
w spójną całość, na inspirowanie uczniów do twórczej pracy i samodzielności w działaniu, na prak-
tyczne zastosowanie wiedzy i umiejętności.
Właściwie umożliwia realizację każdego zamierzenia związanego z programem szkoły, ale z uwagi
na swą specyfikę znakomicie nadaje się do realizacji ścieżek międzyprzedmiotowych.
Ideą ścieżki edukacyjnej jest bowiem integracja międzyprzedmiotowa, a więc wskazywanie uczniom
związków pomiędzy różnymi naukami i dziedzinami życia oraz ich wykorzystanie w konkretnych
działaniach.
Istota metody i jej cechy
2
Cechy projektu
Warunki, jakie muszą być spełnione
ma wyznaczone cele
które uczniowie znają, rozumieją
i akceptują
ma określone sposoby realizacji,
metody pracy, działania
uczniowie znają metody
i formy realizacji projektu
realizacja projektu rozciągnięta jest
w czasie, ale terminy ukończenia
całości i poszczególnych etapów są
określone
uczniowie znają terminy realizacji
etapów projektu oraz termin
zakończenia projektu
niezbędne jest wykorzystanie
pewnych zasobów – pieniądze,
sprzęt, baza lokalowa, osoby lub
instytucje wspierające realizację
projektu
zabezpieczone są środki i/lub
zasoby na jego realizację
uczniowie pracują
najczęściej w grupach (choć są także
projekty realizowane indywidualnie)
dobieranych na podstawie
ustalonych kryteriów
realizowany jest przez określone
osoby lub zespoły osób,
z uwzględnieniem podziału zadań
ma ustalone sposoby mierzenia
stopnia realizacji zakładanych celów
uczniowie znają sposoby mierzenia
oraz kryteria oceny
rezultaty pracy prezentowane
są publicznie
uczniowie znają sposoby i metody
prezentacji swojej pracy
Materiały metodyczne dla nauczycieli bibliotekarzy. Metoda projektów
3
zerwanie z zasadą dominacji
nauczyciela – rola nauczyciela
ogranicza się do stworzenia warun-
ków pracy dla uczniów, motywowa-
nia ich oraz towarzyszenia im
w procesie poznawczym (monito-
rowanie pracy grupy, wspieranie
w rozwiązywaniu problemów) ;
nauczyciel jest doradcą grupy
uczniów realizującej projekt
dobra współpraca w zespole, ucznio-
wie potrafią dokonać podziału zadań
i współdziałać na drodze ich realizacji
oraz wspólnie rozwiązywać rodzące
się problemy
I V . R O DZ A J E P R O J E K T Ó W w e d ł u g k r y te r i ó w p o d z i a ł u
Struktura projektu
projekt silnie ustrukturyzowany
projekt słabo ustrukturyzowany
ograniczona samodzielność uczniów
nauczyciel określa wymagania co do zakresu projektu
i spodziewanych efektów jego realizacji
stosowany wówczas, gdy uczniowie po raz pierwszy
pracują metodą projektów i nie mają doświadczenia
przewiduje dużą samodzielność uczniów
zarówno na etapie wyboru tematu, zakre-
su projektu, określenia problemu i spo-
sobów jego rozwiązania oraz sposobów
prezentacji efektów pracy
Forma pracy uczniów
projekt jednorodny
projekt zróżnicowany
realizowany przez uczniów lub zespoły w tym samym
czasie
służy osiągnięciu tego samego celu, np. wszyscy
uczniowie wykonują biznes plan firmy, wybierając je-
dynie inny profil i zakres działania przedsięwzięcia
efektem realizacji projektu są różne cele
osiągane przez zespoły uczniowskie
może być realizowany jednocześnie lub
przesunięty w czasie, tak by tematykę do-
stosować do programu nauczania
Zakres materiału kształcenia
projekt przedmiotowy
projekt modułowy
projekt
interdyscyplinarny
temat obejmuje zakres jednego
przedmiotu
może być wykorzystywany do:
-
prezentacji nowego materiału,
-
rozszerzenia tematyki poza obowiąz-
kowy program nauczania,
-
porządkowania wiedzy i umiejętności
według określonego zamysłu, np.
projekty przekrojowe jako forma
powtórzenia materiału nauczania
dotyczy obszaru treściowego
zawartego w module nauczania
efektem finalnym tego pro-
jektu powinien być wytwór,
świadczący o umiejętnościach
zarówno umysłowych,
jak i praktycznych uczniów,
jakie uczeń powinien mieć
po zakończeniu kształcenia
w module
ma na celu integrację
wiedzy oraz umiejętności
z różnych przedmiotów
prowadzić go może jeden
lub wielu nauczycieli
realizacja projektu daje
uczniowi możliwość spoj-
rzenia na problem z róż-
nych stron
Materiały metodyczne dla nauczycieli bibliotekarzy. Metoda projektów
Podział pracy
projekt indywidualny
projekt zespołowy - grupowy
realizowany przez pojedynczego
ucznia
realizowany przez zespoły uczniów
-
projekt międzyklasowy
-
projekt klasowy
-
projekt grupowy
Cele projektów – charakter działania
projekt badawczo –
poznawczy
projekt techniczny
projekt- przedsięwzięcie
zorientowany na działalność
poznawczą, mającą na celu:
opis rzeczywistości przyrodni-
czej, społecznej, gospodarczej,
technicznej, kulturowej) ; projekt
typu „opisać” – odpowiada na
pytanie „jaka jest rzeczywistość?”
projekt typu badawczego polega
na zebraniu i usystematyzowa-
niu informacji na drodze postę-
powania badawczego – ekspe-
ryment, krytyczna analiza litera-
tury, sondaż diagnostyczny (an-
kieta, wywiad) ; projekt typu
„sprawdzić i „odkryć"
zorientowany na działalność
praktyczną
pozwala uczniowi przyswoić
sobie wiedzę techniczną
oraz kształci jego umiejęt-
ności zawodowe
może mieć charakter projek-
tu konstrukcyjnego – opra-
cowanie dokumentacji kon-
strukcyjnej wyrobu
może być ukierunkowany na
wykonanie jakiegoś wyrobu
projekt zorientowany na dzia-
łalność praktyczną, polega-
jącą na podjęciu jakiejś akcji
celem jest realizacja jakiegoś
działania, przedsięwzięcia na
terenie klasy, szkoły lub w naj-
bliższym środowisku np. szkol-
ny piknik z okazji Dnia Dzieka,
aukcja staroci, szkolne przed-
stawienie, organizacja giełdy
pomysłów, wystawa prac
uczniowskich, organizacja akcji
„Sprzątanie świata”, festyny,
konkursy, itp.
projekt typu „usprawnić”, „wy-
konać”
Zasięg projektów – teren działania
projekt szkolny
projekt lokalny
projekt ogólnopolski
tematyka związana z
działaniami podejmo-
wanymi na terenie
szkoły
projekt lokalny może być wykonywany
na zlecenie gminy
może być zgłoszony do konkursu lokalne-
go i prezentowany na forum pozasz-
kolnym lub w szkole w obecności przed-
stawicieli zainteresowanych instytucji
realizowany w ramach różnego
rodzaju konkursów ogólnopol-
skich, np. wynalazczych, tech-
nicznych bądź dotyczących
przedsiębiorczości młodzieży
Sposób prezentacji
typowa prezentacja
przedstawienie efektów pracy
prezentacja przedstawiająca przebieg pracy, wykona-
nych badań, zebranych informacji oraz zaprezento-
wanie wypracowanych wniosków, w formie pisemnych
sprawozdań, esejów, wygłoszenia referatu bądź innych
form utrwalających słowo i obraz – albumów, folderów,
przewodników, kronik, filmów wideo, rysunków, na-
grań dźwiękowych itp.
prezentacja efektów pracy przybiera for-
mę:
-
przedstawienia – inscenizacji,
-
wystawy prac uczniów z komentarzem,
-
wycieczki, itp.
4
Materiały metodyczne dla nauczycieli bibliotekarzy. Metoda projektów
5
V . E T A P Y R E A L I Z A C J I M E T O D Y P R O J E K T Ó W
E T A P I – P R Z Y G O T O W A N I E P R O J E K T U
Czynności nauczyciela
Czynności ucznia
1. wybór zagadnienia do realizacji metodą projektów:
-
czy zagadnienie może zainteresować uczniów?
-
czy uczniowie będą mieli dostęp do różnych
źródeł informacji?
-
czy materiał do którego dotrą uczniowie daje
możliwość samodzielnej pracy?
2. przygotowanie uczniów do pracy metodą projektów
3. wprowadzenie uczniów w zagadnienie, wzbudzenie
zainteresowania uczniów tematem ; wskazanie
ewentualnych problemów oraz możliwości poszuki-
wania rozwiązania z wykorzystaniem metody pro-
jektów
4. dobór grup do realizacji projektu
5. opracowanie instrukcji do projektu
1. zapoznanie się z istniejącymi dobrymi
przykładami
2. dobór zespołu do realizacji projektu
3. wybór tematu
4. zebranie wstępnych informacji i rozwa-
żenie szansy realizacji projektu
5. rozpoznanie źródeł informacji, określe-
nie zasobów
6. opracowanie szczegółowego planu
działania (harmonogramu)
7. współudział w określeniu kryteriów
oceny projektu i opracowaniu kontraktu
E T A P I I – R E A L I Z A C J A P R O J E K T U
Czynności nauczyciela
Czynności ucznia
1. regularne spotkania kon-
sultacyjne z uczniami
2. systematyczna obserwacja
i ocena postępów uczniów
w pracach nad projektem
3. zapewnienie uczniom sa-
modzielności w podejmo-
waniu działań przy jedno-
czesnym służeniu pomocą
w razie potrzeby
1. podejmowanie systematycznych działań zmierzających do roz-
wiązania szczegółowych problemów związanych z realizowanym
projektem
2. uczestniczenie w konsultacjach organizowanych przez nauczyciela
3. zbieranie i gromadzenie informacji
4. dokonywanie selekcji oraz analizy gromadzonych informacji
5. wnioskowanie ukierunkowane na wybór optymalnego rozwiązania
6. wykonanie projektu w praktyce, o ile było to założone w celach
7. opracowanie sprawozdania zgodnie z określonymi wymogami
8. przygotowanie prezentacji i prezentacja projektu
E T A P I I I – O C E N A P R O J E K T U
Czynności nauczyciela
Czynności ucznia
1. ocena sprawozdania z realizacji projektu
2. ocena wytworu materialnego, projektu
przedsięwzięcia, lub prezentacji projektu
3.
ocena pracy grupowej
1. samoocena
2. ocena pracy zespołowej
3. analiza popełnionych błędów
Materiały metodyczne dla nauczycieli bibliotekarzy. Metoda projektów
Instrukcja, harmonogram, kontrakt
1. Instrukcja
Instrukcję przygotowuje nauczyciel ; może być także przygotowywana we współpracy z uczniami.
Instrukcja powinna zawierać wszystkie istotne dla treści i formy realizowanego projektu informacje,
czyli:
6
temat projektu i cele jego realizacji
zadania, które uczniowie mają wykonać, by owe cele osiągnąć
źródła, w których mogą poszukiwać informacji
terminy realizacji poszczególnych etapów i całego przedsięwzięcia oraz terminy
konsultacji
określenie sposobu i czasu prezentacji
kryteria oceny projektu oraz ocen etapowych.
INSTRUKCJA
2. Harmonogram
Harmonogram to instrukcja (plan działania) do projektów działania lokalnego.
HARMONOGRM
szczegółowy opis i terminarz realizowanych etapów działania, wraz ze wskaza-
niem osób odpowiedzialnych za realizację poszczególnych czynności lub zadań
cele jakie uczniowie chcą osiągnąć w wyniku swojej pracy
listę osób i instytucji, ze strony których spodziewają się uzyskać wsparcie
określenie ewentualnych trudności na drodze realizacji projektu i proponowane
środki zaradcze
ustalenie ewentualnych kosztów bądź środków do realizacji zadania.
3. Kontrakt
Najlepiej gdy sporządzony jest w formie pisemnej i określa.
temat projektu i zakres prac projektowych,
KONTRAKT
terminy wykonania poszczególnych etapów pracy oraz termin zakończenia
projektu,
kary za niedotrzymanie terminu,
sposób komunikowania się z nauczycielem prowadzącym projekt oraz innymi na-
uczycielami, w przypadku projektu interdyscyplinarnego,
kosztorys realizacji projektu, ze wskazaniem na płatnika,
terminy korzystania z potrzebnej bazy szkolnej – laboratoriów, pracowni, itp.
datę zawarcia kontraktu oraz podpisy nauczyciela i uczniów,
inne informacje ważne dla istoty realizowanego projektu.
Materiały metodyczne dla nauczycieli bibliotekarzy. Metoda projektów
V I . Z A L E T Y M E T O D Y P R O J E K T Ó W
F O R M A L N E
M e t o d a p r o j e k t ó w
może być stosowana na wszystkich poziomach nauczania
umożliwia odejście od nauczania przedmiotowego i od systemu klasowo- lekcyjnego ;
zrywa z nauczaniem tradycyjnym
sprawia, że nauczyciel przestaje być ekspertem w swojej dziedzinie – nieomylnym „podawa-
czem wiedzy”, a staje się raczej animatorem wspierającym ucznia na drodze zdobywania wiedzy
wykorzystuje najrozmaitsze formy pracy grupowej
posiada interdyscyplinarny charakter – realizacja projektu wymaga penetrowania wiedzy
z różnych przedmiotów nauczania
„wymusza” współdziałanie nauczycieli różnych przedmiotów
zaleca, by projekt realizowany był w szerszym środowisku społecznym – w fabryce, biblio-
tece, domu pomocy społecznej, teatrze, muzeum, zoo, itp. co sprzyja zacieraniu granic
między życiem szkolnym i pozaszkolnym
sprawia, że we wszystkich fazach realizacji projektu uwzględniane są indywidualne zaintereso-
wania, zdolności, aspiracje i potrzeby ucznia
scala proces uczenia się zorganizowanego i planowego z uczeniem „mimo woli” i „ z życia”
umożliwia zdobywanie wiedzy:
-
poprzez samodzielne rozwiązywanie problemów, a nie na zasadzie pamięciowego przy-
swajania,
-
z jednoczesnym wykorzystywaniem wiedzy w praktyce
wzmaga aktywność uczniów, skłania do korzystania z innych - niż podręcznik - źródeł
informacji
uatrakcyjnia naukę szkolną – szkoła staje się miejscem wyzwalania postaw twórczych
uczniów
rozbudza postawy badawcze i innowacyjne, budzi ciekawość
wyzwala wyobraźnię i rozwija krytycyzm
uczy
planowania
pracy
charakteryzuje się tym, że orientowanie się na proces jest równie ważne jak orientowanie
się na produkt, w związku z czym uczeniu się zachowań społecznych nadaje się taką samą
rangę jak zdobywaniu wiedzy ; „jak” jest równie ważne jak „co”
umożliwia odejście od tradycyjnego sposobu oceniania uczniów:
-
procedura oceniania jest częścią projektu toteż sami uczniowie uczestniczą w jej two-
rzeniu i tym samym ją akceptują,
-
oceniania dokonuje się raczej w fazie realizacji projektu, a nie w fazie końcowej, ocenie
podlega bowiem jakość wspólnej pracy, a nie efekt końcowy,
-
uczeń ma prawo do własnej oceny zarówno sposobu wykonania zadania, jak i osiągnię-
tego wyniku
sprzyja powiązaniu działalności praktycznej z pracą umysłową oraz wiedzy już nabytej z wiedzą
zdobywaną
Każdy projekt jest unikatowy.
7
Materiały metodyczne dla nauczycieli bibliotekarzy. Metoda projektów
W Y C H O W A W C Z E
M e t o d a p r o j e k t ó w
uczy pracy zespołowej, ze wszystkimi wynikającymi z tego implikacjami:
-
umiejętności podziału zadań,
-
grupowego rozwiązywania problemów i konfliktów,
-
grupowego podejmowania decyzji i ponoszenia za nie odpowiedzialności,
-
kierowania zespołem,
-
motywowania do działania,
-
współdziałania i współpracy prowadzącej do osiągnięcia wspólnie zamierzonych celów
uczy samodzielności w wyznaczaniu celów i podejmowaniu decyzji - zespół inicjuje,
negocjuje, planuje zadania i realizuje projekt, a także ocenia efekty jego wykonania
kształtuje zachowania społeczne: uczy wzajemnej pomocy i wspierania się, akceptacji,
tolerancji, zaufania, respektowania i poszanowania praw innych, umiejętności skutecznego
komunikowania się - dyskutowania, argumentowania, przekonywania i negocjowania
służy „demokratyzacji życia” społecznego w szkole i poza nią z uwagi na to, że znosi
różnice pomiędzy pracą fizyczną i umysłową oraz zaciera różnice między uczniem słabym
i dobrym
Ponadto:
-
projekt klasowy integruje klasę
-
projekty ukierunkowane na działania praktyczne uczą dokładności, precyzji, cierpliwości,
kształtują upór w pokonywaniu trudności, stwarzają możliwość planowania i rozliczania budżetu,
uczą poszukiwania sojuszników chętnych do wsparcia akcji
-
realizacja projektów na rzecz środowiska lokalnego kształtuje ofiarność i miłość bliźniego,
otwartą postawę na potrzeby osób potrzebujących, obywatelską postawę
-
prezentacja projektu stwarza okazję pokonywania stresu i tremy przed publicznymi
wystąpieniami
V I I . P O D S U M OW A N I E
PROJEKT jako metoda stosowana edukacji oznacza:
duże, długofalowe zadanie realizowane samodzielnie przez uczniów przy założeniu, że
uczniowie mają decydujący głos na etapie wyboru tematu (inicjowanie problemu), planowania
i podejmowania decyzji o metodach realizacji zadania oraz kryteriach oceny ich pracy
na wstępnym etapie realizacji przyjęcie i określenie zasad, reguł i procedur postępowania
obowiązujących zarówno uczniów, jak i nauczycieli
ograniczenie roli nauczyciela – nauczyciel jako osoba wspierająca, wyzwalająca inicjatywę
oraz monitorująca przebieg prac grupy uczniów.
Stosowanie metody projektów jest przejawem podejścia przedsiębiorczego w nauczaniu, które
w przeciwieństwie do podejścia tradycyjnego:
skupia się na procesie dochodzenia do wiedzy, a nie na treści
ucznia, a nie nauczyciela, stawia w centrum zainteresowania
z nauczyciela czyni organizatora procesu kształcenia, a nie nieomylnego eksperta w swojej
dziedzinie
sprawia, że uczniowie aktywnie uczestniczą w procesie kształcenia i pracują zespołowo
kładzie nacisk na zastosowanie teorii w praktyce
ma charakter interdyscyplinarny
umożliwia uczenie się na błędach jako przeciwwagę lęku przed popełnieniem błędu
zakłada elastyczność w ustalaniu tematyki zajęć, a nie sztywne trzymanie się programu nauczania.
8
Materiały metodyczne dla nauczycieli bibliotekarzy. Metoda projektów
9
Stosowanie metody projektów wymaga rozwiązania wielu problemów organizacyjnych.
Niezbędne jest zarówno wsparcie ze strony dyrekcji jak i akceptacja rady pedagogicznej.
Wątpliwości budzi także skuteczność przyswajania przy jej pomocy faktów i pojęć oraz stopień
opanowania treści programowych przez odbiorców prezentacji, czyli tych uczniów, którzy nie
uczestniczyli w realizacji danego projektu.
oprac. Beata Zych
Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka
Warszawa, ul. Gocławska 4
Przykładowa instrukcja
I. Temat projektu
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
II. Cel(e)
1. .........................................................................................................................................
2. .........................................................................................................................................
3. .........................................................................................................................................
III. Zadania, które trzeba wykonać aby zrealizować cele projektu:
1. .........................................................................................................................................
2. .........................................................................................................................................
3. .........................................................................................................................................
4. .........................................................................................................................................
IV. Źródła, z których możesz skorzystać
Ludzie
(kto)
............................................................................................................................
...............................................................................................................................................
Instytucje
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................................
Inne
.......................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
V. Terminy konsultacji z nauczycielem
Grupa (nazwa, nr)
Termin konsultacji
Gr. I.
co drugi wtorek, godz.13.30
VI. Termin prezentacji ...................................................................................................................
VII. Jak przedstawimy efekty naszej pracy? .....................................................................................
.....................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
Materiały metodyczne dla nauczycieli bibliotekarzy. Metoda projektów
10
VIII. Co będziemy brali pod uwagę przy ocenie? ..............................................................................
.....................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
Autorefleksja
Działania dobre
Działania wymagające poprawy
Co? Jak?
Żródło: Brudnik E., Moszyńska A., Owczarska B. Ja i mój uczeń pracujemy aktywnie. Kielce 2000
L i t e r a t u r a
1. Brudnik E., Moszyńska A., Owczarska B.: Ja i mój uczeń pracujemy aktywnie. Kielce 2000
2. Chałas K.: Metoda projektów i jej egzemplifikacja w praktyce. Warszawa 2000
3. Goźlińska E.: Propozycja metodyczna. Co warto wiedzieć na temat metody projektów.
Zawodowiec
1999 nr 2 s. 17-22
4. Grondas M.: Projekt jako narzędzie integracji międzyprzedmiotowej. Program Nowa Szkoła. Warszawa
1999
5. Helm J.H., Katz L.G.: Mali badacze. Metoda projektu w edukacji elementarnej. Warszawa 2003
6. Interaktywne metody nauczania z przykładami konspektów. Red. M. Jadczak. Toruń 2001
7. Królikowski J.: Projekt edukacyjny. Warszawa 2000
8. Mikina A., Zając B.: Jak wdrażać metodę projektów? Kraków 2001
9. Miłuch-Szewczyk E.: Projekt edukacyjny.
Nowe w Szkole 2001/2002 nr 4 s. 2-3
10. Nowacki T. W.: O metodzie projektów. Warszawa 1999
11. Projekt edukacyjny i inne formy uczenia się we współpracy. Red. D. Kitowska. Piła 2003
12. Rau K., Ziętkiewicz E.: Jak aktywizować uczniów. Poznań 2000
10. Szymański M. S.: O metodzie projektów. Warszawa 2000
13. Szymański M. S.: Z historii metody projektów.
Kwartalnik Pedagogiczny 1999 n2 2 s. 3-27
14. Śmigielski J.: Metoda projektów w edukacji.
Edukacja Medialna 2001 nr 2 s. 46-49
15. Uhman G.: Metoda projektów w średniej szkole zawodowej. Wyd. 2. Warszawa 1999
16. Uczenie metodą projektów. Red. B.D. Gołębniak. Warszawa 2002
17. Wójcicka E. : Projekty edukacyjne na zajęciach z edukacji czytelniczej i medialnej.
Biblioteka w Szkole
2001 nr 10 s. 1-5
18. Wyszyńska K.: Czym jest metoda projektów?
Życie Szkoły 2001 nr 9 s.549-552