MSG CA id 309744 Nieznany

Specyfika i znaczenie płaszczyzny ekonomicznej w stosunkach międzynarodowych

MSG – płaszczyzna SM relacja, wymiana, przepływy między państwami; analiza „ponad” gospodarkę krajową
MSG – przepływ towarów (handel, wymiana towarowa, handel towarowy wąski), usług+towarów (handel szeroki), czynników produkcji
(osoby, kapitał, technologie, idee, etc.)
Rozwój ekonomicznej płaszczyzny SM osłabia znaczenie innych płaszczyzn (społeczną, militarną etc.)
Poziom mikro – przedsiębiorstwa
Poziom makro – państwo (gospodarka krajowa), firmy+konsumenci

Handel międzynarodowy

Teorie wymiany handlowej (klasyczne i wspołczesne).

PSYCHOZY LĘKU PRZED BRAKIEM TOWARÓW – starożytni kupcy handlowali na zasadzie skupowania jak największej ilości produktów i
towarów po jak najmniejszej cenie, nierzadko kosztem dokonywania rabunków i rozbojów, przy jednoczesnym oferowaniu jak
najmniejszej ilości towaru przy sprzedaży.

DOGMATU SŁUSZNEJ CENY – wraz z rozwojem społeczeństw i państwowości następował rozwój handlu wymiennego (towar za towar),
z użyciem umownego pieniądza (np. soli, kruszcu metalu szlachetnego). Każdy towar ma swoją cenę podyktowaną kosztami jego
wytworzenia, poniżej której nie powinien być sprzedany. Rynek – podaż i popyt – kształtuje cenę.

1. Merkantylizm
- XVI/XVII wiek (początki monarchii absolutnych, początki kapitalizmu
- zbiór zaleceń (nie dokładnie teoria)
- źródła bogactwa – zasoby kruszców szlachetnych dążenie do pozyskiwania coraz większych ilości, popieranie eksportu,
ograniczenia importu (odpływ kruszców)
- doktryna korzystnego bilansu handlowego (kruszce obecne w państwie – nie powinny go nigdy opuszczać; dobra niedostępne –
wymieniane na te, które występują w nadmiarze)
- kameralizm – Niemcy – poszukiwanie metod do zaspokojenia potrzeb finansowych skarbu książęcego
- kolbertyzm – Francja – rozbudowa przemysłu, kosztem rozwoju rolnictwa (zakaz eksportu zbóż)

2. Klasyczne – jednoczynnikowe
- XVIII wiek
- Klasyczna teoria wymiany – założenia: na rynku panuje doskonała konkurencja, żaden z uczestników nie ma wpływu na cenę; rynek
jest przejrzysty; występuje doskonała mobilność czynników produkcji; istnieje wolny handel; brak wyliczeń kosztów transportu
- Teoria wolnego handlu – Pettu, Barbon, North, Smith, Ricardo – przesłanką każdej działalności jest odnoszenie z niej korzyści; źródło
bogactwa – rozmiary produkcji; wyspecjalizowanie w produkcji na własne potrzeby – eksport, gdy dane towary mogą być wytwarzane
taniej, niż gdziekolwiek indziej
- Smith – Absolutne różnice kosztów wytwarzania między poszczególnymi krajami – podstawa specjalizacji międzynarodowej i
odnoszenia korzyści
- Ricardo – Względne koszty wytwarzania – teoria kosztów komparatywnych – realizacja zysków na handlu zagranicznym pod
warunkiem specjalizowania się w produkcji i sprzedaży tych towarów, wytwarzanych względnie najtaniej
- Prawo wzajemnego popytu – kraj odnosi większe korzyści z wymiany, jeżeli jego popyt na towary z kraju partnera jest słabszy od
popytu partnera na jego produkty

3. Teorie wieloczynnikowe
- Autorzy tych teorii - opierając się na zasadzie kosztów względnych - uważają za celowe uwzględnienie dodatkowo zasobów
naturalnych oraz niejednorodności czynników pracy i kapitału. Proponują m.in. dzielić pracę na prostą i złożoną, kapitał zaś na
rzeczowy i tzw. kapitał ludzki (human capital), który w zasadzie jest niczym innym jak tzw. pracą złożoną. Wspólnym mianownikiem
wszystkich tych teorii jest uogólnienie zasady obfitości zasobów, zgodnie z którą każdy kraj (i innego rodzaju podmiot gospodarczy)
powinien eksportować towary, których wytwarzanie wymaga większego zastosowania relatywnie obfitych czynników produkcji, i
jednocześnie importować towary, których produkcja wymaga większego zastosowania czynników względnie mało obfitych. Stosowanie
tej

zasady

zawsze

przynosi

mniejsze

lub

większe

korzyści.

- taniej produkuje ten, kto ma najwięcej zasobów

. Teorie neotechnologiczne

W teoriach neotechnologicznych uwzględnia się zmiany spowodowane ciągłym rozwojem postępu technicznego.
a)teoria luki technologicznej – nacisk położony jest na możliwości rozwoju korzystnego handlu dzięki międzynarodowym różnicom w
poziomie wiedzy technicznej i w tempie postępu technicznego
b)teoria korzyści skali – stanowi uzupełnienie powyższych teorii. Korzyści skali produkcji i zbytu występują wtedy, gdy wielkości
produkcji i zbytu rosną szybciej niż nakłady czynników produkcji
c) Teoria cyklu życia produktu
- Vernon, 1966
- handel mn. zależy od zmian, opartych na dyfuzji możliwości produkcyjnych, następujących w specjalizacji różnych krajów w
wytwarzania danego dobra
- faza wprowadzenia – innowacyjna – produkcja towaru na rynek rodzimy;
- faza wzrostu – dyfuzja możliwości produkcyjnych produkcja możliwa przez większą liczbę podmiotów z większej liczby krajów;
produkcja u innowatora ulega zmniejszeniu- zmiany w miejscach produkcji, zmiana strumieni handlu
- faza standaryzacji – technologia ogólnie dostępna; masowy charakter wytwarzania; eksporterzy z fazy 2. stają się importerami;
dodatkowe zmniejszenie kosztów

5. podażowo–popytowe:- teoria podobieństwa preferencji, wg niej eksportowane są te towary, na które istnieje zagranicą tzw.
reprezentatywny popyt. Eksport pojawia się wtedy, gdy preferencje na rynku krajowym i zagranicznym są takie same (zbliżone).
Podobieństwo

preferencji

związane

jest

tym,

że

kraje

są

zainteresowane,

maja

podobną

strukturę.

- teoria zróżnicowania produktów, przyczyny handlu międzynarodowego tkwią w tym, że bardzo szybko rośnie liczba produktów
będących przedmiotem wymiany i chociaż mamy do czynienia z tym samym produktem to nie jest to ten sam produkt.
-teoria handlu wewnątrzgałęziowego

Kierunki i struktura wspołczesnego handlu międzynarodowego.

- dominacja wyrobów przemysłowych
- 40% światowego eksportu – Europa Zachodnia; 21,3% - Ameryka Północna (pomiędzy nimi najlepsza wymiana towarowa)
- największy udział w światowym eksporcie – USA, Niemcy, Chiny
- największy udział w światowym imporcie – USA, Niemcy, Chiny
- towary wystandaryzowane – towary masowe o jednolitym charakterze
- towary zindywidualizowane – towary o wysokim stopniu przetworzenia
- zmiany w gospodarce światowej: większy popyt na towary przemysłowe, niż surowce, żywność; szybki rozwój towarów high-tech
(wytwarzane przez tzw. Triadę); zmiany w strukturze geograficznej (wzrost udziału krajów rozwijających się);l integracja regionalna
(liberalizacja, intensyfikacja wymiany dóbr); globalizacja

WTO: struktura organizacyjna, rola w rozwoju handlu międzynarodowego, przebieg rundy

katarskiej

GATT – Układ Ogólny w Sprawie Taryf Celnych i Handlu
- 1945-1995
- zasady: klauzula największego uprzywilejowania (zakaz dyskryminacji w stosunkach handlowych między partnerami; rozciągnięcie
wszelkich korzyści i ulg na pozostałych członków); zasada wzajemności (żaden członek nie był zobowiązany do udzielania jakichkolwiek
koncesji bez wzajemności); klauzula narodowa (traktowanie towarów importowanych nie mniej korzystnie niż podobnych, pochodzenia
krajowego); zasada wyłączności ceł jako instrumentu w handlu (cła jedynym instrumentem chroniącym rynek krajowy przed
nadmiernym importem lub nową konkurencją)

- rundy negocjacyjne – rokowania między stronami w sprawie liberalizacji handlu światowego
- I runda - 1947 – Genewa – udział 23 krajów; redukcja ceł przeciętnie o 20%
- II runda – 1949 – Anneney – 13 państw; obniżki ceł osiągnęły 1-2% globalnego obciążenia; przyjęcie do GATT 9 nowych członków
- III runda – 1950-1 – 38 państw; liczne kontrowersje między Commonwealthem a USA brak rezultatów dot.obniżki ceł
- IV runda – Ogólna Konferencja w Sprawie Ceł – 1955 – Genewa – 26 państw; zredukowanie obciążenia o 2-3%
- V runda – Runda Dillona – 1961 – 26 państw;redukcja ceł o 1%; rekompensata krajom trzecim wzrostu obciążeń wynikłych wskutek
utworzenia unii celnej EWG
- VI runda – Runda Kennedy’ego – 1963-7 – 62 państw; znacząca redukcja ceł – 35% na towary przemysłowe; rozmowy na temat
redukcji barier pozataryfowych (kodeks antydumpingowy); preferencyjne traktowanie krajów rozwijających się; 74 kraje (w tym
Polska)
- VII runda – Runda Tokijska – 1973-9 – 102 państwa; redukcja na produkty przetworzone – 34%; kodeksy dot.ustalania wartości
celnej towarów, zamówień rządowych, barier technicznych w handlu etc.; próby ograniczenia barier pozataryfowych
- VIII runda – Marrakesz - Runda Urugwajska – 1986-94 – 123 państw; redukcja ceł na tow.przemysłowe – 39%; liberalizacja handlu
prod.rolnictwa; redukcja barier pozataryfowych; modyfikacje kodeksów GATT; ustanowienie WTO
- 8 rund przyniosło redukcję ceł o 90%; zniesienie wielu barier pozataryfowych; ułatwienie zawierania umów handlowych

Dwa odstępstwa od reguł GATT
a) System generalnych preferencji- w 1965 r do układu GATT dopisano 3 dodatkowe artykuły jako część czwartą, które zawierały
postanowienia o wyjątkowym traktowaniu państw rozwijających się. Te postanowienia dawały państwom rozwijającym się
jednostronne przywileje w postaci bezcłowego dostępu do rynków światowych a więc państwa rozwinięte zobowiązały się że w
imporcie z państw rozwijających się nie będą stosować ceł a więc wystarczyło mieć statut państwa rozwijającego się aby mieć przywilej
handlowy.
b) Artykuł 24 umowy GATT-zezwalał na tworzenie regionalnych stref wolnego handlu, porozumień, regionalnych unii celnych. SWH-
zniesienie ceł między dwoma lub większą ilością państw, UC- porozumienie na mocy którego sygnatariusze znoszą między sobą cła i
wprowadzają wspólną taryfę celną z państwami trzecimi. Jest to odstępstwo od zasady niedyskryminacji (KNU+KN) pomimo to zapisy
te znalazły się w umowie poprzez inicjatywę Wielkiej Brytanii, ale państwa członkowskie nie zdawały sobie sprawy z tego zapisu i
konsekwencji . W wyniku tego był to istotny impuls rozwoju integracji regionalnej a więc czegoś czego twórcy GATT nie przewidywali.
Na podstawie art. 24 państwa Europy- Zachodniej utworzyły najpierw EWWiS a później EWG, tak więc MSH w ramach umowy GATT 47
miały charakter dwutorowy z jednej strony uniwersalny system handlowy a z drugiej zezwolenie na regionalne porozumienia
integracyjne

WTO – Światowa Organizacja Handlu
- 15 IV 1994 – przyjęcie Porozumienia ustanawiającego WTO (Marrakesz)
-1 I 1995 – rozpoczęcie działalności – 81 krajów; obecnie 159 członków
- Załącznik 1A – Wielostronne porozumienia w sprawie handlu towarami - porozumienia w sprawie rolnictwa; w sprawie stosowania
środków sanitarnych i fitosanitarnych; w sprawie tekstyliów i odzieży; w sprawie środków dot.inwestycji i związanych z handlem;
dot.inspekcji przedwysyłkowej; w sprawie reguł pochodzenia; w sprawie licencjonowania importu
- Załącznik 1B – Układ ogólny w sprawie handlu usługami – wyszczególnione kategorie usług; podstawowe prawa i obowiązki stron;
- Załącznik 1C – Porozumienia w sprawie handlowych aspektów praw własności intelektualnej – rozszerzenie zasad na prawa autorskie;
ochrona tajemnicy handlowej;

- Załącznik 2 – Porozumienie w sprawie zasad i procedur regulujących rozstrzyganie sporów – powołanie Organu Rozstrzygania Sporów
powołuje on panel trzyosobowy (drugi stopień rozstrzygania sporu; po negocjacjach, konsultacjach); zasada konsensusu
- Załącznik 3 – Mechanizm przeglądu polityki handlowej – badanie polityki i praktyk handlowych krajów członkowskich
- Załącznik 4 – Fakultatywne porozumienia handlowe – porozumienia w sprawie handlu samolotami;zakupów rządowych; o mięsie
wołowym etc.

- Sekretariat – Genewa
- Dyrektor Generalny – Roberto Azevedo
- Konferencja Ministerialna – przedstawiciele wszystkich krajów członkowskich; zwoływana co najmniej co 2 lata
- Rada Generalna – kieruje WTO w przerwach między konferencjami (przekształca się w Organ Rozstrzygania Sporów, Organ Przeglądu
Polityki Handlowej); kieruje radami pomocniczymi
- Rada ds. Handlu Towarami, Usługami, Handlowych Aspektów Praw Własności Intelektualnej
- Komitety powołane przez Konferencję (ds. Handlu i Rozwoju; Ograniczeń Wprowadzonych dla Ochrony Bilansu Płatniczego;
budżetów, Finansów i Administracji)

- Podejmowanie decyzji: jednomyślność (poprawki zasad ogólnych); większość ¾ (interpretacja klauzul WTO); większość 2/3
(zagadnienia inne niż ogólne; zatwierdzanie budżetu; akcesja nowych członków); konsensus (pozostałe sprawy)
- Działalność finansowana z wpłat członkowskich
- Członkowie pierwotni – przystąpienie i ratyfikacja do 1996 (Polska 1995)

- Runda Katarska (Al- Dauha) – 2001 -
liberalizacja handlu na sprawiedliwych zasadach czyli ustanowienie
handlu uczciwego a nie handlu wolnego: Fair trade VS free trade. Wolny handel odpowiada naturalnym prawom równości i
sprawiedliwości każde naruszenie zasad wolnego handlu uważano za naruszenie zasad sprawiedliwości ale po zakończeniu rundy
urugwajskiej i na podstawie doświadczenia lat 90 XX wieku (globalizacja) uznano że wolny handel zapewnia nierównomierną
dystrybucję korzyści handlowych gdzie większość przypadała państwom rozwiniętej północy a mniejsza część państwom biednego
południa wobec istniejącej krytyki systemu GATT –WTO opartego na idei wolnego handlu postanowiono zwołać nową rundę negocjacji
handlowych które miały zapewnić lub dokonać korekty MSH tak aby korzyści z handlu były dzielone bardziej sprawiedliwie i
uwzględniały postulaty, interesy państw słabszych stąd nazwa runda rozwojowa. W konferencji uczestniczyło 142 państwa oraz
przedstawiciele kilkudziesięciu organizacji międzyrządowych i poza rządowych. Zgodnie z przyjętymi ustaleniami optymistycznie
zakładano zakończenie negocjacji w 2005r do tej pory jednak się to nie udało. Tak długi okres wskazuje na to że MSH znajduje się na
rozdrożu i wykazuje się znaczną słabością instytucji zasad i mechanizmów gdyż nie można zakończyć negocjacji. Przyczyną takiej
sytuacji jest wzrost sprzeczności i zróżnicowania stanowisk poszczególnych państw w poszczególnych kwestiach negocjacyjnych a więc
zakres negocjacji jest bardzo obszerny i obejmuje 21 tematów-problemów z czego najważniejsze były następujące kwestię:
1. Rolnictwo
2. Dostęp do rynku dla towarów nie rolnych (przemysłowych)
3. Ułatwienia w handlu
Pozostałe tematy uznane zostały za mniej ważne ale też są przyczyną zróżnicowanego podejścia są to: usługi, procedury,
antydumpingowe i subwencje, ochrona własności intelektualnej. Przedmiotem negocjacji jest również relacja handlu i środowiska oraz
usprawnienie mechanizmu rozstrzygania sporów.
W trakcie negocjacji wyklarowały się różne grypy interesów najważniejsze to :
- grupa – G 20- państwa o średnich dochodach (Brazylia, Argentyna, Indie)
- grupa australijska (Cairns) UE, USA, Australia- państwa rozwinięte,
- grupa G 10- importerów żywności,
- grupa G 90 – państwa najbiedniejsze.
W ramach rundy ukształtowało się 50 różnych koalicji i stron negocjujących to sprawia że osiągnięcie porozumienia jest coraz
trudniejsze. Ważną przyczyną braku postępu w negocjacjach jest stanowisko USA do zawierania umów handlowych z innymi
państwami ( w USA żeby uniknąć długotrwałego procesu negocjacji a następnie ratyfikacji międzynarodowych umów przyjęto
następujące rozwiązanie kongres USA co jakiś czas upoważnia prezydenta USA do zawierania umów handlowych bez procesu
pełnej ratyfikacji czyli prezydent zawiera umowę międzynarodową i przedstawia ją w kongresie w którym już nie ma dyskusji. Ta
możliwość została dana Bushowi na 5 lat do 2007r – upoważnienie już wygasło, w związku z tym runda z Doha stała się zakładnikiem
wyborów amerykańskich.) Rolnictwo to najważniejszy obszar negocjacji handlowych dla państw rozwiniętych i rozwijających się

Instrumenty zagranicznej polityki handlowej

Instrumenty:
- bezpośrednie

taryfowe (cła podnoszą cenę, stałe), parotaryfowe (doraźne, zmiennew zależności od czasu, produktu)–oddziałują na cenę

pozataryfowe (administracyjne) – oddziałują na jakość, ilość

nietaryfowe

- pośrednie

CŁO
- opłata, podatek nakładany na produkty przekraczające granicę celną państwa
- charakter finansowy
- decyduje o nich państwo
- w ugrupowaniach integracyjnych – państwa znoszą częściowo granice celne
- strefa odlotów – bezcłowa, wolnocłowa – wyłączona z granicy celnej
- wolny obszar celny (woc) – służą przetwarzaniu produktów
- skład wolnocłowy
- Andora, San Marino – całe państwa są strefą wolnocłową

Cło i jego rodzaje ze względu na:

1) kierunek przepływu towaru
- eksportowe
- importowe
- tranzytowe (rzadkie, zakazywane przez WTO)
2) charakter ekonomiczny (cel)
- fiskalne – nakładane np. gdy w danym kraju nie ma produkcji danego produktu czysty zysk dla państwa eksportującego
- ochronne – chronienie rynku wewnętrznego, produktów wewnętrznych
- ekspansywne – utrzymywanie wysokich cen na rynku wewnętrznym
3) podstawę naliczania
- ad valorem – procent od ceny produktu (wypeł. SAD)
- specyficzne – kwota za jednostkę miary
- mieszane – kombinowane, suma obu rodzajów

Środki para- i pozataryfowe (definicje, mechanizm działania i wpływ na obroty handlu

zagranicznego).

Środki parataryfowe:
- opłaty wyrównawcze – w imporcie; nakładane gdy produkt ma niższą cenę niż w kraju; musi być cena gwarantowana
- subwencje – w eksporcie; wsparcie finansowe dla przedsiębiorstw:

*bezpośrednie (premie, zwroty za eksport,),

*pośrednie (reklamy, służba dyplomatyczna, przestrzenie reklamowe)

- opłaty manipulacyjne
- podatki importowe
- dumping

Środki pozataryfowe:
- kontyngent (limit) – eksport, import; na rok czasu (taryfowy – specjalne warunki handlu)
- licencja
- normy, standardy
- Podstawowe pozataryfowe instrumenty regulacji handlu międzynarodowego:
Instrumenty pozataryfowe są wykorzystywane przez państwo do regulowania wielkości wymiany międzynarodowej. Ograniczają
wielkość importu albo pobudzają rozmiary eksportu poprzez zwiększanie konkurencyjności rodzimych towarów. Ich dużą zaletą jest
swoboda ich stosowania i kształtowania - nie są przedmiotem międzynarodowych umów i są trudniejsze do identyfikacji przez
zagranicznych partnerów. Instrumenty pozataryfowe mogą być stosowane w sposób bardziej selektywny i wybiórczy. Zaliczamy do
nich: opłaty importowe, ustalanie minimalnych cen importowych zakazy importu, embargo, licencje, ograniczenia dewizowe, zakupy
rządowe, kontyngenty ilościowe i wartościowe.
-ograniczenia ilościowe (kontyngenty i platformy)-określenie przez państwo wolumenu importu lub eksportu, który nie może być
przekroczony w skali roku. Do podstawowych przyczyn ograniczenia ilościowego przywozu należą: ochrona produkcji krajowej,
skierowanie popytu na produkty krajowe, przeciwdziałanie deficytowi bilansu handlowego, względy sanitarne lub bezpieczeństwa
przeciw działania
-licencjonowanie:
*Importowe-zezwolenie wydawane przez władze państwowe na przywóz określonej ilości konkretnego towaru na ogół towarzyszą
kontyngentom, suma licencji wydanych zainteresowanym przedsiębiorstwom nie może przekroczyć kontyngentu ilościowego. Są to
ważne narzędzia ochrony produkcji krajowej przed konkurencją zagraniczną, ochrony bilansu handlowego lub przeciwdziałanie
destrukcji rynku wewnętrznego. W dłuższym okresie powodują negatywne skutki – izolują rodzimych producentów od konkurentów
zagranicznych, prowadza do rozwoju produkcji mało efektywnej o wysokich kosztach niskiej jakości, rosnącej ceny.
*Eksportowe zmniejszenie podaży danego towaru na rynku importera – wzrost cen; eksporterzy zagraniczni ograniczają rozmiary
dostaw i wielkości produkcji. Eksporterzy podnoszą ceny na rynku importera.

Sankcje gospodarcze

Pojęcie, formy (handlowe, finansowe, administracyjne),

Sankcje handlowe – zakaz eksportu do kraju obłożonego sankcjami lub/i importu z tego kraju
Sankcje finansowe – wstrzymanie pomocy zagranicznej, odcięcie od korzystnych kredytów, zamrożenie wkładów finansowych danego
kraju za granicą, przerwanie negocjacji na temat restrukturyzacji zadłużenia (sankcje USA na Polskę w 81)
Sankcja administracyjna -to pewna dolegliwość, ujemny skutek dla podmiotu, który nie wykonuje nałożonych nań w formie prawnej
obowiązków albo narusza obowiązujący generalnie normę prawną

przyczyny nakładania,

Sankcje ekonomiczne – wprowadzane przez rząd ograniczenia w normalnych stosunkach handlowych, z określonym krajem lub grupą;
w celu osiągnięcia danego celu ekonomicznego, politycznego; państwo, które poniesie straty ekonomiczne postąpi zgodnie z intencjami
państwa nakładającego sankcje

warunki skuteczności,

- poparcie idei nałożenia sankcji przez społeczeństwo państwa nakładającego sankcje
- zaakceptowanie ich przez społeczność międzynarodową
- zgodność sankcji z długookresowymi celami danego kraju, wartościami akceptowanymi przez jego obywateli
- zgodność celów kraju nakładającego sankcję i społeczeństwa kraju, którego one dotyczą
- umiarkowane, wymierne straty w skutek nałożenia sankcji – największa ich skuteczność

przykłady sankcji gospodarczych (sankcje USA na Polskę 1981–1987).

- 1990 – na Irak przez społeczność międzynarodową (agresja na Kuwejt)
- 1992 – na Serbię (zaangażowanie zbrojne w Bośni)
- 1993 – na Haiti przez USA (łamanie praw człowieka)
- 1998 – na Łotwę przez Rosję (prawa ludności rosyjskojęzycznej)
- 1981 – 1987 – na Polskę przez USA (stan wojenny – pogwałcenie Aktu z Helsinek)

*zawieszenie dostaw produktów rolnych, mlecznych

*wstrzymanie zabezpieczeń kredytowych

*zakaz lotniczej komunikacji LOT

*ograniczenie eksportu wysokich technologii z sojuszniczych państw USA do Polski

*obawa przed bankructwem Polski kredyty PL w państwach zachodnich

*obarczanie winą Rosji propagandowe „wspieranie” Polski

Międzynarodowy system walutowy

Pojęcie międzynarodowego systemu walutowego.

MSW – wprowadzenie zasad wymienialności walut; zasięg globalny lub regionalny; warunki, sposoby funkcjonowania pieniądza w SM;
zbiór reguł, instrumentów umożliwiających dokonywania płatności w SM

Międzynarodowe waluty rozliczeniowe:
- 1979 – 1998 – ecu 1999 – euro
- 1964 – 1991 – rubel transferowy (RWPG)
- SDR – 1970 (IMF)

Kurs waluty i parytet waluty – pojęcia oraz rodzaje.

Kurs walutowy – CENA jednej waluty wyrażona w jednostce innej waluty; informacja ile jednostek pieniędzy krajowych trzeba wydać
aby zakupić jednostkę waluty obcej
Mechanizmy kursowe:
- kurs stały, parytetowy – państwo czuwa nad stałym kursem waluty
- kurs płynny – ustalony przez popyt, podaż (rynek); w zależności od ilości pieniądza na rynku (wpływ m.in. sezonowości); wahania
nieograniczone; interwencje poprzez bycie graczem rynkowym
- kurs płynny kierowany – ustalona granica wahań; „wąż w tunelu”
Parytet – wartość pieniądza wyrażona w (np. złocie) wybranym mierniku (np. 1$ = 0,888671g czystego złota); brak w kursach
płynnych; ustalany przez państwo; gdy Polska miała parytet wobec dolara – 1 PLZ = 0,0125USD); koszyk PL złotego – 45%$,
35%marka, 10% funt, 5% frank/frank szwajcarski; teraz w PL – kurs płynny

Okres obowiązywania, zasady oraz przyczyny upadku systemu waluty złotej

-1880 – 1939 – gold standard
-stały kurs walutowy
-parytet – złoto
-pełna swoboda walutowa
- funkcjonowanie:

- minimalne wahania kursowe (w ramach punktów złota)

- po I wojnie swiatowej – system waluty sztabowo-złotej – w obiegu krajowym pieniądz przestał być wymieniany na złoto

- system przedkładał równowagę zewnętrzną nad wewnętrzną fala dewaluacji destabilizacja handlu mn. polityka

protekcjonistyczna

oraz systemu z Bretton Woods.

-1944-1972(de facto),1976(de iure)
- wymienialność tylko przez $ na złoto – nie bezpośrednio
-35$ - 1 uncja
- stały kurs walutowy (złoto lub $)
- główne ogniwo – MFW:

- dążenie do utrzymania stałych kursów walutowych

- banki centralne – odpowiedzialne za stabilność kursu waluty; obowiązek interwencji, gdy kursy wychylały się więcej niż 1% od

parytetu w złocie/$; rzadko zgoda na korekty kursu w celu przywrócenia równowagi bilansu handlowego

- pożyczki MFW – 3-5 lat – źródłem wkłady państw członkowskich kwoty ustalane w proporcji do wielkości ich produktu

krajowego brutto i obrotów handlowych
- funkcjonowanie:

- zapewniał pieniądz międzynarodowy; duża stabilność kursów walutowych – wahania minimalne

- słabe zapewnienia odpowiedniej podaży płynności międzynarodowej

- słabe środki przywracania równowagi bilansu płatniczego

- upadek:

- wolny wzrost podaży złota

- osłabienie pozycji USA w gospodarce światowej: zmniejszenie dystansu dzielącego zniszczone kraje Europy Zachodniej i USA;

deficyt handlowy USA; zmniejszenie przepływu kapitałów krótkoterminowych do USA; koszty wojskowe USA związane Zimną Wojną

Cechy systemu wielowalutowego. SDR (Specjalne Prawa Ciągnienia).

SDR:
- beznominałowa waluta rozliczeniowa
- członkowie IMF’u zdolni do zaciągania SDR – na podstawie wniesionych udziałów
- za zapis na koncie można płacić innym członkom IMF lub kupować waluty realne ($, funt, jen, euro)
- Euro zastąpiło Markę i Franka
- 2011 - $ 41,9%, funt 11,3%, Jen 9,4%, Euro 37,4%
- wielkość emisji SDR – 204 mld = 301 mld $
- 1 SDR = 4,68zł

System wielowalutowy
Wyróżnia się trzy klasyczne funkcje waluty międzynarodowej :
1) środek wymiany,
2) jednostka rozliczeniowa,
3) środek tezauryzacji (czyli gromadzenia wartości).
Warunki osiągania statusu waluty międzynarodowej przez waluty narodowe

udzia



ł emitenta w obrotach handlu światowego

 dział emitenta w międzynarodowych obrotach kapitałowych

poda



ż waluty dla zagranicy (podaż netto)

ustabilizowana warto



ść waluty

istnienie form instytucjonalnych u



łatwiających pełnienie przez daną walutę funkcji waluty międzynarodowej (sieć bankowa, rynek

pieniężny i kapitałowy)
O tym, czy dana waluta będzie odgrywać znaczącą rolę w skali międzynarodowej, decyduje wiele czynników. Spośród nich jako
kluczowe wymienia się najczęściej :
1) rozmiar i potencjał gospodarczy,
2) siłę i stabilność gospodarki,
3) udział w międzynarodowej wymianie handlowej i produkcji światowej,
4) odporność na zewnętrzne kryzysy,
5) brak ograniczeń dewizowych,
6) wielkość i płynność rynku kapitałowego.
Waluty międzynarodowe- klasyfikacja z punktu widzenia obrotu międzynarodowego:
1.Waluty rezerwowe- w, której BC gromadzą oficjalne aktywa rdzeniowe.
2.Waluty interwencyjne- takie w których BC przeprowadzają operacje na rynkach walut. W celu niedopuszczenia do nadmiernych
odchyleń wobec innych walut
3.Waluty lokacyjne (inwestycyjna)- waluta w której nie rezydenci utrzymują swoje należności i zobowiązania i w, której dokonywane są
emisje międzynarodowych obligacji i euroobligacji
4.Waluty transakcyjne- waluty występujące w obrotach na rynkach walutowych używane do fakturowania exportu i importu

Wybrane europejskie ugrupowania integracyjne

EFTA – członkowie (założyciele i obecni), data i miejsce powstania, siedziba, historia

rozwoju, struktura organizacyjna, poziom integracji

Geneza:
XI 1959 – parafowanie (Sztokholm)
I 1960 – podpisanie (Sztokholm)
V 1960 – wejście w życie
1967 – strefa wolnego handlu w odniesieniu do towarów przetworzonych
2001 – traktat z Vaduz

Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu.

Historia powstania i funkcjonowania organizacji.

EFTA łączy zaledwie cztery państwa: Islandię, Norwegię, Lichtenstein i Szwajcarię – trzy pierwsze połączone są ze Wspólnotami
Europejskimi, z którymi tworzą wspólny Europejski Obszar Gospodarczy, relacje Szwajcarii, która nie zdecydowała się na
przystąpienie do Obszaru, ze Wspólnotami reguluje obecnie siedem porozumień dotyczących szczegółowych zagadnień
gospodarczych.

EFTA powstała jako efekt niepowodzenia planu utworzenia strefy wolnego handlu łączącej wszystkie kraje Organizacji Europejskiej
Współpracy Gospodarczej (OEEC).

Traktat Sztokholmski tworzący EFTA (maj 1960) powstał jako możliwość alternatywnej, niezależnej od EWG integracji
gospodarczej. Pierwotnymi stronami EFTA były: Austria, Dania, Norwegia, Szwajcaria, Szwecja, Portugalia, Wielka Brytania.

Zniesienie ceł i ograniczeń importowych na towary przemysłowe pomiędzy stronami rozłożone zostało w czasie na 6 lat. Całkowicie
liberalizuje obrót towarami przemysłowymi. Liberalizacja handlu towarami rolnymi ma charakter częściowy i ograniczony. W 1970 roku
do EFTA przystąpiła Islandia, w 1986 roku Finlandia (związana od 1961 roku umową z EFTA tzw. FINEFTA, która wprowadzała wolny
handel pomiędzy Finlandią

i EFTA). W międzyczasie z EFTA wystąpiły: 1.01.1973 Dania i Wielka Brytania, od 1.01.1986 Portugalia.

W latach 70 tych podpisano szereg umów łączących EFTA i Wspólnoty.

W 1992 roku utworzono Europejski Obszar Gospodarczy (EEA). Nie wstąpiła do niego Szwajcaria, był też problem ze stosowaniem go
na terenie Lichtensteinu. Lichtenstein był reprezentowany w sprawach zagranicznych przez Szwajcarię, a to oznaczało w przypadku
EFTA, ze członkostwo w organizacji Szwajcarii faktycznie obejmowało swoim zasięgiem przedmiotowym Lichtenstein, choć formalnie
Lichtenstein nie funkcjonował w organizacji na prawach członka. W 1991 roku Lichtenstein przystąpił do EFTA jako samodzielny
członek w związku z przyjęciem poprawki do Traktatu o Unii Celnej zezwalającej na formalne uczestniczenie Lichtensteinu w organizacji

międzynarodowej, w której partycypuje Szwajcaria. Poprawka ta nie pozwoliła jednak na uczestniczenie Lichtensteinu w Europejskim
Obszarze Gospodarczym, po jego odrzuceniu przez Szwajcarię.

Dlatego przyjęto kolejną poprawkę, umożliwiającą Księstwu uczestniczenie w porozumieniach, w których nie partycypuje Szwajcaria. 1
maja 1995 Lichtenstein przystąpił do EOG.

Aby zminimalizować negatywne konsekwencje nieprzystąpienia do EOG, Szwajcaria podpisała 7 porozumień z UE. Porozumienia weszły
w życie 1.06.2002. Dotyczą one: swobodnego przepływu osób, handlu towarami rolnymi, zamówień publicznych, transportu
powietrznego, transportu drogowego i kolejowego, szwajcarskiego uczestnictwa w Piątym Ramowym Programie Badawczym.

Swobodny przepływ osób zapewnił obywatelom Szwajcarii prawo do wjazdu, przebywania i dostępu do rynku pracy AK 15 państw
członkowskich UE. W przypadku 10 nowych członków porozumienie takie ma wejść w 2005 roku, a okres przejściowy będzie trwać do
2011.

EFTA zawarła umowy o wolnym handlu z Hiszpanią, Izraelem i Turcją, a także z państwami Europy Środkowej i Wschodniej.

Na mocy deklaracji z Bergen EFTA zawiera umowy o wolnym handlu z krajami spoza Europy – Marokiem, Palestyną, Jordanią, także
arabski Maghreb i Lewant. W 2001 roku umowa z Meksykiem, potem z Chile

i Singapurem. Prowadzą negocjacje z Kanadą. Funkcjonuje już umowa z Macedonia i Chorwacją.

EFTA zawarła szereg porozumień o charakterze deklaracji dotyczących współpracy handlowej z państwami

i organizacjami z różnych część świata (MERCOSUR, państwa arabskie, Ukraina, Albania, Jugosławia).

Instytucje EFTA.

EFTA jest organizacją międzynarodową, posiadającą podmiotowość prawną. Siedzibą organizacji jest Genewa (Bruksela – z EOG;
Luksemburg – statystyka). Naczelnym organem EFTA jest Rada składająca się z przedstawicieli państw ( 2 razy w miesiącu Rada
obraduje na poziomie przedstawicieli państw, a 2 razy do roku na poziomie ministerialnym). Decyzje i rekomendacje Rady są wiążące
dla stron (jednomyślność stron). Rada podejmuje decyzje koordynacyjne, budżetowe, administracyjne. Pełni funkcje związane z
rozwiązywaniem sporów pomiędzy stronami EFTA. Obecnie najważniejszą funkcją jest podejmowanie decyzji dotyczących rozwoju
stosunków z państwami i obszarami trzecimi. W tym zakresie Rada jest wspierana przez organy pomocnicze EFTA: komitety, grupy
ekspertów zajmujących się wybranymi aspektami np. regionalnej polityki handlowej. Struktura instytucjonalna EFTA nie ma charakteru
pionowego – komitety zajmują się licznymi kwestiami, funkcjonując w środowisku bez wzajemnych hierarchicznych układów. Organem
o charakterze administracyjnym w EFTA jest Sekretariat, na jego czele stoi Sekretarz Generalny, wybierany na 4 lata przez Radę.

Układ o Europejskim Obszarze Gospodarczym stworzył, więc Władzę Nadzorczą EFTA oraz Trybunał Sprawiedliwości EFTA.
Ponadto państwa EFTA – członkowie EOG – stworzyły Stały Komitet EFTA składający się z reprezentantów państw na szczeblu
ministerialnym głównie celem konsultacji dla zapewnienia jednomyślności EFTA przy podejmowaniu decyzji w organach EOG.

Modyfikacja EFTA w świetle Konwencji z Vaduz.

Cele konwencji sztokholmskiej zostały zrealizowane i dlatego 21 czerwca 2001 roku członkowie EFTA podpisali w Vaduz umowę
poprawiającą Konwencję Sztokholmską – tzw. Konwencja z Vaduz, stała się ona dokumentem konstytucyjnym organizacji.

Celem konwencji jest stworzenie: dalszych ułatwień w handlu dobrami, stopniowych zmian celem urzeczywistnienia wolnego przepływu
osób w ramach całej EFTA, dalszych zmian w dziedzinie handlu usługami i w dziedzinie przepływu inwestycji, dalszego otwarcia rynku
zamówień, ustaleń właściwej ochrony praw własności intelektualnej zgodnie z najwyższymi standardami światowymi, zasad uczciwej
konkurencji.

Dla realizacji tych celów EFTA:

- wprowadza zakaz stosowania wszelkich ceł, środków mających podobny efekt, ograniczeń ilościowych etc. stosowanych na towary
przemysłowe (oraz ryby i inne produkty morza) wewnątrz organizacji;

- wprowadza bezwzględny zakaz stosowania podatków wewnętrznych dotykających wyłącznie produkty sprowadzane z terytorium
innego członka bez nakładania podatków takich na produkty własne;

- modyfikuje postanowienia dotyczące technicznych barier w handlu, pomocy państwa, przedsiębiorstw publicznych i monopoli;

- ujednolica procedurę i rodzaje środków ochronnych, które mogą być stosowane przez członków, utrudniając możliwość ich
faktycznego zastosowania;

- wprowadza stopniowo wolny przepływ osób w ramach całej EFTA (łącznie ze Szwajcarią), koordynując przy tym mechanizmy
zabezpieczenia socjalnego i wprowadzając wzajemne uznawanie dyplomów i innych zaświadczeń poświadczających kwalifikacje
zawodowe;

- zapewnia wolność inwestycji ze stopniową eliminacją istniejących ograniczeń;

- zakazuje bezwzględnie stosowania dumpingu pomiędzy stronami;

- liberalizuje rynek zamówień publicznych zgodnie z zasadami wynikającymi z Porozumienia w Sprawie Zamówień Rządowych w WTO;

-rozszerza procedurę rozwiązywania sporów poprzez wprowadzenie sadu arbitrażowego

Rozszerzanie:
+70-Islandia
- 73 Dania, WB (kandydat do odejścia – Norwegia nie weszła do EWG referendum)
- 86 Portugalia
+86 Finlandia
+91 Lichtenstein
-95 Austria, Szwecja, Finlandia (kandydat do odejścia – Norwegia)
Dziś – 4 członków – Norwegia, Szwajcaria, Lichtenstein, Islandia

EEA – 4 SWOBODY; EFTA – 1 SWOBODA
Zadania:

•

Wolna konkurencja,

•

Zawężenie przepływu towarów do strefy przemysłowej,

•

Liberalizacja towarów rolnych dwustronnie.

Warunek członkostwa:

•

Stowarzyszenie otwarte – brak warunków członkostwa.

Efekty działalności:

•

Efekt zarówno kreacji jak i przesunięcia handlu.

Przyszłość:

•

Szwajcaria i Lichtenstein – jedyne państwa, które mają wspólne granice,

•

Państwa członkowskie nie są zainteresowane wstąpieniem do UE (wyjątek – Islandia, która złożyła wniosek o członkostwo w
UE w 2009),

•

Szwajcaria – stabilny, niezależny rynek walutowy,

•

Skandynawia jest eurosceptyczna, państwa te są bogate, dlatego nie chcą do UE, musiałyby wydawać dużo kasy np. na
politykę rolną. Norwegia, Islandia – znaczący handel ryb, a UE wyznacza limity połowów.

CEFTA - członkowie (założyciele i obecni), data i miejsce powstania, siedziba, historia

rozwoju, struktura organizacyjna, poziom integracji

21 XII 1992 – Kraków – 4 podpisy pomimo 3 państw (CzechoSłowacja, Polska, Węgry)
III 1993 – nieformalne rozpoczęcie stosowania
VII 1993 – oficjalne wejście w życie
XII 1991 – układy stowarzyszeniowe PL, CZS, W z UE (WE) utworzenie strefy wolnego handlu

CEFTA – przedsionek do UE
Siedziba – Bruksela (Belgia nie należy do CEFTY!!)

On December 19, 2006, Albania, Bosnia and Herzegovina, Croatia, Macedonia, Moldova, Montenegro, Serbia and Kosovo signed an
Agreement to enlarge the Central European Free Trade – CEFTA 2006 – w Bukareszcie
Zadania:

•

Stworzenie strefy wolnego handlu,

•

Promowanie integracji z UE

•

Stopniowa redukcja ceł.

Warunki członkostwa:

•

Członek WTO,

•

Podpisana umowa stowarzyszeniowa z UE,

•

Akceptacja obecnych członków CEFTA,

•

Jest to państwo europejskie

Efekty funkcjonowania:

•

Efekt kreacji, a nie przesunięcia handlu ze względu na pozycje UE,

•

Tworzenie nowych strumieni handlu,

•

Na rynki trafiały towary o obniżonej stawce celnej.

Przyszłość:

•

Inicjatywy państw członkowskich UE – obniżenie znaczenia CEFTY,

•

Nowe rozszerzenie Unii – Chorwacja opuści CEFTA,

•

Ugrupowanie może zostać wchłonięte.

Dlaczego państwa CEFTA nie chciały głębszej integracji?

•

Państwa te nie były do końca jednolite i opóźnienie jednego z nich mogłoby prowadzić do problemów z przystąpieniem do UE,

•

Obawy przed dominacją Polski – największa terytorialnie, demograficznie.

Wybrane pozaeuropejskie ugrupowania integracyjne

NAFTA - członkowie (założyciele i obecni), data i miejsce powstania, siedziba, historia

rozwoju, struktura organizacyjna, poziom integracji.

•

Odpowiedź na integrację europejską,

•

Jako naturalny akt – wspólnota kulturowa, językowa,

•

1994 – NAFTA weszła w życie.

•

3 państwa członkowskie,

•

Lider – USA,

•

Największa strefa wspólnoty ekonomicznej pod względem terytorialnym

Cele

•

Ekonomiczne:

Zachowanie pozycji lidera – USA,

Zaciśnięcie współpracy,

Liberalizacja handlu między państwami,

Integracja gospodarek rozwijających się i rozwiniętych,

Zapewnienie efektywnej protekcji,

Integracja regionów przygranicznych,

Ograniczenie nielegalnej migracji z Meksyku,

Ograniczenie protekcjonizmu amerykańskiego,

Forma kontynuacji zmian społeczno – politycznych w Meksyku,

Wzrost gospodarczy,

Utworzenie mechanizmów rozwiązywania problemów.

•

Polityczne:

Stabilizacja polityczna, ekonomiczna i finansowa Meksyku,

Równoważenie ugrupowań integracyjnych wobec NAFTA,

Swoboda przepływu ludzi ( w stosunku do Kanady),

USA – jako inicjator pomagania innym państwom (pomoc dla Meksyku),

Standaryzacja zasad bezpieczeństwa, zdrowia, ochrony środowiska,

Równe traktowanie przedsiębiorstw.

Rola ugrupowań:

•

Rywalizacja ugrupowań między sobą,

•

Efekt synergii – łączenie potencjałów, państwom indywidualnie trudno zaistnieć na arenie międzynarodowej, dlatego dąży się
do synergii.

North America Free Trade Agrement
12 VIII 1992 – uzgodnienie treści porozumienia
21 XII 1992 – układ podpisany przez Prezydenta USA, Meksyku i premiera Kanady
IX 1993 – podpisanie dodatkowych umów do układu przez ministrów handlu
1 I 1994 – wejście układu w życie
Założyciele: USA, Meksyk, Kanada
Cele: 15 okres przejściowy na zniesienie ceł na artykuły przemysłowe; liberalizacja handlu artykułami rolnymi
Cele: ekspansja eksportu; klauzula narodowa na handlowe aspekty inwestycji, standardy techniczne, ochrony środowiska; zwiększenie
konkurencyjności i możliwości inwestycji; wspólne rozwiązywanie sporów
Sekretariat: sekcje Waszyngton, Ottawa, Mexico City
Cele i zasady NAFTA zostały sprecyzowane w rozdziale I, art. 102 Układu. Są to:

•

eliminacja barier handlowych i ułatwienia w handlu towarami i usługami pomiędzy sygnatariuszami Układu;
wspieranie warunków uczciwej konkurencji w strefie wolnego handlu;

•

znaczący wzrost możliwości inwestowania na swoim terytorium;

•

zapewnienie odpowiedniej i efektywnej protekcji oraz wzmocnienie praw własności intelektualnej na terytorium sygnatariuszy
Układu;

•

stworzenie efektywnych procedur umożliwiających wprowadzenie i stosowanie Układu, a także wspólne administrowanie i
rozwiązywanie sporów;

•

stworzenie ram dla dalszej trójstronnej, regionalnej i multilateralnej współpracy umożliwiającej osiągnięcie i wzmocnienie
korzyści wynikających z tego Układu.

SKUTKI POWSTANIA NAFTA:
Pozytywnie wpłynęła na wzrost gospodarczy krajów w niej uczestniczących. Dotyczy to zwłaszcza wzrostu wzajemnych obrotów
handlowych oraz inwestycji zagranicznych. Jak twierdzą eksperci Banku Światowego, kraje NAFTA bez NAFTA miałyby eksport niższy o
25%, natomiast bezpośrednie inwestycje zagraniczne byłyby niższe o 40%. Największym beneficjantem okazał się w tej dziedzinie
Meksyk. Obrony handlowe w branży przemysłowej między Meksykiem i USA wzrosły z 11 mld USD w 1995 do 26 mld USD w 2001 r.
Dużo gorzej wygląda bilans Meksyku w handlu usługami i towarami rolnymi. Tutaj Meksyk notuje deficyt handlowy wysokości 5 mld
USD. W Meksyku PKB per capita wynosił w 2003 r. 5920 USD, natomiast bez NAFTA byłby o około 300 USD niższy.
Okazało się także, iż obawy o spadek konkurencyjności siły roboczej w Meksyku, zwłaszcza w odniesieniu do pierwszego etapu
funkcjonowania NAFTA, były nieuzasadnione. Godzina pracy z Meksyku była wciąż 10 razy tańsza niż w USA (wynosi min. 60 centów).
Tylko w maquiladoras (

termin odnoszący się do amerykańskich fabryk, najczęściej ulokowanych przy granicy z USA. Są to fabryki

korzystające ze strefy wolnego handlu w krajach NAFTA, zajmujące się importowaniem surowców, przetwarzaniem ich i
eksportowaniem dalej. Wytworzyły się w specyficznych warunkach taniej siły roboczej w Meksyku, oraz możliwości znacznej redukcji
kosztów wyrobu - omijanie cła i innych podatków

) w okresie funkcjonowania NAFTA powstało ok. 550 tys. miejsc pracy. O ile poziom

zatrudnienia w tych przedsiębiorstwach w 1993 r. wynosił ponad 500 tys., o tyle w 2001 - 1,3 mln, w kolejnych jednak latach spadł do
poziomu nieco ponad 1 mln. USA rozpoczęły bowiem przenoszenie inwestycji bezpośrednich do regionów jeszcze tańszej siły roboczej -
do Azji, głównie Chin.
Spadek zatrudnienia nastąpił jednak w meksykańskim rolnictwie. Zatrudnienie w tym sektorze gospodarki spadło na przestrzeni lat
1993-2002 o 1,3 min osób, tj. ok. 16%. Nie spełniły się przy tym oczekiwania, iż wzrost wymiany z Meksykiem pobudzi produkcję w
USA i zwiększy zatrudnienie.
Nie sprawdziły się także rachuby na spadek migracji z Meksyku do USA. W 1990 r. w USA pracowało nielegalnie 2 mln Meksykanów, w
2000 zaś - już 4,8 mln.
Obszarem, w którym można dostrzec efekty NAFTA jest także ochrona środowiska. Mechanizm NAFTA bowiem stwarza sprzyjające
okoliczności dla wymiany starych, zanieczyszczających fabryk, na nowe, stosowanie bezpiecznych technologii, aż wreszcie wymusza
przestrzeganie przepisów w zakresie ochrony środowiska.
Pozytywne skutki NAFTA dla Meksyku zostały ograniczone przez załamanie rynku finansowego w tym kraju, które przyniosło do połowy
stycznia 1995 r. 70-procentową dewaluację peso. Przyczynami tego kryzysu były m.in.: rosnący deficyt bilansu obrotów bieżących i
niepokoje wewnętrzne (wybuch powstania w Chiapas, niewypełnianie przez rząd obietnic w odniesieniu do najbiedniejszych warstw
społecznych), inwestycje zagraniczne w Meksyku miały postać głównie inwestycji portfelowych (ok. 70%), zatem bardziej podatnych
na czynniki koniunkturalne. Kryzys doprowadził do odpływu kapitału zagranicznego z Meksyku (tygodniowy odpływ kapitału szacowano
wówczas na 1,5 mld USD), wzrostu inflacji z 4 do 19%, spadku stopy wzrostu w stosunku do planowanego o 2,5%, do poziomu 1,5%.
Pomocy Meksykowi udzieliły USA i Kanada w postaci kredytu w wysokości odpowiednio 9 mld USD i 1 mld USD, w praktyce jednak
całkowita pomoc dla Meksyku wyniosła 50,8 mld USD . Wydaje się, iż nie byłaby tak znaczna bez NAFTA. Są jednak tacy, którzy
twierdzą, iż nie byłoby kryzysu w Meksyku, gdyby nie NAFTA.

AFTA – członkowie (założyciele i obecni), data i miejsce powstania, siedziba, historia

rozwoju, struktura organizacyjna, poziom integracji.

ASEAN – Association of Southeast Asian Nations
AFTA – ASEAN Free Trade Area
1954 – SEATO (inicjatywa USA)
1966 – ASPAC (Rada Azji I Pacyfiku)
1967 – Bangkok – ASEAN (deklaracja nie traktat nie organizacja tylko współpraca)
1976 – Bali – Deklaracja Układu ASEAN – Traktat o współpracy Południowowschodniej Azji

2007 – Singapur - Karta ASEAN
Założyciele: Indonezja, Filipiny, Singapur, Tajlandia, Malezja
+ 84 Burnei
+ 95 Wietnam
+ 97 Laos, Mjanmar-Birma
+ 99 Kambodża
Obecnie 10 członków.
Siedziba – Dżakarta (+ sekretariaty narodowe)
Cele: stabilność polityczna, ekonomiczna; rozwiązywanie problemów wewnętrznych; rozwój gospodarczy, społeczny, kulturowy

AFTA is a trade bloc agreement by the Association of Southeast Asian Nations supporting local manufacturing in all ASEAN countries.

The AFTA agreement was signed on 28 January 1992 in Singapore. All the four latecomers were required to sign the AFTA agreement

in order to join ASEAN, but were given longer time frames in which to meet AFTA's tariff reduction obligations.

•

Wierzono, że integracja wpłynie na rozwój gospodarek państwowych,

•

Rozwój współpracy regionalnej, stabilizacja regionu, dialog polityczny,

•

Powołanie ASEAN miało charakter polityczny – przeciwdziałanie komunizmowi na Tajlandii i Filipinach,

•

Założona w 1967 w Bangkoku

•

Stabilizacja regionu,

•

Stworzenie przeciwwagi dla Chin,

•

Bliskość cywilizacyjna państw członkowskich,

•

Wyspiarskie położenie,

•

Nie ma lidera.

•

Stworzenie stabilności politycznej i gospodarczej,

•

Forum rozwiązywania problemów, konfliktów,

•

Wspólny głos dla problemów globalnych,

•

Kooperacja przemysłowa, współpraca handlowa.

•

Plany pogłębienia procesów integracji,

•

Inicjatywa ASEAN + 3 , +6,

•

Inicjatywa włączenia państw Pacyfiku,

•

Umowy z Chinami, Indiami, Japonią,

•

Chcą stworzyć Unię Celną.

Walutowo-finansowa działalność systemu Narodow Zjednoczonych

Do Systemu NZ należy kilkadziesiąt organizacji wyspecjalizowanych mają odrębne środki finansowe i odrębne umowy
międzynarodowe; zaliczane są do ONZ, bo mają podpisaną umowę o współpracy z ONZ
Organy Specjalne finansowane z budżetu ONZ

IMF – pełna polska nazwa, data powstania, siedziba, zadania, struktura organizacyjna.

MFW- Międzynarodowy Fundusz Walutowy

Geneza
W lipcu 1944 roku na Konferencji Walutowej i Finansowej Narodów Zjednoczonych w Bretton Woods utworzono Międzynarodowy
Fundusz Walutowy, który zaczął funkcjonować od 1 marca 1947 roku. MFW jest wyspecjalizowaną agendą ONZ, organizacją
międzyrządową. Siedziba MFW znajduje się w Waszyngtonie.*
Była to wola 45 państw (w tym ZSRR*) by radzić, jak pomóc światu podnieść się ekonomicznie z gruzów II wojny światowej. Dlatego
wymyślono fundusz, który stabilizowałby międzynarodowy system walutowy kredytami krótkoterminowymi udzielanymi państwom
mającym kłopoty ze zrównoważeniem bilansu płatniczego w handlu-zagranicznym.
*siedziba – państwo, które ma największe wniesione udziały (zapis w umowie!)
*ZSRR nie ratyfikował umowy o MFW
Członkostwo
Członkiem MFW może zostać każde państwo, które wyraża gotowość i chęć takiego uczestnictwa, ratyfikuje statut funduszu i przyjmie
na siebie wynikające z niego zobowiązania, które w głównej mierze sprowadzają się do wpłaty ustalonej kwoty do kapitału
zakładowego MFW. Obecnie do MFW należy 188 państw.
Czechoslowacja – lata 50 – wyrzucona z MFW - jako państwo socjalistyczne nie miała waluty wymienialnej
Sytuacja prawna MFW

•

Pełna osobowość prawna:

Zdolność do zawierania umów

Zdolność do nabywania i zbywania nieruchomości i ruchomości

Występowanie w sądzie w charakterze strony

Przywileje: własność i aktywa MFW nie podlegają konfiskacie ani rewizji
aktywa, własność, dochody i operacje MFW są wolne od podatków i ceł
Funkcje MFW

•

Regulacyjna – nadzorowanie ograniczeń walutowych i reguł kursowych państw czł.

•

Kredytowa, operacyjna – udzielanie kredytów w różnych formach

•

Konsultacyjna – jako forum współpracy i konsultacji

•

Kontrolna - nadzorowanie uzgodnionych programów dostosowawczych i weryfikacji celów, na jakie przeznaczane są środki

kredytowe udzielanie następnych transz kredytów
Głosowanie ważone
- członkowie nie dysponują jednakową liczbą głosów
- liczba głosów może zależeć od: potencjału demograficznego, kwoty zakładowej – wniesiony kapitał; potencjał zasobowy; handel
danym produktem; potencjał PKB
- procedura większościowa w MFW – większość kwalifikowana 85% !

Cele MFW

•

Popieranie międzynarodowej współpracy walutowej

•

Ułatwianie rozwoju i zrównoważonego wzrostu wymiany międzynarodowej (przyczynianie się przez to do popierania i

utrzymywania wysokiego poziomu zatrudnienia i dochodu realnego oraz rozwijania zasobów produkcyjnych wszystkich członków, jako
naczelnych zadań polityki gospodarczej)

•

Porządkowanie stosunków walutowych między członkami (uniknięcie deprecjacji walut w celach konkurencyjnych)

•

Dążenie do stworzenia wielostronnego systemu płatności i rozliczeń transakcji bieżących

•

Eliminowanie ograniczeń wymiany walutowej, hamujących rozwój handlu;

•

Stabilizacja finansowa członków poprzez udzielane kredyty

•

Wydawanie raportów

Zasady sprawowania nadzoru nad polityką kursową członków

•

Regularna analiza polityki gosp. państwa

•

Prowadzenie regularnych dyskusji nt. sytuacji gospodarczej w świecie

•

Udział Dyrektora naczelnego MFW w spotkaniach ministrów finansów i prezesów banków centralnych grupy G8

Opracowywanie głw. wskaźników oraz średnioterminowych scenariuszy rozwoju gospodarczego

Struktura MFW

•

Rada Gubernatorów (szefowie banków centralnych lub ministrowie finansów i ich zastępcy państw członkowskich z 5-letnią

kadencją), coroczne spotkania, sprawuje nadzór nad działalnością MFW

•

Rada Wykonawcza (24 dyrektorów- przedstawiciele państw/a w randze ministra, 5 dyrektorów wykonawczych z państw o

największym udziale kapitałowym w MFW), zajmuje się bieżącą działalnością Funduszu

•

Dyrektor Generalny wybierany przez Radę Wykonawczą na 5 lat, jest Europejczykiem, jego zastępcą Amerykanin, jest szefem

personelu administracyjnego, inicjuje decyzje kredytowe- obecnie Christine Lagarde, od 07.2011, Pierwsza kobieta, Francuzka

•

Komitet Tymczasowy

•

Komitet Rozwoju

Źródła finansowania MFW

•

Zasoby własne – z wpłat kwot udziałowych (25% w SDR lub walucie wymienialnej i 75% w walucie narodowej)

•

Zasoby pożyczone (zaciągane np. w bankach narodowych)

•

Kapitał MFW – 360 mld $ (pożyczone 325$)

Warunki kredytowe

•

Pisemne przedstawienie przez kredytobiorcę intencji kredytowej zawierającej program stabilizacyjny

•

Przyrzeczenie kredytowe ze strony MFW, określające wielkość, rodzaj kredytu, warunki spłat, oraz tryb jego wykorzystania

•

Państwa korzystają z zasobów MFW przy pomocy tzw. „prawa ciągnienia” (zakup od MFW dewiz za pieniądz narodowy)

Formy udzielania kredytów

•

W ramach 1 transzy rezerwowej i 4 transz kredytowych, które wynoszą 25% kwoty udziałowej państwa członkowskiego

•

Ułatwienia kredytowe:

Promesy kredytowe-ustanowione w 1952 r. Są to kredyty o charakterze krótkoterminowym, udzielane na 12-18 miesięcy,
z możliwością przedłużenia do 3 lat. Udzielane są ratami w czasie trwania porozumienia uzdrowienia gospodarki lub
stabilizacji bilansu płatniczego

Ułatwienia rozszerzone- oznacza zwiększenie kwoty kredytu ponad normalne transze oraz wydłużenie standardowego
czasu spłaty

Dodatkowe rezerwowe ułatwienia kredytowe- uruchomiony został w 1997 r. wobec nadzwyczajnego wzrostu popytu na
krótkoterminowe fundusze, wynikającego z kryzysu azjatyckiego.

Awaryjne linie kredytowe- utworzono w 1999 r. skierowana była do krajów o zdrowej gospodarce, lecz narażonych na
rozprzestrzenianie się skutków kryzysu. Kredyty te mają przeciwdziałać kryzysom wynikającym z nagłego załamania
zaufania do rynku

Ułatwienia kompensacyjne- W 1963 r. ustanowiono kompensacyjne finansowanie wahań w eksporcie dla krajów, z które
z przyczyn niezależnych doznały zmniejszenia wpływów z eksportu, bądź też zmuszone były do znacznego zwiększenia
importu zbóż.

Nagła pomoc- W 1963 r. ustanowiono kompensacyjne finansowanie wahań w eksporcie dla krajów, z które z przyczyn
niezależnych doznały zmniejszenia wpływów z eksportu, bądź też zmuszone były do znacznego zwiększenia importu zbóż.

Ułatwienia w redukcji ubóstwa i osiąganiu wzrostu- W 1999 r. MFW zadecydował o większej koncentracji środków na
walkę z ubóstwem. Obecnie 80 krajów o niskim dochodzie jest zakwalifikowanych do tego programu.

Kredyt stand-by – średnioterminowy

Pożyczki o charakterze walutowym

Znaczenie kwot udziałowych

•

Najwyższe kwoty udziałowe mają kolejno: USA, Unia Europejska, Niemcy, Japonia, Wielka Brytania, Francja, Arabia Saudyjska

•

Każde z państw otrzymuje z tytułu członkostwa 250 głosów, kolejny głos zakupuje za 100 tys. SDR (głosy bazowe – równy podział

– 5,502% sumy wszystkich głosów państw członkowskich) łączna liczba głosów = liczba głosów bazowych (Basic votes) i głosów
opartych na udziałach (quora-based-votes)

•

Państwa o największych kwotach udziałowych korzystają z prawa weta (USA–42,122 mln SDR–17,69%; 421,961 głosów– 16.75%)

•

Wysokość zaciąganych kredytów w ramach transzy rezerwowej i transz kredytowych uzależniona od wysokości kwot udziałowych

Wpłaty do kapitału zakładowego
- trzeba wpłacić całość
- kiedyś – ¼ w złocie i ¾ w walucie wymienialnej
- teraz – 25% w walucie wymienialnej i 75% w walucie narodowej
- MFW może podjąć decyzję o zwiększeniu kapitału członkowie muszą wpłacić różnicę
Waluta MFW

•

Specjalne Prawo Ciągnienia (SDR)

•

Emisja SDR ma charakter pieniądza fiducjarnego, czyli nie wymaga pokrycia materialnego. Podstawą emisji jest wzajemne

zobowiązanie uczestników do posługiwania się SDR

•

Wartość SDR naliczana jest na podstawie koszyka walut (USD, Euro, Jen, Funt Bryt.)

Polska w MFW

Polska grupa – dyrektor Daniel Haller; zastępca Dominik Radziwiłł

Dyrektor ma 69,818 głosów – 2,77% 2012 – porozumienie o rotacyjnym dyrektorze

Polska – jeden z członków założycieli

14 marca 1950 – pod presją ZSRR wystąpiła z MFW – Józef Winiewicz przedstawia wypowiedzenie

1981 – wniosek o ponowne przyjęcie

1986 – ponowne dołączenie do MFW

Wkład kapitału – 1,688,4 mln SDR – 0,71%

Głosy – 17,621 – 0,7%

Krytyka systemu MFW ( wg Josepha Stiglitza,

Globalization and Its Discontents)

•

MFW postrzega światową gospodarkę tylko i wyłącznie z punktu widzenia specyficznego środowiska finansjery;

•

prezentuje jako fakty coś, co jest tylko ideologią (neoliberalną);

•

Wymuszanie na uzależnionych od pomocy MFW państwach liberalizacji rynków finansowych, nadmiernej dyscypliny budżetowej,

niskiego stopnia inflacji doprowadziło do upadku wielu gospodarek;

•

Nieprzejrzystość i brak procedur demokratycznych w podejmowaniu decyzji;

•

Stosowanie podwójnych standardów - słabe państwa dostają bardzo rygorystyczne warunki do spełnienia, a np. Rosja nie

wywiązuje się z zobowiązań, zużywa pomoc w procesach korupcyjnych i nadal pomoc otrzymuje;

•

Sprzeniewierzenie się ideom Keynesa, który wymyślił MFW. Keynes twierdził, że rynek z natury nie działa doskonale i zadaniem

takiej instytucji jest pomoc w sytuacji, gdy rynek zawodzi i popada w recesję. MFW utrzymuje, że rynek zawsze działa doskonale i
odmawia udzielenia pomocy państwom, które nie chcą zredukować swojej ingerencji w rynek.

Grupa Banku Światowego – organizacje składowe (IBRD, IFC, IDA, MIGA, ICSID) i ich

wzajemne powiązania, daty powstania, pełne polskie nazwy, zadania.

Grupa Banku Światowego

Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju

Międzynarodowe Stowarzyszenie Rozwoju (IDA) =>Bank Światowy

Międzynarodowa Korporacja Finansowa (IFC)

Międzynarodowe Centrum Rozstrzygania Sporów Inwestycyjnych

Wielostronna Agencja Gwarancji Inwestycyjny => Organizacje afiliowane

Bank Światowy

•

Warunkiem członkostwa jest przynależność do MFW i dokonywanie wpłat członkowskich (185 członków)

•

Zorganizowany w formie spółki akcyjnej – członkowie są udziałowcami

•

Największe gospodarki światowe mają około 45% udziałów w kapitale BŚ

Cele BŚ

•

Pomoc w odbudowie i rozwoju państw czł.

•

Popieranie długofalowego i zrównoważonego rozwoju

•

Udzielanie pomocy w zakresie przebudowy gospodarek państw rozwijających się

•

Udzielanie pożyczek lub gwarancji

•

Inwestowanie w rozwój człowieka

•

Popieranie sektora prywatnego

Funkcje BŚ

•

kredytowa

•

koordynacyjna

•

mediacyjna

•

techniczna

Źródła finansowania BŚ

•

Kapitał zakładowy (1% w złocie lub USD i 9% w walucie narodowej oraz 90% fundusz gwarancyjny)

•

Zaciąganie pożyczek na międzynarodowych rynkach kapitałowych

•

Emisja własnych obligacji

•

Dochody z operacji

•

Cesje wierzytelności

Zasady finansowania

•

Zasada spłaty kredytu

•

Zasada rentowności ogólnej (projekt musi mieć rangę gospodarczą)

•

Zasada realności (inwestycja możliwa do realizacji)

•

Ponadto: gwarancja rządowa lub banku centralnego, konieczność zaangażowania własnych środków, nieudane wykorzystanie innych

źródeł finansowania, lojalność kredytobiorcy, monitoring BŚ, udzielanie regularnych informacji o postępie realizacji projektu i wykorzystaniu
środków przez państwo
Struktura organizacyjna

•

Rada Gubernatorów 5-letnia kadencja, ministrowie finansów/prezesi banków narodowych państw członkowskich

•

Prezes Banku wybierany z grona dyrektorów wykonawczych, odpowiedzialny za bieżące zarządzanie Bankiem- obecnie Jim Yong Kim,

Amerykanin

•

5 dyrektorów wykonawczych mianowanych przez państwa o największym udziale kapitałowym

•

Departamenty funkcjonalne

Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju (IBRD)

•

Powołany w 1944 r. w celu niesienia pomocy w odbudowie powojennej Europy

•

Współpracuje z państwami biednymi i o średnim poziomie PKB

•

Jest największym źródłem kredytowania na międzynarodowym rynku finansowym

•

185 członków

2. Międzynarodowe Stowarzyszenie Rozwoju (IDA)

•

Ustanowione w 1960 r.

•

Uzupełnia działalność pomocową IBRD /ten sam zarząd i personel/

•

Jedno z największych źródeł wsparcia dla 82 najbiedniejszych państw świata, w tym 39 z Afryki

•

Celem działalności jest ograniczenie ubóstwa przez udzielanie preferencyjnych kredytów i grantów na realizację programów stymulujących

wzrost gospodarczy, likwidacje nierówności i wzrost poziomu życia społecznego
3. Międzynarodowa Korporacja Finansowa (IFC)

•

Ustanowiona w 1956 r.

•

Organizacja poza-rządowa wspierająca działalność sektora prywatnego w krajach rozwijających się

•

Udziela pożyczek, gwarancji i rad przedsiębiorstwom prywatnym

•

Prawnie i finansowo niezależna od BŚ

•

179 członków

•

4. Międzynarodowe Centrum Rozstrzygania Sporów Inwestycyjnych (ICSID)

•

1966 r.

•

Autonomiczna organizacja międzyn. ściśle współpracująca z BŚ – odrębne członkostwo – nie trzeba być w BANKU ŚWIATOWYM

•

Forum koncyliacyjne i arbitrażu między państwami członkowskimi a inwestorami

•

Źródło aktualnych regulacji prawnych dotyczących prawa inwestycyjnego i umów inwestycyjnych

•

155 państw członkowskich

5. Agencja Gwarancji Inwestycji Wielostronnych (MIGA)

•

Konwencja z 1985 r./działalność od 1988 r.

•

Udziela gwarancji inwestycji w politycznie niestabilnych państwach rozwijających się, pomocy technicznej w budowaniu warunków

inwestycyjnych, oraz informacji o rynkach inwestycyjnych

•

Zapewnia finansową stabilność przedsięwzięcia

•

Uczestniczy w mediacjach inwestycyjnych

•

Wspiera inwestorów i ubezpieczycieli w państwach o niesprzyjającym klimacie inwestycyjnym

•

170 członków

Problem zadłużenia międzynarodowego

Obsługa długu – spłata rat kredytowych oraz odsetek. Zazwyczaj w skali roku.
Rynek kredytobiorcy – występowanie przewagi środków finansowych na rynku finansowym w stosunku do popytu na nie.
Standing kredytowy = zdolność kredytowa – ocena zwykle dokonywana przez bank przed udzieleniem kredytu czy przed emisją
obligacji, akcji itp.
Wyznaczniki analizy rozmiarów zadłużenia państwa:

•

Obsługa zadłużenia, czyli czy państwo zachowuje płynność finansową wobec swoich wierzycieli,

•

Relacja długu do:

eksportu państwa ( nie może przekroczyć 25%),

dochodu narodowego ( nie może przekroczyć 50%),

PKB

•

Zobowiązania państw.

Gradacja stopnia zadłużenia państwa:

Państwo nadmiernie zadłużone w stosunku do możliwości obsługi długu,

Państwo z trudnościami obsługi długu,

Państwo zachowujące płynność w spłacie długu.

4. wi

kszo

ść

krajów, która w latach 70tych korzystała z kredytów zagranicznych, nie zdołała si

wywi

ze swych zobowi

płatniczych, co stało si

powa

nym czynnikiem utrudniaj

cym ich rozwój

5. ze wzgl

du na skal

tego zjawiska zwykło si

mówi

o kryzysie zadłu

eniowym, który dotkn

ł kraje

rozwijaj

ce sie

na kryzys zadłużeniowy składa się:

•

olbrzymi wzrost zadłużenia międzynarodowego dużej części krajów rozwijających się i niektórych państw Europy Środkowej

i Wschodniej

•

wzrost kosztów obsługi długu

•

załamanie dopływu kapitału do tych krajów i związany z tym transfer zasobów do krajów wierzycielskich

•

poważne ekonomiczne i społeczne następstwa tych zjawisk

przyczyny światowego kryzysu zadłużeniowego:

•

wzrost cen ropy naftowej w latach 70tych:

•

bezpośrednim skutkiem wzrostu cen tego surowca był wzrost wydatków na import ponoszonych przez kraje

importujące ropę

•

większość krajów była więc zmuszona zaciągnąć kredyty na pokrycie kosztów jej zakupu

•

krajem najbardziej dotkniętym tym problemem była Brazylia

•

zmiany terms of trade krajów dłużniczych:

•

od 1980 roku relacje cen eksportowych i importowych krajów rozwijających się zaczęły się pogarszać

•

wahania stopy procentowej:

•

stopa procentowa na MRF w ciągu kilkunastu lat wykazywała niespotykane wahania

•

w pierwszej połowie lat 70tych stwarzało to idealne warunki do zaciągania kredytów

•

gdy kraje dłużnicze przystąpiły do spłaty zaciągniętych kredytów, sytuacja zmieniła się na ich niekorzyść – stopa

procentowa w 1981 roku wynosiła 16%

•

osłabienie dynamiki gospodarczej krajów uprzemysłowionych:

•

spadek aktywności gospodarczej w latach 1974-1975 spowodował ekspansję kapitału prywatnego do krajów

rozwijających się oraz Europy Środkowej i Wschodniej

•

załamanie koniunktury gospodarczej w latach 1980-1982 doprowadziło do spadku możliwości eksportu krajów

dłużniczych na rynki państw uprzemysłowionych, stając się jedną z bezpośrednich przyczyn
wybuchu kryzysu zadłużeniowego

Przyczyny i skala problemu.

Zadłużenie międzynarodowe (zewnętrzne państwa) – istnienie na dany moment zobowiązań finansowych w stosunku do
zagranicy, wynikających z importu kapitału w różnych formach, np. emisji obligacji na rynek światowy, pożyczek bankowych i
rządowych.
Przyczyny:

•

Brak środków na rynku wewnętrznym,

•

Lepsze warunki niż na rynku wewnętrznym.

Czynniki ważne dla państwa:

•

Stabilność waluty,

•

Oprocentowanie kredytu,

•

Dostęp do kredytu.

Zagrożenia:

•

Brak możliwości kreowania swojej waluty,

•

Zmiana zasad spłaty/wartości kredytu,

•

Wahania kursu walut

Działania dłużnikow i wierzycieli.

Przyczyny zadłużenia międzynarodowego:

•

Zewnętrzne:

liberalizacja wymiany międzynarodowej

stabilizacja cen surowców nieprzetworzonych

wzrost cen ropy naftowej, który spowodował:

wzrost wydatków na import,

wzrost cen produktów, transportu,

wzbogacenie państw OPEC.

występowanie rynku kredytobiorcy,

niskie stopy procentowe i wysoki poziom inflacji w niektórych państwach wysoko rozwiniętych,

wzrost stóp procentowych jako narzędzie walki z inflacją – liberalny standing kredytowy,

recesja gospodarcza – spadek cen surowców.

•

Wewnętrzne:

procesy transformacyjne – hiperinflacja,

brak wystarczających wewnętrznych źródeł finansowania,

ambitne plany uprzemysłowienia,

chybione projekty inwestycyjne,

finansowanie z kredytów deficytu bilansu płatniczego,

realizacja na cele konsumpcyjne,

stale rosnąca suma niespłaconych odsetek od kredytów,

sprzężenie między zadłużeniem i rozwojem

Sposoby rozwiązywania długu:

•

Bezpośrednie:
1.

restrukturyzacja długu

– ponowne ustalenie warunków zadłużenia, może być także związana z udzielaniem nowych

kredytów na nowe inwestycje. Plan Bakera, Plan Fishera, Plan Brodyego, Plan Mitteranda – jako przykłady
restrukturyzacji długu.

konwersja –

polega na sprzedaży lub zamianie na międzynarodowym rynku finansowym posiadanego przez bank

zobowiązania dłużnika (zmiana formy spłaty długu). Istnieje 6 form zamiany:

zamiana długu na dług,

zamiana długu na udziały kapitałowe w przedsiębiorstwach,

zamiana długu na towary pochodzące z danego kraju,

zamiana długu na wydatki na ochronę środowiska,

zamiana długu na obligacje,

wykup długu przez kraje dłużnicze.

redukcja –

zazwyczaj dotyczy części długu.

•

Pośrednie:

Tworzenie wewnętrznych i zewnętrznych warunków rozwoju gospodarczego:

Ulgi,

Polityka protekcyjna: subsydia powiększające konkurencyjność i eksport,

Pobudzanie dostępu towarów do tych produktów dla państwa słabiej rozwiniętych – liberalne zasady
dostępu do rynku.

Program Redukcji Zobowiązań Najbiedniejszych i Najbardziej zadłużonych Państw Świata

•

1 z najważniejszych inicjatyw MFW i BŚ zapoczątkowana w 1996r.

•

Założenia:

Redukcja wszystkich kategorii zadłużenia,

Udział wszystkich kredytobiorców,

Restrukturyzacja połączona z programami redukcji ubóstwa oraz innymi programami pomocowymi (Jubileusz 2000, Światowy
Ruch Organizacji Kościelnych, Humanitarnych, Rozwojowych, Zawodowych)

KRYZYS ZADŁUŻENIA ZAGRANICZNEGO jest sytuacją, w której kraj nie jest w stanie obsługiwać swego zagranicznego

zadłużenia, zarówno zobowiązań rządu, jak i firm prywatnych.

•

Trudności z obsługą długu mogą być spowodowane:

krótkotrwałą utratą płynności (np. w następstwie nagłego wstrzymania dopływu kapitału lub jego raptownego
odpływu, gwałtownego wzrostu kosztów importu lub spadku wpływów z eksportu).

Konieczne staje się czasowe odroczenie obsługi długu

i/lub udzielenie dłużnikowi tymczasowego wsparcia

finansowego.

Przykład: kryzysy azjatyckie w latach 1997-1998 i kryzys meksykański w 1994 r.

długookresową utratą wypłacalności, która najczęściej ma podłoże strukturalne i oznacza, że kraj nigdy nie będzie w
stanie spłacić swego zadłużenia.

Niezbędne jest częściowe lub całkowite umorzenie długu

w przeciwnym bowiem wypadku kraj zadłużony będzie musiał za-

wiesić obsługę zadłużenia.

W skrajnym przypadku kraj może formalnie ogłosić niewypłacalność i odmówić spłaty zobowiązań

Przykład: kryzys zadłużeniowy w Ameryce Łacińskiej w latach osiemdziesiątych

KRYZYS SYSTEMU FINANSOWEGO oznacza kompletne załamanie funkcjonowania systemu finansowego jako całości

(instytucji i rynków finansowych), przejawiające się w niezdolności do realizowania jego podstawowych zadań (w tym
przede wszystkim pośredniczenia w gromadzeniu i alokacji oszczędności) i wywierające bardzo niekorzystny i
długotrwały wpływ na gospodarkę.

PRZYCZYNY: rozległy kryzys bankowy, co destabilizuje funkcjonowanie całego systemu finansowego.

Kryzys systemowy może obejmować kryzys walutowy, (jeśli ten ostatni wywołuje poważne zakłócenia w funkcjonowaniu

krajowego systemu płatniczego). LECZ - nie każdy kryzys walutowy prowadzi do kryzysu krajowego syst. finansowego.

KRYZYS ZADŁUŻENIOWY LAT 80-TYCH

kryzys zadłużeniowy:

•

olbrzymi wzrost zadłużenia międzynarodowego krajów rozwijających się i państw Europy Środkowej i Wschodniej,

•

wzrost kosztów obsługi długu,

•

załamanie dopływu kapitału do tych krajów i związany z tym transfer zasobów do krajów wierzycielskich,

•

poważne ekonomiczne i społeczne następstwa tych zjawisk.

GENEZA

•

lata 1970-1980 - zadłużenie zagraniczne krajów rozwijających się (i krajów ówczesnych krajów socjalistycznych) zwiększyło się
z 72,8 mld USD do 586,7 mld USD, tj. ponad 8-krotnie.

•

W dekadzie lat 80-tych, po ujawnieniu się kryzysu zadłużenia przyrost długu był znacznie wolniejszy (2,5-krotny).

•

W 1990 r. - 1459,9 mld USD

•

2000 r. - 2363,6 mld USD

•

Wzrostowi zadłużenia towarzyszyły zmiany struktury długu krajów dłużniczych. Zmiany te odzwierciedlały
zwiększenie roli sektora publicznego krajów rozwijających się jako głównego kredytobiorcy oraz sektora prywatnego
(banków) krajów wierzycielskich jako kredytodawcy.

•

Szybkiemu wzrostowi zadłużenia towarzyszyły coraz liczniejsze przypadki niewywiązywania się poszczególnych krajów ze
swych zagranicznych zobowiązań płatniczych.

•

W latach 1978-1982 aż 16 krajów było zmuszonych rozpocząć rokowania w sprawie zmiany warunków obsługi swego
zadłużenia (m. in. Turcja, Rumunia i Polska).

•

sierpień 1982 r. - MEKSYK - drugi co do wielkości dłużnik - oświadczenie o niewypłacalności.

•

Od 1982 r. dokonuje się rocznie zmian warunków obsługi długu około 20 krajów, dług zaś, którego warunki obsługi zostały
zmienione ze względu na niemożność terminowego wywiązania się dłużnika ze swych zobowiązań, stanowi około połowy
całkowitej wielkości zadłużenia.

PRZYCZYNY światowego kryzysu zadłużeniowego

•

wzrost cen ropy naftowej w latach siedemdziesiątych,

•

zmiany

terms of trade

krajów dłużniczych,

•

wahania stopy procentowej

•

osłabienie dynamiki gospodarczej krajów uprzemysłowionych

•

szczególny splot uwarunkowań zewnętrznych i wewnętrznych, które sprzyjały procesowi narastania długu, a następnie

spowodowały załamanie płatnicze.

NAJWAŻNIEJSZA PRZYCZYNA - wzrost cen ropy naftowej w latach 1973-1974 (4-krotny) oraz 1978-1979 (2-krotny) – „SZOK

NAFTOWY”.

SPOWODOWAŁO TO:

•

wzrost popytu na kapitał pożyczkowy ze strony krajów rozwijających się, importujących ropę,

•

wzrost podaży kapitału, pochodzącego ze sprzedaży ropy naftowej przez kraje OPEC i zdeponowanego na kontach banków ko-

mercyjnych krajów uprzemysłowionych (tzw. petrodolary).

•

wzrost popytu i podaży kapitału pożyczkowego - pomyślny klimat dla rozwoju zadłużenia.

•

Kraje rozwijające się potrzebowały środków na sfinansowanie zwiększonych wydatków na import ropy naftowej i

kontynuowanie ambitnych planów rozwoju społeczno-gospodarczego.

•

Banki komercyjne „zalane" petrodolarami skierowały w stronę krajów rozwijających się duży strumień kredytowy,

zwłaszcza że popyt na kapitał pożyczkowy w krajach uprzemysłowionych spadł w wyniku głębokiej recesji w latach 1974-
1975.

•

Banki oferowały kredyty w dużych ilościach i na korzystnych warunkach, bez szczegółowej analizy wiarygodności

pożyczkobiorców, często ignorując czynniki ryzyka, co częściowo przyczyniło się do „nadmiernego" zadłużenia krajów
rozwijających się.

•

1982 r. - stopień zaangażowania kredytowego dziewięciu największych banków amerykańskich w krajach

rozwijających się i Europy Wschodniej stanowił 280% ICH KAPITAŁU.

•

pożyczki udzielone tylko Brazylii i Meksykowi przekraczały 100% kapitału wielu banków wierzycielskich.

•

Duża skala i koncentracja pożyczek rodziła obawy związane z możliwością załamania się systemu finansowego

krajów uprzemysłowionych w przypadku ogłoszenia niewypłacalności przez największych dłużników.

•

Z punktu widzenia krajów rozwijających się rozwój „na kredyt" wydawał się strategią bezpieczną i ekonomicznie uzasadnioną.

•

W latach 1973-1980, czyli w okresie powstawania zobowiązań płatniczych krajów rozwijających się, poprawiły się

TERMS

OF TRADE

tej grupy krajów, głównie w wyniku wzrostu cen surowców.

•

Począwszy od 1980 r., (gdy większość krajów dłużniczych stanęła wobec konieczności spłaty swoich długów) relacje ich cen

eksportowych i importowych zaczęły się pogarszać.

SILNE WAHANIA STOPY PROCENTOWEJ na międzynarodowym rynku finansowym.
Lata 1970-75 - idealne warunki do zaciągania kredytów

•

wysokie tempo wzrostu cen w krajach uprzemysłowionych, będących głównym źródłem importu dla krajów
dłużniczych,

•

realna stopa od zaciąganych kredytów była ujemna.

Lata 1979-1982 - gdy kraje dłużnicze przystąpiły do spłaty zaciągniętych kredytów - sytuacja zmieniła się na ich niekorzyść.

•

W wyniku zmian w polityce ekonomicznej USA -

stopa procentowa osiągnęła poziom nie spotykany w historii

(16% w 1981 r.).

•

jednocześnie kraje uprzemysłowione zdołały pokonać inflację, różnica między realną a nominalną stopą procentową się
zmniejszyła.

ZMIANY TEMPA WZROSTU GOSPODARCZEGO W KRAJACH UPRZEMYSŁOWIONYCH.

•

Spadek aktywności gospodarczej w latach 1974—1975 - olbrzymia ekspansja kapitału prywatnego do krajów
rozwijających się i państw Europy Środkowej i Wschodniej wskutek pesymistycznych prognoz gospodarczych dla krajów
uprzemysłowionych (depresja i stagnacja).

•

POWAŻNĄ PRZYCZYNĄ KRYZYSU – NIEEFEKTYWNOŚĆ ICH POLITYK GOSPODARCZYCH

•

Błędy w dziedzinie użytkowania zagranicznych kapitałów dotyczące:

długookresowej strategii rozwoju,

efektywności procesów dostosowawczych

umiejętności korzystania z możliwości stwarzanych przez międzynarodowy rynek finansowy.

Zagrożenia związane z kryzysem zadłużeniowym

•

wzrastające obciążenie krajów dłużniczych obsługą długu.

•

skutki społeczne o zasadniczym znaczeniu dla gospodarki światowej.

Drastyczne pogorszenie warunków życia szerokich warstw społecznych, dotkniętych redukcją zatrudnienia, cofnięciem
dotacji do środków żywności i energii czy wstrzymaniem programów pomocy społecznej (wskutek wdrażania PROGRAMÓW
STABILIZACYJNYCH)

W LATACH 80-TYCH - wśród 17 krajów najbardziej zadłużonych aż w 15 zanotowano spadek konsumpcji na jednego
mieszkańca.

Jeszcze bardziej dramatyczna jest sytuacja najbiedniejszych krajów afrykańskich, gdzie konieczność obsługi długu i procesy
dostosowawcze zbiegają się w czasie z innymi czynnikami potęgującymi ubóstwo (spadek produkcji rolnej, niszczenie gleby,
zmniejszenie produkcji żywności w wyniku wzrostu obszaru upraw roślin przeznaczonych na eksport).

UJEMNY WPŁYW na dynamikę wzrostu gospodarczego gospodarki światowej.

Przykład: straty gospodarki amerykańskiej w wyniku zmniejszenia eksportu do zadłużonej Ameryki Łacińskiej czy

załamanie koniunktury w Finlandii w wyniku trudności płatniczych, a następnie rozpadu ZSRR).

MOŻLIWOŚCI ROZWIĄZANIA GLOBALNEGO PROBLEMU ZADŁUŻENIA

•

Podstawowe różnice w programach stabilizacyjnych:

rozłożenie kosztów wychodzenia z kryzysu między wierzycieli i dłużników,

lista adresatów programów.

•

Propozycje lat 80-tych (m. in. plan Bakera) - nacisk na:

konieczność zapewnienia dalszego dopływu kapitału pożyczkowego do krajów dłużniczych,

uporządkowanie przez zadłużone państwa ich gospodarek - przy współudziale MFW,

dążenie do zapewnienia krajom dłużniczym stabilnych warunków spłaty, a krajom wierzycielskim — odzyskania ich
wierzytelności w pełnej wysokości.

propozycje (np. A. Salomona czy H. Wallicha) przewidujące stabilizację stopy procentowej, według której miałyby być
spłacane odsetki.

•

Połowa lat 80-tych – plany m. in. Fishera i Bradleya:

kryzysu zadłużeniowego nie można rozwiązać bez ofiar ze strony wszystkich zainteresowanych stron

szersze zaangażowanie wierzycieli w koszty rozwiązywania problemu zadłużenia:

umorzenie całości lub części zadłużenia

zmniejszenie długu do poziomu jego ceny rynkowej

dostosowanie obsługi długu do możliwości dłużnika – np. Plan Brady’ego (1989)

•

KONWERSJA DŁUGU - porozumienie polegające na sprzedaży lub zamianie na międzynarodowym rynku finansowym
posiadanego przez bank zobowiązania dłużnika

zamiana długu na dług

zamiana długu na udziały kapitałowe w przedsiębiorstwach

zamiana długu na towary pochodzące z danego kraju

zamiana długu na wydatki na ochronę środowiska

•

Przełom lat 80/90-tych - redukcja zadłużeń krajów najbiedniejszych (zwłaszcza państw afrykańskich i Boliwii)

•

Początek lat 90-tych – redukcja objęła długi m. in. Egiptu, Meksyku, Polski

•

Następnie redukcja części zadłużenia objęła m.in. Argentynę, Filipiny, Nigerię, Wenezuelę, Urugwaj i Kostarykę.

Rola międzynarodowych organizacji finansowych.

Instytucje finansowe związane z zadłużeniem państw:

•

MFW

•

Bank Światowy

•

Regionalne Banki Rozwoju

•

Banki komercyjne

•

Banki narodowe innych państw

Kluby: Paryski i Londyński.

Klub Paryski – nieformalne stowarzyszenie skupiające wysokich urzędników do spraw finansowych z 19 najbogatszych państw
świata (będące państwami wierzycielskimi) . Zajmują się usługami finansowymi, opracowują strategie spłaty długu.

Klub Londyński – nieformalna organizacja zrzeszająca ok. 500 banków komercyjnych z państw wysoko rozwiniętych, które
udzielają pomocy państwom rozwijającym się.

Migracje siły roboczej

Międzynarodowe przepływy siły roboczej odbywają się na mniejszą skalę i z mniejszym natężeniem

Stosunkowo rzadkie są okresy

masowego

przepływu czy odpływu siły roboczej z lub do danego kraju

Siła robocza zasadniczo nie przemieszcza się na wzór kapitału krótkookresowego wędrującego między krajami w poszukiwaniu
wyższych zysków

Międzynarodowe przepływy siły roboczej pozostają, w bez porównania większym stopniu niż przepływy kapitałowe,

pod wpływem

czynników pozaekonomicznych

Przyczyny,

- przyczyny ekonomiczne- wynikające z chęci poprawy sytuacji ekonomicznej
- przyczyny polityczne- będące efektem legalnych i nielegalnych ograniczeń lub łamania praw człowieka, a także konfliktów zbrojnych
między państwami
- przyczyny socjalno-kulturowe- mające swoje źródło w załamaniu się tradycyjnego porządku oraz norm kulturowych i społ.
- przyczyny ekologiczne- wynikające zarówno z naturalnych jak i wymuszonych zmian środowiska
- przyczyny infrastrukturalne- będące efektem zmniejszającego się stopnia zapewnienia podstawowych potrzeb indywidualnych i
zbiorowych, takich jak mieszkanie, służba medyczna, zabezpieczenie socjalne

Motywy pozytywne stwarzane przez kraj importujący siłę roboczą:
- proces drenażu mózgów (emigracja ludzi dobrze wykształconych do krajów wysoko rozwiniętych, które oferują im lepsze warunki
materialne i zawodowe)
- wyraźne akceptowanie imigracji, a nawet jej wywoływanie przez państwa w okresie silnego wzrostu gosp. i związanego z tym
niedoboru siły roboczej.
- bodźce przyciągające imigrantów o niskich kwalifikacjach ze względu na brak podaży rodzimej siły roboczej na prace uciążliwe i
obniżające prestiż społ.
- pośrednie zachęcanie imigrantów przez tolerowanie nielegalnej imigracji, mimo formalnego jej potępiania.
Najbardziej korzystne dla kraju eksportującego siłę roboczą są 2 ostatnie punkty, kraj pozbywa się niewykwalifikowanych nadwyżek, a
także:
- uniknięcie kosztów utrzymywania nadwyżek zasobów siły roboczej
- korzystanie z transferu zarobków do kraju pochodzenia
- powrót do kraju lepiej wykształconej i doświadczonej siły roboczej dzięki zdobytym za granicą umiejętnościom (może to jednak być
tylko symboliczny efekt, ponieważ większość emigrantów może nie wrócić)

nasilanie się wielokulturowości i otwartości kulturowej w wielu społeczeństwach,

obniżanie się bariery technicznej i ekonomicznej w przemieszczaniu wielkich mas ludzi na dowolne odległości,

otwarcie albo wzrost otwartości wielu gospodarek narodowych,

standaryzacja produktów i kwalifikacji zawodowych w skali międzynarodowej

Każdy kraj kontroluje przypływ zagranicznej siły roboczej

Występuje polityka ograniczenia imigracji przez kraje bogate

Migracja jest związana z koniecznością poniesienia wysokich kosztów przejazdu lub ogromnym ryzykiem nielegalnego przekroczenia
granicy

Różnice kulturowe i konieczność adaptacji imigranta w kraju osiedlenia

Istnienie przeszkód formalnych (np. trudności w uznaniu dyplomów i uprawnień zdobytych w kraju pochodzenia)

Nieprzydatność posiadanego wykształcenia w nowych warunkach

Przejawy ksenofobii wobec imigrantów

Typy

Formy migracji:

-emigracja

- wyjazd,

-imigracja

- przyjazd,

-reemigracja

- powrót z emigracji czasowej,

-uchodźstwo

- ucieczka,

-ewakuacja

- zorganizowana przez państwo w celu uniknięcia spodziewanego zagrożenia,

-repatriacja

- powrót obywateli z obcego terytorium zorganizowany przez ich państwo,

-przesiedlenie (transfer)

- przesiedlenie obywateli danego państwa w ramach jego granicy,

-deportacja

- przymusowe przesiedlenie danej osoby lub grupy osób na peryferie danego państwa lub poza jego granice

Grupy migrantów:
Np. uchodźcy, migranci legalni, migranci nielegalni

i kierunki (historyczne i wspołczesne) migracji.

W latach 1820-1914 wyemigrowało z Europy około 50 mln ludzi

Do wybuchu I wojny światowej do Stanów Zjednoczonych wyemigrowało z ziem polskich 2,2 mln osób, a kilkaset tysięcy Polaków
trafiło w tym czasie do Kanady, Brazylii i Argentyny

Od końca I wojny światowej do wielkiego kryzysu ruchy migracyjne objęły 16 mln osób. Około 60% tej wielkości zaabsorbowały
Stany Zjednoczone, 20% dominia brytyjskie, 20% Ameryka Łacińska

Kolejna fala migracji została spowodowana procesem dekolonizacji, upadkiem komunizmu i globalizacją

W 1981 r. w krajach EWG mieszkało łącznie około 10 mln imigrantów.

W Niemczech w 1996 r. mieszkało 7,3 mln cudzoziemców, co stanowiło 8,9% ogólnej liczby ludności. Ich udział w zatrudnieniu
ogółem sięgał 8,3%

W niektórych krajach Europy Zachodniej udział cudzoziemców w całkowitej liczbie ludności jest większy i np. w Luksemburgu
przekracza 30, a w Szwajcarii 20%

Emigranci stanowili 45% ogólnego przyrostu liczby ludności w latach 1990 - 1995 w krajach rozwiniętych. Dla Europy wskaźnik ten
wynosił aż 88%

Wg ONZ w 2000 r. na świecie było

174,8 mln imigrantów (osób urodzonych w innym kraju niż kraj legalnego zamieszkania w tymże roku)

15,9 mln uchodźców,

kilkadziesiąt milionów tzw. migrantów tymczasowych oraz

około 40 mln imigrantów nielegalnych.

Daje to, nie biorąc nawet pod uwagę migrantów tymczasowych,

liczbę ok. 230 mln, co odpowiada

3,8% ludności świata.

Skutki migracji ekonomicznych dla państwa wysyłającego i przyjmującego.

Korzyścią migracji zarobkowej dla kraju pochodzenia siły roboczej jest zmniejszenie jej podaży na wewnętrznym rynku pracy.

Emigracja zwiększa możliwość zatrudnienia części ludności dotąd bezrobotnej.

Zmniejszenie podaży siły roboczej, przy utrzymaniu popytu na nią, może prowadzić do podniesienia poziomu płac

Wzrost poziomu płac wpływa negatywnie na warunki działania przedsiębiorstw, będąc tym samym stratą pracodawców.

Migracja zarobkowa powoduje transfer części zarobków do kraju macierzystego emigrantów

Straty: emigrują często ludzie młodzi, którzy skorzystali ze świadczeń i nie zapłacą podatków by zwrócić koszty tych świadczeń.

Straty te są jeszcze większe, jeżeli na emigrację udają się osoby o najwyższych kwalifikacjach (tzw.

brain drain),

Imigracja powiększa podaż siły roboczej, pozwala na ew. pokonanie tego ograniczenia i przyspieszenie wzrostu gospodarczego

Wzrost podaży siły roboczej w kraju imigranckim może przyczynić się do spadku poziomu płac

Zwiększenie konkurencji prowadzi do wzrostu dyscypliny pracy i wzrostu wymagań ze strony pracodawcy

Ponieważ imigrują głównie ludzie młodzi, skorzystali oni z podstawowych świadczeń w kraju pochodzenia a w kraju osiedlenia będą
pracować i płacić podatki

Kraj przyjmujący emigrantów zyskuje niekiedy dostęp do ich unikalnych kwalifikacji

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
MSG testy id 309705 Nieznany
30 03 2011 CA id 34478 Nieznany (2)
CA 3 BIBLIOGRAFIE id 107208 Nieznany
msg ce wyklad 06 id 309646 Nieznany
msg 4 id 309603 Nieznany
MSG i system GS id 309677 Nieznany
msg ce wyklad 01 id 309645 Nieznany
CA 6 lista ustawien id 107546 Nieznany
CA 5 lista ustawien id 107544 Nieznany
CA 10 lista ustawien id 107542 Nieznany
CA 3 BIBLIOGRAFIE id 107208 Nieznany
Abolicja podatkowa id 50334 Nieznany (2)
4 LIDER MENEDZER id 37733 Nieznany (2)
katechezy MB id 233498 Nieznany
metro sciaga id 296943 Nieznany
perf id 354744 Nieznany
interbase id 92028 Nieznany
Mbaku id 289860 Nieznany
Probiotyki antybiotyki id 66316 Nieznany

więcej podobnych podstron