Międzynarodowe przepływy
czynników produkcji
Wykład 5 z Międzynarodowych
Stosunków Gospodarczych, CE UW
Wykład 5
" Międzynarodowa mobilność czynników
produkcji:
�% Międzynarodowa mobilność pracy ą� migracje
�% Międzynarodowa działalność pożyczkowa ą�
międzynarodowe transfery finansowe
�% Zagraniczne inwestycje bezpośrednie i firmy
wielonarodowe
Mobilność czynników produkcji: sprawa
bardzo wrażliwa politycznie
" Przepływy czynników produkcji, podobnie jak
przepływy dóbr, są kwestią bardzo wrażliwą
politycznie i często są przedmiotem daleko
posuniętych ograniczeń:
�% Ograniczenia dla migracji (ą� problem swobody
przepływu w obrębie UE)
�% Ograniczenia w przepływie kapitału, zwłaszcza
portfelowego (Czy każdy na świecie może kupić
obligacje polskiego rządu?)
�% Ograniczenia w działalności firm wielonarodowych i
przepływach inwestycji bezpośrednich
Mobilność pracy: podstawowy model
" Przyczyny i skutki migracji pokażemy w ramach
modelu, gdzie wytwarzane jest jakieś jedno dobro
" Załóżmy jednak, że do jego produkcji potrzebne
są dwa czynniki produkcji: ziemia i praca
" Założenie dot. funkcji produkcji: krańcowy
produkt pracy jest malejący:
�% Przy stałym zasobie ziemi, każdy kolejny pracownik
w coraz mniejszym stopniu zwiększa wytwarzany
produkt
Funkcja produkcji
Funkcja produkcji
Interpretacja graficzna krzywej MPL
" Z powodu malejącej krańcowej produktywności,
produktywność pracowników zależy od wielkości
zatrudnienia: im więcej jest ich zatrudniony, tym niższy
jest krańcowy produkt pracy
" Jeśli przyjmiemy, że zarówno na rynku dóbr, jak i na rynku
czynników produkcji panuje doskonała konkurencja,
realne wynagrodzenie pracowników musi być równe ich
wynagrodzeniom:
w =� P �� MPL
w
=� MPL
P
" Pole pod krzywą krańcowego produktu pracy można
interpretować jako wartość produkcji, a ta z kolei jest
równa wartości dochodu narodowego, czyli sumie
dochodów pracowników i właścicielu ziemi
Wyposażenie w czynniki produkcji a
mobilność pracy
" Jeśli Kraj jest względnie obficie wyposażony w
pracę, zaś Zagranica jest względni obficie
wyposażona w ziemię, zaś oba kraje dysponują
taką samą technologią:
�% Krańcowy produkt pracy w kraju jest niższy
zagranicą, a zatem wynagrodzenie robotników
krajowych jest niższe niż zagranicą
" O ile dopuścimy możliwość zmiany miejsca
pracy, krajowi robotnicy będą chcieli wyjeżdżać
za granicę
Motywacja dla migracji
" Krajowi robotnicy będą chcieli wyjeżdżać dotąd,
dopóki występuje różnica między płacą w kraju,
a płacą za granicą
�% Emigracja z kraju podnosi płace realne robotników,
którzy zostają w kraju (bo spada podaż pracy)
�% Z kolei napływ pracowników zagranicę obniża
tamtejsze wynagrodzenia (bo rośnie podaż pracy)
Równowaga obu rynków, gdy nie ma
możliwości migracji
" W kraju:
A
" Płaca
robotników
wynosi w
B
" A
ączny produkt
(i dochód)
G
w*
wynosi AJHO
" Za granicą:
J
" Płaca
w
MPL
robotników
MPL*
wynosi w*
H
" A
ączny produkt
O O*
(i dochód)
Zasób pracy w kraju Zasób pracy zagranicą wynosi BGHO*
Całkowity zasób pracy
Równowaga obu rynków, gdy dopuścimy
" W kraju:
migrację
" Płaca robotników wynosi
wcm (czyli wzrosła)
A
" A
ączny produkt w kraju
wynosi ACDO (czyli spadł o
CJHD)
B
" Za granicą:
G
w* " Płaca robotników wynosi
C
wcm (czyli spadła)
wcm
" A
ączny produkt wynosi
BCDO* (czyli wzrósł
J
w
MPL GCDH)
MPL*
" A
ączny światowy produkt rośnie
(bo GCDH > CJHD)
H
O O*
D " Trójkąt GCJ: przyrost
światowego dobrobytu na skutek
Zasób pracy w kraju Zasób pracy zagranicą
liberalizacji przepływów
czynników produkcji
Całkowity zasób pracy
Mobilność pracy a handel
" Model Heckschera-Ohlina przewiduje, że handel
dobrami i usługami jest alternatywą dla liberalizacji
przepływów czynników produkcji
�% Usługi czynników produkcji są  zawarte w dobrach, tak że
wartość dóbr odzwierciedla produktywność czynników produkcji
użytych do wytworzenia danego dobra
" W praktyce, mimo iż występują różnice w poziomie
wynagrodzeń między krajami, nie obserwujemy pełnego
wyrównywania się cen czynników produkcji z powodów
podobnych, jak w modelu Heckschera-Ohlina
7-12
Czemu w praktyce nie obserwujemy
wyrównywania się płac (np. Polska  UK)
1. Model zakłada, że oba okraje produkują identyczne
dobra; w rzeczywistości dobra mogą być inne, co
powoduje, że nie możemy wprost porównywać
produktywności pracy w produkcji dóbr w różnych
krajach
2. Model zakłada, że ona kraje dysponują taką samą
technologią; w rzeczywistości ta sama technologia
nie jest dostępna wszystkim, co może wpłynąć na
produktywność i wynagrodzenia czynników
produkcji
3. Występują znaczące bariery i koszty związane z
migracją
7-13
Mobilność pracowników: wnioski
" Prowadzi ona do zbieżności realnych wynagrodzeń
" A
ączna światowa wielkość produkcji rośnie:
�% Produkcja zagranicą rośnie a w kraju spada: przyrost produktu zagranicą
przewyższa spadek produktu krajowego
" Mimo ogólnej poprawy, niektóre osoby tracą wskutek tych zmian:
�% ci, którzy początkowo pracowali w kraju, otrzymują teraz wyższe
wynagrodzenia realne,
�% ci, którzy początkowo pracowali zagranicą otrzymują teraz niższe płace
�% właściciele ziemi zagranicą korzystają z większej podaży pracy
�% właściciele ziemi w kraju  tracą wskutek migracji
" Podobnie jak w przypadku korzyści z handlu międzynarodowego,
międzynarodowa mobilność siły roboczej, stwarzając szanse by
teoretycznie zyskał każdy, powoduje, że niektóre grupy w rzeczywistości
tracą.
Motywy dla migracji
Migracje
" Obecnie szacuje się, że liczba imigrantów na świecie przekroczyła
214 milionów (2009, w roku 2000: 150 mln)
" Imigranci stanowią około 3,1 % ludności świata (względna
stabilność)
" Kobiety stanowią 49.6 % światowej liczby imigrantów
" W 2009 transfery związane z migracjami szacowano na 414
miliardów dolarów (w 2000 r.: 132 mld), z czego 316 miliardów
napłynęło do krajów rozwijających się (76%, w 2000: 63%)
" Szanuje się, iż na świecie mamy 27,1 milionów tzw.  nielegalnych
imigrantów
" Szacuje się, iż na świecie około 26 milionów osób musiało zmienić
miejsce zamieszkania z powodu konfliktów zbrojnych i wojen
" W 2009 roku liczba uchodz
ców przekroczyła 15 milionów osób
y
ródło: Interntional Migration Organization
16
Migracje: regiony
i kraje docelowe (2009)
Imigranci
Kraj
Kraj Imigranci Odsetek
(miliony)
(miliony) ludności
regionu
USA 42.8
Rosja 12.3
Europa 69.8 9.5
Niemcy 10.8
Azja 61.3 1.5
Arabia Saudyjska 7.3
Ameryka 50.0 14.2
Kanada 7.2
Północna
Francja 6.7
Afryka 19.3 1.9
Kanada 6.1
Ameryka 7.5 1.3
Hiszpania 6.4
A
acińska
Indie 5.4
Oceania 6.0 16.8
Ukraina 5.3
Australia 4.5
y
ródło: Interntional Migration Organization
17
18
Migracje:
regiony i kraje emigracji
Szacowana diaspora
Kraj
(miliony)
Chiny 35.0
Indie 20.0
Filipiny 7.0
y
ródło: Interntional Migration Organization
19
Przepływy finansowe
towarzyszące migracjom
y
ródło:
UNCTAD
20
Dochód z migracji napływający do
Polski
Międzynarodowa działalność
pożyczkowa
" Pod pojęciem międzynarodowej mobilności kapitału rozumie
się zwykle mobilność kapitału finansowego
�% Kiedy mówimy o międzynarodowej mobilności siły roboczej, pracownicy
rzeczywiście fizycznie przenoszą się do innego kraju
�% Kiedy mówimy o przepływie kapitału ze USA do Meksyku, nie mamy na myśli
tego, że amerykańskie maszyny są rozmontowywane i przewożone na południe.
Mówimy raczej o transakcji finansowej.
�% Kapitał finansowy jest z
ródłem funduszy używanych do wytwarzania kapitału
fizycznego (maszyny w fabryce)
" Międzynarodowa mobilność kapitału może być
interpretowana jako handel międzyokresowy
�% Handel międzyokresowy = wymiana dóbr konsumowanych dziś przez
pożyczkobiorców na dobra konsumowane w przyszłości przez pożyczkodawców
7-21
Międzynarodowa działalność pożyczkowa
" Każda gospodarka (jej mieszkańcy) stają przed
wyborem (trade-off) między skonsumowaniem
swojego dochodu dziś a zaoszczędzeniem go na
przyszłość
�% Im więcej oszczędzamy (i inwestujemy dziś), tym
mniej dziś konsumujemy
" Wybór ten możemy przedstawić graficznie za
pomocą międzyokresowej granicy
możliwości produkcyjnych
7-22
Międzyokresowa krzywa możliwości
produkcyjnych
Międzyokresowa przewaga
komparatywna
" Niektóre kraje mają przewagę komparatywną w
wydawaniu bieżącego dochodu (w bieżącej
konsumpcji)
" Inne mają przewagę w zaoszczędzeniu bieżącego
dochodu (w przyszłej konsumpcji)
" Przewaga komparatywna w bieżącej konsumpcji:
�% Niski koszt alternatywny bieżącej konsumpcji
�% Wydając dziś złotówkę mojego dochodu tracę mało
przyszłej konsumpcji
�% A kiedy dużo bym traciła?
7-24
Międzyokresowa przewaga komparatywna a
kierunki przepływu kapitału
" Kraje, które są pożyczkobiorcami netto, to
kraje, które charakteryzują się bardzo
efektywnymi możliwościami inwestycyjnymi w
stosunku do bieżących możliwości
produkcyjnych
" Przepływy kapitału odzwierciedlają zatem
zasadę międzyokresowej przewagi
komparatywnej i służą wymianie konsumpcji
bieżącej na konsumpcję przyszłą
Przykład
" Rolnik zebrał 30 ton pszenicy
" Decyzja: ile  zjeść , a ile przeznaczyć na obsiew za
rok
" Wie, że z każdej tony przeznaczonej na zasiew (czyli
zaoszczędzonej, a nie skonsumowanej) tony
pszenicy może za rok zebrać 4 tony
" Co może zrobić?
�% Zjeść dziś wszystko ą� za rok umrze z głodu
�% Wszystko zaoszczędzić ą� nie dożyje przyszłego roku
�% Część zjeść, a część zaoszczędzić ą� to jest to!
" Ile zaoszczędzi  zależy od jego preferencji
(cierpliwości)
�% Np. 20 ton zje, 10 zasieje i za rok będzie miał 40 ton
pszenicy
Przykład
" Kilka km dalej mieszka drugi, młody rolnik; dopiero
rozwija swoje gospodarstwo: nie ma ziarna na
zasiew, ale ma znakomite grunty orne: z 1 tony
pszenicy może uzyskać 8 ton za rok
" Proponuje zatem rolnikowi nr 1:
"  Pożycz mi swoją pszenicę, a obsieję nią moje pole.
Oddam ci 75% zbioru.
" Rolnik 1 ma wybór:
�% Zasiać u siebie 10 ton ą� będzie miał 40
�% Pożyczyć 10 ton sąsiadowi ą� ten zbierze 80 ton, z
czego 60 ton odda rolnikowi nr 1
�% Opcja nr 2 jest bardziej korzystna!
Przykład
" Rolnik 1 ma przewagę w konsumpcji bieżącej:
�% Jaki jest koszt konsumpcji przez niego 1 tony pszenicy?
" Rolnik 2 ma przewagę względną w konsumpcji
przyszłej
" Rolnik 1 zmniejsza bieżącą konsumpcję w zamian za
obietnicę, że za rok dostanie 75% ze 80 ton pszenicy:
60 tony pszenicy! A bez wymiany miałby jej 40 ton!
" Rolnik 2 korzysta, gdyż 20 ton zostaje dla niego (a
nie miał, czym obsiać swojego super-pola)
" OBIE STRONY KORZYSTAJ
!
Zagraniczne inwestycje bezpośrednie
" Zagraniczne inwestycje bezpośrednie to
inwestycja, na skutek której firma z jednego kraju
bezpośrednio kontroluje (jest właścicielem) firmy w
innym kraju
" Umowna granica: 10% kapitału akcyjnego (IMF)
7-29
Korporacje wielonarodowe
" Czemu powstają korporacje wielonarodowe i
czemu podejmują zagraniczne inwestycje
bezpośrednie?
" Innymi słowy:
1. Lokalizacja: czemu dobra są produkowane w
dwóch różnych krajach zamiast tylko w jednym (a
następnie eksportowane do drugiego kraju)?
2. Internalizacja: jeśli już chcemy produkować
jakieś dobro w różnych miejscach, czemu robić to
w ramach jednej firmy, a nie niezależnie przez
różne firmy?
7-30
Teoria korporacji wielonarodowych
" Fakt podejmowania jednoczesnej produkcji w kilku
miejscach wynika zwykle z:
�% Umiejscowienia koniecznych czynników produkcji: np.
określone typy produkcji wymagają określonych czynników
produkcji znajdujących się w danym miejscu (np.
górnictwo)
�% Różnic w kosztach produkcji (produkcja względnie
pracointensywna realizowana jest w miejscach, gdzie
dostępny jest duży zasób siły roboczej)  montownia w
Chinach
�% Kosztów transportu i innych barier dla handlu  fabryka
Cersanitu w Rosji
7-31
Teoria korporacji wielonarodowych
" Internalizacja produkcji ma z kolei miejsce, kiedy
bardziej korzystne dla producenta jest prowadzenie
transakcji i produkcji w ramach jednej organizacji (a
nie osobnych organizacji). Czemu tak może się zdarzyć?
1. Transfery technologii: transfer technologii czy
wiedzy może być łatwiejszy w ramach jednej organizacji
�% Słabe (lub czasem nieistniejące) prawo patentowe i ochrony
własności intelektualnej
�% Wiedzę trudno spakować i sprzedać
7-32
Teoria korporacji wielonarodowych
2. Integracja pionowa polega na konsolidacji
różnych faz procesu produkcji:
�% Integracja pionowa polega na połączeniu firm,
które produkują dobra, z których jedne są
nakładem produkcji w wytwarzaniu innych
�% Takie rozwiązanie może być bardziej korzystne
niż korzystanie z osobnych firm
�% Np. stworzenie jednej firmy składającej się z
gospodarstw rolnych oraz młynów może być
bardziej wydajnie niż posiadanie młynów i
zakupywanie ziarna w zewnętrznych firmach
(choć niekoniecznie)
7-33
FDI w świecie
34
Kierunki przepływów
36
Geograficzna struktura inwestycji
bezpośrednich
y
ródło: UNCTAD 2010
37
FDI i firmy wielonarodowe
y
ródło: UNCTAD 2008, 2010
Napływ FDI do Polski
38
y
ródła napływu FDI do Polski
39
Podsumowanie
1. Prosty model międzynarodowej mobilności pracy
pokazuje, że pracownicy (kapitał) będą (będzie)
migrować do krajów charakteryzujących się wyższą
produktywnością pracy (kapitału) i wyższymi
płacami (stopami procentowymi)
�% Płace realne spadają na skutek imigracji
�% Płace realne rosną na skutek emigracji
" Ponieważ jednak kraje różnią się tym, jakie dobra
produkują, różnią się posiadaną technologią, a
nade wszystko ponieważ istnieją bariery dla
migracji , płace realne nie wyrównują się między
krajami
7-40
Podsumowanie
3. Międzynarodową działalność pożyczkową
możemy postrzegać jako handel
międzyokresowy, gdzie kraje dysponujące
zyskownymi okazjami inwestycyjnymi
pożyczają środki od tych, które takich okazji nie
mają, inwestują je i zwracają je w przyszłości, co
prowadzi do korzyści dla obu krajów
7-41
Podsumowanie
4. Firmy wielonarodowe podejmują zagraniczne
inwestycje bezpośrednie, gdyż :
�% ulokowanie produkcji za granicą może być bardziej
efektywne,
�% internalizacja przepływów technologicznych może
być bardziej efektywna
�% Integracja pionowa może być bardziej efektywna
7-42
Koniec wykładu 5
Dziękuję i zapraszam za tydzień J�