Wykład nr 9

1

ADMINISTRACJA

Wykład nr 9

Oddziaływanie materiałów budowlanych na

zdrowie.

MATERIAŁY BUDOWLANE

Wykład nr 9

2

Podstawowe wymagania dotyczące wyrobów budowlanych

Wykład nr 9

3

OBIEKT BUDOWLANY A ŚRODOWISKO NATURALNE

Działalność

budowlana nie powinna zakłócać

równowagi

przyrodniczej Ziemi, nie powinna prowadzić do degradacji
środowiska naturalnego, nie może wpływać niekorzystnie na
organizm ludzki, jego zdrowie — powinna być przyjazna dla
człowieka i jego otoczenia.

Każdy obiekt budowlany poprzez swoją bryłę, materiały i
konstrukcję wraz z całą infrastrukturą, stanowi potencjalne źródło
degradacji środowiska naturalnego — zarówno w okresie
wznoszenia i użytkowania obiektu, jak i jego rozbiórki.
Kształtowanie również środowiska wewnętrznego obiektu, co w
szczególności jest istotne dla budynków mieszkalnych, biurowych,
użyteczności publicznej, ma znaczący wpływ na zdrowie ich
użytkowników.

Wykład nr 9

4

OBIEKT BUDOWLANY A ŚRODOWISKO NATURALNE

Dotychczasowe podejście do wznoszenia obiektów budowlanych
jest w większości tradycyjne — uwaga budowniczych skupiona jest
głównie na zapewnieniu bezpieczeństwa ustrojów nośnych, przy
zaniedbywaniu często innych ważnych aspektów kształtowania
obiektu. Uwzględniane są

normowe wymagania cieplne,

przeciwpożarowe,

przeciwwilgotnościowe

i przeciwhałasowe,

podnoszona jest trwałość obiektów, ale zbyt mało uwagi poświęca
się problemom zdrowotności budynku, nie dostrzega się obiektów
budowlanych jako elementów ekosystemu. Zwrócenie uwagi na
działalność budowlaną wynika m.in. ze zużywania przez
budownictwo 30-40% wytwarzanej energii, znacznej części wody,
surowców naturalnych i syntetycznych. Budownictwo dostarcza
także około 25% wszystkich odpadów.

Wykład nr 9

5

OBIEKT BUDOWLANY A ŚRODOWISKO NATURALNE

Człowiek swą działalnością, przekształca środowisko niekorzystnie
dla swego zdrowia i bezpieczeństwa, naruszając naturalną
równowagę Ziemi. Wprowadza do ekosystemów przyrodniczych
dodatkowe materiały i energię, wytwarza duże ilości odpadów, a to
powoduje zakłócenia w przyrodniczym obiegu materiałów i
energii. Równowaga ekologiczna ulega naruszeniu, zwłaszcza na
obszarach uprzemysłowionych i wielkich miast. Traktowanie
środowiska jako źródła niezbędnych surowców prowadzi do
wyczerpywania się

naturalnych zasobów Ziemi oraz do

zanieczyszczenia środowiska w skali lokalnej, regionalnej i
globalnej, a nawet do zmian klimatycznych.

Wykład nr 9

6

OBIEKT BUDOWLANY A ŚRODOWISKO NATURALNE

W Polsce powstaje rocznie ponad 200 mln ton odpadów
przemysłowych, a na składowiskach znajduje się, według różnych
źródeł, od 2 do 4 mld ton odpadów, zajmujących przeszło 200 tys.
ha ziemi. W powstawaniu odpadów i zanieczyszczaniu środowiska
zarówno bezpośrednio, jak i pośrednio (zużywanie energii), swój
znaczący udział ma także budownictwo i przemysł materiałów
budowlanych. Jednocześnie jednak właśnie ten przemysł
zagospodarowuje znaczne ilości odpadów przemysłowych, stosując
je jako surowce i składniki do produkcji materiałów budowlanych.

Wykład nr 9

7

OBIEKT BUDOWLANY A ŚRODOWISKO NATURALNE

Towarzysząca rozwojowi światowej gospodarki dewastacja
środowiska naturalnego zmusza do poszukiwań rozważniejszego
zarządzania środowiskiem Ziemi i jej zasobami.

Zrównoważony rozwój gospodarki, mający zapewnić przyszłym
pokoleniom korzystanie z zasobów przyrody naszej planety należy
także odnieść do budownictwa i prowadzenia produkcji
budowlanej z punktu widzenia ochrony środowiska oraz jego
poszanowania. Dlatego dążąc do racjonalnych rozwiązań procesów
budowania i użytkowania budowli, analizuje się wpływ obiektu
budowlanego na środowisko, szuka się możliwości zmniejszenia
uciążliwości ekologicznej budowli (w tym zużycia nośników
energii, emisji zanieczyszczeń).

Wykład nr 9

8

OBIEKT BUDOWLANY A ŚRODOWISKO NATURALNE

Wpływ ten można rozpatrywać w trzech fazach cyklu istnienia
obiektu: jego wznoszenia, użytkowania i rozbiórki.

Faza wznoszenia obiektu — obejmuje właściwy proces budowania
obiektu, aż do jego zakończenia potwierdzonego odbiorem, a także
procesy pozyskiwania surowców, produkcję

i transport

potrzebnych materiałów budowlanych.

Faza użytkowania obiektu — obejmuje wszystkie działania
odbywające się w obiekcie w okresie pomiędzy zakończeniem
budowy a decyzją o jego likwidacji; w okresie tym obiekt jest
użytkowany stosownie do przeznaczenia (na ogół) i mogą być
prowadzone prace remontowe, modernizacyjne i inne zabiegi
eksploatacyjne.

Faza likwidacji obiektu — obejmuje prace związane z rozbiórką
obiektu, usunięciem, wykorzystaniem i składowaniem odpadów.

Wykład nr 9

9

OBIEKT BUDOWLANY A ŚRODOWISKO NATURALNE

Wszystkie trzy fazy cyklu istnienia budowli powodują zajęcie
powierzchni, zużycie surowców naturalnych, energii,
zanieczyszczenie powietrza, gleby, wody, hałas, powstanie
odpadów. Każdy budynek, osiedle obciąża środowisko. Obciążenie
środowiska przez budynek, powodujące degradację

tego

środowiska, można przedstawić jako wynik oddziaływania:

•czynników nazywanych wejściowymi, niezbędnych w
poszczególnych fazach obiektu, są to: nośniki energii, woda,
materiały budowlane, sprzęt techniczny, materiały pomocnicze,
teren,

•czynników nazywanych wyjściowymi, powstających we wszystkich
trzech fazach cyklu istnienia obiektu, jak: zanieczyszczenia
atmosfery, zanieczyszczenia wód i gruntów, odpady stałe, odpady
ciekłe (ścieki), hałas, wibracje, ciepło.

Wykład nr 9

10

OBIEKT BUDOWLANY A ŚRODOWISKO NATURALNE

Wykład nr 9

11

OBIEKT BUDOWLANY A ŚRODOWISKO NATURALNE

„Życie ekologiczne" materiałów budowlanych, jest to okres
istnienia materiału w powiązaniu z jego oddziaływaniem na
środowisko (w tym na zdrowie i życie człowieka). Można w nim
wyróżnić sześć etapów i związane z nimi niekorzystne skutki:

I etap — wydobycie lub pozyskanie surowców do wytwarzania
materiałów (kopalnie glin, rud metali, węgla, kamieniołomy, wyrąb
lasów) prowadzi do dewastacji terenów, zanieczyszczenia

atmosfery, wody, gleby produktami gazowymi, ciekłymi, stałymi.

II etap — przetwarzanie i produkcja materiałów budowlanych (w
zakładach przemysłu budowlanego, chemicznego,
metalurgicznego, drzewnego itp. oraz na budowie) prowadzi do
zanieczyszczenia atmosfery, wód, gleby, powstawania odpadów,
składowisk, wysypisk, i jest energochłonne.

Wykład nr 9

12

OBIEKT BUDOWLANY A ŚRODOWISKO NATURALNE

III etap — zastosowanie (wbudowanie) materiałów budowlanych
przy wznoszeniu obiektu i jego remontach — na placu budowy, w
zakładach pomocniczych powoduje hałas, wibracje, emisje
substancji toksycznych, zanieczyszczenie gleby, wód i atmosfery,
powstawanie odpadów stałych i ciekłych problem opakowań po
zużytych materiałach.

IV etap — użytkowanie materiałów w obiekcie (w czasie
eksploatacji obiektu) jest przyczyną szkodliwych oddziaływań
niektórych materiałów i rozwiązań materiałowo-konstrukcyjnych
obiektów na otoczenie i zdrowie użytkowników, zwłaszcza
wewnątrz obiektu —

emisja substancji toksycznych,

promieniotwórczość, elektrostatyczność, rozwój drobnoustrojów.

Wykład nr 9

13

OBIEKT BUDOWLANY A ŚRODOWISKO NATURALNE

V etap — nieprzydatność materiałów budowlanych w wyniku
zakończenia ich życia technicznego w obiekcie po jego likwidacji,
remoncie, modernizacji (materiały usunięte z obiektu — okres
poużytkowy materiałów) prowadź do ogólnego zanieczyszczenia i
niekiedy zatrucia środowiska, powstawanie składowisk i wysypisk
gruzu i odpadów porozbiórkowych.

VI etap - zagospodarowanie nieprzydatnych materiałów, części
obiektów, opakowań po materiałach itp. poprzez opracowanie
możliwości wtórnego ich wykorzystania prowadzi do działań
minimalizujących negatywne skutki składowania odpadów, jak
niezbędna obróbka i procesy przetwórcze, które te; stanowią
źródło niepożądanych wpływów na środowisko.

Wykład nr 9

14

MIKROŚRODOWISKO BUDYNKÓW

Człowiek większość

swego życia, około 80%, spędza w

pomieszczeniach zamkniętych, w budynkach — w mikrośrodowisku,
które jest w dużym stopniu kształtowane przez właściwości
zastosowanych materiałów budowlanych oraz przez rozwiązania
konstrukcyjne i funkcjonalne budynków. Zasadniczą funkcją mieszkań
jest zapewnienie człowiekowi optymalnych warunków dla jego
fizycznego i psychicznego rozwoju w każdym wieku oraz
sprzyjających warunków do pracy, wypoczynku, regeneracji sił. Do
warunków takich należy powietrze bogate w tlen, utrzymywane w
lekkim ruchu, bez przeciągów, odpowiednie dla organizmu przyjemne
ciepło, właściwa wilgotność, wyciszenie, odpowiednie oświetlenie.

Wykład nr 9

15

CZYNNIKI KSZTAŁTUJĄCE MIKROSRODOWISKO

POMIESZCZEŃ W BUDYNKACH

Terminem „mikrośrodowisko" lub „mikroklimat" budynków
określa się występujące wewnątrz pomieszczeń warunki fizyczne,
chemiczne, biologiczne i inne, będące wynikiem oddziaływania:

•zewnętrznych czynników atmosferycznych, jak wilgotność
powietrza i temperatura, wiatr, opady itp.,

•właściwości fizycznych i chemicznych użytych materiałów
budowlanych konstrukcyjnych i wykończeniowych, relacji
wynikających z lokalizacji obiektu, architektury budynku, jego
otoczenia,

•zastosowanych rozwiązań technicznych i funkcjonalnych w
budynku i jego otoczeniu, jak m.in. wielkość pomieszczeń, system
ogrzewania, wentylacja, klimatyzacja, liczba użytkowników w
odniesieniu do powierzchni i kubatury.

Wykład nr 9

16

CZYNNIKI KSZTAŁTUJĄCE MIKROSRODOWISKO

POMIESZCZEŃ W BUDYNKACH

Czynniki kształtujące mikrośrodowisko pomieszczeń budynków
przeznaczonych na pobyt i mieszkanie ludzi ściśle związane z
oddziaływaniem materiałów budowlanych oraz konstrukcji
budynków można podzielić na cztery grupy:

Wykład nr 9

17

MIKROSRODOWISKO POMIESZCZEŃ W BUDYNKACH

1) czynniki natury fizycznej

— temperatura powietrza w mieszkaniu, rodzaj źródeł ciepła,

— względna wilgotność powietrza w mieszkaniu,

— ruch i intensywność wymiany powietrza,

— temperatura i wilgotność przegród ograniczających pomieszczenia,

— przewodność cieplna przegród zewnętrznych i wewnętrznych budynku,

— ciśnienie atmosferyczne powietrza,

— zawartość pyłów i aerozoli w powietrzu,

—

intensywność światła i składniki promieniowania, np. promieniowanie

podczerwone, ultrafioletowe, oświetlenie sztuczne,

— pola elektryczne i elektromagnetyczne, ładunki elektrostatyczne,

— promieniowanie radioaktywne materiałów budowlanych,

— poziom hałasu — intensywność, wibracje (tzw. klimat akustyczny),

Wykład nr 9

18

MIKROSRODOWISKO POMIESZCZEŃ W BUDYNKACH

2) czynniki natury chemicznej

—

skład chemiczny powietrza, ze specjalnym uwzględnieniem

substancji toksycznych,

— skład chemiczny aerozoli i pyłów w powietrzu,

—

skład chemiczny warstw przypowierzchniowych przegród

(materiałów wykończeniowych),

3) czynniki natury biologicznej

—

obecność mikroflory w powietrzu i na powierzchniach

przegród budowlanych,

— obecność i warunki rozwoju wirusów w pomieszczeniu,

— warunki sprzyjające rozwojowi grzybów, pleśni i insektów w
pomieszczeniu,

Wykład nr 9

19

MIKROSRODOWISKO POMIESZCZEŃ W BUDYNKACH

4) czynniki kulturowe i psychologiczne, wpływające na
samopoczucie i komfort odczuwany przez użytkownika

—

funkcjonalność budynku, mieszkania i jego poszczególnych

pomieszczeń,

— bezpieczeństwo,

— wykończenie, wyposażenie, łatwość konserwacji,

— wrażenia estetyczne, psychologia barw.

Wykład nr 9

20

WARUNKI CIEPLNO - WILGOTNOŚCIOWE

Oddziaływania cieplno-wilgotnościowe należą do natychmiast
odczuwanych przez człowieka, ponieważ organizm ludzki na
bodźce cieplne reaguje bardzo szybko. Komfort termiczny,
pojmowany jako utrzymanie odpowiedniej dla ciała ludzkiego
temperatury wnętrza budynku (pomieszczenia) charakteryzuje
temperatura, określana z uwzględnieniem funkcji pomieszczeń, w
granicach od 18 do 22°C. Wszystkie reakcje związane z
odczuwaniem temperatury mogą być potęgowane wilgotnością
powietrza, ponieważ nadmierne przegrzanie lub oziębienie przy
podwyższonej wilgotności wywiera ujemny wpływ na błony
śluzowe, powodując obniżenie odporności organizmu na
zakażenia. Jako optymalną dla organizmu człowieka przyjmuje się
wilgotność od 40 do 60%.

Wykład nr 9

21

WARUNKI CIEPLNO - WILGOTNOŚCIOWE

1. Na temperaturę powietrza w pomieszczeniu i temperaturę
powierzchni przegród wpływają: materiały i konstrukcje
przegród, wielkość przeszklonych powierzchni okiennych, system
ogrzewania, usytuowanie urządzeń grzejnych, usytuowanie
pomieszczeń w stosunku do stron świata — przy czym wszystko
odpowiednio do wielkości pomieszczeń.

Wykład nr 9

22

WARUNKI CIEPLNO - WILGOTNOŚCIOWE

2. Na wilgotność powietrza i przegród w pomieszczeniu
wpływają: materiały i rozwiązania materiałowo-konstrukcyjne,
system ogrzewania i wentylacji, a także sposób użytkowania
pomieszczeń; na poziom wilgotności w pomieszczeniu duży wpływ
mają

właściwości sorpcyjne materiałów i elementów

ograniczających dane pomieszczenie, z tego względu przy doborze
materiałów ważne są takie ich cechy, jak nasiąkliwość, podciąganie
kapilarne, sorpcyjność; właściwa wilgotność względna powietrza w
pomieszczeniu zależy w dużej mierze od cech fizycznych warstwy
wykończeniowej przegród; istotne zalety w tym zakresie wykazują
tynki gipsowe, regulujące poziom wilgotności względnej powietrza
— pochłaniają one nadmiar wilgoci, a przy spadku wilgotności
powietrza oddają ją otoczeniu.

Wykład nr 9

23

WARUNKI CIEPLNO - WILGOTNOŚCIOWE

Ważnym czynnikiem dla kształtowania mikroklimatu pomieszczeń
w budynkach jest ruch powietrza, zależny bezpośrednio od różnicy
ciśnień, a pośrednio od temperatury. Odczucia związane z tym
oddziaływaniem mogą być subiektywne i zależą od aktualnego
samopoczucia człowieka oraz od temperatury i aktywności
(rodzaju wykonywanej pracy). Według zaleceń polskich prędkość
powietrza w pomieszczeniach powinna wynosić poniżej 0,15 m/s.

Wykład nr 9

24

ZDROWOTNE ODDZIAŁYWANIE MATERIAŁÓW BUDOWLANYCH

A. Właściwości cieplne — zapewniające utrzymanie optymalnych
warunków cieplnych w pomieszczeniach, tj. niski współczynnik
przewodności cieplnej materiałów, niski współczynnik przenikania
ciepła przez przegrody budowlane, związana z tym duża
stateczność cieplna.

B. Właściwości sorpcyjne — a więc małe podciąganie kapilarne,
mała nasiąkliwość, brak kondensacji pary wodnej, odpowiedni
opór dyfuzyjny (właściwości te rzutują na zawartość pary wodnej
w powietrzu pomieszczenia; istotne są tu przyjęte rozwiązania
materiałowo-konstrukcyjne przegród budowlanych, np. materiały
warstw wykończeniowych).

C. Właściwości akustyczne — określone wysokim współczyn-
nikiem pochłaniania dźwięków, zapewniające odpowiedni komfort
akustyczny.

Wykład nr 9

25

ZDROWOTNE ODDZIAŁYWANIE MATERIAŁÓW BUDOWLANYCH

Rozwiązania konstrukcyjno-materiałowe budynków powinny
zapewniać szczelność elementów ich obudowy, co nie tylko chroni
przed wzmożonymi opadami atmosferycznymi, ale łagodzi
uderzenia wiatru i powodowane nimi skoki ciśnienia. Wymaga to
stosowania w ścianach zewnętrznych materiałów stosunkowo
szczelnych, mało nasiąkliwych, o małym podciąganiu kapilarnym,
przy zachowaniu dobrej izolacyjności cieplnej, ponieważ
zawilgocenie ścian, jak wiadomo, pogarsza znacznie warunki
cieplne pomieszczeń.

Wykład nr 9

26

ZDROWOTNE ODDZIAŁYWANIE MATERIAŁÓW BUDOWLANYCH

Zdefiniowane zostały cztery podstawowe grupy oddziaływań na
zdrowie mieszkańca:

a) zagrożenia zdrowia przez zjawiska radiacyjne,

b) zagrożenia zdrowia przez zjawiska elektrostatyczne,

c) zagrożenia zdrowia przez toksyczne substancje chemiczne,

d) zagrożenia zdrowia przez czynniki biologiczne w postaci np.
drobnoustrojów i grzybów rozwijających się na i w materiałach
budowlanych.

Wykład nr 9

27

ZDROWOTNE ODDZIAŁYWANIE MATERIAŁÓW BUDOWLANYCH

Materiały pochodzenia mineralnego — kamień budowlany,
ceramika budowlana, szkło budowlane i jego pochodne, materiały
wiążące mineralne (cementy, gips, wapno), kruszywa naturalne i
większość

kruszyw sztucznych, betony cementowe, wełna

mineralna itp. Materiały tej grupy nie budzą na ogół większych
zastrzeżeń w zakresie szkodliwego oddziaływania zdrowotnego, ale
ze względu na możliwość występowania w niektórych z nich
naturalnych pierwiastków promieniotwórczych (np. granity, gliny)
są obecnie objęte obowiązkiem badań kontrolnych.

Wykład nr 9

28

ZDROWOTNE ODDZIAŁYWANIE MATERIAŁÓW BUDOWLANYCH

Zagrożenie dla zdrowia ludzkiego może pojawić się wówczas, gdy
materiały tej grupy wytwarzane są z udziałem odpadów
przemysłowych, mogących zawierać składniki szkodliwe, jak
metale ciężkie albo naturalne pierwiastki promieniotwórcze.
Dotyczy to niektórych popiołów lotnych, fosfogipsów, żużli
paleniskowych. Z tego powodu dla odpadów przemysłowych
wykorzystywanych w budownictwie, zwłaszcza mieszkaniowym,
wymagane są badania promieniotwórczości naturalnej.

Wykład nr 9

29

ZDROWOTNE ODDZIAŁYWANIE MATERIAŁÓW BUDOWLANYCH

Wykład nr 9

30

ZDROWOTNE ODDZIAŁYWANIE MATERIAŁÓW BUDOWLANYCH

B. Materiały organiczne naturalne i pochodne — drewno i
drewnopochodne. Drewno spełnia wymagania w zakresie
zdrowotności. Jedynie w niekorzystnych warunkach zwiększonej
wilgotności jest podatne na rozwój szkodliwych dla zdrowia
mikroorganizmów. Zastrzeżenia i obawy mogą budzić przede
wszystkim preparaty impregnacyjne oraz żywice syntetyczne
stosowane jako lepiszcze do wyrobów drewnopochodnych, do
wykańczania ich powierzchni, z uwagi na możliwość emisji
substancji szkodliwych.

Wykład nr 9

31

ZDROWOTNE ODDZIAŁYWANIE MATERIAŁÓW BUDOWLANYCH

C. Materiały pochodzenia organicznego — o dużym stopniu
przetworzenia, do których należą materiały bitumiczne oraz
tworzywa sztuczne. Zwłaszcza te ostatnie, obejmujące wyroby
gotowe do wbudowania, a także syntetyczne kleje, kity,
materiały malarskie itp. sprawiają duży problem z punktu
widzenia zdrowotności — wiele tworzyw sztucznych, zwłaszcza
syntetyczne kleje i farby, a także materiały bitumiczne, wydzielają
różne lotne substancje organiczne o działaniu toksycznym.
Większość tworzyw sztucznych jest podatna na elektryzację, która
powoduje wzrost dodatniej jonizacji powietrza i niekorzystne
elektryzowanie się powierzchni. Niektóre materiały tej grupy mogą
być bioaktywne.

Wykład nr 9

32

ZDROWOTNE ODDZIAŁYWANIE MATERIAŁÓW BUDOWLANYCH

D. Materiały metaliczne — wyroby ze stali, żeliwa i staliwa oraz
metali nieżelaznych (aluminium, miedź, cynk, ołów) i ich stopów
(konstrukcyjne, instalacyjne, wykończeniowe itp.). Grupa ta nie
jest rozpatrywana jako wykazująca szkodliwe oddziaływania na
zdrowie, chociaż

wiadomo, że metale zakłócają

pola

elektromagnetyczne.

Mając na względzie odpowiednie właściwości materiałów, nie
zagrażające zdrowiu ich użytkowników, należy pamiętać o tym, że
nawet dobry pod tym względem materiał, zastosowany do
niewłaściwego rozwiązania konstrukcyjnego po pewnym okresie
może oddziaływać szkodliwie na zdrowie człowieka.

Wykład nr 9

33

PROMIENIOWANIE RADIOAKTYWNE

Zagrożenie zdrowia człowieka przez promieniowanie jonizujące
może wystąpić, gdy materiały stosowane do wykonywania budowli
zawierają naturalne pierwiastki promieniotwórcze emitujące
promieniowanie alfa, beta lub gamma, o wielkości dawki
przekraczającej wielkość dawki pochodzącej od tła naturalnego.

Krajowe wyroby budowlane dzieli się na trzy grupy, w zależności
od ilości zawartych w nich pierwiastków promieniotwórczych:

1. materiały niskoaktywne, o niskiej zawartości pierwiastków
promieniotwórczych (f

1

mniejszy od 35% wartości granicznej

podanej w Instrukcji ITB nr 234/95): beton komórkowy w
technologii piaskowej, wyroby wapienno-piaskowe, gipsowe,
wapienne, beton zwykły.

Wykład nr 9

34

PROMIENIOWANIE RADIOAKTYWNE

Wykład nr 9

35

PROMIENIOWANIE RADIOAKTYWNE

2. Materiały średnioaktywne, o średniej zawartości pierwiastków
promieniotwórczych (f

1

mniejszy od 60% wartości granicznej wg

Instrukcji 234/95): np. wyroby z betonów lekkich zawierające
kruszywo spiekane typu keramzyt.

Wykład nr 9

36

PROMIENIOWANIE RADIOAKTYWNE

Wykład nr 9

37

PROMIENIOWANIE RADIOAKTYWNE

3. Wyroby o podwyższonej aktywności, o większej zawartości
pierwiastków promieniotwórczych: wyroby ceramiczne (cegły
zwykłe), wyroby źużlobetonowe, beton komórkowy wykonywany w
technologii popiołowej; według badań ITB cegła ceramiczna i
żużlobeton mają podobne średnie wartości współczynnika f

1

= 0,55

oraz f

2

odpowiednio 56 i 69 Bq/kg.

Wykład nr 9

38

ZJAWISKA ELEKTROSTATYCZNE

Szczególnym źródłem energii elektrostatycznej w budynkach są
często dziś stosowane wyroby budowlane z tworzyw sztucznych.
Mechanizm polega na przechodzeniu ładunku elektrycznego z
powierzchni o większej przenikalności elektrycznej na
powierzchnię o mniejszej przenikalności.

Rodzaj zagrożeń dla zdrowia:

a) niebezpieczeństwo wywołania iskry inicjującej pożary i wybuchy, np. przy
ulatnianiu się gazu, obecności w powietrzu par łatwo lotnych rozpuszczalników.

b) uciążliwe rażenie prądem wyładowań elektrostatycznych przy poruszaniu się
po mieszkaniu,

c) narażenie mieszkańców na działanie silnych pól elektrostatycznych w
otoczeniu naelektryzowanych przedmiotów, na oddziaływanie zjonizowanego
powietrza i naładowanych elektrycznie cząstek pyłów obecnych w
pomieszczeniach, niekorzystnie wpływających na organizm ludzki.

Wykład nr 9

39

ZJAWISKA ELEKTROSTATYCZNE

Ogólnie stan naelektryzowania powierzchni przegród
budowlanych w przypadku stosowania materiałów sprzyjających
gromadzeniu się ładunków elektrycznych (tworzywa sztuczne)
może oddziaływać jako dodatkowy bodziec fizjologiczny na zmianę
mikroklimatu pomieszczeń mieszkalnych. Zjawisko to nie
występowało w budownictwie tradycyjnym.

W celu

wyeliminowania, a przynajmniej znacznego ograniczenia, zagrożeń
wskutek gromadzenia się ładunków elektryczności statycznej,
należy zmniejszać wielkość potencjału powstającego głównie na
powierzchni tworzyw sztucznych. Duży wpływ na zjawiska
elektrostatyczne ma również wilgotność pomieszczenia.

Wykład nr 9

40

SUBSTANCJE C0HEMICZNE

Zanieczyszczeniami chemicznymi powietrza wewnątrz budynków
są gazy, pary i pyły pochodzące z różnych źródeł, w tym z
materiałów budowlanych. Doraźne działanie toksyczne
uwalnianych substancji chemicznych występuje wtedy, gdy
zawartość ich w powietrzu przekracza stężenia szkodliwe dla
zdrowia. Przy zanieczyszczeniach poniżej granicy bezpośredniego
zagrożenia, substancje toksyczne mogą kumulować się w
organizmie i powodować choroby bezpośrednio zagrażające
zdrowiu.

Wykład nr 9

41

SUBSTANCJE CHEMICZNE

Na stężenie lotnych substancji chemicznych w powietrzu
pomieszczeń, a pochodzących z materiałów budowlanych wpływa:

■ ilość materiału i powierzchnia jego kontaktu z otoczeniem,

■ stężenie substancji lotnej w materiale,

■ temperatura pomieszczenia,

■ wilgotność i intensywność wentylacji w pomieszczeniu,

■ data produkcji materiału,

■ liczba mieszkańców, ich aktywność, działalność i tryb życia.

Wykład nr 9

42

SUBSTANCJE CHEMICZNE

Materiałami budowlanych emitującymi substancje toksyczne
są przede wszystkim:

■ tworzywa sztuczne wraz z dużą grupą syntetycznych wyrobów
malarskich, klejów, kitów,

■ materiały bitumiczne,

■ materiały drewnopochodne,

■ środki impregnacyjne do drewna,

■ materiały do izolacji cieplnych (często też tworzywa sztuczne, o
budowie komórkowej).

Wykład nr 9

43

SUBSTANCJE CHEMICZNE

Materiałami budowlanych emitującymi substancje toksyczne
są przede wszystkim:

■ tworzywa sztuczne wraz z dużą grupą syntetycznych wyrobów
malarskich, klejów, kitów,

■ materiały bitumiczne,

■ materiały drewnopochodne,

■ środki impregnacyjne do drewna,

■ materiały do izolacji cieplnych (często też tworzywa sztuczne, o
budowie komórkowej).

Zabezpieczenie to: sezonowanie (okres karencji), przyspieszony
proces starzenia.

Wykład nr 9

44

KOROZJA BIOLOGICZNA

Główne grupy czynników biologicznych wywołujących biokorozję
materiałów budowlanych i niekorzystne oddziaływanie na zdrowie
człowieka to: grzyby, pleśnie, bakterie i owady.

Grzyby domowe rozwijają się głównie na drewnie i materiałach
pochodzenia roślinnego.

Pleśnie stanowią rodzaj grzybów o skromnych wymaganiach
żywieniowych, z wyjątkiem wilgotności.

Bakterie są czynnikiem infekującym, zwłaszcza budowlane
materiały wykończeniowe (farby) oraz izolacje.

Wykład nr 9

45

KOROZJA BIOLOGICZNA

Przeciwdziałanie to:

a) stosowanie prawidłowych rozwiązań

materiałowo-

konstrukcyjnych przegród budynku,

b) prawidłowe wykonawstwo z przestrzeganiem wymaganych
parametrów technologicznych, zapewniające odpowiednie warunki
cieplno-wilgotnościowe, uniemożliwiające powstanie zagrzybienia
budynków,

c) stosowanie materiałów budowlanych odpornych lub właściwie
uodpornionych na zagrzybienie i inne formy degradacji
biologicznej.

Obok rozwiązań budowlanych działaniem zapobiegawczym jest
stosowanie preparatów

bioochronnych

do zabezpieczania

materiałów budowlanych. Postępowanie takie powinno być
traktowane jako środek tymczasowy.

Wykład nr 9

46

PODSUMOWANIE

Wyodrębnionych zostało kilka zespołów klinicznych związanych z
odpowiedzią biologiczną organizmu na warunki mikrośrodowiska
wewnątrz budynków. Są to występujące w obecnym budownictwie:

1. Zespół niezdrowego budynku określany SBS (ang. sick building
syndrome), czy też inaczej — syndrom chorego domu, stanowiący
zespół objawów i dolegliwości użytkowników danych pomieszczeń,
ustępujący po ich opuszczeniu (np. doświadczany w miejscach
pracy, ale znikający wieczorami i w czasie weekendów); objawami
są m.in. zmęczenie, nudności, bóle głowy, drażliwość, ospałość,
zaburzenia pamięci, duszności, zatkany lub cieknący nos, suche
gardło, cieknące i swędzące oczy, ucisk w płucach, napady kaszlu.
Ogólna natura SBS wskazuje, że objawy SBS mogą znaleźć się w
każdym budynku.

Wykład nr 9

47

PODSUMOWANIE

2. Wieloczynnikowa nadwrażliwość chemiczna — MSC (ang.
multiple chemical sensitivity) stanowi zespół objawów wywołany
ekspozycją na powszechne zanieczyszczenia środowiska, przy
niskich poziomach narażenia. Symptomami mogą być: bóle i
zawroty głowy, depresja, dezorientacja, drażliwość, zaburzenia
emocjonalne i pamięci, koordynacji ruchów, zaburzenia widzenia,
nadwrażliwość na przykre zapachy, bóle i skurcze stawów i mięśni,
objawy astmy, zaburzenia pracy serca, układu pokarmowego,
oddechowego. Przyczynami mogą być: pole elektromagnetyczne,
zanieczyszczenia chemiczne, żywienie.

Wykład nr 9

48

PODSUMOWANIE

3. Zespół przewlekłego zmęczenia — CFS (ang. chronic fatigue
syndrome) — jest to zespół objawów związany przypuszczalnie z
obniżeniem odporności lub nadmierną wrażliwością na czynniki
środowiska. Objawami są: utrzymujący się przez długi okres stan
grypopodobny (gorączka, nieżyt suchy gardła, bóle mięśniowe i
stawów), trwałe zmęczenie, osłabienie pamięci, fobie, drażliwość,
depresja itp.

W Polsce bardzo istotne było wprowadzenie obligatoryjnych
badań higienicznych materiałów — w zakresie radioaktywności i
zawartości emisji substancji toksycznych. Bardziej rygorystyczne
powinny być wytyczne i instrukcje dla projektantów oraz
wykonawców z punktu widzenia zdrowotności rozwiązań
materiałowo-konstrukcyjnych. Duża uwaga powinna być
zwrócona na materiały wykończeniowe.

Wykład nr 9

49

ADMINISTRACJA

MATERIAŁY BUDOWLANE

Wykład nr 9

Dziękuję za uwagę.

Do zobaczenia na kolokwium.

KONIEC