1

GOSPODARKA    WĘGLOWODANOWA

X

X

GOSPODARKA    WĘGLOWODANOWA

HORMONALNA KONTROLA GOSPODARKI WĘGLOWODANOWEJ

Insulina – hormon wydzielany pulsacyjnie z trzustki.Poziom glukozy reguluje
wydzielanie  insuliny  na  zasadzie  ujemnego  sprzężenia  zwrotnego

Insulina stymuluje :

- syntezę glikogenu  w  wątrobie

•– syntezę glikogenu  w  mięśniach

•– syntezę białka  (hamuje  neoglikogenezę)

Insulina hamuje – lipolizę  (obniża  poziom  Ac-CoA)

–

glikogenolizę

–

ketogenezę

-

Glukagon – antagonista

- adrenalina – powoduje  hiperglikemię

GRUPA  ZABURZEŃ  METABOLICZNYCH  O  MNOGIEJ  ETIOLOGII  

CECHUJĄCYCH  SIĘ  PRZEWLEKŁĄ  HIPERGLIKEMIĄ ORAZ

ZABURZENIAMI  W  METABOLIZMIE  WĘGLOWODANÓW,  

TŁUSZCZÓW  I  BIAŁEK  W  NASTĘPSTWIE  NIEPRAWIDŁOWEGO    

WYDZIELANIA  I/LUB  DZIAŁANIA  INSULINY.

WHO, 2000

CUKRZYCA

(DIABETES MELLITUS)

GOSPODARKA    WĘGLOWODANOWA

Endopeptydaza 1 endopeptydaza 2

Insulina

Peptyd c

Insulina i peptyd C oznaczany ELISA / immunochemiluminiscencja

GOSPODARKA    WĘGLOWODANOWA

Pulsacyjne wydzielanie insuliny wyliczone z pomiaru peptydu C we krwi

obwodowej  osoby  zdrowej  i  chorej  na  cukrzycę  typu  2

0

typu 2

GOSPODARKA    WĘGLOWODANOWA

Kryteria rozpoznania cukrzycy:

1.  Wielomocz,  wzmożone  pragnienie,  utrata  masy  ciała,  osłabienie,  ropne  zmiany  

skórne

2. przygodny wynik glukozy > 200 mg/dl = 11 mmol (dowolna pora dnia,

niezależnie  od  spożytego  posiłku)  

3. Poziom glikemii na czczo > 126 mg/dl = 7,0 mmol (osocze/surowica) –

oznaczone dwukrotnie

Poziom glikemii na czczo 100 – 125  mg/dl  glukozy  =  nieprawidłowa  

glikemia na czczo

4. Poziom glikemii w 2 godz. po Doustny Test Tolerancji Glukozy [DTTG]

> 200 mg/dl = 11 mmol (osocze)

>  220  mg/dl  =  12,2  mmol  (krew  pełna)

Zalecenia:  Diabetologia  kliniczna  i  doświadczalna,  9  supl  A  (2009)

2

GOSPODARKA    WĘGLOWODANOWA

CUKRZYCA

Insulinozależna  – IDDM (typ I )

Insulinoniezależna  – NIDDM (typ II )
Cukrzyca  ciężarnych  – GDM (GDM 1 i GDM 2)

Najnowszy  podział:

normoglikemia: od 65 mg glukozy/dl = 3.5 mmol/l

do 99 mg glukozy/dl = 5.5 mmol/l

> (osocze  /  surowica  krwi  żylnej)

upośledzona  tolerancja:

100-125 mg glukozy/dl = 6.0 – 7,0  mmol/l  (pełna  

krew/osocze)

-cukrzyca: > 200 mg glukozy/dl [11,1 mmol/l] przygodna

>  126  mg  glukozy/dl  =  7,0  mmol/l  (pełna  krew/osocze)

dwukrotnie na czczo

> 200 mg glukozy/dl [11,1 mmol/l] po 120 min DTTG

GOSPODARKA    WĘGLOWODANOWA

Krew  pełna  (włośniczkowa  lub  żylna)  – 55 – 100 mg/dl (3,1-5,6 mmol/l)
Surowica / osocze - 70 – 115 mg/dl (3,6-6,4 mmol/l)
Ogólnie:  surowica  /  osocze  – stężenie  glukozy  wyższe  10-15%  niż  w  krwi  pełnej.
Krew  włośniczkowa  arterializowana:  po  posiłku  stężenie  glukozy  do  20%  wyższe  niż  

w  krwi  żylnej  (różnica  tętniczo-żylna)

Wskazania do wykonania krzywej cukrowej:

zagrożenie  cukrzycą  podczas  ciąży  (próba  24-28  tyg.  Ciąży)

wynik  oznaczania  glukozy  wskazujący  na  upośledzoną  tolerancję  glukozy

Diagnoza  pacjentów  z  nefropatią,  neuropatią,  retinopatią,,  niewyjaśnionymi  

„skokami”  stężenia  glukozy  >  140  mg/dl

Wykonanie krzywej cukrowej:

1. Pobranie krwi do oznaczenia glukozy

2. Podanie pacjentowi 75 g glukozy rozpuszczonej w 200 ml wody

3. Pobranie krwi na oznaczenie glukozy po 120 min.

4.  Podczas  ciąży  pacjentce  podaje  się  50  g  glukozy.

GOSPODARKA    WĘGLOWODANOWA

GOSPODARKA    WĘGLOWODANOWA

Diagnoza cukrzycy:

Przedkliniczna

poziom p-ciał  anty-komórki  beta  (islet-cells- ICA)

(grupa hetoregennych

przeciwciał  – 80%  w  momencie  pojawienia  się  objawów  klinicznych)

Poziom p-ciał  anty-insulinowych (insulinoma )

Poziom p-ciał  anty  dekarboksylazie  glutaminowej  (GADA)

Poziom p-ciał  anty- fosfatazie fosfotyrozyny (IA2)

Markery genetyczne (HLA)

Monitorowanie  wydzielania  insuliny  (pulsacyjne,  w  stanie  głodu,  po  

obciążeniu  glukozą)

Kliniczna

poziom glukozy

doustny test tolerancji glukozy DTTG

ciała  ketonowe  w  moczu

poziom insuliny, proinsuliny, C peptydu, glukagonu

albuminuria

GOSPODARKA    WĘGLOWODANOWA

Diagnoza cukrzycy:

Podczas leczenia cukrzycy- faza ostra:

Poziom glukozy – krew i mocz

Ciała  ketonowe  – krew i mocz

RKZ – pH,  wodorowęglany

Mleczany

Potas,  sód,  fosforany,  osmolalność  osocza

Podczas leczenia cukrzycy – faza  przewlekła

Poziom glukozy – krew i mocz

Poziom  białek  glikowanych  Hb  A1c,  glikowana  Alb  (fruktozamina)

Poziom  białkomoczu

Poziom albuminurii

Wskaźniki  funkcji  nerki  (kreatynina,  klirans,  mocznik)

Wskaźniki  zagrożenia  arteriosklerozą  – cholesterol (T, HDL, LDL)

trójglicerydy

GLUKOZA - OKSYDAZOWA

oksydaza D – glukozy /GOD/

• β-D-glukoza + O2 + H2O D-kwas glukonowy + H

2

O

2

• 2H

2

O

2

+ 4-aminoantypiryna + 1,7-dihydroksynaftalen

POX
• ────>  czerwony  barwnik

• Intensywność  powstałej  barwy  jest  proporcjonalna  do  stężenia  glukozy  w  

próbce

• Stężenie  glukozy  odczytywane  jest  z  krzywej  wzorcowej
• Oznaczenie  może  być  wykonywane  w  surowicy,  osoczu,  moczu,  płynie  

mózgowo  rdzeniowym

• Jako  antykoagulantu  do  uzyskania  osocza  można  użyć  heparynę,  fluorek  

sodu, szczawian potasu i EDTA

GOSPODARKA    WĘGLOWODANOWA

3

GLUKOZA - HEKSOKONAZOWA

heksokinaza

• D-Glukoza + ATP D-glukozo-6-fosforan + ADP

dehydrogenaza 6-fosfoglukozy

• D-Glukozo-6-fosforan + NAD

+

• D-6-fosfoglukonolakton + NADH + H

+

• Stężenie  zredukowanej  formy  NADH  jest  wprost  proporcjonalne  do  

stężenie  glukozy

• Wytwarzanie zredukowanej postaci NADH prowadzi do wzrostu

absorbancji  światła  o  długości  340  nm,  co  jest  mierzone  z  użyciem  techniki  
spektrofotometrycznej

• Odczyt  stężenia  glukozy  dokonywany  jest  z  krzywej  wzorcowej

GOSPODARKA    WĘGLOWODANOWA

GOSPODARKA    WĘGLOWODANOWA

Albuminuria:

mocz

mocz dobowy

[µg/mg kreatyniny]

Normoalbuminuria

< 30

< 20

Albuminuria

30 – 299

20 – 200

Jawny  białkomocz

> 300

> 200

Oznaczanie – testy paskowe – metoda immunochemiczna

GOSPODARKA    WĘGLOWODANOWA

Norma = 4.0 – 6.0 % HbA

1c

Dobrze  wyrównana  cukrzyca  =  [7.0/DM  1],  [6.5/DM  2]    =  %  HbA

1c

Cukrzyca typu I = 6.5 % HbA

1c

Cukrzyca  ciężarnych  =  6.1  HbA

1c

Niewyrównana  cukrzyca  =    >  12  %  HbA

1c

GOSPODARKA    WĘGLOWODANOWA

Test  na  fruktozaminę:
Nieezymatyczna  reakcja  albuminy  (IgG)  z  glukozą  – glikowana Alb
Okres  półtrwania  – 2-3 tygodni

GOSPODARKA    WĘGLOWODANOWA

GOSPODARKA    WĘGLOWODANOWA

Samokontrola: glukometry: testy paskowe (do 20% wz)

Oznaczenie  oparte  na  pomiarze  w  krwi  pełnej  włośniczkowej:

różnica  w  składzie  krwi  żylnej  i  włościczkowej

niewłaściwe  pobieranie  krwi

nie  występuje  okres  12-16 godzin diety

Celem  jest  określenie  ilości  insuliny  niezbędnej  dla  korekty  cukrzycy

Pomiar  ciał  ketonowych:

aceton 2%

Kwas Acetooctowy 20%

Kwas beta-Hydroksymasłowy  – 78%  (  w  ciężkiej  cukrzycy  8:1)

Żadna  z  używanych  powszechnie  metod  nie  oznacza  ilościowo  wszystkich  trzech  

pochodnych ketonowych:

test  Gerharda  z  chlorkiem  żelazowym  reaguje  z  kwasem  acetooctowym

test z nitropursydkiem jest 10X czulszy w stosunku do kwasu acetooctowego ale nie

reaguje z kwasem beta-hydroksymasłowym

Paradoks:  w  cięzkiej  cukrzycy  jest  słabo  pozytywna  reakcja    bo  dominuje  kwas  beta-

hydroksymasłowy,  terapia  powoduje  że  rośnie  %  kwasu  acetooctowego  i  wynik  

reakcji  na  ciała  ketonowe  skazuje  że  ilość  tych  ciał  rośnie.

4

GOSPODARKA    WĘGLOWODANOWA

Powikłania  cukrzycowe:

Nefropatia  cukrzycowa  (stwardnienie  kłębuszków  nerkowych)

Retinopatia cukrzycowa

Neuropatia cukrzycowa

Kardioamiopatia cukrzycowa

Zaburzenia  układu  oddechowego

Zmiany  stawów  i  kości

Stopa cukrzycowa

Zmiany  skórne  w  przebiegu  cukrzycy

Zaburzenia  układu  krzepnięcia

Zaburzenia gospodarki lipidowej podczas cukrzycy

Miażdżyca  (mikroangiopatia  i  makroangiopatia)

Nadciśnienie  tętnicze

Cukrzyca typu I:

Celiakia, choroby tarczycy, zaburzenia wzrostu

GOSPODARKA    WĘGLOWODANOWA

ROZWÓJ  CUKRZYCY  - POWIKŁANIA

1. Śpiączki  cukrzycowe

-

ketokwasicza - w  cukrzycy  typu  l,  może  być  pierwszym

objawem gdy zapotrzebowanie energetyczne pokrywane jest

przez  lipilizę  a  z  nadmiaru  acetylo  - Co  A  powstają  „ciała

ketonowe„

hiperosmolarna - w cukrzycy typu II - wysokie  stężenie

glukozy  w  tkankach  i  łożysku  naczyniowym  powoduje

odwodnienie  tkanek  poprzez  utratę  wody.

Mleczanowa jako  powikłanie  leczenia  np.  biguanidami

Hypoglikemia - przedawkowanie insuliny w cukrzycy typu l

Nefropatia  cukrzycowa  i  inne  powikłania

Hiperlipidemia - późne  następstwa  przewlekłej  cukrzycy

GOSPODARKA    WĘGLOWODANOWA

GOSPODARKA    WĘGLOWODANOWA

GOSPODARKA    WĘGLOWODANOWA

cukrzyca

Cukrzyca
ciężarnych

GOSPODARKA    WĘGLOWODANOWA

Cukrzyca
ciężarnych

Cukrzyca
ciężarnych

5

GOSPODARKA    WĘGLOWODANOWA

HYPOGLIKEMIA

dorosłych

polekowa  (nadmierne  dawki  insuliny,  innych  leków)

toksyczna (alkohol)

zaburzenia  funkcji  wątroby

niedobory hormonalne (GH, kortyzol)

nowotwory trzustki (insulinoma)

inne nowotwory (ektopowa insulina)

Ogólne  zakażenie  bakteryjne

Przewlekła  niewydolność  nerkowa

Nadreaktywności

GOSPODARKA    WĘGLOWODANOWA

HYPOGLIKEMIA

Niemowlęca:

niska  waga  urodzeniowa,  poród  przedwczesny

zaburzenia  oddechowe,  niedorozwój  płuc

cukrzyca  ciężarnych

zatrucie  ciążowe

inne  jak:  wyziębienie,  nadkrwinkowość

dziecięca:

hypoglikemia ketonowa

defekty enzymatyczne

nadmierne  odkładanie  glikogenu  w  tkankach

Galaktozemia

Wrodzona nietolerancja fruktozy

Endogenny hiperinsulinizm

Idiopatyczna

GLUKOMETRY

Zminiaturyzowane  analizatory  służące  do  

oznaczania  stężenia  glukozy  w  pełnej  krwi  

włośniczkowej  metodami  suchej  chemii  (testy  

paskowe)

GLUKOMETRY – TECHNIKI POMIAROWE

• Reflektometryczna – pomiar  intensywności  

światła  odbitego  od  barwnej  powierzchni  pola  
reakcyjnego paska testowego

• Amperometryczna / potencjometryczna