PEDAGOGIKA

Literatura podstawowa

Kunowski S – „ Podstawy współczesnej pedagogiki ” wyd. salezjańskie, W-wa 1996r.
Kwiecińska Z , Śliwerski – „ Pedagogika ” podręcznik akademicki, wyd. PWN, W-wa 2005r
Jaworska , Leppert – „ Wprowadzenie do pedagogiki ” oficyna Kraków 1996r
Kostkiewicz J – „ Wprowadzenie do pedagogiki ogólnej ” wydział nauk społ. KUL 2003r
Łogocki M – „ ABC wychowania ” wyd. UMCS Lublin 1999r
Okoń W – „ Nowy słownik pedagogiczny ” wyd. akademickie ŻAK, W-wa 2004r
Pomykało – Encyklopedia

Literatura uzupełniająca

Turos L – „ Pedagogika ogólna i subdyscypliny ” wyd. ŻAK, W-wa 1995r
Ziemska – „ Rodzina a osobowość ” W-wa
Ziemska – „ Podstawy rodzicielskie ” W-wa 1973r
Wołoszyn – „ Nauki o wychowaniu w Polsce ” Kielce 1998r
Znaniecki – „ Socjologia wychowania ” wyd. PWN 2001r
Szluch – „ Antropologiczne podstawy wychowania ” wyd. ŻAK W-wa 1995r
Wroczyński – „ Pedagogika społeczna ” wyd. PWN, W-wa 1974r

TEMATY

1 Pedagogika jako nauka.
Definicja pedagogiki ogólnej
Miejsce pedagogiki w systemie nauk,
-działy pedagogiki
-struktura
-podstawowe pojęcia w pedagogice
Związek pedagogiki z innymi naukami
2 Wychowanie w pedagogice
Pojecie wychowania
Cele i zadania wychowania
Koncepcje wychowania
Wychowanie a wartości
Związek miedzy wychowaniem a opieką
Warunki skuteczności wychowania
Rodzaje systemów wychowania

3 Metody i formy w procesie wychowania
Metody wychowania
Podmiot pracy wychowawczej
Warunki skuteczności wychowawczej
Rodzaje sytuacji wychowawczych oraz style wychowania

4 Wpływ środowiska na wychowanie
Definicja socjalizacji środowiska wychowawczego i kultury
Środowiska wychowawcze (rodzaje)
Systemy wychowawcze
Znaczenie środowiska wychowawczego
Kultura jako czynnik socjalizacji

5 Rodzina jako podstawowy czynnik wychowania
Środowisko wychowawcze
Składniki środowiska wychowawczego
Postawy rodzicielskie
Funkcje rodziny
Systemy wychowania w rodzinie

6 Środowisko szkolne
Pojecie nauczania , kształcenia się
Pojęcie szkoły
Funkcje szkoły
Klasa szkolna jako grupa społeczna
Udział uczniów w życiu szkoły
Wpływ szkoły na wychowanie
Szkoła tradycjonalna a szkoła otwarta.

7 Reforma szkolnictwa

8 Wychowawca
Zadania i funkcje wychowawców
Cele skutecznego nauczyciela wychowawcy
Style i postawy w procesie wychowania
Formy współpracy z rodzicami uczniów
Samorządność , samorząd współzawodnictwo , współdziałanie
W procesie wychowania osobowość nauczyciela.

9 Trudności wychowania
Przyczyny powstawania trudności
Rozpoznawanie sytuacji szkolnej ucznia
Typy diagnoz
Znaczenie diagnozy
Sposoby pracy wychowawczej w przezwyciężaniu trudności.

1 Pedagogika- jest to nauka o wychowaniu której przedmiotem jest działalność wychowania mająca na celu
wyposażenie całego społeczeństwa a przede wszystkim młodego pokolenia w wiedzę, sprawności ogólne i
zawodowe zainteresowania, systemy wartości, podstawy i przekonania oraz przysposobienie do oddziaływania
na własny rozwój.

Pedagogika ogólna- jest to dyscyplina naukowa zajmująca się podstawami wychowania jako strukturą i celami
oraz metodologią badań i filozoficznymi podstawami edukacji jak również analizą doktryn pedagogicznych.

Działy pedagogiki
Biorąc pod uwagę działalność metodyczną (na podstawie doświadczeń) pedagogikę dzielimy na 4 działy:

-- Pedagogika praktyczna lub empiryczna obserwująca, zbierająca i badająca całość doświadczenia
wychowawczego rodziców, nauczycieli, wychowawców, opracowująca także doświadczenia dydaktyczne i
metodyczne przy wszelakim nauczaniu i uczeniu się.

-- Pedagogika opisowa lub eksperymentalna jako dział naukowo uogólniający doświadczenia i badający
eksperymentalnie prawa rządzące przebiegiem zjawisk biologicznych, psychologicznych, socjologicznych lub
kulturowych związanych z wychowaniem.

-- Pedagogika normatywna która na podstawie filozofii człowieka, aksjologii i teorii kultury bada naturę
człowieka, wytwory jego kultury i na tym tle ustala wartości, cele, ideały i normy którymi powinno kierować się
wychowanie.

-- Pedagogika teoretyczna jest to dział najwyższy i obejmuje całość badanego przedmiotu, dąży w oparciu o
materiał dostarczony przez wcześniejsze działy pedagogicznych badań do stworzenia jednolitej teorii
wszechstronnego rozwoju człowieka i jego uwarunkowań teorii odtwarzającej obiektywnie cała rzeczywistość
wychowania.

Działy pedagogiki zróżnicowane zależnie od podmiotu wychowania i dziedzin:
- Pedagogika ogólna
- Pedagogika zawodowa
- Pedagogika specjalna
- Wychowanie fizyczne
- Wychowanie umysłowe
- Wychowanie moralne

Przedmiotem pedagogiki jest wszechstronny rozwój człowieka w ciągu całego jego życia inaczej mówiąc
człowiek w trakcie rozwoju. Praktycznym celem pedagogiki który osiąga się przez wychowanie jest pełnia
człowieczeństwa.

Wychowanie to świadomie organizowana działalność społeczna oparta na stosunku wychowawczym miedzy
wychowankiem a wychowawcą której celem jest wywołanie zamierzonych zmian w osobowości wychowanka.
Zmiany te obejmują stronę poznawczo-instrumentalną (jest to poznanie rzeczywistości i umiejętności,
oddziaływanie na nią) oraz stronę emocjonalno-motywacyjną (polega na kształtowaniu stosunku człowieka do
świata i do ludzi, jego przekonań i postaw układu wartości i celu życia) definicja wg OKONIA

Wychowanie jest to społecznie uznawany system działania pokoleń starszych na dorastające celem pokierowania
ich wszechstronnym rozwojem dla przygotowania według określonego ideału nowego człowieka do przyszłego
życia. definicja wg. KUNOWSKIEGO

Podział definicji wychowania:

1) Prakseologiczne wg. której wychowanie to działanie wychowawców wpływanie na wychowanków i

celowe urabianie ich. Definicje wiążą się ze społecznym działaniem dorosłych

2) Ewolucyjne wg. której wychowanie jest swobodny wzrost dziecka. Wychowanie jako proces

samorzutnego rozwoju w zakresie różnego rodzaju doświadczenia nabywanego przez wychowanka (jest
zdobywaniem doświadczenia)

3) Sytuacyjna wg. której definicje te zwracają uwagę jak organizować środowisko wychowujące.

Zwracają uwagę na nieświadomie działające wpływy zajęć odpoczynku podkreślają znaczenie
środowiska wychowawczego.

4) Adaptacyjna proces wychowania polega na kształtowaniu się charakteru lub osobowości wychowanka

jego wykształcenia lub światopoglądu chodzi w nich o najdalszy ostateczny wynik wychowawczy w
którym jest przystosowanie wychowanka do środowiska biologicznego lub społecznego.

Samowychowanie to samorzutna praca człowieka nad ukształtowaniem własnego poglądu na świat
własnych postaw cech charakteru i własnej osobowości. Rozwiązanie u dzieci tego procesu motywacji
pobudzającej do pracy nad sobą jest działaniem które zwiększa wpływ wychowawczy rodziny i szkoły.

Samokształcenie to inaczej samouctwo osiąganie wykształcenia przez działalność której cele treści warunki
i środki ustala sam podmiot.

2 Rodzaje wychowania :

- wychowanie naturalne czyli uczestniczące w życiu rodzinnym społecznym w zbiorowej pracy lub w
sytuacji kulturowej wolnego czasu np. czytanie książek.

- wychowanie celowe (instytucjonalne) przygotowuje dziecko młodzież do przyszłego zawodu stanu pracy.

- wychowanie organizowane programowo w specjalnych instytucjach wychowawczych jak uniwersytet
seminarium itp.

Cechy wychowania :

•

złożoność

•

intencjonalność – wychowawca jest świadomy celów jakie pragnie realizować w wyniku planowo
organizowanej działalności wychowawczej

•

interakcyjność – jest to współdziałanie wychowawcy i wychowanka ze sobą. Wychowawca uznaje za
partnera wychowanka w procesie wychowawczym

•

relatywność – przewidywanie skutków oddziaływań wychowawczych

•

długotrwałość – każdy człowiek podlega przemianą własnej osobowości przez całe życie.

Cele wychowania są to pożądane i oczekiwane zmiany jakie pod wpływem respektowania odpowiednich
metod środków i warunków kształtują się w osobowości wychowanka w postaci poglądów postaw
nawyków oraz innych cech osobowości.
Drugim celem integralnego wychowania jest przygotowanie człowieka do życia w społeczności.

Celem wychowania jest także altruizm.
Cele wychowania można realizować na trzech poziomach:
- celów ogólnych
- celów swoistych
- środków realizacji

Pierwsze z nich ujmowane są jako cele ostateczne wychowania i tym celem ostatecznym jest zawsze
pomaganie człowiekowi w procesie jego samoformowania towarzyszenia mu w poszukiwaniu jego
człowieczeństwa. Maja one charakter uniwersalny.
Cele w kategoriach psychologicznych ocenia się stan rozwoju wychowawczego wychowanka a określając
odległość od zamierzenia można wyodrębnić 4 grupy celów:
- Kreatywne: wywołać , ukształtować
- Optymalizujące: zwiększyć , wzmóc , poszerzyć np. wrażliwość
- Minimalizujące: osłabić, ograniczyć np. agresję
- Korekcyjne: przekształcić , zmienić np. postawę przekonania.

Funkcje celów wychowania:
Funkcja wyodrębniająca polega na wyróżnieniu celu swoistego dla danych procesów wychowawczych np.
procesu kształtowania zainteresowań
Funkcja stuktualizująca polega na odpowiednim dobraniu struktur sytuacyjnych sytuacyjnych wyniesionych
z danej sytuacji doświadczenia wychowanków do odpowiednio dobranych celów wychowawczych.
Funkcja kontrolna sprowadza się do oceny uzyskanych wyników.

Zadaniem wychowania jest wspomaganie dzieci młodzieży w ich rozwoju psychicznym i fizycznym.
Głównym jego zadaniem jest ochrona wychowanka przed złymi wpływami które mogą zakłócić jego
prawidłowy normalny rozwój.
Wychowanie w aspekcie społecznym jest to próba przystosowania wychowanka do warunków sytuacji w
jakich przyjdzie mu żyć i pracować.
Wychowanie w aspekcie kulturowym umożliwienie dzieciom i młodzieży przyswajanie materialnego
duchowego dorobku ludzkości wyzwalanie ciekawości i zainteresowania nimi. Zmusza się do
samodzielnego jego poznania.
Wychowanie w aspekcie religijnym zakłada iż człowiek wymaga wsparcia nie tylko ze strony natury
społeczeństwa i kultury lecz także ze strony religii. Umożliwia ona odpowiedź na problemy egzystencjalne
przed jakimi staje człowiek.

Składniki wychowania są dynamicznymi siłami działającymi we wszechstronnym rozwoju człowieka:
-Społeczna działalność wychowawcza rodziców nauczycieli (ETOS)

-Naturalny rozwój wychowanka (BIOS)
-Wychowawcze zbliżenie wychowanka do ideału nowego człowieka (AGOS)
-Ukształtowanie jego postawy wobec przyszłego nieznanego życia

Te cztery składniki wychowania działają na siebie dlatego zapoczątkowany proces wychowawczego
rozwoju jednostki tworzy się pod wpływem (BIOSU ETOSU i AGOSU)

Związek między wychowaniem a opieką

Opieka jest tam gdzie pojawiają się niekorzystne dla rozwoju człowieka zjawiska tj. choroby zaburzenia
psycho-fizyczne defekty organiczne złe przyzwyczajenia.
W wychowaniu opieka zapewnia niezbędne warunki dla prawidłowego przebiegu procesu wychowawczego.
Natomiast opieka bez wychowania mogłaby przerodzić się w dawanie ponad miarę tym samym sprzyjać
postawą biernego wyczekiwania oraz sankcjonować brak aktywności i samodzielność wychowanków.

Rodzaje opieki:

Ze względu na stan zagrożenia:
-profilaktyczna
-interwencyjna
-kompensacyjna

Ze względu na uwagi na rodzaj zastosowanych środków:
-materialna
-zdrowotna
-moralna
-prawna
-wychowawcza

KELM uważa że opieką towarzyszącą wychowaniu utożsamia z działaniem podejmowanym w celu
pokonania przeszkód które utrudniają normalny przebieg procesu wychowawczego oraz z zamiarem
przygotowania wychowanków do radzenia sobie w sytuacji zagrożenia.

Podmiotowość wychowania

Podmiotowość ucznia i nauczyciela staje się jednym z celów wychowania. Eksponuje się tutaj pozycję i rolę
ucznia jako świadomego i aktywnego współpartnera w procesie edukacji. Każdy uczeń jest
indywidualnością z charakterystycznymi pragnieniami potrzebami motywami swoistymi sposobami
patrzenia na świat i ludzi zaletami każdy z uczniów jest niepowtarzalną istotą ludzką stanowiącą odmienny
świat wrażeń myśli i uczuć. Podmiotowość nie może nauczyć czegoś z zew. ale winna pozostawiać jej
swobodny wybór dawać poczucie wpływa na zdarzenia i odpowiedzialność za ich przebieg.

Wychowanie podmiotowe to takie które sytuacje wychowania traktuje jako sytuacje dwupodmiotową.
Podmiotem jest wychowawca jak i wychowanek. Wychowawca włącza do swojej działalności wychowanka
oraz tworzy takie warunki by dziecko mogło go wprowadzić do własnej linii działania.

5 Środowisko wychowawcze to odrębne środowisko społeczne które grupa wytwarza dla osobnika który
ma zostać jej członkiem po odpowiednim przygotowaniu.

Składniki środowiska wychowawczego:
- rodzice
- otoczenie sąsiedzkie
- grupa rówieśników
- nauczyciel
- szkoła
- instytucje wychowania pośredniego

Rodzina jest to mała grupa społeczna która składa się z rodziców ich dzieci i krewnych. Rodziców łączy
wieź małżeńska, rodziców z dziećmi wieź rodzicielska stanowiąca podstawę wychowania rodzinnego , jak
również więź formalna określająca obowiązki rodziców i dzieci względem siebie. wg OKONIA

Cechy rodziny:

Rodzina zapewnia ciągłość biologiczną człowieczeństwa to jest pierwsze środowisko wychowawcze
wywiera wpływ na zachowanie jednostki na jej system wartości , stosunek do innych ludzi do systemu norm
i wzorów postępowania, przekazuje dziedzictwo kulturalne przekazuje tradycje zaspokaja podstawowe
potrzeby człowieka.

Maslow piramida potrzeb

POTRZEBA SAMOREALIZACJI

POTRZEBY POZNAWCZE

POTRZEBA UCZENIA I SZACUNKU

POTRZEBA MIŁOŚCI I PRZYJAŹNI

POTRZEBA BEZPIECZEŃSTWA

POTRZEBY FIZJOLOGICZNE

Rodzina w sposób naturalny uczy miłości i życzliwości. Rodzina kieruje procesem poznawania dziecka i w
rodzinie dokonuje się wprowadzenie dziecka w krąg kontaktów społecznych. Dziecko identyfikuje się z
rodzicami i stanowią one punkt odniesienia dla dziecka.

Postawy rodzicielskie:
WŁAŚCIWE
- akceptacja ; przyjęcie dziecka takim jakim ono jest, zaspokajają jego potrzeby i dziecko rozwija się
prawidłowo.

- współdziałania; dziecko uczestniczy w życiu rodzinnym, staje się ono ufne wobec rodziców, zdolne do
współdziałania i podejmowania samodzielnych zobowiązań.

- zapewnienie dziecku swobodnej swobody; w miarę rozwoju dziecka zwiększa mu się swobodę, wzajemne
zaufanie. Gdy dziecko jest starsze rodzic z daleka dyskretnie uczestniczy w jego życiu kierując nim
orientując się w jego zainteresowaniach znając jego kolegów , wie dokąd idzie.

- uznanie jego praw; rodzice przejawiają szacunek do jego indywidualności unikają przesadnej dyscypliny i
rygoru, oczekują od dziecka dojrzałego zachowania się i są zawsze gotowi aby mu pomóc. Nie robią
awantur umieją być przyjacielem dziecka.

NIEWŁAŚCIWE
- odtrącająca; brak zainteresowania się dzieckiem, dziecko czuje się nie kochane. Są stosowane zakazy i
nakazy surowe kary i represje. Powoduje to u dziecka agresję nie posłuszeństwo kłamstwo zastraszenie
lękliwość bezradność

- unikająca; kontakt z dzieckiem jest ograniczony do min. Dziecko jest nie zdolne do nawiązywania więzi
uczuciowych koncentracji w nauce nie ufność bojaźliwość dziecko łatwo popada w konflikty z otoczeniem.

- nadmiernie chroniąca; wszystko dla dziecka rodzice chronią od wszelkiego wysiłku pracy
odpowiedzialności. Powoduje to niedostosowanie społeczne bierność brak inicjatywy egoizm.

- nadmiernie wymagająca; rodzice nakładają max. wymagania dziecko jest ciągle pod ciągła presją
wychowaniu towarzyszy ciągła dezaprobata krytyka i gniew. Wywołuje to u dziecka bunt protest i agresję.
Brak wiary we własne siły. Niepewność lękliwość obsesję a nawet pozory niedorozwoju lub trudności w
nauce.

Postawy rodzicielskie wg Marii Ziemskiej jest to stosunek emocjonalny do dziecka wyróżniający się w
sposobie postępowania z dzieckiem i sposobie myślenia o dziecku.

Funkcje rodziny to ogół czynności i ich skutków związanych z wykonywaniem zadań.

- Funkcja prokreacyjna – polega na biologicznym przetrwaniu społeczeństwa.
- Funkcja zarobkowa – pozwala na zaspokajanie potrzeb ekonomicznych rodziny i indywidualnych potrzeb
człowieka
- Funkcja socjalizująca – przygotowanie dziecka do pełnienia ról społecznych. Kształtowanie śwaita
wartości.
- Funkcja psycho - higieniczna – kształtuje człowieka dojrzałego emocjonalnie i zrównoważonego
psychicznie poprzez zaspokajanie jego potrzeb.
- Funkcja wychowawcza – rodzice wychowują dziecko oddziałuje na niego przez fakt swego istnienia.
Wychowanie w rodzinie ma mieć charakter celowy planowy świadomy ze strony rodziców także odbywać
się w sposób przygodny i samorzutny. Jakość i poziom wypełnionych przez rodzinę funkcji decyduje o
efektach wychowania.

Rodzaje oddziaływań wychowawczych rodziny z uwagi na wpływy niezamierzone i zamierzone:

Oddziaływanie niezamierzone obojętne z wychowawczego punktu widzenia; w rodzinie nie ma sytuacji
obojętnych wychowawczo jednak teoretycznie można założyć istnienie takich oddziaływań. Są to sytuacje
zwyczajne codzienne nie powodujące nowych przeżyć.

Oddziaływanie rodzinne niezamierzone lecz nie obojętne z wychowawczego punktu widzenia; sposób
spędzania czasu wolnego , kłótnie rodziców. Wynikają one z naturalnego uczestnictwa w życiu rodziny.

Zamierzone oddziaływanie wychowawcze rodziców ale nie ukierunkowane na realizację celów rodziny jako
grupy; podział obowiązków domu powierzanie dzieciom starszym opieki nad młodszymi.

Zamierzone oddziaływanie wychowawcze na realizację celów wychowawczych; to przekazywanie dorobku
społecznego w zakresie kultury kształtowanie właściwych pożądanych postaw jest to także wpływ
docierający do dzieci z innych źródeł np. film radio.

- Funkcja opiekuńcza – towarzyszy każdej funkcji czyli np. polega na zapewnianiu dobrych warunków
ekonomicznych. Działalność opiekuńcza rodziny powinna umożliwiać zaspokajanie w miarę potrzeb
opiekuńczych w stopniu optymalnym.

Systemy wychowania w rodzinie:

- System autokratyczny – rodzice wymagają bezwarunkowego posłuszeństwa. Rodzice nie liczą się z
potrzebami dziecka, wydają nakazy, zakazy , i stosują ścisłą kontrolę wychowawczą. Wymagają od dziecka
szacunku i podporządkowania.

- System demokratyczny – posiada system norm i odstępstwa od nich są tolerowane ale w uzasadnionych
przypadkach. Przekraczanie norm spotyka się z sankcjami które są przemyślane stopniowe i
zindywidualizowane. Wzajemne zaufanie życzliwość. Rodzice liczą się z dzieckiem i jego potrzebami.
Stwarzają mu warunki do przejawiania inicjatywy, więcej nagród niż kar.

- System liberalny – istnieją jakieś normy które są stale przekraczane. Złamanie ich nie pociąga za sobą
żadnych sankcji. Rodzice przejawiają brak zdecydowania konsekwencji czasem odwołują się do dobrej woli
ambicji dzieci, również stosują metodę schlebiania lub przekupywania ich.

W systemie autokratycznym u dzieci mogą pojawić się postawy lękowe nieufność do ludzi agresywność
egoizm. Pojawiają się zaburzenia emocjonalne czyli lęki przygnębienia i pobudliwość uczuciowa. Dziecko
takie charakteryzuje się biernością społeczną, zanik uczuć życzliwych, opiekuńczych w stosunku do
rówieśników.

rówieśników systemie liberalnym u dzieci kształtują się nawyki porządkowo-higieniczne, postawy
zdyscyplinowania i podporządkowania się norm życia zespołowego. Dzieci przeważnie nie szanują
rodziców, przejawiają wobec nich postawy niechętne, mają lekceważący stosunek do obowiązków
szkolnych i nauczycieli. Nie dbają o własne rzeczy i mienie społeczne.

W systemie demokratycznym formuje się u dzieci szacunek dla starszych i obowiązujących norm postawy
uspołecznione, uczynność i życzliwość dla ludzi.

6 Pojecie szkoły

Wyraz szkoła pochodzi z greckiego schoole (spokój, wolny czas przeznaczony na naukę ) Jest to instytucja
oświatowo-wychowawcza zajmująca się kształceniem i wychowaniem dzieci i młodzieży i dorosłych.
Stosowanie do przyjętych w danym społeczeństwie celów i zadań oraz koncepcji oświatowo
wychowawczych i programów. W szkole odbywa się proces nauczania, uczenia się.

Nauczanie- przekazać komuś pewien zasób wiedzy , udzielić wiadomości.
Uczenie się- proces , w którego toku na podstawie doświadczenia, poznania i ćwiczenia powstają nowe
formy zachowania się i działania lub ulegają formy wcześniej nabyte.
Kształcenie się- procesy , które składają się na opanowanie wiedzy, na świat i społeczeństwo.

Kształcenie ustawiczne jest to proces ciągłego doskonalenia kwalifikacji ogólnych i zawodowych.
Kształcenie trwa przez całe życie człowieka.

Na terenie szkoły funkcjonuje system społeczny jako układ głównie ról nauczycieli i uczniów. W szkole
istnieją inne systemy takie jak:

- system dydaktyczny ; zespół celów i metod nauczania
- system wychowawczy ; cele i metody wychowania
- system wartości kulturowych; wiedza naukowa o uczestnictwie w kulturze wartości moralnych
- system administracyjny; struktury organizacyjne szkoły
- system ekonomiczny; określający wysokość środków materialnych

Struktura szkoły :

Zbiorowość uczniowska: klasa szkolna, samorząd uczniowski, organizacje uczniowskie a także nieformalne
grupy uczniów

Grono pedagogiczne: dyrekcja, rada pedagogiczna, organizacje społeczno-polityczne nauczycieli i
nieformalne grupy nauczycieli

Administracja: sekretariat, personel techniczny

Rodzice: komitet rodzicielski, konferencje dla rodziców

Społeczność lokalna: komitet opiekuńczy szkoły, społeczność lokalna działająca jako całość w postaci
opinii społecznej.

W systemie dydaktyczno-wychowawczym społecznym szkoły wyróżnić można:
- podmiot działania tj. inicjatora akcji; przedmiot działania tj. osobę na którą działanie jest skierowane.
- zdarzenie tj. ma ono dynamiczny charakter, określony kierunek rozwoju i jest wynikiem wzajemnych
oddziaływań jednostek biorących udział w danej sytuacji.

Funkcje szkoły

- Funkcja dydaktyczna czyli przekazywanie wiedzy z różnych dziedzin
- Funkcja wychowawcza czyli kształcenie postaw społeczno-moralnych i ideowych
- Funkcja opiekuńcza czyli zaspokajanie potrzeb niezbędnych dla prawidłowego rozwoju fizycznego i
psychicznego uczniów.

Funkcje zewnętrzne
- szkoła jako instytucja zapewnia warunki bytowe podstawowym czynnikiem jest kultura przekazywanie z
pokolenia na pokolenie
- ideologia polityczna
- system norm moralnych i obyczajowych
- poszczególne działy gospodarki narodowej i prywatnej które preferują szkoły
- struktura społeczno-zawodowa wyznacza nasze role zawodowe i określa sposób życia jednostki

Funkcje wewnętrzne
- funkcje edukacyjne; zapewnianie przekazu wiedzy
- funkcje selekcyjne; odpowiedni dobór kadry specjalistów
- funkcje adaptacyjne i kulturowe; przystosowanie i wprowadzenie do życia
- funkcje integracyjne i dezintegracyjne
- funkcje opiekuńczo-wychowawcze

Klasa szkolna jest to jednostka struktury organizacyjnej systemu szkolnego a także to grupa społeczna.
Klasa szkolna stanowi odrębną grupę dzieci lub młodzieży która jest poddawana oddziaływaniom
dydaktycznym i wychowawczym nauczycieli.

Grupa społeczna jest formacją która składa się z pewnej liczby osób pozostających ze sobą wzajemnie
bardziej lub mniej bardziej określonych pozycjach i rolach która ma własny system wartości i norm
regulujących zachowania poszczególnych członków w sprawach ważnych dla grupy.

PODZIAŁ GRUP SPOŁECZNYCH:

- małe; w których jest bezpośredni kontakt członków twarzą w twarz istnieje wieź przyjaźni wspólne
zainteresowania lub zadania.

- duże; obejmują liczne osoby w których kontakty są bezpośrednie jak i pośrednie członkowie są połączeni
głównie wspólnymi interesami np. związki zawodowe mieszkańców dużego miasta.

GRUPY FORMALNE ----jest to grupa narzucona z góry struktura narzucona regulaminem normami, bycie
przewodniczącym skarbnikiem ma charakter bezosobowy. Ma jasno i wyraźnie określony cel.

GRUPY NIEFORMALNE----przewaga więzi osobistych nie ma regół funkcji, ról z góry narzuconych. Jest
to dowolność uczestnictwa.

Klasa szkolna jest mała grupą społeczną w której funkcjonują grupy formalne i nieformalne.

Cechy klasy szkolnej

Głównym celem zespołu klasowego jest nauka.
Przynależność do klasy jest przymusowa gdzie główne zadania zespołu są narzucane z zewnątrz przez
kierującego nauczyciela
Na zespół klasowy oddziałuje nie jeden nauczyciel lecz wielu nauczycieli a każdy z nich może kształtować
inny układ stosunków między uczniami.
Klasa szkolna jest grupą względnie jednorodną (wiek poziom rozwoju psychicznego fizycznego rejon
zamieszkania)
Uczestnictwo w życiu klasy trwa długo kilka lat i przypada na okres szczególnie podatny na wpływy
otoczenia.
Uczestnictwo w życiu klasy angażuje niemal wszystkich członków
Jest powiązana na terenie szkoły z innymi grupami zarówno klasy równoległe jaki i starsze

Zjawiska grupowe

+ struktura
+atmosfera
+spójność
+normy
+przywództwo

Normy grupowe w każdej klasie obowiązują jakieś przepisy lub normy postępowania. Normy grupowe to
przepisy wyznaczające sposób w jaki powinien lub nie powinien zachowywać się członek danej grupy.

Janowski wyróżnia trzy kategorie norm w klasie:

Normy o charakterze ogólno-ludzkim np. bądź uczciwy
Normy szkolne związane z realizowanymi przez szkołę celami dydaktyczno-wychowawczymi np. nie
podpowiadaj
Normy regulujące współżycie uczniów w grupie tzw. Normy koleżeńskie np. nie skarż.

Struktura grupowa to układ miejsc jakie zajmują poszczególni członkowie są to wzajemne układy
stosunków między uczniami. To miejsce określane jest pozycją danej jednostki. Istnieje przy wykonywaniu
zadań, struktura porozumiewania się.

Przywództwo – w przypadku struktury socjometrycznej określa ona które osoby zajmują najwyższe
pozycje socjometryczne równie wysoko sytuują się w strukturze władzy.

Klimat grupowy – określany jest jako wypadkowa stosunków społecznych panujących w klasie szkolnej.
Klimat grupowy stanowi odzwierciedlenie reakcji uczuciowych uczniów na postawy okazywane im przez
nauczycieli i kolegów z klasy.

Wyróżnia się postawę dominującą która obejmuje kontakty społeczne w których aktywność dziecka jest
zdeterminowana przez nauczyciela oraz postawę integrującą przejawia się ona w udzielaniu pochwały i
wsparcia uczniom oraz we wzajemnej współpracy. Gdy nauczyciel przyjmuje postawę dominującą wówczas
w klasie powstaje klimat konfliktowy charakteryzujący się brakiem aktywności a postawa integrująca
nauczyciela kształtuje klimat odznaczający się dobrym samopoczuciem aktywnością i samodzielnością
uczniów.

Spoistość – ujmowana jest jako zespół czynników wiążących wzajemnie członków grupy tym silniej
oddziaływuje ona swych członków.

Czynniki które wpływają na spoistość klasy:

- zachowanie nauczyciela
- umiejętność współdziałania i współpracy w grupie

Udział uczniów życiu szkoły i klasy:

- imprezy i uroczystości
- tradycje, obrzędowość i symbolika
- symbol
- przepływ informacji ( wzajemne komunikowanie się )
- prace uczniów
- wycieczki szkolne

Szkoła tradycyjna-----Szkoła otwarta

Szkoła tradycyjna czyli szkoła konserwatywna charakteryzują ją autokratyczne stosunki nauczyciele
uczniowie. Dominacja nauczycieli wyraża się w stosowaniu nauczycieli frontalnego ( nauczyciel pracuje z
całą klasą ) surowej dyscyplinie panującej na lekcji sterowaniu aktywnością uczniów, za pomocą systemu
kar i nagród. Działania edukacyjne są podejmowane w ramach szkolnych przedmiotów nauczania
konstytuowanych na zasadzie odpowiedniości do dziedzin nauki ( uznawanych w danym miejscu i czasie za
podst. )

Szkoła otwarta przeważnie na zachodzie tworzone, stwarza ona warunki do rozwijania indywidualnych
zainteresowań młodzieży, lekceważą formę atrybutu jak regulaminy egzaminy wstępne i końcowe
świadectwa. Swoim działaniem obejmuje cały przebieg życia ucznia w szkole jak i w środowisku
zamieszkania. Celem jest wszechstronne przygotowanie dziecka do życia. Nacisk na samodzielność.
Zadanie realizuje się przy czynnym udziale rodziców organizacji młodzieżowych czy zakładów pracy.

7 Reforma szkolnictwa

Reforma oddolna i odgórna : oddolna > szkoła, nauczyciel ; odgórna > ministerstwo oświaty

Na podstawie znowelizowanej 1999r ustawy o systemie oświaty z 7 września 1991r MEN rozpoczęło od 1
września 1999r. generalną (strukturalną, programową, wychowawczą, ewaluacyjną) reformę systemu
edukacji.

Cele reformy:
- wyrównać szanse młodzieży z każdego terenu i każdej warstwy społecznej
- podnieść poziom edukacji społecznej poprzez upowszechnienie wykształcenia średniego i wyższego
- poprawić jakość edukacji rozumiany jako integralny proces wychowania i kształcenia
- aby zapewnić ewentualnej samowoli czy skłonnością dyktatorskim dyrektorów szkół , kuratorów i ministra
edukacji

Rodzaje reform:

- Reforma modernizacyjna; dotyczy permanentnej aktualizacji treści nauczania , podręczników szkolnych ,
wyposażenia szkół w pomoce dydaktyczne , rozwoju nowoczesnych metod , oddziaływania pedagogicznego
czy kształcenia nauczycieli.

- Reforma systemowa; dotyczy rzeczywistej zmiany paradygmentu która przenika od „ wewnętrznej logiki”
własnego systemu oświatowego. Jest to typ reform głębokich sięgających do zmian instytucjonalnych,
organizacyjnych wiążących się ze zmianą relacji między systemem oświatowym a systemem społecznym

- Reformy strukturalne; wiążą się w polskiej oświacie ze zmianami wewnątrz systemu oświatowego oraz z
całą jego strukturą:
- systemem finansowania
- ze zmianą statusu nauczycieli
- z mechanizmami sprawowania władzy

- ze zmianą czasu trwania obowiązkowej nauki
- ze zmianą typów szkół

Nowy ustrój szkolny

Nowy typ szkół polega że cykl kształcenia został dostosowany do faz rozwoju i specyficznych potrzeb danej
grupy wiekowej dzieci i młodzieży a mianowicie
- 6 letnie szkoły podstawowe dwa wewnętrzne podziały na dwa cykle dydaktyczne ( kl. I-III zintegrowana ,
IV-VI nauczanie blokowe kończące się sprawdzianem nabytych przez uczniów kompetencji)
- 3 letnie gimnazja ( celem tego typu szkół jest upowszechnianie wykształcenia ogólnego wyrównanie szans
dzieci w dostępie do edukacji podniesienie poziomu nauczania zatrudnienie wysoko wykwalifikowanej
kadry pedagogicznej oraz bogatsze wyposażenie szkół w pomoce dydaktyczne ) ten cykl edukacji kończy
się egzaminem orientacyjnym
- 3 letnie licea profilowane realizujące kanon kształcenia ogólnego wspólny dla wszystkich uczniów oraz
kształcenie w danym profilu rozumiane jako rozszerzony program grupy przedmiotów ogólnokształcących (
licea humanistyczne matematyczne) ten typ edukacji kończy się państwowym egzaminem maturalnym
-2 letnie szkoły zawodowe
-2,3,4 semestralne policealne szkoły zawodowe umożliwiające maturzystom zdobycie kwalifikacji w
konkretnym zawodzie na poziomie technika lub równorzędnym
-2 letnie licea uzupełniające adresowane do absolwentów szkół zawodowych którzy chcą uzyskać pełne
wykształcenie średnie.

8 Wychowawca

Samorząd jest to samorządność zinstytucjonalizowana. Jest to organizacja reprezentowana przez wyłonione
w sposób demokratyczny organy przedstawicielskie. Powstają z reguły oddolnie czyli z inicjatywy samych
dzieci i młodzieży. Początki organizowanych obecnie samorządów dzieci i młodzieży sięgają przełomu XIX
i XX w. ich pra wzorem są republiki dziecięce z tego okresu były założone przez W.R. Georgie w USA o
nazwie GEORGE JR. REPUBLIC i powstały w 1895r.

Aleksander S. Neil utworzył wspólnie z innymi szkołę zwaną SMMER HILL
- Wychowanie dziecka w swobodzie celem było uczynić dziecko szcześliwym
- Rozwijanie samorządności uczniów odbywało się to na gruncie funkcjonującego w Sumer Hill samorządu
uczniowskiego. Do jego kompetencji należało podejmowanie decyzji we wszystkich sprawach życia
internatowego i szkolnego. Zadaniem samorządu buło uchwalenie przez głosowanie przepisów dotyczących
zapewnienia ogółowi wychowanków zdrowia i bezpieczeństwa rozwiązywanie spornych kwestii. Główną
formą organizacyjną samorządu były zebrania cotygodniowe oraz zwoływane w trybie specjalnym

Niebezpieczeństwa wynikające z samorządności

- nadmiar aktywności i odpowiedzialności wychowanków
- zaniedbywanie opieki nad samorządem ze strony wychowawcy
- osiąganie rzeczowych wyników kosztem strat wychowawcy
- nadużywanie współzawodnictwa nie liczenie się z opinią dzieci i młodzieży w różnych sprawach

Właściwie rozwijana samorządność wymaga:
- ulepszania form działania gdy potrzeba jest zmian
-tworzenie nowych form komórek organizacyjnych
- zrezygnowanie z form i komórek organizacyjnych które nie odpowiadają zainteresowaniom i potrzebom

Współzawodnictwo jest ono uporczywym wzajemnym zmaganiem się ze sobą jednostek lub grup wg.
Ściśle ustalonych reguł postępowania o cele które chce się za wszelką cenę osiągnąć. Jest sposobem
aktywizacji jednostek lub grup w osiągnięciu coraz to lepszych wyników.

Współdziałanie to podejmowanie działań zmierzających do osiągnięcia wspólnego celu bez narażania
innych utratą prestiżu. Bodźcem do współdziałania jest sama myśl o końcowym jego wyniku.
Współzawodnictwo i współdziałanie stanowią dwie różne formy aktywizowania jednostek i grup
społecznych w podejmowaniu przez nie zadań.

METODOS – badanie, jest to system postępowania sposób wykonania czynu złożonego polegający na
określonym doborze i układzie działań składowych a przy tym nadający się do wielokrotnego zastosowania.
Poznawanie dzieci i młodzieży przez wychowawców i nauczanie służy wspomaganiu w rozwoju
psychicznym jak i społecznym.
Obserwacja- jest to planowane i systematyczne gromadzenie danych przez spostrzeganie czynności
dydaktyczno-wychowawczych nauczyciela i uczniów oraz skutków tych czynności. Taka obserwacja nosi
miano bezpośredniej.

Obserwacja pośrednia wymaga gromadzenia materiałów przedstawiających proces dydaktyczno
wychowawczy i jego wyniki przez wiele osób i za pomocą odpowiednich kwestionariuszy.

Najczęściej dla celów praktycznych stosowana jest obserwacja dorywcza polega ona na doraźnym
obserwowaniu dzieci i młodzieży pod względem określonych zachowań lub cech psychicznych. Swoje
spostrzeżenia należy zapisywać na kartkach.

Obserwacja uczestnicząca badacza bierze bezpośredni udział w życiu osób badanych. Uczestnictwo badacza
może być jawne lub nie jawne. Jawne czyli osoby badane wiedzą o osobie badaczu a nie jawne badani nie
wiedzą że stanowią podmiot badań.

Obserwacja skategoryzowana polega na ujmowaniu interesujących obserwatora zjawisk w kategoriach.
Cenną formą obserwacji jest technika dzienników obserwacyjnych. Polega ona na systematycznym
śledzeniu i opisywaniu faktów związanych zazwyczaj tylko z jednym uczniem. Stosuje się ją przez dłuższy
czas i wobec dzieci które stwarzają jakieś trudności.

Warunki poprawnie prowadzonej obserwacji:
- celowość
- planowość
- selektywność
- dokładność
- obiektywność

Warunki sa spełnione tylko wtedy gdy:
- obserwator ma odpowiednie przygotowanie metodologiczne jak i merytoryczne tj. posiada wiedzę z
zakresu pedagogiki psychologii socjologii itp.

Wywiad – w metodologii jest to umiarkowana rozmowa której celem jest zebranie informacji od dobranych
odpowiednio osób.

Zadania osoby prowadzącej wywiad:
- usuwanie czynników deformujących wypowiedź
- stawianie pytań aby zachowując pozory zwykłej rozmowy uzyskać możliwie dokładne informacje i opinie
- stosuje się kwestionariusz wywiadu.

Rodzaje wywiadów:
1) Standaryzowane – są konstruowane wg. ściśle określonego wzorca na który składają się konkretne

pytania ich kolejność kolejność sposoby zadawania.

2) Nie standaryzowane – zadawanie jednego lub kilku pytań wcześniej nie zaplanowanych które wynikają

z przebiegu sytuacji badawczej. Ten typ wywiadu dzieli się na :

-narracyjny ma na celu poznanie wątków życia badanego odtwarzanie całego życia na podstawie rozmowy.
-etnograficzny przypomina rozmowę w której badacz szuka informacji na temat terenu swoich badań.
Przedmiotem badania nie są osoby badane lecz ich doświadczenia.

Techniki socjometryczne polegają na podawaniu przez uczniów nazwisk kolegów i koleżanek z klasy lub
grupy wychowawczej zgodnie z określonymi kryteriami wyboru. Kryteria te są najczęściej w postaci pytań.
Najczęściej wymienia się technikę MORENO oraz plebiscyt życzliwości i niechęci.
Plebiscyt ten wymaga od każdego ucznia ustosunkowania się do poszczególnych koleżanek i kolegów z
klasy wg. następującej skali ocen:
Bardzo lubię ++
Lubię +

Nie mam zdania 0
Raczej nie lubie –
Nie lubię –

Odpowiedni znak wpisuje się przy nazwisku na sporządzonej wcześniej liście osób
Technika socjometryczna MORENO polega na zgłaszaniu nazwisk kolegów i koleżanek których uważa się
za swoich przyjaciół lub osoby o innych szczególnych przymiotach. Pytania typu z kim chciałbyś siedzieć w
ławce a z kim nie?
Oprócz tych metod stosuje się jeszcze także technikę: zgadnij kto? Szeregowania rangowego i analiza
dokumentów.