LEKI STOSOWANE W
ZAKAŻENIACH
PIERWOTNIAKAMI

Zakażenia pierwotniakami



Pierwotniaki wywołują liczne choroby, które, jeśli
nie są leczone, stanowią zagrożenie ze względu
na możliwość szerzenia się epidemicznego.
Dotyczy to przede wszystkim chorób tropikalnych,
a wśród nich zimnicy (malarii) i pełzakowicy, które
w Polsce nie występują, ale mogą być zawlekane
przez osoby przybywające z terenów, gdzie te
choroby występują endemicznie lub epidemicznie.
Spośród chorób wywołanych przez pierwotniaki, w
Polsce najczęściej spotyka się rzęsistkowicę.

Malaria



Liczba

przypadków zimnicy przywlekanej do Europy i USA - 10000 rocznie.



W Polsce w latach 2000-2003 zarejestrowano 95

przypadków zimnicy, przy czym

śmiertelność z powodu tej choroby jest w naszym kraju kilkukrotnie wyższa niż w krajach
Europy Zachodniej.



Według WHO większość zachorowań wśród podróżujących wiąże się z niewłaściwą
chemioprofilaktyką przeciwzimniczą lub jej brakiem.



Badania

obejmujące podróżujących do rejonów występowania malarii z krajów Europy

Zachodniej i USA

wykazały, że odpowiednią chemioprofilaktykę przeciwzimniczą stosuje

od 59% do 71%

osób.



Obserwacje

własne pokazały, iż wśród pacjentów Kliniki Chorób Tropikalnych i

Pasożytniczych, hospitalizowanych w 2004 roku po powrocie z rejonów występowania
zimnicy, 36%

osób stosowało profilaktycznie leki przeciwmalaryczne.

Występowanie malarii na świecie

Metody zapobiegania malarii

chemioprofilaktyka

repelenty

moskitiery

Świece i spirale
odstraszające owady

Obraz mikroskopowy

Rozmaz krwi z
widocznymi schizontami
Plasmodium falciparum
wewnątrz komórek
erytrocytów

Leki stosowane w zimnicy (malarii)



Chinina i chinidyna

są alkaloidami w korze drzewa

Cinchona

. Wykazują najszybsze działanie na zarodźce

malarii, działające wyłącznie na fazę krwinkową

(rozwój schizontów) wszystkich gatunków zarodźca

oraz na bakterie, głównie pneumokoki. Wywierają

słabe działanie ogólne: przeciwbólowe,

przeciwgorączkowe, znieczulające.



Wskazania: ciężkie postacie zimnicy wywołane przez
Plasmodium falciparum i przypadki zimnicy oporne na
inne leki.



Działania niepożądane: zaburzenia słuchu, objawy

skórne. Po podaniu dożylnym mogą wystąpić:

zapalenie żył, hipoglikemia, obniżenie ciśnienia krwi,

zapaść sercowo- naczyniowa. Długotrwałe podawanie

prowadzi do objawów zatrucia określanego mianem
cinchonizmu.

Leki stosowane w zimnicy (malarii)



Meflochina

wykazuje działanie tylko na fazę

krwinkową wszystkich gatunków zarodźca
zimnicy. Jest skuteczna w zwalczaniu opornych

na inne leki zakażeń wywołanych przez
Plasmodium falciparum.



Na ogół jest dobrze tolerowana. Występujące po
jej stosowaniu objawy uboczne ze strony

przewodu pokarmowego i o.u.n. (bóle głowy,

niezborność ruchów i czynności poznawczych)

mają łagodny i przejściowy charakter. Bardzo

rzadko dochodzi do ciężkich zaburzeń

ośrodkowych w postaci dezorientacji, drgawek,
encefalopatii.

Leki stosowane w zimnicy (malarii)



Chlorochina

działa na fazę krwinkową Plasmodium i jest

lekiem z wyboru w leczeniu zimnicy wywołanej przez
P.vivax, P.ovale i P.malariae oraz nieoporne P.falciparum.

Poza zarodźcami działa także na pełzaki czerwonki.



Wykazuje również silne działanie przeciwzapalne,
wykorzystywane w leczeniu tocznia rumieniowatego i

reumatoidalnego zapalenia stawów (RZS).



Jest mniej toksyczna od chininy i przy stosowaniu

zalecanych dawek objawy niepożądane występują rzadko

i mają łagodny przebieg. W czasie długotrwałego

przyjmowania dużych dawek mogą wystąpić zaburzenia

wzroku i słuchu, wypadanie lub wybielenie włosów,

hipotensja, nadwrażliwość na światło.



Preparat: Arechin (tabletki)

Leki stosowane w zimnicy (malarii)



Hydroksychlorochina jest wskazana w leczeniu

ostrych napadów zimnicy wywołanej przez P.vivax,
P. malariae i P. ovale

oraz wrażliwe szczepy

P.falciparum

. Wykazuje działanie przeciwbólowe i

przeciwzapalne, co znalazło zastosowanie w
leczeniu RZS i kolagenoz.



Przeciwwskazania: choroby siatkówki (zwykle

uszkadza siatkówkę w nieodwracalny, a

uszkodzenie może wystąpić nawet w kilka lat po

leczeniu), choroby krwi i układu krwiotwórczego,
miastenia gravis

(po jej podaniu mogą wystąpić

niedowłady mięśni z ich zanikami).

Leki stosowane w zimnicy (malarii)



Primachina niszcy

pozakomórkowe postacie

zarodźców malarii oraz gametocyty, natomiast
nie działa na wolne merozoity znajdujące się
we krwi.



Stosowana jest głównie w radykalnym
leczeniu i zapobieganiu nawrotom zimnicy
wywołanej przez P.vivax i P.ovale. Zwykle
przed leczeniem

primachiną podaje się inne

leki przeciwzimnicze.

Leki stosowane w zimnicy (malarii)



Pirymetamina

jest lekiem o silnym działaniu na

Toxoplasma gondii

i na zarodźce malarii. Dzięki

antagonistycznemu działaniu względem kwasu

foliowego hamuje syntezę kwasów nukleinowych w

komórkach pierwotniaków.



Wskazania: ciężkie postacie toksoplazmozy (wraz ze

spiramycyną lub sulfonamidami), napady zimnicy

wywołane przez P.falciparum (wraz z innymi lekami
przeciwzimniczymi

). Podawana jest też profilaktycznie

osobom czasowo przebywającym na obszarach o

dużym stopniu zagrożenia malarią.



Objawy niepożądane: niedokrwistość
megaloblastyczna, leukopenia, trobocytopenia

, które

można złagodzić przez stosowanie kwasu foliowego.



Preparaty: Daraprim (tabletki) i Pyrimen (tabletki)

Leki stosowane w zimnicy (malarii)



Halofantryna jest aktywna wobec form
erytocytarnych

wszystkich gatunków

zarodźców malarii. Stosowana jest głównie
jako lek rezerwowy w leczeniu zimnicy

wywołanej przez oporne na inne leki szczepy
Plasmodium falciparum.



Ze względu na działanie kardiotoksyczne nie

powinna być stosowana w ciężkich postaciach

malarii wywołanej przez P.falciparum, z

powikłaniami sercowymi i mózgowymi.

Leki stosowane w zimnicy (malarii)



Jako lek przeciwmalaryczny stosowany jest także
proguanil

. Związek ten jest prolekiem.

Stosowany jest często z chlorochiną w celu

zapobiegania zakażeniom wywołanym przez

P.falciparum lub zakażeniom mieszanym

wywołanym przez P.falciparum i P.vivax. Uważany

jest za lek bezpieczny i może być stosowany u

kobiet w ciąży.



Względnie nowym lekiem przeciwzimniczym jest
atowakwon

, stosowany łącznie z proguanilem w

zakażeniach P.falciparum.

Leki stosowane w zakażeniach
świdrowcami (trypanosomozach)



Leki stosowane w
leczeniu trypanosomozy
afrykańskiej



Leki stosowane w
leczeniu trypanosomozy
amerykańskiej

Trypanosoma brucei gambiense

Leki stosowane w leczeniu
trypanosomozy

afrykańskiej



Trypanosomoza

afrykańska (śpiączka

afrykańska) wywoływana jest przez świdrowce
Trypanosoma brucei gambiense i T. brucei
rhodesiense

, przenoszone przez muchę tse-

tse. W leczeniu wczesnego stadium tej
choroby stosowana jest suramina z
pentamidyną, natomiast w leczeniu stadiów
późnych, z objawami ośrodkowymi, podawane
są melarsoprol lub eflornityna.

Leki stosowane w leczeniu
trypanosomozy

amerykańskiej



Trypanosomoza

amerykańska (choroba

Chagasa

) wywołana jest świdrowcem

Trypanosoma cruzi, przenoszonym przez
pluskwiaki. W leczeniu ostrych stanów tej
choroby dużą skuteczność wykazuje
nifurtimoks

. W fazie badań klinicznych

znajduje się spirogermanium.

Leki stosowane w rzęsistkowicy



Rzęsistkowica – zakażenie rzęsistkiem
pochwowym Trichomonas vaginalis, wiciowcem
przekazywanym przez kontakt płciowy – jest
schorzeniem wymagającym równoczesnego
leczenia wszystkich zakażonych osób. Obecnie
lekami z wyboru są pochodne nitroimidazolu. Z
leków o innej budowie chemicznej stosowane są:
chlorchinaldol, policresulen,
natamycyna,tenonitrozol.

Leki stosowane w rzęsistkowicy



Pochodne nitroimidazolu (metronidazol,
ornidazol, tinidazol, nimorazol

) wykazują silne

działanie przeciw rzęsistkom, nieco słabsze

przeciwko pełzakom czerwonki, lamblii jelitowej i

świdrowcom amerykańskim. Ponadto działają

przeciwbakteryjnie, głównie na Helicobacter
pylori oraz beztlenowce z rodzaju Clostridium.



Działania niepożądane: leki te uważane są za

względnie bezpieczne. Mogą powodować
zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego,

bóle głowy. Mogą wywołać ostrą nietolerancję
etanolu.

Leki stosowane w lambliozie



Najczęstszym sposobem zakażenia
pierwotniakiem Giardia lamblia jest picie

skażonej wody. Cysty tego pasożyta mogą

przetrwać w wodzie do 3 miesięcy.

Giardia lamblia oporne są na chlor.

Zakażenie częściej występuje u dzieci niż u

dorosłych.



W leczeniu lambliozy , choroby inwazyjnej

wywołanej przez wiciowca Giardia lamblia,

z wyboru stosuje się mepakrynę.



Dobre wyniki leczenia uzyskuje się również

stosując związki nitroimidazolowe.

Leki stosowane w leiszmaniozach



Podstawowymi lekami stosowanymi we
wszystkich postaciach leiszmaniozy,
wywoływanej przez pierwotniak z rodzaju
Leishmania

, są związki

pięciowartościowego antymonu. Lekami
zastępczymi są: pentamidyna,
amfoterycyna B oraz metronidazol.



Na leiszmaniozę nie ma szczepionki,
dlatego jedynym sposobem jej
zapobiegania jest unikanie przebywania w
rejonach siedlisk muchówek. Nieleczona
leiszmanioza powoduje śmierć.

Leki stosowane w pełzakowicy



Pełzakowica (ameboza, czerwonka

pełzakowata) wywoływana jest przez
Entamoeba histolytica -

pełzak czerwonki.

Pasożyt ten bytuje w ścianie jelita grubego.

Jeśli dostanie się do wątroby to

doprowadza w niej do pojawienia się ropni.

Forma inwazyjna pełzaka czerwonki jest

wydalana z kałem.



Obecnie podstawowe znaczenie w

leczeniu pełzakowicy mają pochodne
nitroimidazolu. Innymi lekami
stosowanymi w bezobjawowej jak i

pełnoobjawowej postaci choroby są:
pochodne 8-hydroksychinoliny,
chinina, emetyna i jej pochodne,
diloksanid i paromomycyna.

Leki stosowane w pełzakowicy



Pochodne 8-hydroksychinoliny (kliochinol,
chlorchinaldol, broksychinolina)

działają

pełzakobójczo bezpośrednio na pełzaki znajdujące się

w świetle przewodu pokarmowego. Oprócz działania
przeciwpierwotniakowego

wywierają działanie

przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze.



Emetyna jest alkaloidem z korzenia wymiotnicy. W

leczeniu wszystkich postaci pełzakowicy mogą być

one stosowane wówczas, gdy leczenie
metronidazolem jest nieskuteczne lub
przeciwwskazane. Jest silnie toksyczna, powoduje

wiele działań niepożądanych (uszkadza serce, nerki,

wątrobę, mięśnie szkieletowe)

Leki stosowane w toksoplazmozie



Toksoplazmozę wywołuje Toxoplasma gondii.

Wyróżnić można formę nabyta i wrodzoną tej choroby.

W przypadku toksoplazmozy nabytej źródło zakażenia

stanowi kot, ponieważ to w jego organizmie

pierwotniak ten przechodzi swój cykl rozwojowy. W

przypadku toksoplazmozy wrodzonej do zarażenia

dochodzi w okresie życia płodowego przez łożysko.



Lekami z wyboru są: pirymetamina w skojarzeniu z
s

ulfadiazyną, lub trimetoprim stosowany wraz z

sulfametoksazolem

. W przypadku nadwrażliwości na

sulfonamidy podaje się pentamidyną, spiramycynę,
lub

azitromycynę.

Dziękuję za uwagę