poskromić złośnicę

pojęcia (nie)higieniczne

update 2010

Arszenik - tlenek arsenu (III)

Biodegradacja – biochemiczny rozkład związków organicznych przez organizmy żywe (pierwotniaki, bakterie,

promieniowce, grzyby, glony, robaki) na prostsze składniki chemicznych. Zależy od cech materiału rozkładanego, czyli jego

biodegradowalności – podatności na rozkład przez mikroorganizm. Zależy od czynników fizycznych (rozpuszczalność,

prężność par) i chemicznych (masa i struktura cząsteczki oraz obecność grup funkcyjnych)

Termin biodegradacja, w odróżnieniu od terminu mineralizacja, używany jest na ogół w odniesieniu do substancji

szkodliwych, np. pestycydów. Rozkładowi ulegać może nawet 95% substancji organicznej. Biodegradację wykorzystuje się w

biologicznych oczyszczalniach ścieków oraz w stawach biologicznych

Bioindykatory -

biologiczne wskazniki jakosci srodowiska, do badania wod wykorzystujemy dafnie, chlorelle, gupika,

pstraga potokowego, palke szerokolistna

Bioznacznik efektu

Bioznacznik podatności

Biowskaźnik związany z lekami

Bruceloza -

zoonoza (bakterie gram-) u bydła powoduje poronienia z brunatno-czerwonymi wodami plodowymi u ludzi

osłabienie, bóle mięśniowe, gorączka (rzadko falista). Dodatkowo mogą wystąpić: bóle głowy, bóle stawów, dolegliwości

sercowe, zaburzenia psychiczne, utrata słuchu, bóle jąder, wysypki skórne. Najbardziej narażonymi na zachorowanie są

lekarze weterynarii.

BZT

5

– (biochemiczne zapotrzebowanie tlenu) jest to umowny wskaźnik określający ile tlenu jest potrzebne do utlenienia

zanieczyszczeń przez bakterie aeorbowe. Wartość tą określa się mierząc zużycie tlenu przez próbkę wody lub ścieków przez

okres 5 dni. Im BZT5 większe tym większe zanieczyszczenie wody.

ChZT – chemiczne zapotrzebowanie tlenu, określające ilość tlenu w mg/dm3 pochodzącą z utleniaczy (dichromiany,

manganiany (VII), jodany) potrzebnego do utlenienia związków organicznych i niektórych nieorganicznych do najwyższego

stopnia utlenienia. Stosowane jako miara zanieczyszczenia wód i ścieków

Dezynfekcja - odkaza, nie wyjalawia, polega na niszczeniu form wegetatywnych mikroorganizmów (nie zarodniki); środki

dezynfekujące mają różną aktywność od podstawowego niszczenia bakterii po zdolność do niszczenia prątków gruźlicy,

grzybów czy wirusów. Są fizyczne (para wodna w temp 100 – 105 stopni lub promieniowanie UV) i chemiczne (alkohole,

aldehydy, fenole, związki metali ciężkich, halogenki, utleniacze, kwasy i zasady) Ozon, chlor. Termiczne (rurki Browna,

pasteryzacja, goraca para + formalina)

Dziura ozonowa - nazywa się zjawisko zmniejszania się stężenia ozonu w stratosferze atmosfery ziemskiej. Jest to 50%

ubytek O

3

w powłoce ozonowej wywołany emitowaniem przez człowieka do atmosfery freonu, który przyczynia się do

rozkładu ozonu - ten szkodliwy ale ozon absorbuje UV; gazy spieniajace, aerozole, chłodnicze >>> uszkodzenia chlorofilu i

zmiany w klimacie

Efekt cieplarniany - wzrost temperatury planety spowodowany zwiększoną koncentracją dwutlenku węgla (lub innych

gazów nieprzezroczystych dla podczerwonego promieniowania – tzw. gazów cieplarnianych), jeden z negatywnych skutków

skażenia środowiska naturalnego.

Polega na zatrzymywaniu się w atmosferze coraz większych części promieniowania podczerwonego, co prowadzi do

ogrzewania się Ziemi. Przypuszcza się, że jest to wynik zmiany zawartości gazów w powietrzu, a szczególnie gwałtownego

wzrostu stężenia dwutlenku węgla.

H2O, CO2, N2O, absorbują część widma promieniowania podczerwonego, rozklad ozonu (osłabienie roli ochronnej)

Emisja - ilość zanieczyszczeń emitowana z określonego źródła. Sposób pomiaru jest określony ściśle dla konkretnego

urządzenia/maszyny.

wprowadzanie do środowiska wytworów działalności człowieka a w szczególności:substancji (np. zanieczyszczeń stałych,

ciekłych lub gazowych)energii (np. hałasu, wibracji, promieniowania)do powietrza, wody, gleby lub ziemi.

Eutrofizacja –jest to przeżyźnienie wód, dochodzi do niekontrolowanego i niepohamowanego wzrostu organizmów

jednokomórkowych, które szybko wyczerpują zapas tlenu zaduszając organizmy oddychające skrzelami. Niektóre organizmy

mogą produkować toksyny (sinice). Dochodzi do dużych wahań pH i ilości tlenu w warstwie powierzchownej oraz powstania

warunków beztlenowych głębiej. Odkładają się duże ilości mułów wypłycające zbiornik. Zapobieganie eutrofizacji wiążę się z

ograniczeniem spływu substancji z pól oraz ścieków.

– ogromny wzrost czynnika BZT – ubytki tlenowe (zaduszanie organizmów oddychających skrzelami), jednokomórkowce

(sinice) – produkcja toksyn. Może być przyczyną epidemii: dur brzuszny, czerwonka, zapalenie opon mózgowych.

Ewaporacja - Parowanie (ewaporacja) - proces zmiany stanu skupienia, przechodzenia z fazy ciekłej danej substancji w

fazę gazową (parę) zachodzący z reguły na powierzchni cieczy. Może odbywać się w całym zakresie ciśnień i temperatur, w

których mogą współistnieć z sobą obie fazy, ale nasila się w wysokiej temperaturze. Proces parowania jest szybszy również,

gdy obniżymy ciśnienie zewnętrzne oraz gdy mamy do czynienia z przepływem gazu względem powierzchni cieczy.

Parowanie zachodzi wtedy, gdy cząsteczka ma dostatecznie wysoką energię kinetyczną, by wykonać pracę przeciwko siłom

przyciągania między cząsteczkami.

Flotacja - usuwanie w postaci piany cząstek substancji stałych (bardzo drobnych), które przylepiają się do pęcherzyków

powietrza i wypływają na powierzchnię cieczy. Może być także metodą rozdziału związków ze względu na ich zwilżalność,

produktem flotacji jest koncentrat.

Fotochemia atmosfery- zmiany prowadzace do powstania ozonu, smogu i rodnikow (wodorotlenkowych, metylowych,

hydroksylowych)

Freony - pochodne chlorowcowe węglowodorów nasyconych (alkanów), zawierające w cząsteczce jednocześnie atomy

fluoru i chloru, niekiedy także bromu. Niższe freony mają dużą prężność pary w niskich temperaturach i duże ciepło

parowania, są bezwonne lub mają zapach eteru dietylowego, pozbawione barwy, nietrujące i niepalne, nie powodują korozji

metali, są łatwe do skroplenia, odznaczają się małym napięciem powierzchniowym i lepkością. Źródła: nośniki aerozoli,

chłodziwa – urządzenia chłodnicze, klimatyzacyjne, gazy spieniające produkcja materiałów wybuchowych.

Galena- ruda ołowiu i srebra

Imisja - ilość zanieczyszczeń emitowanych z różnych źródeł. Pomiar stężenia zanieczyszczeń przeprowadza się 1,5 metra

nad ziemią lub 1,5 metra powyżej górnej linii zabudowania;

ilość zanieczyszczeń pyłowych lub gazowych odbierana przez środowisko; jest miarą stopnia jego zanieczyszczenia

definiowaną jako stężenie zanieczyszczeń w powietrzu (wyrażane w jednostkach masy danego zanieczyszczenia, np.

ditlenku siarki, na jednostkę objętości powietrza (lub w ppm, ppb) oraz jako depozycja zanieczyszczeń — ilość danego

zanieczyszczenia osiadającego na powierzchni ziemi.

Indeks saprobowosci- wystepowanie organizmow będących wskaznikamu czystości wody

itai-iati choroba - przykład masowego zatrucia kadmem, miało miejsce w Japonii. W wyniku działań górniczych doszło do

znacznego uwolnienia tego pierwiastka. Objawiała się ona ubytkami mineralnymi kości, bólami stawów i kręgosłupa,

deformacjami kości, ciężkimi uszkodzeniami nerek.

Kamień kotłowy- osad węglanu magnezu, wapnia, siarczanu wapnia, wodorotlenku żelaza i krzemionki; źle przewodzi

cieplo (zmniejsza sprawność urządzenia aż do jego rozerwania)

Koagulacja – jest to proces łączenia się cząsteczek koloidu w większe agregaty, może być przyspieszony przez podanie

odpowiednich związków. Występuje koagulacja pod wpływem elektrolitów (wysalanie np. dodatnio naładowanymi solami:

siarczan glinu, glinian sodowy, siarczan żelazowy, chlorek żelazowy – dochodzi wtedy do zniszczenia otoczek

solwatacyjnych stabilizujących koloidy liofilowe) lub wzajemna (dla związków liofobowych wtedy podaje się inny związek

liofobowy)

Krążenie wody w przyrodzie - Większość wody jest zgromadzona w morzach i oceanach. Lądy otrzymują wodę z opadów

atmosferycznych. Część wód opadowych wyparowuje, część w wyniku spływu powierzchniowego dostaje się do cieków

wodnych, a z nimi do mórz i oceanów, reszta wsiąka w grunt zasilając wody gruntowe; woda zatrzymana w glebie zwiększa

jej wilgotność. Parowanie wody (ewapotranspiracja) odbywa się zarówno z powierzchni wód, gleby jak i z innych

organizmów a w szczególności roślin(transpiracja). Para wodna przedostaje się do atmosfery a tam wraz z deszczem

ponownie powraca do ziemi.

Kwaśne deszcze – opady atmosferyczne, o odczynie kwaśnym; zawierają kwasy wytworzone w reakcji wody z

pochłoniętymi z powietrza gazami, takimi jak: dwutlenek siarki, tlenki azotu, siarkowodór, chlorowodór, wyemitowanymi do

atmosfery w procesach spalania paliw, produkcji przemysłowej, wybuchów wulkanów, wyładowań atmosferycznych i innych

czynników naturalnych; mechanizm samooczyszczania się atmosfery z SO

2

Legionelloza - wywołana przez Legionella pneumophilia; objawy podobne do zapalenia płuc ale leczenie standarowymi

antybiotykami nie daje rezultatów; Bakteria bytuje w miejscach zastoju ciepłej wody (rury, kolanka, przewód prysznicowy po

wakacjach :) ); nazwa od zjazdu legionistów w jakimś dworku gdzie wszyscy zarazili się drogą pokarmową; skutki nawet

śmiertlene. Pontiac - ta sama bakt. co Legionella ale objawy alergiczne;

Martwica kwasowa- nasilenie próchnicy (hydroksyapatyt-fosforan wapnia) matowe, chropowate szkliwo, ubytki masy,

demineralizacja; nadżerki, przebarwienia, zapalenia warg bl.sluzowej, przyzębia

Mechanizmy osadzania gazów -depozycja sucha- emisja, dyspersja, transformacja, osadzanie

-depozycja mokra- wydeszczawianie, wymywanie

Miano coli – to określenie najmniejszej objętości wody w której poprzez zastosowanie testów fermentacyjnych można

wykazać obecność bakterii Escherichia Coli. Jej obecność świadczy o zanieczyszczeniu wody ściekami i sugeruje możliwość

istnienia w wodzie bakterii chorobotwórczych. Obniżenie miana coli poniżej dopuszczalnego poziomu jest sygnałem

zagrożenia epidemiologicznego.

Minamata choroba (z Minamaty) – firma produkująca tworzywa sztuczne wyrzuciła odpady do wód,zawierające związki

rtęci. Mimo niskiego stężenia ich w wodzie, dochodziło do ich kumulacji w jednym z elementów łańcucha

pokarmowego>>>duże drapieżne ryby i owoce morza - stężenie rtęci było 2000-10 000 razy wyższe niż w wodzie ; ryby

stanowiły główny składnik diety mieszkańców wiosek>>> objawy zatrucia. Pierwsze przypadki w 1956 roku i wkrótce

stwierdzono całą "epidemię" zachorowań na nieznane schorzenie układu nerwowego.

Monitoring powietrza atmosferycznego – pomiary, służące do uzyskania danych o stopniu stężenia zanieczyszczeń na

określonym obszarze. W przypadku zanieczyszczenia powietrza bierze się pod uwagę tzw. emisję i imisję

Niebieskiego dziecka syndrom - zw. azotu, zaburzenia w transporcie tlenu- sinica i śmierć

Odpady medyczne (niebezpieczny) -

cztery grupy odpadów pochodzenia medycznego/szpitalnego

I - odpady nie przedstawiające zagrożenia infekcyjnego (traktowane normalnie)

II- odpady nieinfekcyjne, traktowane jako niebezpieczne wewnątrz szpitala

III - odpady niebezpieczne wew. i na zew. szpitala (MAT. ZAINFEKOWANE; CZĘŚCI AMPUTOWANE; zwierz. dośw.)

IV - odpady niebezpieczne inne - baterie, termometry, manometry tętnicze, radioaktywne, przestarzale leki i odczynniki

Pałeczka okrężnicy – bakteria należąca do flory jelita grubego człowieka, odpowiada za tworzenie witamin B, C i K, oraz

pomaga rozłożyć pokarm. Może także występować w zanieczyszczonej fekaliami wodzie i glebie. Oznaczanie ilości tej

bakterii w wodzie stanowi jedno z badań czystości wody (miano i wskaźnik coli). Jak dostaje się do na przykład do układu

moczowo płciowego lub oddechowego to może powodować schorzenia. Może wywoływać sepse, zapalenie opon

mózgowych, zakażenia układu moczowego, zapalenie płuc, ropnie narządowe.

Pestycydy – substancje syntetyczne lub naturalne stosowane do zwalczania organizmów szkodliwych lub niepożądanych,

używane głównie do ochrony roślin uprawnych, lasów, zbiorników wodnych, zwierząt, ludzi, produktów żywnościowych, a

także do niszczenia żywych organizmów, uznanych za szkodliwe, w budynkach inwentarskich, mieszkalnych, szpitalnych i

magazynach; środki szkodnikobójcze, przeciwpasożytnicze, środki ochrony roślin DDT DDE + DDD + DDA – metabolity

pH – ujemny logarytm ze stężenia jonów hydroniowych, stanowi czternastostopniową skalę określającą kwasowość lub

zasadowość roztworów. pH=7 określa odczyn obojętny i występuja na przykład w czystej wodzie. Jest wynikiem

autodysocjacji wody. pH niższe określa odczyn kwasowy (więcej jonów hydroniowych), a wyższe odczyn zasadowy (niższe

stż. jonów hydroniowych)

Pleśnica biała - grzybicza, oportunistyczna infekcja skóry, błon śluzowych, paznokci i wyjątkowo rzadko infekcja uogólniona.

Choroba ta najczęściej jest wywołana drożdżakami chorobotwórczymi z rodzaju Candida (szczególnie Candida albicans).

Drożdżycę rozpoznaje się głównie poprzez badania mikroskopowe i hodowlane.

Produkcja przez grzyb endotoksyn które powodują: odczyny zapalne, obniżenie się liczby białych ciałek krwi, wzrost liczby

ciałek kwasochłonnych, osłabienie zdolności fagocytozy, gorączkę. Zakażeniu sprzyja przewlekła antybiotykoterapia,

osłabienie odporności czy inwazyjne zabiegi.

Pryszczycowe zapalenie jamy ustnej – zoonoza zwana inaczej chorobą pyskowo-racicową, występują zmiany na

wargach, językach, dziąsłach i policzkach, gorączka, pęcherzyki z których po pęknięciu się sączy oraz powiększenie węzłów

chłonnych.

Saprobowość – suma wszystkich procesów rozkładu materii dostarczających wolnej energii. Można ją ocenić za pomocą

dynamiki przemian dysymilacyjnych, intensywności poboru tlenu lub składu biocenozy i jest w tym ujęciu procesem

przeciwstawnym produkcji pierwotnej. Jest tym wyższe im większe jest zanieczyszczenie wody. Sukcesywny wzrost

saprobowości powoduje liczebną przewagę destruentów nad innymi ugrupowaniami w biocenozie. Odwrotnie,

samooczyszczanie prowadzące do zmniejszania saprobowości, prowadzi do stałego zwiększania się udziału producentów.

Sedymentacja – opadanie dużych cząstek zawiesin na dno zbiornika, stosowane przy oczyszczaniu ścieków; Sedymentacji

ulegają zawiesiny o większej gęstości niż ciecz. Może więc ta metoda służyć do rozdzielania mieszanin ze względu na ich

gęstość.
Smog - Jest to nienaturalne zjawisko atmosferyczne polegające na współdziałaniu zanieczyszczeń powietrza

spowodowanych działalnością człowieka oraz niekorzystnych naturalnych zjawisk atmosferycznych: znacznej wilgotności

powietrza (mgła) i braku wiatru. Utrudnia oddychanie organizmom, a Ziemi wydalanie ciepła. Te szkodliwe związki

chemiczne, pyły (kurz) i znaczna wilgotność są zagrożeniem dla zdrowia, są bowiem czynnikami alergizującymi i mogą

wywołać astmę oraz jej napady, a także powodować zaostrzenie przewlekłego zapalenia oskrzeli, niewydolność oddechową

lub paraliż układu krwionośnego.
powstaje gdy grak turbulencji, inwersja temperatury, promieniowanie słoneczne

- kwaśny, londyński- dym+mgła, spalanie wegla(pyly, sadza, SO2, CO2,poraża drogi oddechowe i układ krazenia

-

fotochemiczny, kalifornijski, los Angeles- utleniajacy, niszczy rosliny, tworzywa, podraznia blony sluzowe, zolto-

brunatna mgla (O3, CO, związki azotu)

Sterylizacja – inaczej wyjaławianie. Jest to proces mający na celu zniszczenie wszystkich wegetatywnych i

przetrwalnikowych form mikroorganizmów. Metodami sterylizacji są na przykład: wyżarzanie, spalanie, suchym gorącym

powietrzem, nasyconą parą wodną pod ciśnieniem, przez sączenie, promieniowaniem, gazami (ozon, formaldehyd),

roztworami (kwas nadoctowy) promieniowanie gamma i UV

Ścieki – to woda zanieczyszczona przez działalność człowieka w stopniu uniemożliwiającym jej powtórne użycie bez

skomplikowanego i czasochłonnego procesu oczyszczania. Dzielimy je na komunalne (pochodzące głównie z gospodarstw

domowych – zawierają one zwykle odpadki żywności, detergenty i fekalia), przemysłowe (zawierają rozmaite związki

chemiczne, będące ubocznym produktem procesów technologicznych stosowanych w zakładach przemysłowych), rolnicze

(powstają z wód spływających z pól i gospodarstw wiejskich, zawierają zwykle nawozy sztuczne, pestycydy oraz

zanieczyszczenia drobnoustrojami).

Tularemia – ostra bakteryjna choroba zakaźna. Czynnikiem etiologicznym jest mała, polimorficzna pałeczka Francisella

tularensis - bakteria wewnątrzkomórkowa Cechą charakterystyczną jest obrzęk zmienionych węzłów chłonnych, może

również wystąpić posocznica.

Twardość wody – funkcja stężenia soli wapnia, magnezu i innych metali, które są zdolne do tworzenia soli na wyższym niż

pierwszy stopniu utlenienia. Dzielimy ją na trwałą i nietrwałą. Trwała jest generowana przez sole kwasów: solnego (chlorki),

siarkowego (siarczany), azotowego (azotany) i inne. Nietrwała zwana węglanową jest generowana przez sole kwasu

węglowego, usunięcie przez przegotowanie wody. Są różne skale określające twardość wody: w stopniach niemieckich, czy

francuskich.

Utlenialność – wielkość wyrażająca ilość tlenu potrzebną do utlenienia substancji organicznych zawartych w wodzie. Jest to

umowny wskaźnik określający zużycie nadmanganianu potasu przez łatwo utleniające się substancje chemiczne np.:

siarkowodór, siarczyny, azotyny, związki organiczne. Utlenialność dla wody wynosi od 4 mg O

2

/dm

3

dla wód czystych do

kilkuset mg O

2

/dm

3

dla wód zanieczyszczonych.

Włośnica -

choroba pasożytnicza- zarażenie włośniem krętym (Trichinella spiralis) przez zjedzenie zarażonego mięsa.

Standardowe gotowanie mięsa nie chroni przed zarażeniem. Larwy włośnia nie osiągają u człowieka dojrzałości i lokalizują

się w mięśniach, gdzie ulegają otorbieniu (powstają cysty) i zwapnieniu >>> ciężkie powikłania: zapalenie mięśnia

sercowego, płuc, mózgu; Sposoby zapobiegania włośnicy: badanie trichinoskopowe sztuk mięsa / zamrażanie mięsa /

staranne gotowanie lub smażenie mięsa / naświetlanie promieniowaniem X.

Woda destylowana – woda pozbawiona, metodą destylacji, soli mineralnych oraz większości innych substancji ją

zanieczyszczających. Zawiera rozpuszczone gazy (głównie dwutlenek węgla, także tlen i azot) oraz zanieczyszczenia

lotnymi substancjami organicznymi; ma pH = 7, wystawiona na działanie atmosfery będzie ono zwykle niższe ze względu na

zakwaszający efekt dwutlenku węgla.

Wskaźnik coli – liczba kolonii bakterii wyhodowanych ze 100 ml wody. W wodzie po dezynfekcji wskaźnik coli nie może

przekraczać 1. NPL – najbardziej prawdopodobna liczba bakterii wyhodowana ze 100 ml wody – otrzymuje się po

statystycznej obróbce wyników oznaczeń.

WWA – wielkocząsteczkowe (wielopierścieniowe) węglowodory aromatyczne. Związki zawierające kilka skondensowanych

pierścieni aromatycznych. Źródłem tych związków są silniki samochodowe, spalania węglowe (niepełne spalanie), ścieki

miejskie i przemysłowe, wymywane z dróg o nawierzchni bituminicznej, są w dymie papierosowym i wędzonych produktach

spożywczych. Należą do nich Piren, Fenantren, Fluoranten, Antracen i inne. Są silnie hydrofobowe, kumulują się w osadach

dennych oraz tłuszczach skorupiaków i ryb, bardzo trudno ulegają biotransformacji. Są silnie mutagenne, teratogenne i

kancerogenne.

Wypadek przy pracy -

nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w

związku z pracą, tez w czasie wyjazdu służbowego, w drodze do pracy

Zakażenie szpitalne -

zakażenie, związane z pobytem w szpitalu, wtórne do podstawowego stanu pacjenta. Dotyczy

zarówno pacjenta, jak i personelu. Najczęściej uznaje się zakażenie za szpitalne, jeśli wystąpiło 48 - 72 godzin od przyjęcia

lub wypisania ze szpitala. Dla zakażenia o długim okresie wylęgania (HBV, HCV, HIV, gruźlica) przyjmuje się okres od 2

tygodni do wielu lat.

u noworodków - takie, które wystąpiło po upływie 48 godzin od porodu, a przed porodem u matki nie istniało zakażenie;

egzogenne - spowodowane przez drobnoustroje dominujące w środowisku szpitalnym;

endogenne - spowodowane przez własną, naturalną florę pacjenta, np z powodu obniżonej odporności.

Zeolit - duża grupa minerałów zaliczana do gromady krzemianów; o różnym składzie chemicznym, właściwościach i postaci

kryształów.

Zoonozy - zakaźne lub pasożytnicze choroby zwierząt, bądź przez zwierzęta tylko roznoszone, przenoszące się na

człowieka poprzez kontakt bezpośredni lub surowce pochodzenia zwierzęcego, rzadziej drogą powietrzną (np.

toksoplazmoza, bruceloza, wścieklizna, ptasia grypa i inne).

Zanieczyszczenia atmosfery związkami organicznymi i ich toksyczność.

Zanieczyszczenia atmosfery związkami nieorganicznymi i ich toksyczność.

Zanieczyszczenia atmosfery metalami ciężkimi i ich toksyczność.

*** woda

Źródła zanieczyszczenia wody – Punktowe (spusty z wód przemysłowych, spusty z oczyszczalni ścieków, spusty z ferm

produkcyjnych, nieczyszczone wycieki z kanalizacji, zanieczyszczenie wód głębinowych – studnie, wiercenia) i Rozproszone

(wycieki z pół uprawnych, zanieczyszczenie warstw wodonośnych przez skażone opady, wymywanie pyłów z pól,

wydobywanie surowców, wycieki z wysypisk śmieci)

Toksycznosc zanieczyszczenia wod zalezy od:

-temperatury wody(ciepla gorzej)

-pH (kwasna gorzej)

-ilosci tlenu

-twardosci (miekka gorzej)

-zasolenia (im wieksze tym gorzej-mniej tlenu rozpuszczonego)

Klasy czystości wod

I-

Pitna, łososie

II-

Hodowla, kąpiel

III-

Przemysłowe, rolnictwo, „non”

Badania wody- podstawowe, rozszerzone (1x tyg, mies)

......................................................................................................................................................................................................

METALE CIĘŻKIE – zanieczyszczenia środowiska i ich toksyczność =

Pb Hg Cd As

a.

OŁÓW

•

Źródła:

benzyna z tetraetylkiem ołowiu(antydetonator, ciecz- przez skore)

spalanie paliw kopalnych,

pyły, lakiery z ołowiem (stare) + lakiery stosowane wewnątrz naczyń kuchennych

materiały lutownicze,

niektóre tradycyjne kosmetyki,

śrut, ciężarki wędkarskie,

stare rury wodociągowe,

•

Wchłanianie

przez układ oddechowy (pyły) lub pokarmowy. w środowisku ulega akumulacji;

•

Toksyczność:

zaburzenia układu nerwowego, uszkodzenia nerwów, problemy z uczeniem (dzieci podwyższony

poziom), encefalopatia

inhibicja syntezy hemu- zaburzenia produkcji krwinek – anemia, nefropatia – białko i krwiomocz

uszkodzenia układu krwionośnego, nadciśnienie,

kumuluje się w kościach(fosforan olowiu- rąbek ołowiczy)

b.

RTĘĆ

•

Źródła:

spalanie paliw kopalnych,

organiczne pochodne metylo i dimetylortęć (woda),

w pożywieniu,

farby okrętowe,

lampy rtęciowe,

ścieki komunalne,

wydobycie – łupki węglowe i bitumiczne,

obecna w wodzie i glebie,

w amalgamatach do plombowania zębów

•

Wchłanianie / Formy:

metaliczna,

zw. organiczne

nieorganiczne-(Cl)

kalomel(ognie sztuczne, elektrody),

sublimat(dezynfekcja, katalizator, fotografia, dawniej ochrona roslin),

HgO (antyseptyczny, antypasozytniczy, pigment)

•

Toksyczność:

akumulacja w mózgu(lipidy) uszkodzenia O.U.N., zaburzenia pamięci, wzroku, snu i koncentracji,

nadpobudliwość nerwowa, zaburzenia móżdżkowe, zmiany osobowości,

zaburzenia biosyntezy białka,

akumulacja w płodzie

ostre zatrucie parami rtęci wywołuje zapalenie płuc i oskrzeli, a czasami do ostrej niewydolności

oddechowej, zapalenie błony śluzowej jamy ustnej (fioletowe bl. sluz, miedziany jezyk i

podniebienie) // zatoka minimata

c.

KADM

•

Źródła:

rudy cynkowe i ołowiowe,

ługowanie surowców H2SO4,

baterie Ni-Cd, elektrotechnika,

przemysł metali nieżelaznych,

pożywienie i woda,

w amalgamatach do plombowania zębów, papierosy

•

Wchłanianie / Formy:

Układ oddechowy i pokarmowy

•

Toksyczność: (podobny do Zn)

martwica komórek,

uszkodzenia kanalików nerkowych, białkomocz,

uszkodzenia hepatocytów,

kumulacja w trzustce, jelitach i gruczołach,

kadmowe zapalenie pluc- obrzek i martwica

teratogenność dla plodu

rozmiękczanie kosci

pierscienie kadmowe-zolte szyjki zebow

choroba itai-itai

d.

ARSEN

•

Źródła:

stosowany do produkcji półprzewodników,

stopów,

bojowe środki trujące,

impregnacja drewna,

dodatek do szkła,

farb (zielonkawy kolor),

srodki owado, gryzoniobójcze

•

Toksyczność:

właściwości kancerogenne

zaburzenia metabolizmu (SH, NAD, mitochondria)

Kumulacja w tkankach bogatych w keratyne,

przewodzie pokarmowym,

lozysku

......................................................................................................................................................................................................

GAZOWE zanieczyszczenia atmosfery - siarka / azot / węgiel

a.

związki SIARKI (SO2, SO3, H2S, kwasy)

•

Źródło:

Gnicie substancji białkowych

naturalne (wulkany, gazy biogenne z lądu i morza, spraj morski) antropogeniczne (spalanie pliw

zanieczyszczonych siarka– procesy hutnicze, energetyczne, źródła przemysłowe- konserwant

wina, dezynfekcja, bielelenie)

•

Toksyczność:

SO2 (bezbarwny duszący gaz, utlenia się do SO3 i tworzy kwasne deszcze, srodek bielacy,

dezynfekujacy, owadobójczy, konserwujący, w chłodnictwie)

podrażnienia błon śluzowych i oczu, obrzęk płuc (astmatycy, alergicy, z chorobami krazenia

bardziej wrażliwi-oddychanie ustami)

śmierć-skurcz glosni, obrzek krtani, zahamowanie serca

SO3 (może powstawać z SO2, jest lotną cieczą, razem z poprzednim odpowiedzialne za kwaśne

deszcze, uszkodzenia skóry, a także zatrucia/zakwaszenia wód, gleb, niszczenie metali i

budynków)

H2S

porażenie oddychania komórkowego – blok oksydazy cytochromowej(blokowanie Fe,

metaloenzymów, glutationu)

niszczy komórki nerwowe,

podrażnienie błon śluzowych drog oddechowych i oczu (przekrwienie i obrzęk płuc)

jama ustna (obrzek, krwawienie dziąseł, zapalenia przyzebia, ślinotok, zaburzenia smaku)

b.

związki AZOTU (NO, N2O, NO2, NH3, nitrozwiązki)

•

Źródło:

naturalne (produkcja biogenna, błyskawice, spalanie biomasy, procesy gnilne, utlenianie NH3 do

NO),

antropogenne (procesy spalań, nawozy, papierosy, konserwacja miesa)

mechanizm samooczyszczania-kwasne deszcze

•

Toksyczność:

NO (rozkurcz naczyn, hamowanie agregacji, OUN)

N2O (gaz rozweselający, rośliny brodawkowe( mutualizm z sinicami) nawozy, spaliny, elektrownie)

NO2 (brak odruchow obronnych-wnika gleboko, konserwant mies- azotan(tyn) sodu i potasu)

rozszerzenie naczyń krwionośnych (spadek ciśnienia krwi, bóle i zawroty głowy)

trudności w oddychaniu, obrzęk płuc, zmiany w płucach,

paraliż konwulsje i śmierć

przekształcenie do kwasów NO3- i NO2-silnie utleniających, methemoglobinemia i

nitrozohemoglobinemia,

NO3-

rakotwórczy, mutagenny i teratogenny

powstawanie nitrozoamin (nitrozodimetyloaminy-Wit C zapobiega)

redukcja w przewodzie pokarmowym (stezenie azotanow a rak zoladka)

NH3 (gnicie bialek, odgazowanie wegla kamiennego, biosyntezy, chłodnictwo)

Działanie żrące (inhalacja-obrzęk płuc, nieżyt oskrzeli, połknięcie-perforacje)

c.

związki WĘGLA (CO i CO2)

•

Źródło:

naturalne (pożary, wulkany, produkt metabolizmu)

antropogeniczne (spalania, CO powstaje przy niecałkowitym spalaniu węgla – niedostateczne

ilość tlenu)

samooczyszczanie-utlenianie do CO2 i grzyby

•

Toksyczność:

CO2 (niedotlenienie, kwasica, obrzęk mózgu, przyspieszenie oddychania i tachykardia, przy

dużym stężeniu pojawiają się omamy, drgawki, zaburzenia świadomości, stż. powyżej 30 %

natychmiastowa śmierć)

CO (papierosy)

łączenie z hemoglobiną, niedotlenienie organizmu,

mniejsze stż przez dłuższy czas- uszkodzenie OUN i zanik ostrości wzroku

stż. powyżej 60% uduszenie

*wskaźnik Pettenkofera - przy gromadzeniu się CO

2

wydychanego przez ludzi w pomieszczeniu

zachodzą zmiany właściwości fizycznych powietrza; wskaźnik to 0,1% - dopuszczalna ilość CO

2

w powietrzu

.

.....................................................................................................................................................................................................

zanieczyszczenia SUBSTANCJAMI ORGANICZNYMI = BENZEN / FENOLE / WWA / DETERGENTY / PESTYCYDY/PCV

a.

BENZEN

•

Źródło:

Sucha destylacja węgla i ropy naftowej

•

Toksyczność:

Narkotyczne działanie na OUN (zmiana działania i struktury), bóle i zawroty głowy, zaburzenia

widzenia, przyspieszony płytki oddech, drżenie kończyn,

zaburzenia rytmu serca, utrata przytomności,

Zahamowanie czynności szpiku-bialaczka, chloniaki, niedokrwistość plastyczna,

zwyrodnienie tłuszczowe serca, wątroby i nadnerczy,

b.

FENOLE

•

Źródło:

Biologiczny rozkład roślin, garbników, substancji humusowych,

ścieki przemysłowe (gazownie, koksownie, garbarnie, obróbka drewna) i komunalne,

także substancja bakteriobójcza.

•

Toksyczność:

kumulacja w mięsie ryb,

denaturacja białek komórkowych, bakteriobójcze, martwica, uszkodzenia błon śluzowych,

zwyrodnienia tkanek serca i nerek,

porażenie ośrodka oddechowego,

c.

WWA (wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne)

•

Źródło:

paliwa(benzyna bezolowiowa),

niepełne spalanie,

scieki miejskie i przemysłowe,

nawierzchnia bituminiczna,

dym papierosowy,

wedzonki

Należą do nich Piren, Fenantren, Fluoranten, Antracen i inne.

•

Toksyczność: ( z tlenem tworzą epoksyd łączący się z DNA)

Są silnie mutagenne, teratogenne i kancerogenne.

Są silnie hydrofobowe,

kumulują się w osadach dennych oraz tłuszczach skorupiaków i ryb,

bardzo trudno ulegają biotransformacji.

d.

DETERGENTY

•

Źródło:

Środki czystości, do prania ubrań, mycia naczyń, mydła

•

Cechy:

są często surfaktantami (środkami powierzchniowo czynnymi),

składają się z polarnej główki i hydrofobowego ogona,

gromadzą się na granicy faz zmniejszając napięcie powierzchniowe przez co zwiększa się

zwilżalność oczyszczanego lub barwionego tworzywa.

Zmiękczają wodę przez tworzenie rozpuszczalnych soli z Ca i Mg

•

Toksyczność:

ułatwiają wchłanianie związków toksycznych przez zmniejszanie napięcia powierzchniowego i

zwiększanie rozpuszczalności,

uszkadzanie śluzówek przewodu pokarmowego, uszkadzanie wątroby, wywoływanie alergii

e.

PESTYCYDY

•

Cechy:

związki szkodnikobójcze,

zatrucia mogą zdarzać się podczas spryskiwania,

w związku z pełnioną pracą lub przypadkowe np. przy złym składowaniu.

Cechują się także długim czasem rozpadu i akumulacją w środowisku.

•

Toksyczność:

wywołują zatrucia ostre i przewlekłe, do skutków odległych zalicza się genotoksyczne

(mutagenne, kancerogenne i teratogenne), neurotoksyczne (ośrodkowe i obwodowe),

immunotoksyczne, embriotoksyczne, a także mogą wpływać na układ hormonalny i enzymatyczny

f.

CHLOREK WINYLU

•

Źródło: dym tytoniowy,

obróbka cieplna PCW.

Produkty z PCW stale emitują chlorek winylu (np. z naczyń może przechodzić do pożywienia)

•

Toksyczność:

Zatrucie ostre

(objawy narkotyczne, depres. działanie na OUN, vertigo, senność, omdl., zaburzenia wzroku i słuchu)

Zatrucie przewlekłe

(uszkodzenie wątroby, trombocytopenia, zaburzenia termoregulacji, zapalenia skóry,

twardzina

skóry

,

akroosteoliza

(pracownicy przy produkcji)