Metody obliczania PNB: 
a) wydatkowa - sumowanie wydatków ponoszonych 
przez gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa 
prywatne, przedsiębiorstwa publiczne, agendy rządu i 
agendy władzy regionalnej oraz sektor międzynarodowy 
(eksport netto);
b) dochodowo-zasobowa - sumowanie płatności 
dochodowych wypłacanych właścicielom 
wykorzystywanych czynników produkcji 
(wynagrodzenia pracowników, dochody właścicieli 
przedsiębiorstw, dochody z rent, zyski przedsiębiorstw) 
wraz z pośrednimi podatkami od przedsiębiorstw i 
amortyzacją.

Powiedz czym różni się płatność transferowa od 
pozostałych wydatków budżetowych. Płatności 
transferowe (renty, emerytury, zasiłki, stypendia) są to 
wydatki budżetowe, które rodzą dochody podmiotów bez 
konieczności świadczenia z zamian czegokolwiek. 
Ostatni aspekt wyróżnia ten rodzaj wydatków 
budżetowych.

Rośnie popyt zagranicy na nasz eksport. Jak zmieni 
się produkcja i dochód w czasie krótkim? Skorzystaj 
z modelu równowagi. 

Popyt na eksport wywołuje 
efekt mnożnikowy 
eksportu, w którym 
zagregowana produkcja 
wyrażona jest jako 
pochodna funkcji popytu na 
eksport. Baza eksportowa 
gospodarki narodowej oraz 

wpływ dochodów z eksportu na sektor krajowy, 
konsumpcję i inwestycje stanowią istotny element teorii 
Keynes'a. Efekt mnożnikowy wywołują zmiany 
każdego rodzaju wydatków autonomicznych, tj. 
inwestycji, wydatków państwa i eksportu (a także 
autonomicznej części konsumpcji).

Omów istotę wypierania i przedstaw do w modelu IS-
LM. 

Efekt wypierania, polega 
na ograniczeniu popytu 
konsumpcyjnego i 
inwestycyjnego sektora 
prywatnego pod wpływem 
wzrostu wydatków państwa, 
który powoduje zwiększenie 
popytu globalnego i w 

konsekwencji wzrost stopy procentowej.

Omów istotę tłumienia jaki wywołuje polityka 
monetarna i przedstaw go w modelu IS-LM. 

Efekt tłumienia - ↓ stóp 
procentowych, ↑ podaży 
pieniądza.

Jaka jest przyczyna powstawania długu publicznego i 
jego koszt dla gospodarki?
Dług publiczny, to zadłużenie instytucji państwowych w 
stosunku do inwestorów, którzy pożyczyli w przeszłości 
pieniądze na sfinansowanie deficytu budżetowego. 
Przyczyny powstawania: *występowanie w kolejnych 
okresach deficytu budżetowego, na pokrycie którego 
skarb państwa i jednostki samorządowe zaciągają 
bankowe i niebankowe pożyczki i kredyty, *realizacja 
interwencjonalizmu państwowego polegającego na 
zwiększonych wydatkach publicznych w celu 
pobudzenia wzrostu gospodarczego, redukcji bezrobocia, 
łagodzenia cykli koniunkturalnych, *wpadnięcie w 
pułapkę zadłużenia – obsługa DP nie jest w pełni 
finansowana z dochodów budżetu, lecz wymusza 
zaciąganie nowych pożyczek, *osiąganie celów 
politycznych rządzonej ekipy, która chce zdobyć 
poparcie polit. I finansuje różne programy, *wydatki 
publiczne związane z prowadzeniem wojen, klęsk 
żywiołowych, kryzysów ekonomicznych. Koszty: 
osłabienie aktywności gospodarki, coraz wyższe 
oprocentowanie niewypłacone inwestorom. 

Jak rozumiesz niezależność BC? BC posiada:
Niezależność instytucjonalną  - określona przede 
wszystkim przez usytuowanie banku centralnego w 
systemie organów państwa oraz sposób powoływania i 
odwoływania władz banku (kadencyjność, 
nieusuwalność w czasie kadencji).
Niezależność funkcjonalną

 

    – uprawnienia banku 

centralnego do samodzielnego kształtowania polityki 
pieniężnej i jej realizacji. Oznacza to nie podleganie w 
tej dziedzinie przez bank centralny instrukcjom, 
wytycznym ze strony parlamentu, prezydenta i rządu.
Niezależność finansową – trwałe określenie zasad 
tworzenia i podziału funduszy banku centralnego, co 
uniemożliwiałoby wywieranie nacisku finansowego 
przez rząd lub parlament na decyzje banku.

BC chce zwiększyć ilość pieniądza w gospodarce. Z 
jakich narzędzi monetarnych może skorzystać i jak? 
W celu zwiększenia ilości pieniądza w gospodarce 
(podaży pieniądza) BC powinien: obniżyć stopę 
redyskontową w celu zwiększenia pożyczek dla banków 
komercyjnych lub zakupić rządowe papiery wartościowe 
na otwartym rynku lub obniżyć poziom rezerw 
gotówkowych.

Metody wpływania na podaż pieniądza przez BC:*

 

 w 

   

celu zwiększenie podaży pieniądza: obniżenie stopy 
redyskontowej celem zwiększenia pożyczek dla banków 
komercyjnych, zakup rządowych papierów 
wartościowych na otwartym rynku, obniżenie poziomu 
rezerw gotówkowych
*w celu zmniejszenia podaży pieniądza: podwyższenie 
stopy redyskontowej celem zmniejszenia pożyczek dla 
banków komercyjnych, sprzedaż posiadanych 
rządowych papierów wartościowych, podwyższenie 
poziomu rezerw gotówkowych.

Zmalały dochody w gospodarce. Jak zmieni się popyt 
na pieniądz i stopa procentowa? 

 ↓dochodów ↓ popyt na 
pieniądz, ponieważ ↓ nasze 
wydatki. Następuje ↓ r.

Jakie czynniki wpływają na popyt na pieniądz i jak?
*ceny ↑ → popyt na pieniądz ↑
*dochód realny ↑ → wydatki ↑ → popyt na pieniądz ↑
*stopa procentowa ↑ → popyt na pieniądz↑

Wady gospodarki rynkowej: różnice dochodów, 
bezrobocie, inflacja.

Rosną ceny ropy naftowej (lub koszty produkcji). 
Jakie będą skutki?

 

    

Ujemny szok popytowy 
SAS  w lewo, podaż ↓, bo 
koszty produkcji ↑. 
Gospodarka w pkt B (Y↓, 
P↑). W pkt. B → stagflacja, 
recesja i wzrost cen, model 
Keynesa się nie sprawdza. 

Dostosowanie kosztowe: samoistne, wadą jest czas 
trwania, poziom cen ↓ i produkcja ↑, zła sytuacja na 
rynku pracy → obniżenie płac. Reakcja polityki: 
Ekspansywna polityka monetarna, MDS w prawo. Pkt. C 
niewygodny dla polityka, w pkt. B albo podwyższam 
inflację albo skazuję kraj na długą recesję.

Spadają ceny ropy naftowej, a rząd ogranicza siłę 
związków zawodowych. Jaki jest to szok? Przedstaw 
dostosowanie kosztowe. B) Napisz czy sztywny rynek 
pracy w tym przypadku będzie zaletą czy wadą 
(lepkie płace).

SAS→w prawo, w pkt. 
B: ↓ cen, ożywienie, 
większa produkcja, dobra 
sytuacja (bezrobocie 
niskie)
Dostosowanie kosztowe: 
pracownicy mogą żądać 
wyższych płac, bo 

bezrobocie jest niskie, a produkcja wysoka. SAS' w 
lewo, wzrost bezrobocia, MDS z lewo. Reakcja polityki: 
r ↑, G ↓ (restrykcyjna p. f. + restr. p. mon.). Skutki: w 
pkt. A: (jeżeli poziom cen nam nie odpowiada). W pkt C 
(jeśli ∏ ↓, ale wtedy deficyt budż.). Dostosowanie 
kosztowe, restrykcyjna polityka fiskalna doprowadza do 
↓ deficytu budżetowego.
B) Proces ten będzie dużo dłuższy (SAS będzie powoli 
przechodziła) to korzystna sytuacja, PKB wyższe w 
okresie przejściowym.

Przyczyny bezrobocia: ograniczenie produkcji, zmiany 
w technologii, dostęp do miejsc pracy, wysokie koszty 
dojazdu, zmniejszenie popytu na niektóre dobra i usługi, 
likwidacja niektórych gałęzi przemysłu, brak 
doświadczenia zawodowego, zmiana pracy – b. 
frykcyjne, brak zatrudnienia w zawodzie.

Rodzaje bezrobocia:
a. Dobrowolne (klasyczne) pojawia się wówczas, gdy 
mimo wolnych miejsc pracy osoby należące do zasobu 
siły roboczej nie wykazują chęci podjęcia tejże. Brak 
motywacji może być wynikiem wygórowanych ambicji, 
przekonania o zbyt niskich zarobkach etc. Według tzw. 
teorii naturalnej stopy bezrobocia zawsze na rynku 
będzie pojawiało się bezrobocie, gdyż zawsze znajdą się 
osoby odrzucające rynkową płacę równowagi. 
b. Frykcyjne ma charakter przemijający i nie jest 
niebezpieczne dla stabilności gospodarki. Wynika 
nowiem z niedoskonałości rynku pracy. Zjawisko to 
pojawia się, gdy wolne miejsca pracy co prawda istnieją, 
ale zainteresowane osoby nie mogą ich znaleźć. 
Konieczna wydaje się w takim wypadku ingerencja osób 
trzecich (państwa lub innych pośredników), które 
dostarczając stosownych informacji, pozwolą 
potencjalnemu pracownikowi znalezienie i podjęcie 
pracy. c. Strukturalne opiera się na założeniu, że siła 
robocza nie jest kategorią jednorodną a strumienie 
popytu i podaży nie są kompatybilne. Wiąże się to ze 
specjalizacją pracowników i trudnościami w 
przekwalifikowaniu tychże. Ze względu na ograniczoną 
mobilność w/w, zjawisko to może być niezwykle 
niebezpieczne, szczególnie na obszarach związanych z 
jedną gałęzią przemysłu (rolnictwo, górnictwo czy 
obecność wielkiej fabryki zatrudniającą wiele osób). W 
razie zmian gospodarczych czy organizacyjnych 
(nieopłacalność zbiorów, zamykanie kopalń i fabryk) 
pojawia się miejscowe bezrobocie obejmujące dużą 
grupę osób. d. Koniunkturalne (keynesowskie) 
związane jest z zależnością pomiędzy stopą bezrobocia a 
inflacją. Według makroekonomicznej teorii Johna 
Keynesa stopa bezrobocia jest zależna od popytu 
globalnego na dobra i usługi. Brak koniunktury 
implikuje brak miejsc pracy. Możliwe jest jednak 
zmniejszanie bezrobocia kosztem spowolnienia rozwoju 
gospodarki (zmniejszenie inflacji i spadek płac). 
Zależność pomiędzy stopą inflacji a stopą bezrobocia 
wyznacza tzw. krzywa Philipsa. 

Skutki bezrobocia: spadek PKB, wydatki publiczne, 
spadek dochodów budżetowych, zróżnicowanie rozwoju 
regionalnego kraju, rozwój szarej strefy.

Bank Centralny podwyższa którąś ze stóp 
procentowych. Jaki będzie skutek na rynku 
pieniądza?

 ↓  podaży powoduje ↑ stóp 
procentowych 
zapewniających równowagę, 
↑ ten pozwala zmniejszyć 
popyt na realne zasoby 
pieniądza w takim samym 
stopniu, w jakim 
zmniejszyła się jego 

zaoferowana ilość.

Bank Centralny wykupił obligacje. Jaki będzie 
skutek na rynku pieniądza? 

 Wskutek zakupienia przez BC 
obligacji podaż pieniądza ↑, 
przez co ↓ stopy procentowe, 
aby ↑ popyt na pieniądz.

Bank Centralny zwiększa nominalną podaż 
pieniądza. Jakie będą skutki w krótkim i długim 
okresie, przedstaw na modelach. 

 ↑  podaży pieniądza przez BC 
(np. poprzez obniżenie rezerw 
gotówkowych), następuje 
przesunięcie LM w prawo, ↑ 
dochód, stopa procentowa ↓.

Stagnacja gospodarcza – stan gospodarki, w którym, w 
dłuższym okresie, rozmiary produkcji, dochody 
podmiotów gospodarczych, nakłady inwestycyjne i 
obroty handlowe utrzymują się na względnie stałym, 
zwykle stosunkowo niskim poziomie, czemu towarzyszy 
przeważnie wysoki poziom bezrobocia. Stagnacja może 
dotyczyć całości gospodarki, jak i jednego wskaźnika 
(np. inwestycji, eksportu, popytu, konsumpcji). 
Stagnacja gospodarcza jest najczęściej następstwem 
recesji.

Ludność w wieku produkcyjnym, to suma ludności 
aktywnej zawodowo i biernej zawodowo.
Bierni zawodowo, osoby w wieku 15 lat i więcej, które 
w badanym tygodniu: 
*nie pracowały, nie miały pracy i jej nie poszukiwały,
*nie pracowały, poszukiwały pracy, ale nie były gotowe 
do jej podjęcia w ciągu dwóch tygodni następujących po 
tygodniu badanym,
*nie pracowały i nie poszukiwały pracy, ponieważ miały 
pracę załatwioną i oczekiwały na jej rozpoczęcie w 
okresie: dłuższym niż 3 miesiące lub do 3 miesięcy, ale 
nie były gotowe tej pracy podjąć.
Stopa procentowa, procentowy udział liczby 
bezrobotnych w liczbie ludności aktywnej zawodowo 
(tzn. pracującej i bezrobotnej).
Stopa bezrobocia=bezrobotni/bezrobotni+pracujący
Współczynnik aktywności zawodowej, udział ludności 
aktywnej zawodowo w ogólnej liczbie ludności w wieku 
15 lat i więcej lub danej grupy.
Wsp. akt. zaw. = aktywni/wszyscy

Opisz, w jaki sposób wpłynie inflacja na sytuację na 
rynku /IS-LM/

Inflacja oznacza ↑ zmiennej 
P. BC utrzymuje stałą podaż 
pieniądza M, zatem wyraz 
wolny we wzorze na LM ↑. 
Oznacza to, że krzywa ta 
przesunie się ↑. Mniej 
pieniędzy w gospodarce 
sprawi, że r ↑. Wzrostowi 
temu towarzyszyć będzie ↓ w 

popycie inwestycyjnym oraz w eksporcie netto, które w 
modelu IS-LM uzależnione są od poziomu r. Spadek 
popytu z kolei spowoduje zmniejszenie produkcji. 

Skutki inflacji: *ograniczenie dochodów stałych, 
którego próbą rozwiązania jest indeksja – polega na 
powiązaniu wysokości emerytur, rent, płac z indeksem 
cenowym będącym miernikiem inflacji; *wpływ na 
sytuację pożyczkobiorców i pożyczkodawców, inflacja 
zachęca do brania pożyczek, ale zniechęca do ich 
udzielania. Korzystne staje się zaciąganie pożyczek, 
gdyż zwraca się mniejszą wartość niż pożycza; 
*zniechęcenie do oszczędzania, inflacja zniechęca do 
oszczędności, nie są przez nią chronione. Okazuje się 
więc, że inflacja ogranicza inwestycje i prowadzi do 
wolniejszego wzrostu gospodarczego.