„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ

Ewa Hartman

Prace przygotowawczo-zakończeniowe przy wykonywaniu
instalacji sanitarnych 713[02].Z1/2/3/4.01

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
mgr inż. Piotr Czerwiński
mgr inż. Elwira Krzemieniewska



Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Marzena Więcek



Konsultacja:
dr inż. Bożena Zając



Korekta:

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 713[02].Z1/2/3/4.01:
„Prace przygotowawczo-zakończeniowe przy wykonywaniu instalacji sanitarnych” zawartego
w modułowym programie nauczania dla zawodu technik urządzeń i instalacji sanitarnych.
Jednostka jest wspólna dla modułów: 713[02]Z1 – Technologia montażu instalacji
wodociągowych i kanalizacyjnych, 713[02]Z2 – Technologia montażu instalacji centralnego
ogrzewania, 713[02]Z3 – Technologia montażu instalacji gazowych, 713[02]Z4 – Technologia
montażu instalacji wentylacyjnych i klimatyzacji.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

3

2. Wymagania wstępne

5

3. Cele kształcenia

6

4. Materiał nauczania

7

4.1. Prace pomiarowe

7

4.1.1. Materiał nauczania

7

4.1.2. Pytania sprawdzające 11
4.1.3. Ćwiczenia 12
4.1.4. Sprawdzian postępów 13
4.2. Prace przygotowawczo-zakończeniowe przy wykonywaniu instalacji

sanitarnych w budynku

14

4.2.1. Materiał nauczania

14

4.2.2. Pytania sprawdzające 20
4.2.3. Ćwiczenia 21
4.2.4. Sprawdzian postępów 22
4.2. Prace przygotowawczo-zakończeniowe w instalacjach sanitarnych wykonywany

poza budynkiem

23

4.3.1. Materiał nauczania

23

4.3.2. Pytania sprawdzające 28
4.3.3. Ćwiczenia 29
4.3.4. Sprawdzian postępów 30
5. Sprawdzian osiągnięć

31

6. Literatura

36

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Poradnik ten będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o pracach przygotowawczo-

zakończeniowych przy wykonywaniu instalacji sanitarnych.

Poradnik ten zawiera:

1. Wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które powinieneś

mieć opanowane, aby przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej.

2. Cele kształcenia tej jednostki modułowej.
3. Materiał nauczania (rozdział 4) który umożliwi Ci samodzielne przygotowanie się do

wykonania ćwiczeń i zaliczenia sprawdzianów. Do poszerzenia wiedzy wykorzystaj
wskazaną literaturę oraz inne źródła informacji. Materiał nauczania obejmuje również
ćwiczenia, które zawierają:

−

wykaz materiałów, narzędzi i sprzętu potrzebnych do realizacji ćwiczenia,

−

pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do wykonania ćwiczenia,

−

sprawdzian teoretyczny,

−

sprawdzian umiejętności praktycznych.

4. Przykład zadania/ćwiczenia oraz zestaw pytań sprawdzających Twoje opanowanie wiedzy

i umiejętności z zakresu całej jednostki. Zaliczenie tego ćwiczenia jest dowodem
opanowania umiejętności praktycznych określonych w tej jednostce modułowej. Wykonując
sprawdzian postępów powinieneś odpowiedzieć na pytanie tak lub nie, co będzie oznaczało,
że opanowałeś materiał albo nie.
Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, poproś nauczyciela lub

instruktora o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność.
Po przerobieniu materiału spróbuj zaliczyć sprawdzian z zakresu jednostki modułowej.

Jednostka modułowa: Prace przygotowawczo-zakończeniowe przy wykonywaniu instalacji

sanitarnych stanowi wstęp do pozostałych jednostek dotyczących montażu instalacji sanitarnych.

Bezpieczeństwo i higiena pracy

W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów bhp oraz

instrukcji przeciwpożarowych, wynikających z rodzaju wykonywanych prac. Przepisy te
poznasz podczas trwania nauki.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

Schemat układu jednostek modułowych

713[02].Z3.05

Instalowanie urządzeń gazowych

713[02].Z3

Technologia montażu instalacji gazowych

713[02].Z1/2/3/4.01

Prace przygotowawczo – zakończeniowe

przy wykonywaniu instalacji sanitarnych

713[02].Z1/2/3/4.03

Montaż instalacji z rur miedzianych

713[02].Z1/2/3/4.02

Montaż instalacji z rur stalowych

713[02].Z3.04

Montaż instalacji gazowej

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

– korzystać z różnych źródeł informacji,
– stosować terminologię budowlaną,
– odróżniać technologię wykonania budynku,
– przestrzegać zasad bhp, przewidywać i zapobiegać zagrożeniom,
– stosować procedury udzielania pierwszej pomocy osobom poszkodowanym,
– rozpoznawać i charakteryzować podstawowe materiały budowlane,
– odczytywać i interpretować rysunki budowlane,
– posługiwać się dokumentacją budowlaną,
– wykonywać przedmiary i obmiary robót,
– wykonywać pomiary i rysunki inwentaryzacyjne,
– organizować stanowiska składowania i magazynowania materiałów,
– transportować materiały budowlane.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

− wykonać prace przygotowawczo-zakończeniowe w instalacjach sanitarnych zgodnie

z obowiązującymi przepisami bhp, ochrony ppoż. i przeciwporażeniowymi,

− zorganizować stanowisko pracy do wykonywania instalacji sanitarnych,

− dobrać materiały do wykonywania napraw budowlanych na powierzchniach: ścian, podłóg

i sufitów w zależności od rodzaju ich wykończenia,

− wykonać trasowanie miejsc wykonania otworów i bruzd w przegrodach budowlanych,

− dobrać sprzęt i narzędzia do wykonania bruzd i otworów w przegrodach budowlanych,

− wykonać otwory i bruzdy w przegrodach budowlanych,
− wykonać wykopy w obrębie budynku i poza nim,

− zabezpieczyć wykop,

− ułożyć przewody instalacji sanitarnej w wykopach,
− zasypać wykop,

− dobrać materiały izolacyjne oraz narzędzia i sprzęt do wykonywania izolacji stosowanych

w instalacjach sanitarnych,

− wykonać izolację instalacji sanitarnych,
− zlikwidować stanowisko do wykonywania instalacji sanitarnych,

− rozliczyć robociznę i materiały wykorzystane podczas prac przygotowawczo-

zakończeniowych,

− posłużyć się dokumentacją techniczną budowlano-architektoniczną i instalacyjną.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Prace pomiarowe

4.1.1. Materiał nauczania

Narzędzia pomiarowe używane podczas wykonywania instalacji sanitarnych

Pomiarów dokonujemy w celu:

1) określenia wielkości i kształtu stosowanych elementów,
2) wyznaczenia położenia otworów i bruzd na przegrodach budowlanych,
3) wyznaczenia położenia elementów instalacji zgodnie z dokumentacją techniczną,
4) sprawdzenia poprawności wykonania instalacji sanitarnej.

Metody pomiarowe:

1) bezpośrednia: wartość wielkości mierzonej odczytywana jest z narzędzia pomiarowego

(np. długość pomieszczenia),

2) pośrednia: wartość wielkości mierzonej jest obliczana na podstawie wartości uzyskanych

z pomiaru bezpośredniego (np. powierzchnia pomieszczenia).
Podstawowe narzędzia pomiarowe:

− przymiar kreskowy do bezpośredniego pomiaru długości elementów krótszych.

Umożliwia pomiar z dokładnością do 0,5 mm,

Rys. 1. Przymiar kreskowy [6]

− przymiar taśmowy do bezpośredniego pomiaru elementów dłuższych. Umożliwia pomiar

z dokładnością do 1 mm,

Rys. 2. Przymiar taśmowy [6]

− przymiar składany drewniany zwany metrówką do bezpośredniego pomiaru elementów

dłuższych. Umożliwia pomiar z dokładnością do 1 mm,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

Rys. 3. Przymiar składany drewniany [http//bimex pl]

− suwmiarka uniwersalna do pomiarów długości i średnic wałków, rur i prętów, średnic

i głębokości otworów, grubości blach i taśm. Umożliwia pomiar z dokładnością
do 0,1 mm,

Rys. 4. Suwmiarka [3]

1. prowadnica stalowa z podziałką 1 mm
2. szczęki nieruchome (dolna – dłuższa, górna – krótsza)
3. suwak z podziałką 0,9 mm
4. szczęki przesuwne
5. podziałka składająca się z dziesięciu działek co 0,9 mm każda
6. dźwigienka zacisku samoczynnego (dociska suwak do prowadnicy)
7. wysuwka głębokościomierza

− kątowniki do sprawdzania kąta prostego,

Rys. 5. Kątowniki: a) płaski, b) ze stopką, c) z grubym ramieniem, d) krawędziowy [3]

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

− liniał krawędziowy do sprawdzania, czy powierzchnia jest płaska,

Rys. 6. Liniał krawędziowy [3]

a) zestaw liniałów,
b) szczelina świetlna między krawędzią liniału a sprawdzaną powierzchnią,
c) pochylenie liniału w celu ułatwienia obserwacji

− szczelinomierz do określania wymiarów szczelin lub luzów między sąsiadującymi

powierzchniami. Szczelinomierze składają się z 11, 14 lub 20 płytek. 11-płytkowy
posiada płytki o grubości 0,05, 0,1, 0,2, 0,3, 0,4, 0,5, 0,6, 0,7, 0,8, 0,9 i 1 mm,

Rys. 7. Szczelinomierz [3]

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

− promieniomierze są to wzorniki do sprawdzania zaokrągleń wypukłych i wklęsłych;

sprawdzanie odbywa się przez przymierzanie kolejnych wzorników, aż do dokładnego
dopasowania – odczytujemy ze wzornika promień zaokrąglenia.

−

Rys. 8. Promieniomierze: a) sprawdzenie promieniomierzem zaokrąglenia wypukłego, b) sprawdzenie zaokrąglenia

wklęsłego [3]

Rys. 9. Komplet promieniomierzy w oprawce [3]

Trasowanie układu instalacji sanitarnej

Trasowanie jest to zaznaczanie na powierzchni ścian, stropów i sufitu linii prowadzenia

odcinków prostych instalacji, miejsc wykonania gięć i przejść przez przegrody.
Narzędzia do trasowania:
− rysiki służą do wykreślania linii według liniału lub wzornika,

− cyrkle stosujemy do trasowania okręgów kół, budowy kątów, podziału linii,

Rys. 10. Narzędzia i przyrządy do trasowania: a) rysiki, b) cyrkle [6]

− ryśnik do trasowania linii równoległych poziomych i pionowych,

− kątownik ze stopką do wyznaczania linii poziomych i pionowych,

− środkownik do wyznaczania środka na płaskich powierzchniach przedmiotów walcowych,
− pryzma służąca za podstawę niektórych przedmiotów walcowych,

− punktak do punktowania niektórych linii,

− rylec do zaznaczania położenia instalacji i punktów przebić.

a)

b)

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

Rys. 11. Narzędzia i przyrządy do trasowania:

c) ryśnik, d) kątownik ze stopką, e) środkownik, f) pryzma, g) punktak [6]

Zapotrzebowanie materiałowe do wykonania prac przygotowawczo-zakończeniowych
w instalacjach sanitarnych

Zapotrzebowanie materiałowe oznacza wykaz materiałów potrzebnych do wykonania prac

budowlano-instalacyjnych sporządzony na podstawie dokumentacji technicznej. Prawidłowo
przygotowane zapotrzebowanie materiałowe jest warunkiem dobrej organizacji pracy.

Powinno zawierać wykaz potrzebnych materiałów oraz ich ilości.

W celu sporządzenia zapotrzebowania materiałowego należy wykonać przedmiar robót,
czyli obliczyć ilość materiałów na podstawie dokumentacji technicznej. Obliczeń dokonuje się
na podstawie Katalogów Nakładów Rzeczowych lub innych Katalogów Normatywnych, które
uwzględniają ubytki materiału w procesie technologicznym.

Ubytkiem materiału nazywamy zmniejszenie ilości materiałów, które może wystąpić w

wyniku odpadów przy jego obróbce na placu budowy i podczas transportu.

Straty materiałów są to ubytki, których można uniknąć przy odpowiedniej staranności

wykonania (strat nie uwzględniamy w zapotrzebowaniu materiałowym).

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. W jakim celu dokonujemy pomiarów?
2. Czym różni się metoda pomiarowa bezpośrednia od pośredniej?
3. Jaką podziałkę posiada przymiar kreskowy?
4. Do czego służy przymiar taśmowy?
5. Wymień rodzaje kątowników.
6. Do czego służy suwmiarka?
7. Z jaką dokładnością możemy dokonać pomiaru za pomocą suwmiarki uniwersalnej?
8. Czym różni się zastosowanie szczelinomierza i promieniomierza?
9. Co to jest trasowanie?
10. Czym różni się zastosowanie rysików i ryśników?
11. Jakie zastosowanie mają cyrkle?
12. Do czego służy kątownik ze stopką?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

13. Jak nazywa się narzędzie do wyznaczania środka na płaskich powierzchniach przedmiotów

walcowych?

14. Co nazywamy przedmiarem robót?
15. Jaka jest różnica pomiędzy ubytkiem i stratą materiału?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Sporządź zapotrzebowanie materiałowe w celu uzupełnienia ubytków w murze po ułożeniu

instalacji na podstawie załączonej dokumentacji technicznej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z instrukcją ćwiczenia,
2) zapoznać się z dokumentacją techniczną,
3) przeanalizować zakres robót przygotowawczo-zakończeniowych,
4) sporządzić wykaz zaplanowanych robót,
5) wykonać przedmiar zaplanowanych robót,
6) obliczyć na podstawie Katalogu Nakładów Rzeczowych ilość potrzebnych materiałów,
7) zapisać obliczenia w tabeli,
8) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
9) dokonać oceny ćwiczenia.

Tabela: Zestawienie materiałowe

Lp. Rodzaj

robót Przedmiar Materiały Nakład Zapotrzebowanie

Wyposażenie stanowiska pracy:

− dokumentacja techniczna,
− Katalogi Nakładów Rzeczowych,

− kalkulator,

− wzór tabeli: zestawienie materiałowe,
− literatura z rozdziału 6.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

Ćwiczenie 2

Wykonaj trasowanie układu instalacji sanitarnej według załączonej dokumentacji.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z instrukcją ćwiczenia,
2) zapoznać się z dokumentacją techniczną,
3) zapoznać się z instrukcją bhp,
4) przygotować stanowisko pracy: dobrać narzędzia pomiarowe i narzędzia do trasowania,
5) wykonać trasowanie instalacji sanitarnej zgodnie z dokumentacją techniczną,
6) sprawdzić wykonane pomiary,
7) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
8) dokonać oceny ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

− dokumentacja techniczna,
− przymiar kreskowy,

− przymiar taśmowy,

− przymiar składany,
− suwmiarka,

− kątowniki,

− rysiki,
− cyrkle,

− ryśnik,

− rylec,
− punktak,

− drabina,

− literatura z rozdziału 6.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Tak

Nie

Czy potrafisz:
1) zastosować przymiar taśmowy? …

…

2) zastosować suwmiarkę?

…

…

3) zmierzyć wielkość

szczeliny?

…

…

4) określić promień

krzywizny?

…

…

5) wytrasować położenie instalacji sanitarnej

…

…

6) wykonać przedmiar prostych prac budowlanych?

…

…

7) wyjaśnić, czym różni się ubytek od straty materiału?

…

…

8) sporządzić zapotrzebowanie materiałowe na podstawie

dokumentacji

technicznej?

…

…

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

4.2. Prace przygotowawczo-zakończeniowe przy wykonywaniu

instalacji sanitarnych w budynku

4.2.1. Materiał nauczania

Prace przygotowawczo-zakończeniowe przy wykonywaniu instalacji sanitarnych polegają

na:
1) wytrasowaniu położenia instalacji sanitarnej w budynku (linie i punkty),
2) wykonaniu bruzd i otworów w przegrodach (ścianach i stropach).

Trasowanie położenia instalacji sanitarnej zostało omówione w poprzednim rozdziale.
Bruzda jest to podłużne zagłębienie w przegrodzie budowlanej, wykonywane w celu

umieszczenia w nim przewodów instalacji sanitarnej,

Bruzdy należy wykonać zgodnie z dokumentacją techniczną, tzn. ich szerokość i głębokość

powinna odpowiadać wymiarom przewodów, które mają być w nich prowadzone

z uwzględnieniem miejsca na zaprawę tynkarską nakładaną w celu wyrównania powierzchni
przegrody.

Otwór (przejście, przepust) w przegrodzie wykonujemy na całej grubości przegrody w celu

przeprowadzenia przez nią przewodów instalacji sanitarnej.

Otwory wykonujemy:

− pozostawiając wolną przestrzeń na etapie wykonywania przegrody lub

− przy użyciu narzędzi lub sprzętu w przegrodzie istniejącej.

Wymiary przekroju poprzecznego otworu wykonywanego w ścianie zewnętrznej powinny

odpowiadać przekrojowi przewodów przechodzących przez ścianę, z uwzględnieniem
wymiarów rury ochronnej. W ten sposób unika się uszkodzeń powodowanych przez mur.

Rys. 12. Podłączenie przewodu z wodą pitną do domu [1]

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

Rys. 13. Przeprowadzenie przewodu łączącego przez ścianę zewnętrzną budynku [1]

Rys.14. Przejście przewodu z miedzi przez ścianę [1]

Rys.15. Przejście przewodu z miedzi przez strop [1]

Wnęki w przegrodzie wykonujemy na głębokość mniejszą niż grubość przegrody -

potrzebną do umieszczenia w nich elementów instalacji.

Bruzdy, otwory i wnęki wykonujemy przy użyciu następujących narzędzi:

− przecinak (wykonany jest z wysokowartościowej stali budowlanej; ostrze

ma spłaszczone na całej szerokości; długość zależnie od przeznaczenia wynosi

od 20 do 60 cm; pobija się go pucką),

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

Rys. 16. Przecinak [9]

− szpicak (pręt zakończony ostrzem z twardej stali o przekroju okrągłym

lub kwadratowym, pobija się go pucką),

− dłuto krzyżowe (służy do wykuwania większych otworów, pobija się go pucką),

Rys. 17. a) szpicak, b) dłuto krzyżowe [9]

− przebijak rurowy (rurka stalowa z zębami naciętymi na jednym końcu, pobija się go pucką),

Rys. 18. Przebijak rurowy [9]

− pucka (młot o masie 3 do 8 kg z krótkim trzonkiem),

Rys. 19. Pucka [9]

− wiertarka.

Dobór narzędzi zależy od materiału, z którego wykonana jest przegroda oraz od wymiarów

jej przekroju poprzecznego.

Proste prace budowlane związane z wykonywaniem instalacji sanitarnej polegają na:

− wykuciu bruzd, otworów i wnęk w przegrodach budowlanych,
− uzupełnieniu ubytków w przegrodach budowlanych po wykonaniu instalacji sanitarnej.

Wykucie bruzd, otworów i wnęk wykonujemy przy użyciu narzędzi wymienionych

w tekście zgodnie z dokumentacją techniczną.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

Dobór materiałów i narzędzi do uzupełnienia ubytków w przegrodach zależy od materiału,

z którego jest ona wykonana.

Np. ubytki w ścianach murowanych z cegieł ceramicznych ułożonych na zaprawie

cementowo-wapiennej uzupełniamy:
− używając cegieł i zaprawy cementowej lub cementowo-wapiennej przy dużych ubytkach.

− używając zaprawy cementowej lub cementowo-wapiennej przy małych ubytkach.

Zaprawa jest to mieszanina spoiwa, drobnego kruszywa i wody.

Do najczęściej stosowanych spoiw należą: cement, wapno i gips.
Ze względu na rodzaj użytego spoiwa rozróżniamy zaprawy:
− cementową (stosowaną w pomieszczeniach o dużym zawilgoceniu i na zewnątrz budynku),
− cementowo-wapienną (stosowaną zarówno wewnątrz jak i na zewnątrz budynków),

− gipsową (stosowaną tylko w pomieszczeniach suchych),

− gipsowo-wapienną (stosowaną tylko w pomieszczeniach suchych).

Najczęściej stosowane narzędzia do prostych prac budowlanych:

− młotek murarski (służy do przecinania cegieł i wykuwania otworów w murze),

Rys. 20. Młotek murarski [8]

− przecinak,
− pucka,

− skrzynie do zapraw,

Rys. 21. Skrzynie do zapraw: a) drewniana, b) metalowa [8]

− kielnia (do obrzucania tynkowanych powierzchni zaprawą),

Rys. 22. Kielnia [9]

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

− packa (służy do zacierania powierzchni tynkowanej na gładko lub na ostro).

Rys. 23. Packa [9]

Bezpieczeństwo i higiena pracy
Przepisy ogólne – pracownik jest obowiązany:
1. Stosować przepisy i zasady bhp.
2. Brać udział w szkoleniu i instruktażu z tego zakresu oraz poddawać się wymaganym

egzaminom sprawdzającym.

3. Wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami bhp.
4. Stosować się do wskazówek i poleceń przełożonych wydawanych w zakresie bhp.
5. Dbać o należyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu.
6. Dbać o porządek i ład w miejscu pracy.
7. Stosować odzież ochronną i sprzęt bhp (ubranie, kask ochronny, odporne na przebicie

obuwie, ochronne okulary i rękawice).

8. Poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom

lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich.

9. Niezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauważonym wypadku lub zagrożeniu zdrowia

lub życia.

10. Potwierdzić na piśmie zapoznanie się z przepisami i zasadami bhp.
Przepisy szczegółowe związane z wykonywanym zawodem:
11. Narzędzia należy przenosić w torbie monterskiej.
12. Zabrania się przenoszenia i przechowywania ostrych narzędzi w kieszeniach.

Rys. 24. Ważne środki ochrony osobistej montera, których stosowanie nakazują przepisy [1]

13. Transport elementów i materiałów powinien odbywać się drogami o odpowiedniej

szerokości i wysokości.

14. Czynności montażowe należy wykonywać w miejscach dobrze oświetlonych.
15. Prace należy wykonywać na podłodze lub pomostach albo rusztowaniach o odpowiedniej

wytrzymałości, zabezpieczonych barierkami.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

16. W trakcie montażu nie wolno opierać się na belkach, elementach lub innych przypadkowych

podporach.

17. Wykonując prace na drabinach lub rusztowaniach:

− należy sprawdzić ich stan techniczny (nie wolno ich stosować, jeżeli mają

uszkodzone szczeble lub są powyginane),

− nie należy ich przechowywać na wolnym powietrzu,
− drabiny przystawione do ściany należy umieszczać pod kątem 65÷ 75

O

,

Rys. 25. Drabiny przystawiamy pod odpowiednim kątem.

Drabiny powinny wystawać przynajmniej 1 m ponad punkt zejścia [1]

− na wysokości ponad 2 m czas pracy na drabinie przystawianej nie powinien być dłuższy

niż 2 godziny,

− nie wolno zajmować stanowiska na wysokości przekraczającej 7 m,

− drabin stojących nie wolno stosować jako przystawianych,
− drabiny stojące muszą mieć dwa zabezpieczenia przed rozwarciem,

Rys. 26. Łańcuchy zapobiegają „rozjechaniu się” drabiny stojącej [1]

− waga zabieranych narzędzi i materiałów nie powinna przekraczać 10 kg,
− do pracy na powierzchniach pochyłych i schodach należy stosować specjalne drabiny

o przedłużonych żerdziach,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

Rys. 27. Drabiny stojące do zadań specjalnych [1]

− z drabin można wykonać rusztowanie pomocnicze zgodnie z poniższym rysunkiem.

Rys. 28. Rusztowanie pomocnicze z drabin i pomostu [1]

18. Należy dokonać kontroli stanu technicznego narzędzi i urządzeń elektrycznych.
19. Po zakończeniu pracy urządzeń elektrycznych należy wyłączyć silnik.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do zaplanowania przebiegu
ćwiczeń i ich wykonania.
1. Co to jest bruzda w przegrodzie budowlanej?
2. W jakim celu wykonujemy bruzdy?
3. Przy użyciu jakich narzędzi możemy wykonywać bruzdy? Od czego to zależy?
4. W jakim celu wykonujemy otwory w przegrodach budowlanych?
5. Wymień sposoby wykonania otworów w przegrodach budowlanych.
6. Co należy brać pod uwagę planując wymiary otworu w przegrodzie?
7. Do czego służą wnęki?
8. Jakie prace wchodzą w skład prac budowlanych przygotowawczo-zakończeniowych

w instalacjach sanitarnych?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

9. Co to jest zaprawa?
10. Wymień rodzaje zapraw ze względu na rodzaj użytego spoiwa.
11. Od czego zależy rodzaj użytych materiałów i narzędzi do prac budowlanych

przygotowawczo-zakończeniowych?

12. Wymień narzędzia stosowane do prostych prac budowlanych.
13. Jakie narzędzie zastosowałbyś do wykonania bruzdy w murze?
14. Jakie narzędzie służy do obrzucania tynkowanych powierzchni zaprawą?
15. Do czego służy młotek murarski?
16. Jakie zastosowanie ma pucka?
17. Do czego obowiązany jest pracownik w zakresie przepisów ogólnych bezpieczeństwa

i higieny pracy?

18. Co wchodzi w skład odzieży ochronnej pracownika?
19. W jaki sposób należy przenosić narzędzia?
20. Jakie wymagania stawiamy drabinom?
21. Do czego służą drabiny specjalne?
22. W jaki sposób należy pozostawić urządzenia elektryczne po zakończonej pracy?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykuj otwór i bruzdę w ścianie murowanej z cegły ceramicznej pełnej zgodnie z załączoną

dokumentacją.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z instrukcją ćwiczenia,
2) zapoznać się z dokumentacją techniczną,
3) zapoznać się z instrukcją bhp,
4) przygotować stanowisko pracy: dobrać narzędzia pomiarowe i do trasowania oraz narzędzia

do prac budowlanych,

5) wykonać trasowanie instalacji sanitarnej zgodnie z dokumentacją techniczną,
6) wykuć otwór i bruzdę w ścianie,
7) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
8) dokonać oceny ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– dokumentacja techniczna,
– przymiar kreskowy,
– przymiar taśmowy,
– przymiar składany,
– suwmiarka,
– kątowniki,
– rysiki,
– cyrkle,
– ryśnik,
– punktak,
– drabina,
– młotek,
– przecinak,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

– rylec,
– wiertarka,
– literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Uzupełnij ubytki w ścianie murowanej z cegły ceramicznej pełnej na zaprawie cementowo-

wapiennej po wykonaniu instalacji sanitarnej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z instrukcją ćwiczenia,
2) zapoznać się z dokumentacją techniczną,
3) zapoznać się z instrukcją bhp,
4) przygotować stanowisko pracy: dobrać narzędzia i materiały do prac budowlanych,
5) przygotować zaprawę,
6) uzupełnić bruzdy i otwory w ścianie,
7) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
8) dokonać oceny ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– dokumentacja techniczna,
– cegły ceramiczne pełne,
– wapno,
– cement,
– woda,
– drabina,
– skrzynia drewniana lub metalowa,
– kielnia,
– paca,
– literatura z rozdziału 6.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Tak Nie

Czy potrafisz:
1) dobrać narzędzia do wykonania bruzdy w przegrodzie

… …

2) dobrać narzędzia do wykonania otworu w przegrodzie

… …

3) wykonać bruzdę w murze?

… …

4) wykonać

otwór

w

murze?

… …

5) dobrać składniki do zaprawy cementowo-wapiennej?

… …

6) zastosować

przebijak

rurowy?

… …

7) zastosować

przebijak?

… …

8) dobrać odzież ochronną?

… …

9) ocenić stan techniczny drabiny?

… …

10) zastosować drabinę zgodnie z zasadami bhp?

… …

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

4.3. Prace przygotowawczo-zakończeniowe w instalacjach

sanitarnych wykonywanych poza budynkiem

4.3.1. Materiał nauczania

Wykonywanie wykopów

Prace przygotowawcze polegają na wytyczeniu trasy i przygotowaniu wykopu (wykonanie

wykopu, zabezpieczenie jego ścian i odwodnienie w razie potrzeby).

Prace zakończeniowe obejmują zasypanie wykopu po ułożeniu przewodów instalacji,

zagęszczenie gruntu i demontaż obudowy.

Trasę przewodu instalacji sanitarnych wytycza służba geodezyjna, oznaczając ją

na powierzchni terenu. Zaznacza ją wbijając w grunt kołki drewniane w osi przewodu
co 30 do 50 m na prostych odcinkach oraz w każdym załamaniu trasy i miejscu występowania
studzienek. Krawędzie wykopu wyznacza się, odmierzając prostopadle do osi po obu jej
stronach połowę szerokości wykopu – utrwalamy (stabilizujemy) wbijając kołki.

Po rozciągnięciu sznurka pomiędzy kołkami zaznaczamy na gruncie krawędzie wykopu

szpadlem lub kilofem.

Wykopy wykonywane pod instalacje sanitarne należą do robót ziemnych liniowych

(wykonywane na wąskim i długim pasie terenu). Szerokość wykopu powinna umożliwiać
swobodne poruszanie się w nim pracowników układających przewody:
− średnica przewodu + 30 do 40 cm z każdej jego strony bez obudowy,

− średnica przewodu + 30 do 40cm + 10 cm na obudowę z każdej jego strony,

− średnica przewodu + 30 do 40cm + 20 cm na obudowę specjalną w gruntach nawodnionych

z każdej jego strony.

Np. Szerokość wykopu, w którym będzie układany przewód o średnicy:
1. 100 mm powinna wynosić co najmniej:

− 0,7 m, jeżeli przewód jest bez obudowy,

− 0,9 m, jeżeli przewód jest z obudową,

− 1,1 m, jeżeli wykop wykonywany jest w gruntach nawodnionych.

2. 400 mm powinna wynosić co najmniej:

− 1,0 m, jeżeli przewód jest bez obudowy,

− 1,2 m, jeżeli przewód jest z obudową,

− 1,4 m, jeżeli wykop wykonywany jest w gruntach nawodnionych.

Zasady, którymi należy kierować się podczas wykonywania wykopów:

1. Przed przystąpieniem do wykonywania wykopów należy usunąć nawierzchnię (stosy

z usuniętą nawierzchnią powinny znajdować się nie bliżej niż 60 cm od krawędzi wykopu).

2. Wykonując wykop ręcznie grunt z wykopu wyrzuca się ręcznie (do 1,5 m głębokości

wykopu) lub wyciąga wiadrami za pomocą wciągarek o napędzi ręcznym lub mechanicznym.

3. Wykop możemy wykonywać mechanicznie (przy użyciu koparki), jeżeli:

− nie ma przeszkód terenowych utrudniających poruszanie się koparki (zabudowa, linie

wysokiego napięcia, inne przewody sieci),

− głębokość wykopu nie przekracza 4 do 5 m,

− zakres robót przekracza 10-dniową wydajność koparki.

4. Wydobyty grunt układa się po przeciwnej stronie niż zdjętą nawierzchnię w odległości

0,6 do 1,0 m od krawędzi wykopu.

5. Wykop można wykonać:

− ze skarpami (przy głębokości do 1,5m oraz z dala od budynków),

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

− o ścianach pionowych wzmocnionych obudową drewnianą lub gotowymi elementami

stalowymi.

Rys. 29. Szczelna obudowa wykopu prostopadłościennego

1-rozpora drewniana, 2-bale przyścienne poziome, 3-bale podrozporowe, 4-przewód wodociągowy, 5-grunt z

wykopu, 6-zdjęta nawierzchnia, 7-bal drewniany osłaniający ciek uliczny, 8-stalowa rozpora śrubowa [5]

6. Na dnie wykopu należy pozostawić 10 cm warstwę gruntu, którą zdejmujemy ręcznie

bezpośrednio przed ułożeniem przewodów (rury powinny leżeć bezpośrednio na gruncie
rodzimym).

7. W gruntach:

− skalistych przed ułożeniem przewodu należy wykonać sztuczne podłoże z piasku,

− o małej wytrzymałości przed ułożeniem przewodu należy wykonać sztuczne podłoże z

tłucznia i piasku.

Rys. 30. Podłoże sztuczne pod przewodami:

a) piaskowe na gruncie skalistym, b) piaskowo-tłuczniowe na gruncie słabym [5]

8. W miejscu występowania złączy przewodów należy wykonać podkopy (gniazda), pokazane

na rysunkach poniżej.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

Rys. 31. Wymiary gniazd pod złącza kielichowe:

a) przewody o średnicy 300 mm, b) przewody o średnicy 600 mm [5]

9. Wykop należy zabezpieczyć przed napływem wód powierzchniowych przez wykonanie

rowków odwadniających wzdłuż wykopu.

10. W przypadku napływu wód gruntowych do wykopu należy go odwodnić:

− przy wysokim poziomie wód gruntowych, głębokich wykopach i gruntach płynnych:

metodą igłofiltrów,

− w gruntach ścisłych: metodą drenażu prowadzonego po jego dnie do miejsc niżej

położonych, gdzie instaluje się studzienki zbiorcze, z których woda jest
wypompowywana.

− w gruntach mało nawodnionych: wykonując rowek głębokości 20 do 30 cm wzdłuż

jednej z jego ścian odprowadzający wodę do studzienki zbiorczej, z której jest
wypompowywana.

11. Wykop zasypujemy po sprawdzeniu i zabezpieczeniu wszystkich złączy:

− zasypywanie rozpoczynamy od gniazd pod złączami (wypełniamy je sypką ziemią

i ubijamy),

− wykop zasypujemy warstwami 15-20 cm (każdą z nich ubijamy) na wysokość 0,3-0,4 m

powyżej górnej krawędzi rury równocześnie po obu stronach rurociągu,

− grunt użyty na pierwsze warstwy powinien być sypki, bez kamieni i kawałków drewna,

− następne warstwy grubości 20 cm układamy ręcznie lub mechanicznie z równoczesnym

ubijaniem na całej szerokości wykopu.

12. Równocześnie z zasypywaniem wykopu prowadzimy demontaż obudowy.

Izolacje w instalacjach sanitarnych

W instalacjach sanitarnych występują następujące rodzaje izolacji:

1. Izolacje cieplne.
2. Izolacje antykorozyjne.
3. Izolacje przeciwwilgociowe.
Izolacje cieplne

Nośnik ciepła (woda, para wodna) przepływając rurociągiem traci ciepło, które przenika

do otaczającego ośrodka. Aby zmniejszyć niepożądane straty ciepła, rurociągi izoluje się.

Dobra izolacja cieplna powinna być:

− odporna na pękanie i odpryskiwanie przy zmianach temperatury,

− odporna na zawilgocenie,
− lekka,

− bez składników wywołujących korozję (związki siarki).

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

Właściwie wykonana izolacja cieplna może zmniejszyć straty mocy cieplnej rurociągu

nawet o 80% w stosunku do nieizolowanego przewodu. Ma to duże znaczenie przy rozległych
instalacjach prowadzonych w piwnicach, a szczególnie na nieogrzewanych poddaszach.

Izolacje cieplne możemy wykonywać z następujących materiałów:

− maty z wełny mineralnej lub waty szklanej,

− płyty, otuliny i kształtki izolacyjne z pianki poliuretanowej,

− płyty, otuliny i kształtki izolacyjne ze styropianu,
− wyroby termalitowe w postaci cegieł, płyt i otulin (do izolacji pieców przemysłowych,

kotłów parowych, rurociągów i urządzeń pracujących w wysokiej temperaturze).

W celu zabezpieczenia izolacji cieplnej przed mechanicznym uszkodzeniem należy

wykonać płaszcz ochronny. Do materiałów najczęściej stosowanych na płaszcze ochronne
należą:
− cienkie taśmy aluminiowe,

− papy asfaltowe na taśmie aluminiowej,
− folie z tworzyw sztucznych (PE – folie polietylenowe, PVC – folie z polichlorku winylu).

Izolacja może być wielowarstwowa albo jedno lub dwu warstwowa.

Rys. 32. Wielowarstwowa izolacja przewodu co. [6]

Rys. 33. Izolacja przewodu z pomocą kształtek i osłony blaszanej [6]

Izolacje antykorozyjne

Korozja jest to stopniowe niszczenie metali na skutek chemicznego lub elektrochemicznego

oddziaływania środowiska. Niszczenie rozpoczyna się na powierzchni metalu i postępuje w głąb.
Wszystkie metale (z wyjątkiem złota, srebra, platyny, rtęci i częściowo miedzi) ulegają korozji
pod działaniem wilgoci.

Stosuje się następujące metody ochrony przed korozją instalacji sanitarnych:

1. ochronę elektrochemiczną.
2. nakładanie i wytwarzanie powłok ochronnych,
3. dobór właściwych materiałów i prawidłowa konstrukcja elementów narażonych na korozję.

Ochrona elektrochemiczna polega na podłączeniu chronionej konstrukcji do ujemnego

bieguna prądu stałego; biegun dodatni podłączony jest do elektrody (anody); prąd płynący od
bieguna dodatniego do anody, a następnie przez środowisko korozyjne, (np. rurociąg) do
ochronnej konstrukcji (katody) i dalej do bieguna źródła prądu sprawia, że obiekt chroniony nie

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

będzie korodować. Metoda ta jest stosowana do zabezpieczania rurociągów, szczególnie
ciepłowniczych i dużych zbiorników wodnych.

Rys. 34. Schemat układu ochrony katodowej [3]

1 – anoda, 2 – chroniony rurociąg stalowy, 3 – szafka ochrony katodowej, 4 – źródło prądu zmiennego

Powłoki ochronne:
1. Powłoki ochronne nakładane:

− metalowe (nikiel, chrom, miedź, srebro, cyna, cynk, ołów, kadm, aluminium) nakłada się

przez zanurzenie, natrysk, platerowanie;

− niemetalowe (farby, oleje, lakiery, smoły, asfalty, tworzywa sztuczne) oddzielają

mechanicznie metal od agresywnego środowiska.

2. Powłoki ochronne wytwarzane – łączone są z materiałem chronionym chemicznie:

− metalowe uzyskuje się wprowadzając do stali aluminium, cynk lub chrom;
− niemetalowe wykonywane są metodami oksydowania (wytwarzanie na powierzchni stali

warstwy tlenków żelaza) i fosforanowania stali (wytwarzanie na powierzchni stali
warstwy fosforanów żelaza).

Przygotowanie powierzchni do malowania:
1) usunięcie z powierzchni rdzy, oleju, smaru, wilgoci i in. zanieczyszczeń :

ręcznie: za pomocą metalowych szczotek, szlifierek ręcznych, młotków mechanicznych;
mechanicznie: za pomocą obróbki strumieniowo-ściernej (piaskowanie lub śrutowanie)
Oleje i smary, których nie usunięto mechanicznie należy usunąć metodami odtłuszczania za
pomocą rozpuszczalnika.

2) mechaniczne usunięcie nierówności i zadziorów, wyrównanie spoin,
3) bezpośrednio przed malowaniem należy z powierzchni oczyszczonej mechanicznie usunąć

pył.
Dobór właściwych materiałów i prawidłowa konstrukcja elementów narażonych na korozję

polega na:
1) stosowaniu materiałów wykonanych z metali i stopów zawierających minimalne

zanieczyszczenia,

2) zastępowaniu elementów metalowych częściami wykonanymi z tworzywa sztucznego,
3) odpowiednim doborze materiałów na łączniki (śruby, nity, luty, spoiny): wszystkie miejsca

połączeń muszą być zabezpieczone kitem chemoutwardzalnym i pomalowane farbą
podkładową.

Wykonanie izolacji antykorozyjnych jest równoznaczne z zabezpieczeniem
przeciwwilgociowym.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

Bezpieczeństwo i higiena pracy

1. Pracownika obowiązują wszystkie przepisy ogólne przedstawione w poprzednim rozdziale.
2. Przed przystąpieniem do robót ziemnych należy zapoznać się z dokumentacją w celu

ustalenia położenia istniejących przewodów, aby nie uszkodzić kabli elektrycznych,
telefonicznych i przewodów gazowych.

3. W wykopach wykonywanych ze skarpami nie zachodzi potrzeba umacniania skarp.
4. Wykopy o ścianach pionowych:

− o głębokości do 1 m nie wymagają umacniania ścian,

− o głębokości ponad 1 m należy umocnić przez odeskowanie ścian.

5. Elementy przewodów należy opuszczać do wykopu za pomocą nieuszkodzonych lin, o

udźwigu dwa razy większym od masy elementu.

6. Nie należy zrzucać do wykopu, podawać przez przerzucanie, rozrzucać na pomostach

i rusztowaniach narzędzi i materiałów.

7. Do wykopu należy schodzić po drabinach, a nie po rozporach.
8. Nie należy pozostawać w wykopie pod opuszczanym do wykopu ładunkiem.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do zaplanowania przebiegu
ćwiczeń i ich wykonania.
1. Jakie roboty ziemne nazywamy liniowymi?
2. Kto wytycza trasę przewodów instalacji sanitarnych?
3. W jaki sposób wyznaczamy krawędzie wykopu?
4. W jaki sposób obliczamy szerokość wykopu?
5. Kiedy możemy prace ziemne wykonywać mechanicznie?
6. W jakiej odległości od krawędzi wykopu składujemy zdjętą nawierzchnię?
7. Gdzie należy składować grunt wydobyty z wykopu?
8. Kiedy możemy wykonywać wykopy ze skarpami?
9. Na jakim podłożu układamy przewody instalacji sanitarnej?
10. W jaki sposób zabezpieczamy wykop przed napływem wód powierzchniowych?
11. W jaki sposób zabezpieczamy wykop przed napływem wód gruntowych?
12. Wymień czynności związane z zasypaniem wykopu.
13. Wymień rodzaje izolacji stosowanych w instalacjach sanitarnych.
14. Jakie warunki powinna spełniać izolacja termiczna?
15. Wymień materiały, z których wykonujemy izolacje termiczne.
16. W jaki sposób zabezpieczamy izolację przed uszkodzeniami mechanicznymi?
17. Z ilu warstw może składać się izolacja termiczna?
18. Co to jest korozja materiału?
19. Jakie metale nie ulegają korozji?
20. Wymień sposoby ochrony instalacji przed korozją.
21. Wymień powłoki ochronne nakładane niemetalowe.
22. W jaki sposób przygotowujemy powierzchnię do malowania antykorozyjnego?
23. Jak zabezpieczamy miejsca połączeń elementów instalacji?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj izolację ciepłochronną instalacji centralnego ogrzewania w piwnicy według

załączonej dokumentacji.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z dokumentacją techniczną,
2) zaplanować kolejność wykonywanych czynności,
3) dobrać materiały i narzędzia,
4) wykonać izolację,
5) sprawdzić poprawność wykonania izolacji,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7) dokonać oceny ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– dokumentacja techniczna,
– przymiar składany,
– materiały izolacyjne,
– nóż,
– literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Przygotuj teren do wykonania wykopu pod ułożenie instalacji wodociągowej według

załączonej dokumentacji.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z dokumentacją techniczną,
2) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp,
3) dobrać narzędzia,
4) wyznaczyć krawędzie wykopu wzdłuż wytyczonej trasy,
5) usunąć nawierzchnię i złożyć ją zgodnie z przyjętymi zasadami,
6) uporządkować teren,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7) dokonać oceny ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– dokumentacja techniczna,
– przymiar taśmowy,
– szpadel,
– kilof,
– łopata,
– literatura z rozdziału 6.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

4.3.4. Sprawdzian postępów

Tak Nie

Czy potrafisz:
1) wyznaczyć krawędzie

wykopu? … …

2) obliczyć szerokość

wykopu?

… …

3) zabezpieczyć wykop przed napływem wód powierzchniowych?

… …

4) dobrać metodę zabezpieczenia wykopu przed napływem wód

gruntowych?

… …

5) opuścić bezpiecznie elementy przewodu do wykopu

… …

6) zejść

bezpiecznie

do

wykopu?

… …

7) zasypać

wykop?

… …

8) dobrać materiały na izolację termiczną?

… …

9) wykonać izolację termiczną?

… …

10) zabezpieczyć izolację termiczną przed uszkodzeniami mechanicznymi?

… …

11) wymienić

przyczyny

korozji?

… …

12) przygotować powierzchnię do malowania antykorozyjnego?

… …

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem pytań testowych.
4. Test zawiera 20 pytań dotyczących prac przygotowawczo – zakończeniowych przy

instalacjach sanitarnych. Pytania w teście są to pytania wielokrotnego wyboru i tylko jedna
odpowiedź jest prawidłowa.

5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi:

− w pytaniach wielokrotnego wyboru zaznacz prawidłową odpowiedź X (w przypadku

pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić
odpowiedź prawidłową),

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie wolny czas. Trudności mogą przysporzyć Ci
pytania: 16 – 20, gdyż są one na poziomie trudniejszym niż pozostałe.

8. Na rozwiązanie testu masz 45 minut.

Powodzenia

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

I część
1) Metoda pomiarowa bezpośrednia polega na:

a) obliczeniu powierzchni pomieszczenia na podstawie pomiaru jego długości i szerokości,
b) obliczeniu mierzonej wartości na podstawie wartości uzyskanych z pomiaru pośredniego,
c) odczytaniu mierzonej wartości z narzędzia pomiarowego,
d) obliczeniu mierzonej wartości na podstawie wartości uzyskanych z pomiaru

bezpośredniego.

2) Przymiar taśmowy umożliwia pomiar z dokładnością do:

a) 0,5 mm,
b) 1 mm,
c) 1 cm,
d) 1 dm.

3) Poniższy rysunek przedstawia:

a) komplet szczelinomierzy,
b) komplet promieniomierzy,
c) przymiary składane,
d) komplet kątowników.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

b)

a)

c)

d)

4) Trasowanie jest to:

a) zaznaczanie na powierzchni ścian i stropów linii prowadzenia odcinków prostych

instalacji, miejsc wykonania gięć i przejść przez przegrody,

b) wykonanie na powierzchni ścian i stropów bruzd, wnęk i otworów,
c) przycięcie materiału izolacyjnego,
d) ułożenie przewodów instalacji sanitarnej w bruzdach.

5) Ubytkiem materiału nazywamy:

a) zmniejszenie ilości materiałów, które może wystąpić w wyniku złego gospodarowania

nim,

b) zmniejszenie jego ilości z powodu zagubienia podczas transportu,
c) zmniejszenie ilości materiałów, które może wystąpić w wyniku odpadów przy jego

obróbce na placu budowy i podczas transportu,

d) jego uszkodzenie lub zniszczenie podczas montażu.

6) Narzędzie przedstawione na poniższym rysunku służy do:

a) wykonywania bruzd,
b) wykonywanie otworów o małym przekrojach,
c) wykonywania otworów o dużych przekrojach,
d) narzucania zaprawy.

7) Które z poniższych narzędzi służy do narzucania zaprawy na mur?

8) Drabiny przystawiane do ściany należy umieszczać pod kątem:

a) prostym,
b) 30

O

-40

O

,

c) 45

O

-60

O

,

d) 65

O

-75

O.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

33

9) Drabiny przedstawione na poniższym rysunku służą do:

a) wykonywania prac na terenie płaskim na zewnątrz budynku,
b) wykonywania prac na terenie płaskim wewnątrz budynku,
c) wykonywania prac na powierzchniach pochyłych i schodach,
d) schodzenia do wykopu.

10) Trasę przewodów instalacji sanitarnych wytycza:

a) inżynier budownictwa,
b) inżynier instalacji sanitarnych,
c) geodeta,
d) inżynier mechanik.

11) Stosy z usuniętą nawierzchnią powinny znajdować się:

a) nie bliżej niż 60 cm od krawędzi wykopu,
b) nie bliżej niż 100 cm od krawędzi wykopu,
c) nie dalej niż 60 cm krawędzi wykopu,
d) nie ma w tym zakresie wymagań.

12) Zabezpieczenie wykopu przed napływem wód powierzchniowych polega na:

a) odwodnieniu wykopu metoda igłofiltrów,
b) odwodnieniu wykopu metoda drenażu,
c) wykonaniu rowków odwadniających wzdłuż krawędzi wykopu,
d) wykonaniu rowków odwadniających na dnie wykopu wzdłuż jego ścian.

13) Izolacje termiczne wykonujemy z:

a) cementu, wapna i gipsu,
b) smoły, asfaltu i lepiku,
c) farb, olejów i lakierów,
d) styropianu, wełny mineralnej i pianki poliuretanowej.

14) Korozja metali jest to:

a) stopniowe niszczenie metali w skutek chemicznego lub elektrochemicznego

oddziaływania środowiska,

b) odkształcenie materiału na skutek różnic temperatur,
c) rodzaj izolacji termicznej instalacji sanitarnej,
d) sposób zabezpieczenia przeciwwilgociowego instalacji sanitarnej.

15) Piaskowanie i śrutowanie jest to:

a) metoda mechanicznego usuwania pyłu z powierzchni instalacji,
b) metoda ręcznego usuwania nierówności, zadziorów i wyrównywania spoin,
c) metoda mechanicznego usuwania z powierzchni rdzy, oleju, smaru, wilgoci,
d) metoda oksydowania stali.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

34

II część
16) Płaszcz ochronny w izolacjach termicznych ma za zadanie:

a) zabezpieczyć izolację przed promieniami UV,
b) zabezpieczyć izolacje przed wilgocią,
c) zabezpieczyć izolację przed uszkodzeniami mechanicznymi,
d) zabezpieczyć izolację przed korozją.

17) Minimalna szerokość wykopu pod przewód o średnicy 100 mm, jeżeli wykop ma obudowę

wynosi:
a) 0,50 m,
b) 0,70 m,
c) 0,90 m,
d) 1,10 m.

18) Prac ziemnych nie wolno wykonywać przy użyciu koparki, jeżeli:

a) głębokość wykopu wynosi 3 m,
b) w zasięgu pracy koparki występują linie wysokiego napięcia,
c) zakres robót odpowiada 14 dniowej wydajności koparki,
d) prace prowadzone są na terenie niezabudowanym.

19) Układając przewody na dnie wykopu w gruntach skalistych należy:

a) ułożyć go na gruncie rodzimym,
b) ułożyć go na podłożu sztucznym piaskowo-tłuczniowym,
c) wykonać podłoże sztuczne z chudego betonu,
d) ułożyć go na podłożu sztucznym piaskowym.

20) Wykopy ze skarpami nie umocnionymi możemy wykonywać:

a) w gruntach spoistych, gdy głębokość wykopu nie przekracza 3 m,
b) w gruntach spoistych, gdy głębokość wykopu nie przekracza 1,5 m,
c) gdy wykop wykonujemy w gruntach sypkich,
d) bez względu na rodzaj gruntu i głębokość wykopu.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

35

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ……………………………………………………..

Prace przygotowawczo-zakończeniowe przy wykonywaniu instalacji
sanitarnych.

Zakreśl poprawną odpowiedź poprzez postawienie znaku X przy prawidłowej odpowiedzi.
Jeżeli pomylisz się – błędną odpowiedź zakreśl kółkiem.

Odpowiedź Punktacja

Numer

pytania

a b c d

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

Razem

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

36

6. LITERATURA

1. Baur G.: Technologia instalacji wodociągowych i gazowych. Część 1. Instalacje

wodociągowe. Podręcznik do nauki zawodu. Rea, Warszawa 1998

2. Dyjuk B.: Murarz. Podręcznik ucznia. Wydawnictwo REA, Warszawa 1999
3. Górecki A.: Technologia ogólna. Podstawy technologii mechanicznych. WSiP, Warszawa

1998

4. Górecki A., Michalski K.: Instalacje wodociągowe, ogrzewcze i gazowe z miedzi. Poradnik.

Polskie Centrum Promocji Miedzi, Wrocław 2000

5. Heidrich Z.: Wodociągi i kanalizacja cz.1. Wodociągi. WSiP, Warszawa 1992
6. Krygier K., Dieslowski S.: Instalacje sanitarne cz. 2. Podręcznik dla szkoły zasadniczej

i technikum. WSiP, Warszawa 1998

7. Mirski J.: Budownictwo z technologią 3. WSiP, Warszawa 1998
8. Tauszyński K.: Budownictwo z technologią 1. WSiP, Warszawa 1995
9. Urban L.: Murarstwo i tynkarstwo. WSiP, Warszawa 1986