1.Zasady udzielania poręczeń i gwarancji skarbowych w Polsce:

Poręczeń i gwarancji skarbowych w Polsce udzielają BGK, Minister właściwy do spraw finansów
publicznych oraz Rada Ministrów. Rada ministrów udziela poręczeń do wysokości 50% pozostałego
do spłaty zobowiązania oraz powyżej kwoty 30 mln euro. BGK oraz minister właściwy do spraw
finansów publicznych udzielają z kolei poręczeń w kwocie od 10 – 30 mln euro, przy czym BGK
udziela poręczeń za wynagrodzeniem odpowiadającym wynagrodzeniu rynkowemu oraz do kwoty
60% pozostałego do spłaty zobowiązania natomiast minister gdy powyższy warunek nie jest spełniony
i do 50% pozostałego do spłaty zobowiązania.
Zasady:
a) o uzyskanie poręczenia lub gwarancji mogą ubiegać się podmioty bez względu na formę prawną
oraz strukturę własności,
b) wnioskowana kwota poręczenia lub gwarancji Skarbu Państwa powinna przekraczać 10 mln EUR,
przy czym:
- w przypadku ubiegania się o poręczenie/gwarancję udzielane przez BGK w imieniu i na rachunek
Skarbu Państwa, wniosek o udzielenie takiego poręczenia/gwarancji należy kierować do BGK,
-w przypadku ubiegania się o poręczenie/gwarancję udzielane przez Ministra Finansów lub Radę
Ministrów, wniosek o udzielenie takiego poręczenia/gwarancji należy kierować do Ministra Finansów,
c) decyzja o udzieleniu lub odmowie udzielenia poręczenia lub gwarancji jest podejmowana w oparciu
o analizę finansową przedsięwzięcia oraz analizę sytuacji ekonomiczno-finansowej podmiotu, za
którego zobowiązania ma być udzielone poręczenie lub gwarancja, których celem jest weryfikacja
zdolności tego podmiotu do spłaty kredytu lub pożyczki zabezpieczonej poręczeniem lub gwarancją;
d) poręczenia i gwarancje mogą być udzielane pod warunkiem, iż z analizy złożonego wniosku o
udzielenie poręczenia lub gwarancji wynika zdolność podmiotu do spłaty zobowiązań objętych
poręczeniem lub gwarancją;
e) poręczenia i gwarancje są terminowe i udzielane do kwoty z góry oznaczonej; Rada Ministrów, na
wniosek ministra właściwego do spraw finansów publicznych, może odstąpić od tego wymogu w
przypadku poręczenia lub gwarancji udzielanych międzynarodowej instytucji finansowej, której
Rzeczpospolita Polska jest członkiem lub z którą podpisała umowę o współpracy;

f) skuteczność udzielonego poręczenia lub gwarancji jest uzależniona od wniesienia opłaty
prowizyjnej;
g) warunkiem udzielenia poręczenia lub gwarancji jest ustanowienie przez dłużnika zabezpieczenia na
rzecz Skarbu Państwa na wypadek roszczeń wynikających z tytułu wykonania obowiązków
poręczyciela lub gwaranta;
h) obowiązuje zasada podziału ryzyka: poręczenia i gwarancje mogą być udzielane do wysokości 50%
pozostającej do spłaty kwoty kredytu wraz z odsetkami (60% w przypadku poręczeń i gwarancji
udzielanych przez BGK w imieniu i na rachunek Skarbu Państwa) lub 50% zobowiązań wynikających
z emisji obligacji (60% w przypadku poręczeń i gwarancji udzielanych przez BGK w imieniu i na
rachunek Skarbu Państwa). Wyjątkowo, w przypadku przedsięwzięcia o szczególnym znaczeniu dla
gospodarki narodowej, bezpieczeństwa lub obronności państwa, Rada Ministrów może udzielić
poręczenia lub gwarancji do wartości wyższej niż 50%;
i) poręczenia i gwarancje Skarbu Państwa jak i państwowych osób prawnych muszą być
udzielane z uwzględnieniem przepisów o pomocy publicznej.

2.Różnice między audytem wewnętrznym a kontrolą wg obowiązujących standardów.
Kontrola:



sprawdzenie czegoś, zestawienie stanu faktycznego ze stanem wymaganym,



nadzór nad kimś lub nad czymś.

Audyt wewnętrzny według Standardów Profesjonalnej Praktyki Audytu Wewnętrznego (IIA)
„stanowi niezależne, obiektywne działania o charakterze zapewniającym i doradczym,
zaprojektowane w celu przysporzenia dodatkowej wartości i usprawnienia działalności danej
instytucji. Pomaga on danej organizacji w osiąganiu celów i poprawy skuteczności w zakresie
procesów zarządzania ryzykiem, kontroli i kierowania organizacją.”

Audyt wew.

Kontrola wew.

1) kładzie nacisk na przyczyny niekorzystnego

1) reaguje przede wszystkim na skutki

zjawiska

niekorzystnego zjawiska

2) może działać zapobiegawczo, wskazując

potencjalne ryzyka

2) działa wyłącznie post factum

3) w dużej mierze niezależny

3) ograniczona zakresem upoważnienia- zależy

od woli dającego zlecenie

4) nastawiony na usprawnienie działalności

4) nastawiona na wykrycie sprawcy

nieprawidłowości

5) działa na podstawie standardów zawodowych,

a w sektorze publicznym także na podstawie

przepisów prawa

5) działa na podstawie uregulowań wewnętrznych

6) dotyczy systemów zarządzania i kontroli w
jednostce: obejmuje czynności doradcze mające

na celu usprawnienie funkcjonowania jednostki

6) dotyczy procesów związanych z

gromadzeniem i rozdysponowaniem środków

publicznych oraz gospodarowaniem mieniem

7) obejmuje wszystkie obszary działalności

JSFP

7) podstawowym obszarem jest obszar

finansowy

8) osoba odpowiedzialna-kierownik JSFP

8) osoba odpowiedzialna- kierownik JSFP

9) osoby realizujące: audytorzy wewnętrzni

9) osoby realizujące: kierownik JSFP, główni

księgowi, upoważnieni pracownicy działów

finansowych i operacyjnych

10) ocena dotyczy mechanizmów działania; ma

charakter systemowy

10) ocena obejmuje działania kierownika i

poszczególnych pracowników; ma charakter

indywidualny

3. Mechanizm emisji skarbowych papierów wartościowych.

Skarbowy papier wartościowy jest papierem wartościowym, w którym Skarb Państwa
stwierdza, że jest dłużnikiem właściciela takiego papieru, i zobowiązuje się wobec niego do
spełnienia określonego świadczenia, które może mieć charakter pieniężny lub niepieniężny.
Skarbowe papiery wartościowe mogą być emitowane lub wystawiane w granicach limitu zadłużenia,
określonego w ustawie budżetowej. Skarbowe papiery wartościowe opiewające na świadczenia
pieniężne mogą być emitowane lub wystawiane wyłącznie przez Ministra Finansów.
Skarbowe papiery wartościowe mogą być emitowane lub wystawiane jako papiery wartościowe o
pierwotnym terminie wykupu:
1) krótszym niż jeden rok (do 364 dni włącznie), do których zalicza się w szczególności bony
skarbowe (krótkoterminowe skarbowe papiery wartościowe);
2) nie krótszym niż jeden rok (365 dni), do których zalicza się w szczególności obligacje skarbowe.

Rozprowadzenie Skarbowych Papierów Wartościowych następuje przez:



przetargi obligacji i bonów(klienci instytucjonalni)



sprzedaż obligacji w sieci detalicznej.

Przetargi obligacji i bonów rozpisywane są przez NBP. W przetargach tych mogą brać udział tylko
instytucje, które otrzymały status Dealera Skarbowych Papierów wartościowych (12 banków) oraz
banki państwowe niemające statusu (BGK).

Dealerzy Skarbowych Papierów Wartościowych są wybierani, w drodze konkursu organizowanego,
przez Ministra Finansów.

DSPW są zobowiązani do nabywania w przetargach co najmniej 5% emisji. Niestosowanie się do tej
zasady skutkuje przyznaniem punktów ujemnych. Jeżeli sytuacja się powtórzy, minister może
wypowiedzieć członkowi umowę w trybie natychmiastowym.
Przetarg sprzedaży odbywa się poprzez zgłaszanie przez uczestników, za pomocą platformy
elektronicznej, ofert zawierających liczbę papierów oraz cenę, za jaką są skłonni je nabyć. Następnie
Minister Finansów określa najniższą przyjętą cenę zakupu (przetarg amerykański). Wszystkie oferty
powyżej wyznaczonej ceny zostają przyjęte w całości. Oferty z ceną równą cenie czystej zostają

zrealizowane w całości lub części przy zastosowaniu stopy redukcji (przetarg holenderski – cena
końcowa to cena najniższej przyjętej oferty).
Jeśli zaistnieje sytuacja, w której nie więcej niż 20% emisji zostanie niesprzedane, Minister Finansów
ma możliwość zorganizowania przetargu uzupełniającego, najpóźniej następnego dnia po przetargu.
Do wzięcia udziału w nim mają prawo tylko inwestorzy, którzy dokonali zakupu na przetargu
sprzedaży. Cena zakupu jest stała i równa się średniej ważonej ceny ofert przyjętych na
przetargu sprzedaży. Obligacje zostają przydzielone proporcjonalnie do procentowego udziału
wartości nabytych przez inwestora papierów we wcześniejszej emisji. W przypadku rezygnacji
inwestora z części lub całości przysługujących mu obligacji zostają one rozdzielone proporcjonalnie
pomiędzy pozostałych uczestników przetargu.
Wszyscy uczestnicy przetargu zakupują obligacje we własnym imieniu i na własny rachunek.
Nabywcy obligacji są zobowiązani do uiszczenia całości należności w dniu rozliczenia przetargu do
godziny określonej w prospekcie emisyjnym.
W przypadku nie uiszczenia opłaty w wyznaczonym terminie naliczane są odsetki w wysokości
dwukrotnej stopy kredytu lombardowego NBP. Jeżeli zapłata nie zostanie wniesiona najpóźniej do
trzeciego dnia po rozliczeniu przetargu uznaje się ze inwestor odstąpił od nabycia obligacji.
Obligacje detaliczne Skarbu Państwa to forma oprocentowanej pożyczki pieniężnej zaciąganej
przez Skarb Państwa u osób zakupujących obligacje. Skarb Państwa - Emitent obligacji - pożycza od
nabywcy obligacji określoną sumę pieniędzy i zobowiązuje się ją zwrócić (wykupić obligacje) - w
określonym czasie wraz z należnymi odsetkami. Obligacje detaliczne dzielą się na dwie grupy:



obligacje oszczędnościowe



obligacje rynkowe

Obligacje oszczędnościowe są oferowane wyłącznie osobom fizycznym, rezydentom i
nierezydentom. Mogą być przedmiotem obrotu na rynku wtórnym nieregulowanym na podstawie
umowy sprzedaży lub darowizny. Obligacje oszczędnościowe są emitowane co miesiąc i sprzedawane
zawsze po cenie równej wartości nominalnej, tj. 100zł. Obligacje oszczędnościowe można przedstawić
do wcześniejszego wykupu, nie tracąc przy tym wypracowanych odsetek (zostaną pomniejszone o
opłatę manipulacyjną 1 zł).

Do obligacji oszczędnościowych zalicza się obligacje dwuletnie, czteroletnie oraz dziesięcioletnie.

Obligacje

rynkowe są

dostępne

zarówno

dla

rezydentów

jak

i

nierezydentów,

będących osobamifizycznymi oraz dla osób prawnych i jednostek organizacyjnych nie posiadających
osobowości prawnej, z wyłączeniem podmiotów finansowych, spółek akcyjnych i spółek z
ograniczoną odpowiedzialnością. Najważniejszą cechą tych obligacji jest możliwość obrotu nimi na
Giełdzie Papierów Wartościowych oraz rynku regulowanych MTS CeTO.

Do obligacji rynkowych zalicza się obligacje trzyletnie.

Sprzedaż i obsługę detalicznych obligacji Skarbu Państwa prowadzi PKO Bank Polski.

4. Istota, rodzaje i znaczenie niezależności banku centralnego.

Bank centralny jest instytucją, której podstawowym zadaniem jest zapewnienie stabilności

pieniądza. Warunkiem realizacji tej funkcji jest całkowita niezależność banku centralnego

Pojęcie niezależności banku centralnego może być rozumiane w różny sposób. Wyróżnia się

między innymi niezależność:

 polityczną – w zakresie wytyczania celów, a instytucje polityczne nie mogą zabiegać o uzyskanie

wpływu na decyzje banków centralnych,

 operacyjną (funkcjonalną) –banku centralny samodzielnie kształtuje i realizuje politykę pieniężną

poprzez wybór odpowiednich instrumentów służących do realizacji zadań. Oznacza to w
szczególności nie podleganie przez bank centralny instrukcjom, wytycznym, czy decyzjom ze strony
parlamentu, prezydenta i rządu.

 instytucjonalną – bank centralny jest osobnym organem państwowym niepodlegającym politycznemu

zwierzchnictwu i nie otrzymują od innych władz żadnych instrukcji,

 personalną (osobistą) - prezes i członkowie zarządu banku centralnego wybierani są na kilka lat. Ich

kadencja nie powinna pokrywać się z kadencją organu, który uprawniony jest do ich nominowania. W
ten sposób osłabiony jest wpływ zmian na arenie politycznej na władze banku centralnego,

 finansową - bank nie może być uzależniony od finansowania z zewnątrz, na przykład z budżetu

rządowego; musi swobodnie dysponować własnymi środkami, aby móc wykonać swoje podstawowe
zadanie: dbanie o stabilność cen, bez konieczności zwracania się o zgodę do innych organów.

Z reguły przyjmuje się, że bank centralny jest niezależny, jeśli w sposób autonomiczny

określa cele polityki pieniężnej i decyduje o sposobach ich realizacji. W tym też znaczeniu jest użyte
pojęcie niezależności. Niezależność banku centralnego nie tylko ułatwia prowadzenie długofalowej
polityki, której celem jest stabilizacja cen, ale równocześnie zwiększa wiarygodność banku.

W krajach, w których banki centralne skazane są na wykonywanie poleceń polityków,

dochodzi niejednokrotnie do wybuchu hiperinflacji (tak było w wielu krajach Ameryki Łacińskiej oraz
Europy Środkowo-Wschodniej). Ścisły związek między stopniem niezależności banku centralnego, a
utrzymaniem przez dziesięciolecia niskiej inflacji, widoczny jest wszędzie.

Niezależność banku centralnego decyduje również o tym, na ile wiarygodna jest polityka

pieniężna, jaką ten bank prowadzi. Mówiąc najkrócej, ludzie wierzą w to, że bank będzie w stanie
zrealizować taką politykę, jaką zaplanował tylko wówczas, jeśli widzą, że nikt – ani rząd, ani
parlament – nie jest w stanie zmusić banku do odejścia od jej realizacji.

Za niezależnością Banku Centralnego przemawiają następujące argumenty:

 niezależność Banku Centralnego daje większą gwarancję, że rząd nie będzie wykorzystywał

polityki monetarnej do celów politycznych,

 uwolnienie Banku Centralnego od presji politycznej powoduje, że zachowuje się on w sposób

bardziej przewidywalny i sprzyja stabilności ekonomicznej,

 niezależny Bank Centralny może lepiej chronić stabilność pieniądza,
 niepoddanie się monetaryzacji deficytu budżetowego może sprzyjać wymuszeniu na rządzie

większej dyscypliny fiskalnej,

 niezależność Banku Centralnego zwiększa jego wiarygodność i tym samym wiarygodność

polityki antyinflacyjnej,

 przyznanie Bankowi Centralnemu prawa do podejmowania decyzji w zakresie polityki

pieniężnej pozwala skrócić czas ich realizacji.

5. Klasyfikacja podmiotowa i przedmiotowa rynku finansowego.
Pośród podmiotów działających na rynku wyróżnia się: pomioty organizujące rynek, podmioty
nadzorujące rynek oraz uczestników.

W Polsce do podmiotów organizujących rynek finansowy należą Giełda Papierów

Wartościowych w Warszawie oraz spółka BondSpot (której de facto większościowym właścicielem
jest GPW). Dzięki tym instytucjom dochodzi do spotkania się kapitałodawców i kapitałobiorców w
jednym miejscu, co pomaga, a przede wszystkim przyspiesza właściwą alokację kapitału.

Nad bezpieczeństwem i właściwym funkcjonowaniem rynku finansowego czuwają specjalne

instytucje nadzorujące. W Polsce należą do nich przede wszystkim Narodowy Bank Polski oraz
Komisja Nadzoru Finansowego, które wspierane są przez instytucje depozytowo-rozliczeniowe, takie
jak Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych, czy Krajowa Izba Rozliczeniowa.

Wśród uczestników rynku wyróżnia się stronę podażową, która szuka właściwej alokacji

kapitału, licząc na satysfakcjonujący zysk. Do podmiotów tych zalicza się w głównej mierze: osoby
prywatne, przedsiębiorstwa, banki, państwo, fundusze inwestycyjne, emerytalne i ubezpieczeniowe
(alokują one zarówno swoje, jak i powierzone kapitały). Popyt na rynku finansowym zgłaszają
emitenci poszukujący kapitału w celu pokrycia własnych potrzeb finansowych. Należą do nich:
państwo i jednostki samorządu terytorialnego, przedsiębiorstwa oraz różne instytucje finansowe.
Wszystkim tym podmiotom ciężko byłoby właściwie inwestować i pożyczać bez udziału pośredników
finansowych, którzy łączą wszystkich uczestników, umożliwiając im zawieranie odpowiadających im
transakcji. Rolę pośredników spełniają banki, instytucje lokacyjne i powiernicze, giełdy, a także
instrumenty finansowe, wiążąc strony w sposób formalnoprawny.

Biorąc pod uwagę przedmiot obrotu, można wydzielić kilka segmentów na rynkach

finansowych:

Na rynku pieniężnym dokonuje się obrotu instrumentami najbardziej płynnymi, a ich termin

wymagalności nie przekracza jednego roku. Występuje tu zatem podaż kapitału krótkoterminowego ze
strony podmiotów mających chwilowe nadwyżki rezerw i oszczędności. Poszukiwać takiego kapitału
mogą przedsiębiorstwa oraz inne podmioty, by sfinansować bieżące potrzeby, w tym związane z
płynnością. Pośród przykładowych instrumentów tego rynku można wymienić: lokaty bankowe i
międzybankowe, bony skarbowe i komercyjne, certyfikaty depozytowe.

Rynek kapitałowy charakteryzuje się obrotem instrumentami o terminie wykupu dłuższym niż

rok. Dokonuje się tutaj efektywna alokacja kapitału pomiędzy podmioty emitujące instrumenty tego
rynku, dzięki czemu mogą one finansować swoją działalność rozwojową, stwarzając tym samym
możliwość dla inwestorów do uzyskania dochodu. Najbardziej popularnymi instrumentami rynku
kapitałowego są akcje i obligacje.

Rynek walutowy pozwala na wymianę jednej waluty na inną oraz kształtuje kursy walutowe.

Rynek ten jest rynkiem OTC (over the counter), czyli rynkiem zdecentralizowanym, nie posiadającym
jednej siedziby, a transakcje dokonywane są na podstawie umów bilateralnych, czyli pomiędzy
zainteresowanymi podmiotami. Pracuje on 24h na dobę przez 5 dni w tygodniu. Charakteryzuje się
największą płynnością i obrotami.

Stosunkowo najmłodszym rynkiem jest rynek instrumentów pochodnych, który służy przede

wszystkim do transferu ryzyka pomiędzy podmiotami, jak również umożliwia wielu graczom
dokonywanie transakcji o charakterze spekulacyjnym. Podstawowymi instrumentami tego rynku są
opcje, kontrakty terminowe oraz kontrakty swap.

6. Istota pojęcia „konto” i podział kont.

Konto księgowe jest urządzeniem ewidencyjnym służącym do bieżącego ewidencjonowania
jednorodnych operacji gospodarczych w celu odzwierciedlenia stanu i zmian określonego składnika
bilansowego lub wyniku finansowego. Konto ma charakter dwustronny. Lewa strona to Debet (Wn),
prawa to Kredyt (Ma).
Konto może wykazywać:
- saldo debetowe, gdy obroty debetowe >obroty kredytowe
- saldo kredytowe, gdy obroty kredytowe > obroty debetowe
- saldo zerowe, gdy obroty kredytowe = obroty debetowe.
Przy księgowaniu operacji gospodarczych na kontach stosuje się zasadę podwójnego zapisu. Każda
operacja gospodarcza musi być zaksięgowana na co najmniej dwóch kontach, po przeciwnych
stronach konta, w tej samej kwocie (albo zapis prosty albo złożony). Przestrzeganie tej zasady
gwarantuje zachowanie równowagi bilansowej.
Konta w zależności od powiązania z bilansem i z samym procesem prowadzonej działalności
gospodarczej przez przedsiębiorstwo, dzielą się na 2 zasadnicze grupy:
-konta bilansowe
-konta wynikowe
Konta bilansowe przedstawiają stan i zmiany w stanie składników majątku (aktywów) oraz źródeł ich
pochodzenia (pasywów). W ramach kont bilansowych wyróżnia się:
-konta aktywne (służą do odzwierciedlania stanów i zmian w stanie aktywów)
[Po stronie debetowej {lewej} konta aktywnego wpisujemy saldo początkowe {Sp.}, tzn. wartość
danego składnika z bilansu otwarcia, jak również wszelkie zwiększenia stanu początkowego danego
składnika aktywów. Wszelkie zmniejszenia tego składnika aktywów zapisujemy po stronie kredytowej
konta aktywnego. Konta aktywne mogą mieć saldo końcowe debetowe lub saldo zerowe, co wynika z
faktu, że nie można rozdysponować więcej danego składnika aktywów niż się go posiada.]
-konta pasywne (służą do wykazywania stanu i zmian w stanie kapitałów własnych i zobowiązań, a
więc pasywów bilansu; są one lustrzanym odbiciem kont aktywnych)

[Po stronie kredytowej konta pasywnego wpisujemy saldo początkowe z pasywów bilansu

otwarcia, jak również wszelkie zwiększenia stanu. Z kolei zmniejszenia danego składnika pasywów
zapisuje się po stronie debetowej konta pasywnego. Konta te mogą wykazywać saldo końcowe

kredytowe lub zero.]

Konta wynikowe (niebilasnowe) dzielimy na:
-konta kosztów i strat nadzwyczajnych (działają tak jak konta aktywne)
-konta przychodów i zysków nadzwyczajnych (działają tak jak konta pasywne)
Inne kryterium podziału kont odnosi się do sposobu funkcjonowania kont ze względu na ekonomiczną
treść dokonywanych na nim zapisów.
Biorąc pod uwagę powyższe kryterium, obok kont bilansowych i wynikowych, wymienić należy
jeszcze 3 rodzaje kont, tj.:

1. Konta korygujące, służące jako urządzenie ewidencyjne o charakterze pomocniczym do

konta bilansowego (np. konto „umorzenie” to jest konto korygujące do konta „środki trwałe”)

2. Konta rozliczeniowe, służące do rozliczania zmian ujmowanych na wspomnianych kontach

w ciągu roku (np. „rozliczenie zakupu”, „rozliczenie nadwyżek, niedoborów i szkód”)

3. Konta pozabilansowe, nie występujące w bilansie, służące do zapisywania informacji

gospodarczych, które nie są kwalifikowane do operacji gospodarczych, ponieważ nie
wywołują podwójnego skutku ekonomicznego w majątku podmiotu

Ponadto ze względu na stopień szczegółowości ewidencji, konta dzieli się na:



Konta syntetyczne – gromadzą dane ogólne w zakresie przedmiot ewidencji, np. konto

„Towary” (zasada podwójnego zapisu)



Konta analityczne – uszczegóławiają dane i ewidencję, np. obok konta „Towary” prowadzi

się ewidencję dla każdego towaru odrębnie. Na kontach analitycznych obowiązuje tzw. zapis
powtarzany, polegający na tym, że księgowanie na koncie analitycznym jest dokonywane po
tej samej stronie, w tej samej kwocie, co na koncie syntetycznym, do którego analityka jest
prowadzona (brak zasady podwójnego zapisu).

7. Sposoby korygowania błędów-księgowych.
Ujawnione w trakcie sporządzania zestawienia obrotów i sald błędy w zapisach, a także stwierdzone
błędy w bieżących księgowaniach muszą być poprawione, zgodnie z zasadą prawdziwego i wiernego
„obrazu rzeczywistości", jaki przedstawia rachunkowość
Stwierdzone błędy w zapisach poprawia się przez:

1) korektę, czyli skreślenie dotychczasowej treści i wpisanie nowej, z zachowaniem czytelności

błędnego zapisu, oraz podpisanie poprawki i umieszczenie daty;

2) storno, czyli wprowadzenie do ksiąg rachunkowych dowodu zawierającego korekty błędnych

zapisów, dokonywane tylko zapisami dodatnimi albo tylko ujemnymi.

Błędy w zapisach księgowych można podzielić na dwie zasadnicze grupy:

1) błędy naruszające równowagę bilansową (zaksięgowane niezgodnie z zasadą podwójnego

zapisu),

2) błędy nienaruszające równowagi bilansowej (nieodpowiadające ich treści ekonomicznej).

Pierwszą grupę błędów można poprawić tylko przez korektę, czyli skreślenie zapisu błędnego i
wprowadzenie nad nim zapisu prawidłowego, przy czym zapis skreślony musi być widoczny.
Drugą wymienioną grupę błędów poprawia się za pomocą storna księgowego. Rozróżnia się dwa typy
storna księgowego:

1) storno czarne, które polega na wyksięgowaniu zapisu błędnego po przeciwnych stronach

kont, a następnie zaksięgowaniu zapisu prawidłowego po stronach właściwych i na
prawidłowych kontach; wadą storna czarnego jest sztuczne zwiększanie obrotów na kontach,

2) storno czerwone, które polega na powtórzeniu błędnego zapisu po tych samych stronach

kont, na których był zapis błędny, w kolorze czerwonym lub w ramce względnie w nawiasie;
taki zapis oznacza, że przy sumowaniu obrotów stron konta należy kwoty zapisane w
powyższy sposób odjąć.

Zaletą stosowania storna czerwonego w stosunku do storna czarnego jest prawidłowe określenie
obrotów stron konta.
Reasumując, sposoby poprawiania błędnych zapisów należy pamiętać:



storno czarne (całkowite lub częściowe) prowadzi do sztucznego zawyżenia sumy obrotów
stron konta,



poprawianie błędnego zapisu przy zastosowaniu korekty nie wymaga dodatkowego dowodu
księgowego,



zastosowanie storna księgowego wymaga wystawienia odrębnego dowodu księgowego tzw.
polecenia księgowania,

do poprawiania błędnych zapisów nie można stosować storna mieszanego, tzn. że na jednym koncie
storna czarnego, a na koncie korespondującym storna czerwonego.

8. Typy operacji gospodarczych i ich konkretne przykłady.
Operacje gospodarcze to udokumentowane i podlegające ewidencji księgowej zdarzenia
gospodarcze. (zakupiono towary za gotówkę)
Zdarzenia gospodarcze to zjawiska i procesy gospodarcze o różnym charakterze, powodujące
zmiany w środkach gospodarczych i źródłach ich pochodzenia wskutek prowadzonej działalności
gospodarczej np. zakup materiałów.
Ze względu na bezpośredni wpływ operacji gospodarczych na składniki bilansu wyróżniamy
IV typy operacji gospodarczych bilansowych:

1. Operacje gospodarcze wywołujące zmiany tylko w składnikach aktywów.

A + A –

-

zmienia się wyłącznie struktura aktywów, zmniejszeniu jednego składnika aktywów
towarzyszy zwiększenie drugiego składnika aktywów o tę samą kwotę, suma bilansowa nie
ulega zmianie.

Na przykład: zakupiono za gotówkę materiały.

2. Operacje gospodarcze wywołujące zmiany tylko w składnikach pasywów.

P + P –

-

zmienia się wyłącznie struktura pasywów, zmniejszeniu jednego składnika pasywów
towarzyszy zwiększenie drugiego składnika pasywów o tę samą kwotę, suma bilansowa nie
ulega zmianie.

Na przykład: zaciągnięto kredyt bankowy na spłatę zobowiązań wobec dostawców.

3. Operacje gospodarcze wywołujące równocześnie zwiększenie składników aktywów i pasywów.

A + P +

-

zwiększa się składnik aktywów i równocześnie zwiększa się składnik pasywów o tę samą
kwotę, suma bilansowa ulega zwiększeniu.

Na przykład: przyjęto do magazynu materiały, za które zapłata nastąpi w terminie

późniejszym.

4. Operacje gospodarcze wywołujące równocześnie zmniejszenie składników aktywów i pasywów.
A - P -

-

zmniejsza się składnik aktywów i równocześnie zmniejsza się składnik pasywów, suma
bilansowa ulega zmniejszeniu.

Na przykład: wypłacono gotówką naliczone wynagrodzenia dla pracowników.

OPERACJA GOSPODARCZA - to każde zdarzenie gospodarcze, które wywiera wpływ na aktywa
i/lub pasywa danej jednostki w związku z czym podlega odpowiedniemu zapisowi w księgowości tej
jednostki.
ZDARZENIE GOSPODARCZE - jest pojęciem szerszym niż operacja gospodarcza. Każda operacja
gospodarcza jest zdarzeniem gospodarczym, lecz nie każde zdarzenie gospodarcze jest operacją
gospodarczą.
Zdarzenie gospodarcze najczęściej pociąga za sobą określone operacje gospodarcze [np. podpisanie
umowy z pracownikiem jest zdarzeniem gospodarczym, które w przyszłości wywoła operację
gospodarczą w postaci wypłaty wynagrodzenia].

Cechy operacji:

- wyrażone wartościowo;

- powodują zawsze zmiany dwóch składników,
- zmiany te są równoczesne i równe co do wartości.

Typy operacji:

A. BILANSOWE
1. aktywne – zmniejsza jeden składnik aktywów i jednocześnie zwiększa inny składnik aktywów,
suma bilansowa nie zmienia się, np.: spłata należności, kupno środka trwałego za pieniądze z kasy;

2. pasywne – zmniejsza jeden składnik pasywów i jednocześnie zwiększa inny składnik pasywów,
suma bilansowa nie zmienia się, np.: spłata zobowiązań własnymi wekslami, przekazanie części zysku
na kapitał zapasowy;
3. aktywno-pasywne zwiększające – zwiększa jeden składnik aktywów i zwiększa jeden składnik
pasywów, suma bilansowa zwiększa się, np.: zaciągnięcie kredytu, dokonanie zakupu z odroczonym
terminem płatności;

4. aktywno-pasywne zmniejszające – zmniejsza jeden składnik aktywów i zmniejsza jeden składnik
pasywów, suma bilansowa zmniejsza się, np.: spłata kredytu pieniędzmi z kasy, wykupienie weksla
własnego.

B. WYNIKOWE

1. przychodowe I – zwiększa przychody (lub zyski nadzwyczajne) i zwiększa składnik aktywów,
suma bilansowa zwiększa się, np.: przyrost odsetek do lokaty, wystawienie faktury;

2. przychodowe II – zwiększa przychody (lub zyski nadzwyczajne) i zmniejsza składnik kapitału
obcego, suma bilansowa nie zmienia się, np.: umorzenie części zobowiązania;
3. kosztowe I – zwiększa koszty (lub straty nadzwyczajne) i zmniejsza składnik aktywów, suma
bilansowa zmniejsza się, np.: potrącenie odsetek od kredytu przez bank, moment rzeczowy sprzedaży
towaru;
4. kosztowe II – zwiększa koszty (lub straty nadzwyczajne) i zwiększa składnik kapitału obcego,
suma bilansowa nie zmienia się, np.: otrzymanie rachunku za prąd.

9. Zasada memoriałowa w rachunkowości.
Zasada memoriałowa: W księgach rachunkowych jednostki gospodarczej należy ująć wszystkie
osiągnięte przez jednostkę przychody i obciążające ją koszty związane z tymi przychodami dotyczące
danego roku obrotowego, niezależnie od terminu ich spłaty.
Np.: wypłacone w styczniu wynagrodzenie pracownikowi za grudzień należy zaksięgować jako koszt
grudnia, mimo, że wydatek poniesiono w styczniu.
Zasada memoriałowa to zasada w rachunkowości polegająca na ujęciu w księgach rachunkowych oraz
sprawozdaniu finansowym ogółu operacji gospodarczych dotyczących danego okresu. W księgach
rachunkowych jednostki należy ująć wszystkie osiągnięte przychody i obciążające ją koszty dotyczące
danego roku obrotowego, niezależnie od terminu ich spłaty.
Zgodnie z zasadą memoriałową przychody i koszty uważa się za osiągnięte lub poniesione w
momencie ich wystąpienia, a nie w momencie wpływu lub wydatku pieniężnego (jak w metodzie
kasowej). Znaczy to, że przychody i koszty ujmowane są w okresach, w których powstały.
Przykłady:



należne pracownikom wynagrodzenia za grudzień danego roku, mimo iż mają być wypłacone
w styczniu kolejnego roku, podlegają zarachowaniu do kosztów tego roku i miesiąca, którego
dotyczą (w tym przypadku grudnia),



wykonane na rzecz jednostki usługi obce w grudniu, zafakturowane na początku stycznia roku
następnego, mają być zaliczone także do kosztów roku obrotowego, którego dotyczą,

10. Proces emisji pieniądza przez banki komercyjne.
Tak na marginesie to pieniądz może emitować tylko BC, wiec chodzi chyba o kreację

Z kreacją pieniądza mamy do czynienia wówczas, gdy banki komercyjne udzielają kredytów

swoim klientom. Banki nie muszą całej zgromadzonej w postaci wkładów gotówki trzymać w
skarbcu. Klienci dokonują wpłat i wypłat na przemian i wystarczy tylko stosunkowo niewielka
rezerwa gotówkowa, aby zrealizować wszystkie ich dyspozycje. Resztę środków banki mogą
spożytkować udzielając kredytu przedsiębiorstwom lub indywidualnym osobom, zarabiając na tej
transakcji. Pożyczone sumy wracają do banków, w postaci wpłat na rachunki i mogą służyć do
udzielenia kolejnej pożyczki, i tak dalej, i tak dalej. W ten sposób z pewnej kwoty przyjętych na
początku depozytów powstała znacznie większa suma pieniądza bankowego w postaci kredytów.

Banki zazwyczaj starają się udzielić jak najwięcej kredytów, aby powiększyć swoje zyski. Bank
komercyjny tylko do pewnej wielkości może udzielać kredytów. Kreacja pieniądza bankowego
postępuje aż do momentu tworzenia wkładów pochodnych przez banki tzn. do momentu kiedy relacja
między wkładem pierwotnym a sumą wkładów pochodnych osiągnie granicę poniżej której nie może
zejść ze względu na konieczność zachowania minimum płynności płatniczej.

Kreacja pieniądza bankowego przez banki komercyjne następuje poprzez wzrost wielkości

kredytów udzielanych przez te banki, a także przez zwiększenie zakupu walut obcych. Obie te
operacje powodują wzrost środków płatniczych w danym banku lub w innym banku, na którego konto
zostały przekazane środki otrzymane w formie kredytu.

Ograniczenie kreacji pieniądza przez bank komercyjny wynika z konieczności utrzymywania

płynności. Każde udzielenie kredytu oznacza, że część tego kredytu może być wypłacona w gotówce
bądź też przekazana na rachunek innym bankom tzn. że tylko część środków z udzielonego kredytu
pozostanie na rachunku w banku. Te czynniki powodują, że bank komercyjny musi posiadać
odpowiednią wielkość pieniądza rezerwowego banku centralnego, żeby móc bez ograniczeń pokryć
wypłaty gotówkowe swoich klientów oraz pokryć ujemne dla siebie saldo rozliczeń z innymi bankami.

To, ile cały system bankowy jest w stanie wykreować można obliczyć na podstawie wzoru:

D =

r

R

, gdzie: R – wartość rezerw r – wskaźnik rezerw obowiązkowych

D – wkłady na żądanie
O tym, ile wyniesie kreacja pieniądza bankowego przy danych zasobach pieniądza

gotówkowego, decyduje mnożnik kreacji pieniądza, będący odwrotnością wskaźnika rezerwowego.
Mnożnik kreacji pieniądza bankowego jest współczynnikiem określającym ile zostanie udzielonych
kredytów w zależności od wielkości wkładu początkowego (pierwszego depozytu).

Czynniki wpływające na podaż pieniądza bankowego:
1. Stopa rezerw
2. Wskaźnik gotówkowy – czyli wskaźnik skłonności do utrzymywania gotówki zamiast

depozytów na żądanie wśród ludu

3. Wskaźnik rezerw nadobowiązkowych (nadwyżkowych
4. Wskaźnik depozytów terminowych – to wskaźnik skłonności do utrzymywania

depozytów terminowych, zamiast depozytów na żądanie.

5. Wskaźnik rezerw pożyczonych – czasami banki komercyjne korzystają z funduszy

pożyczonych od banku centralnego, ponieważ bardziej może im się opłaca ponoszenie kosztów
oprocentowania od pożyczonych środków finansowych w centralnej instytucji monetarnej niż
utrzymywanie rezerw nadobowiązkowych. Dodatkowo na kreacje mają wpływ operacje otwartego
rynku przeprowadzane przez BC.
Na podaż pieniądza bankowego mają wpływ także:
- operacje otwartego rynku,
- stopy procentowe,
- emisja gotówki przez bank centralny,

Banki komercyjne dzięki prowadzeniu swojej działalności dokonują kreacji pieniądza. Istota

kreacji pieniądza sprowadza się do tego, że bank otwiera niektórym swoim klientom nowe konta lub
dokonuje nowego zapisu podwyższającego stan konta już istniejącego czemu nie towarzyszy dopływ
gotówki do banku. Zapisy te są w rzeczywistości traktowane jako środek płatniczy. Ten dodatkowy
pieniądz ma charakter bezgotówkowy.

Klienci dokonują wpłat i wypłat na przemian i wystarczy tylko stosunkowo niewielka rezerwa
gotówkowa, aby zrealizować wszystkie ich dyspozycje. Resztę środków banki mogą spożytkować
udzielając kredytu przedsiębiorstwom lub indywidualnym osobom, zarabiając na tej transakcji.
Pożyczone sumy wracają do banków, w postaci wpłat na rachunki i mogą służyć do udzielenia
kolejnej pożyczki, i tak dalej, i tak dalej. W ten sposób z pewnej kwoty przyjętych na początku
depozytów powstała znacznie większa suma pieniądza bankowego w postaci kredytów. Banki
zazwyczaj starają się udzielić jak najwięcej kredytów, aby powiększyć swoje zyski.

11. Cele i instrumenty nadzoru bankowego.

Od dnia 1 stycznia 2008r., zgodnie z ustawą z dnia 21 lipca 2006 r. o nadzorze nad rynkiem

finansowym, nadzór bankowy jest sprawowany przez Komisję Nadzoru Finansowego (KNF) oraz
jej organ wykonawczy - Generalny Inspektorat Nadzoru Bankowego. Zgodnie z art. 133 ust. 1 ustawy
z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe celem nadzoru jest zapewnienie:

1) bezpieczeństwa środków pieniężnych gromadzonych na rachunkach bankowych,

2) zgodności działalności banków z przepisami niniejszej ustawy, ustawy o Narodowym
Banku Polskim, statutem oraz decyzją o wydaniu zezwolenia na utworzenie banku,
3) zgodności działalności prowadzonej przez banki zgodnie z art. 70 ust. 2 ustawy z dnia 29 lipca
2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi z przepisami tej ustawy, niniejszej ustawy oraz
statutem.

Celem

nadzoru nad

sektorem bankowym jest zapewnienie prawidłowego jego

funkcjonowania, stabilności, bezpieczeństwa depozytów zgromadzonych w bankach oraz
przejrzystości, zaufania do sektora bankowego, a także zapewnienie ochrony interesów uczestników
tego rynku
Można powiedzieć ogólnie, że celami nadzoru są:



ograniczanie możliwości podejmowania przez banki nadmiernego ryzyka i



ochrona w ten sposób oszczędności ich klientów oraz



czuwanie nad przestrzeganiem przez nie przepisów regulujących działalność banków i zasad

ostrożnego działania.

Do celów pośrednich, które nie wynikają wprost z przepisów prawa, należą:



wspieranie polityki monetarnej poprzez działania na rzecz stabilności i bezpieczeństwa polskiego

systemu bankowego,



ocenę i kontrolę ryzyka systemu bankowego oraz promowanie prowadzenia działalności

bankowej poprzez wydawanie regulacji ostrożnościowych oraz sprawowanie nadzoru,



podejmowanie działań administracyjnych mających na celu wyeliminowanie potencjalnych

zagrożeń dla bezpieczeństwa środków pieniężnych, jak też zapewnienie równych warunków
konkurencji dla wszystkich banków.

Do instrumentów oddziaływania na banki należą regulacje ostrożnościowe (normy prawne

adresowane do instytucji finansowych, mające na celu określenie minimalnych standardów,
sprzyjających ograniczeniu nadmiernie ryzykownej działalności instytucji finansowych, w tym
banków)
Wyróżniamy:
o

regulacje ostrożnościowe zewnętrzne – uregulowane przez organy nadzorujące, będące
niezbędnym narzędziem do sprawowania nadzoru bankowego. Najważniejszymi ośrodkami
normotwórczymi w tym zakresie są: Bazylejski Komitet Nadzoru Bankowego, organy Unii
Europejskiej, inne organizacje międzynarodowe, np. Międzynarodowy Fundusz Walutowy
(MFW), Organizacja Handlu, Międzynarodowy Komitet Standardów Rachunkowości, Europejski
Komitet Normalizacji Bankowej, krajowe organy prawotwórcze. Wśród tych instrumentów są
normy o charakterze:

 ilościowym (Ustawa Prawo bankowe ustanawia minimalny wymóg, dotyczący wielkości

funduszy własnych, zgodnie z którym bank jest obowiązany utrzymywać sumę funduszy
własnych na takim poziomie, aby współczynnik wypłacalności wynosił nie mniej niż 8%;
wnoszony kapitał założycielski w momencie tworzenia banku, nie może być niższy od
równowartości 5 mln euro(z wyłączeniem banków spółdzielczych)) i

 jakościowym – strategię banku, politykę w zakresie dywidendy/oprocentowania udziałów

członkowskich, poziom ryzyka kredytowego, ryzyka płynności, ryzyka stopy procentowej
w portfelu bankowym oraz ryzyka operacyjnego, stabilność wyniku finansowego.

o regulacje ostrożnościowe wewnętrzne – uregulowane przez organy poszczególnych banków.

Regulacje wewnętrzne, uregulowane przez organy banków zgodnie z polityką kredytowania:
Branżowe; Geograficzne; Wobec grup klientów (małe, średnie, duże przedsiębiorstwa); Ze
względu na rodzaje kredytów (hipoteczne, konsumpcyjne, gospodarcze itp.).

12. Instytucje około bankowe (w obszarze) gwarantowania depozytów, rozliczeń itp.

NBP – w wielu opracowaniach opisano NBP jako instytucje około bankową, nie zgadzam się z tym,
NBP to bank centralny!

Komisja Nadzoru Finansowego - sprawuje nadzór nad sektorem bankowym, rynkiem
kapitałowym, ubezpieczeniowym i emerytalnym oraz nad instytucjami pieniądza elektronicznego. Do
zadań KNF należą:



podejmowanie działań służących prawidłowemu funkcjonowaniu rynku finansowego



podejmowanie działań mających na celu rozwój rynku finansowego i jego konkurencyjności
podejmowanie działań edukacyjnych i informacyjnych w zakresie funkcjonowania rynku
finansowego



udział w przygotowywaniu projektów aktów prawnych w zakresie nadzoru nad rynkiem
finansowym

Bankowy Fundusz Gwarancyjny - ustawa o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym
weszła w życie 17 lutego 1995 r. Misją Bankowego Funduszu Gwarancyjnego jest działanie na rzecz
bezpieczeństwa i stabilności banków oraz wzrostu zaufania do systemu bankowego.
Podstawowymi zadaniami BFG są:
ochrona wkładów pieniężnych na rachunkach bankowych osób fizycznych oraz innych podmiotów,
które powierzają pieniądze bankom jako instytucjom zaufania publicznego (Najistotniejsze zadanie w
latach 1995-1996), udzielanie pomocy finansowej bankom, które znalazły się w obliczu utraty
wypłacalności i podejmują samodzielną sanację (Najważniejsze zadanie po roku 1996, przy
jednoczesnej pełnej gotowości do realizacji zadania pierwszego),
Krajowa Izba Rozliczeniowa - Celem powołania Krajowej Izby Rozliczeniowej S.A było
zbudowanie oraz standaryzacja systemu rozliczeń międzybankowych, który miał objąć wymianę
zleceń płatniczych, ich rejestrację i ustalanie wzajemnych zobowiązań, a także przedstawianie NBP
wyników rozliczeń banków prowadzących swoją działalność na obszarze kraju. KIR obsługuje system
rozliczeń EuroELIXIR, który jest elektronicznym systemem rozliczania płatności detalicznych (zbiera
informacje o dokonywanych rozliczeniach i koryguje stosowne salda – system rozliczeń netto).
Biuro Informacji Kredytowej S.A. – zostało utworzone jako odpowiedź na wzrastającą liczbę
kredytów zagrożonych w polskim sektorze bankowym. Celem powołania BIK było zbudowanie
kompleksowej bazy danych zawierającej informacje o zobowiązaniach klientów banków. BIK jest
instytucją niezależną od banków, która pośredniczy w wymianie informacji pomiędzy użytkownikami
systemu. BIK współpracuje z bankami oraz SKOK-ami, które są zobowiązane do przekazywania
informacji (zarówno pozytywnych jaki i negatywnych) kredytowych o wszystkich swoich klientach.

ZBP to samorządowa organizacja banków. Członkostwo w nim ma charakter dobrowolny. Celem jest
reprezentowanie i ochrona wspólnych interesów członków oraz podejmowanie i wspieranie działań na
rzecz rozwoju polskiej gospodarki i integracji z UE. Ma temu służyć: wydawanie opinii i sporządzanie
ekspertyz w zakresie prawnych regulacji bankowości, uczestnictwo w pracach instytucji doradczo-
opiniotwórczych, współpraca z NBP, rządem i właściwymi ministerstwami. Przy ZBP działa arbiter
bankowy, który rozstrzyga spory między bankami a ich klientami w zakresie roszczeń pieniężnych z
tyt. Niewykonania lub nienależytego wykonania przez bank określonych czynności na rzecz
konsumenta.

13. Klasyfikacje czynności bankowych.

Czynności bankowe dzielą się na dwie grupy:
I grupa: Czynności bankowe w ścisłym znaczeniu (czynności, które mogą być wykonywane
wyłącznie przez banki, nikt inny nie może wykonywać)
1) przyjmowanie wkładów pieniężnych płatnych na żądanie lub z nadejściem oznaczonego terminu
oraz prowadzenie rachunków tych wkładów,
2) prowadzenie innych rachunków bankowych,
3) udzielanie kredytów,
4) udzielanie i potwierdzanie gwarancji bankowych oraz otwieranie akredytyw,

5) emitowanie bankowych papierów wartościowych,
6) przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych,
7) wydawanie, rozliczanie i umarzanie pieniądza elektronicznego,
8) wykonywanie innych czynności przewidzianych wyłącznie dla banku w odrębnych ustawach.

II grupa: Czynności bankowe w szerokim znaczeniu (jeśli są wykonywane przez bank to są
czynnościami bankowymi , inna osoba może je wykonywać ale wtedy to już nie jest czynność
bankowa np. udzielanie pożyczek, operacje czekowe i wekslowe, wydawanie kart płatniczych,
doradztwo i konsultacje w sprawach finansowych).

1) udzielanie pożyczek pieniężnych oraz pożyczek i kredytów konsumenckich w rozumieniu
przepisów odrębnej ustawy,
2) operacje czekowe i wekslowe oraz operacje, których przedmiotem są warranty,
3) wydawanie kart płatniczych oraz wykonywanie operacji przy ich użyciu,
4) terminowe operacje finansowe,
5) nabywanie i zbywanie wierzytelności pieniężnych,
6) przechowywanie przedmiotów i papierów wartościowych oraz udostępnianie skrytek
sejfowych,
7) wykonywanie czynności obrotu dewizowego,
8) udzielanie i potwierdzanie poręczeń,
9) wykonywanie czynności zleconych, związanych z emisją papierów wartościowych.

Z punktu widzenia banku operacje bankowe można podzielić również na
- Operacje bierne - (pasywne), polegające na gromadzeniu wkładów i lokat, emitowaniu własnych
papierów wartościowych
- Operacje czynne - polegające na udzielaniu różnego rodzaju kredytów oraz lokowaniu kapitałów
własnych i klientów w korzystnych przedsięwzięciach.
- Operacje pośredniczące - (usługowe) obejmujące wszelkie czynności ewidencyjno-rozliczeniowe,
jak prowadzenie rachunków bankowych klientów i dokonywanie rozliczeń pieniężnych, a także różne
czynności usługowe.

Podział z punktu widzenia klienta:



operacje finansujące – polegają na natychmiastowym lub późniejszym zwiększeniu środków
płatniczych klienta wraz z należącymi do nich czynnościami,



operacje depozytowe – umożliwiają klientowi lokowanie w banku czasowo wolnych środków z

należącymi do nich czynnościami,



operacje związane z obsługą obrotu płatniczego – realizują zlecenia klienta wykonania operacji
płatniczych, rozrachunkowych na rachunkach bankowych i operacji inicjowanych przez dany
bank,



usługi różne – obejmują usługi konsultacyjno-doradcze dla klientów, dostarczanie im informacji i
pośrednictwo na rynku kapitałowym.

Ponadto operacje bankowe można podzielić na operacje krajowe i zagraniczne, czy też na gotówkowe
oraz bezgotówkowe.

14. Elementy systemu bankowego.
System bankowy to całokształt instytucji bankowych i finansowych oraz normy, które określają ich
wzajemne powiązania i stosunki z otoczeniem. Za podstawę określenia systemu bankowego uznaje się
powstanie układu złożonego z banku centralnego (banku emisyjnego) i banków komercyjnych.
System bankowy to także liczba i rodzaj banków funkcjonujących w danym państwie, tworzących
logiczną i zwartą całość.
System bankowy stanowi jedną z części systemu finansowego, na który to z kolei składa się
całokształt instytucji bankowych funkcjonujących w danym państwie, regulacje prawne z nim
związane, a także relacje i powiązania w nim występujące.

Większość współczesnych systemów bankowych charakteryzuje się dwupoziomowością

(dwuszczeblowością). W takim systemie nadrzędną rolę sprawuje bank centralny, natomiast drugi
poziom stanowią wszystkie pozostałe banki działające na terenie danego kraju. Bank centralny stoi na
straży stabilności emitowanego przez siebie pieniądza. Ponadto do głównych funkcji banków
centralnych we współczesnych systemach bankowych należy prowadzenie i rozliczanie kont
pozostałych banków, określanie formy i zasad systemu płatniczego oraz czuwanie nad utrzymaniem
jego płynności, prowadzenie polityki pieniężnej, obsługa skarbu państwa, szeroko pojęta edukacja
oraz gromadzenie danych statystycznych.

Poza bankami oraz instytucjami para bankowymi (kasy oszczędnościowe, spółdzielczość

kredytowa), system bankowy tworzą również liczne instytucje około bankowe. Należą do nich m.in.
biura i domy maklerskie, instytucje gwarantowanie depozytów, instytucje nadzorcze oraz instytucje
rozliczeniowe. Podstawowym elementem systemu bankowego, jak sama jego nazwa wskazuje, są
jednak banki.

Elementy systemu bankowego:
*bank centralny- instytucja odpowiedzialna za funkcjonowanie systemu bankowego. Zazwyczaj działa
jako jednostka państwowa bądź podporządkowana państwu. Bank centralny sprawuje cztery
zasadnicze funkcje:

1. Kontroluje ilość pieniądza w obiegu (podaż pieniądza)- bank emisyjny

2. Jest bankiem banków- bank banków
3. Prowadzi obsługę rządu- bank gospodarki narodowej
4. Ustala kurs waluty krajowej

*banki operacyjne (banki komercyjne, depozytowo-kredytowe, uniwersalne). Banki operacyjne są
najbardziej rozpowszechnioną formą instytucji bankowych. Z jednej strony banki te świadczą
określone usługi niezbędne z punktu widzenia społecznego, z drugiej zaś- są przedsiębiorstwami,
których celem powinno być osiągnięcie zysku. Cel działania banku operacyjnego można określić jako
dążenie do zaspokojenia potrzeb podmiotów gospodarujących zakresie usług bankowych przy
równoczesnym dążeniu do uzyskania zysku.
*banki specjalne (banki inwestycyjne, hipoteczne, rolne i melioracyjne, komunalne oraz towarzystwa
kredytowe). Banki specjalne są to banki, których sfera działania w porównaniu z bankami
komercyjnymi ma specjalny charakter pod względem zakresu i formy działania albo rodzaju klienteli.
Specjalizacja banków prowadzi do podziału na banki depozytowo-kredytowe i inwestycyjne. Może też
występować specjalizacja pod względem terytorialnym a także branżowym.
*kasy oszczędnościowe- samodzielne banki uniwersalne, z jednej strony gromadzą oszczędności i
udzielają kredytu zwłaszcza dla drobnych przedsiębiorców i gospodarstw domowych, z drugiej
udziela kredytu samorządowi i częściowo przeznacza zysk do kasy gminy.
*spółdzielczość kredytowa- spółdzielnie kredytowe są to instytucje drobnego kredytu
zorganizowane na zasadach spółdzielczych, polegających na powiązaniu kredytobiorców (członków
spółdzielni) m.in. przez ich wkłady członkowskie z solidarną odpowiedzialnością materialną za
działalność danej spółdzielni. Obecnie spółdzielnie kredytowe są bankami uniwersalnymi i ze względu
na konkurencję poszerzyły krąg klientów poza obręb własnych członków.

Podstawowymi elementami systemu bankowego w Polsce są:
- Narodowy Bank Polski, będącym bankiem centralnym,

-Komisja Nadzoru Finansowego,

-Bankowy Fundusz Gwarancyjny,

-sektor bankowy obejmujący banki komercyjne i banki spółdzielcze, parabanki

15. Etapy procedury kredytowej.

Etapy procedury kredytowej:
1. Złożenie wniosku
2. Przyjęcie wniosku od ewentualnego kredytobiorcy, wymagane są przy tym wszystkie dokumenty
3. Wstępna ocena wniosku dokonywana przez bank, sprawdzenie czy dokumenty są aktualne,
kompletne, wiarygodne.

4. Analiza i określenie zdolności kredytowej.
5. Podjęcie decyzji.
6. Negocjowanie warunków kredytowania.
7. Zawarcie umowy kredytowej.
8.Udostępnienie środków kredytobiorcy!!!!!!
9. Monitoring kredytobiorcy (sprawdzenie celowości wykorzystania kredytu oraz zdolności
kredytowej).
10. Ewentualna windykacja kredytu.

Podstawą ubiegania się potencjalnego kredytobiorcy o kredyt bankowy jest wniosek kredytowy,
którego złożenie traktuje się jako rozpoczęcie procedury kredytowej. Należy jednak pamiętać, że
zanim klient złoży wniosek kredytowy zapoznaje się z ofertą banku i odbywa rozmowę wstępną z
inspektorem kredytowym. Rozmowa ta ma na celu pomoc w wyborze produktu kredytowego, a z
punktu widzenia banku wstępne rozpoznanie, co do celowości udzielenia kredytu i możliwości klienta,
co do spłaty kredytu i jego zabezpieczenia. Potencjalny klient składa wypełniony wniosek, właściwy
dla wybranego rodzaju kredytu.

Wniosek kredytowy rozpoczyna etap gromadzenia informacji przez bank, który stara się

pozyskać informacje z różnych źródeł zarówno własnych, wewnętrznych, jak i ze źródeł
zewnętrznych. Informacje te dzielą się na:

Zgromadzone przez bank informacje podlegają weryfikacji, a następnie przetworzeniu dla potrzeb

podjęcia decyzji kredytowych. Etap przetworzenia informacji obejmuje więc:



analizę kredytobiorcy ubiegającego się o kredyt



analizę przedmiotu kredytowania



analizę proponowanych przez kredytobiorcę zabezpieczeń.

Uzyskanie odpowiedzi na te pytania stanowi podstawę podjęcia decyzji kredytowej, czyli decyzji

o przyznaniu lub odmowie udzielenia kredytu. Podjęcie pozytywnej decyzji kredytowej oznacza
podpisanie umowy kredytowej. Umowa kredytowa oznacza uruchomienie kredytu i rozpoczyna etap
monitoringu kredytowego.

Spłata kredytu wraz z odsetkami, w terminach zapisanych w umowie kredytowej, zamyka

procedurę kredytową. W przypadku niespłacenia przez kredytobiorcę zadłużenia bank ma do
czynienia z zadłużeniem przeterminowanym, które może stać się podstawą działań windykacyjnych.

16. Co to jest zdolność kredytowa? Jakie metody stosują banki, by ją zbadać?

Zdolność kredytowa określana jest jako zdolność danego podmiotu do spłaty rat zobowiązania wraz z
odsetkami. Ocena ZK jest jednym z elementów procedury kredytowej. Posiadanie przez klienta ZK
jest warunkiem niezbędnym do udzielenia kredytu bankowego, co wynika z Ustawy Prawo bankowe.

Bank dokonując oceny zdolności kredytowej klienta przeprowadza:

1. Analiza formalnoprawna – polega na zweryfikowaniu dotychczasowej historii kredytowej klienta.
2. Analiza merytoryczna –
a) Metody opisowe – ocena na podstawie informacji na temat kredytobiorcy. Przykładem jest metoda
6 C Lub metoda Campari + Ice:
b) Metody statystyczno-matematyczne
o Credit scoring- (klienci indywidualni) obiektywna metoda oceny wykorzystywana dla
uproszczenia i skrócenia czasu analizy klienta. Polega na przydziale punktów ocenianym kryteriom
(np.: zawód, status mieszkaniowy, długość zatrudnienia, wiek, liczba osób na utrzymaniu, posiadanie
konta, telefonu itp.) Przekroczenie progu kwalifikuje do uzyskania kredytu. Przypisanie do
odpowiedniej grupy ryzyka i skierowanie odpowiedniej promocji.
o Credit rating- (klienci instytucjonalni-firmy)- Podobnie. Ocenia m.in. wskaźniki rentowności,
płynności, sprawności zarządzania, zadłużenia itp. Ocena nie jest jedyną podstawą do uzyskania
kredytu- potrzeba dokładniejszej analizy.

1) Metody oceny zdolności kredytowej osób fizycznych

Ocena wstępna- ogólna ocena kredytobiorcy i kredytu na podstawie takich danych jak: źródła
utrzymania, rodzaj zatrudnienia, kwota kredytu, cel kredytu, sposób zwrotu kredytu, zabezpieczenia
Zdolność do spłaty kredytu - wysokość dochodów - miesięczne obciążenie dochodu
Cechy osobiste
- wiek, stan cywilny i liczba dzieci
- rodzaj mieszkania
- wykształcenie i sytuacja zawodowa
- posiadanie samochodu
- wygląd, ubiór
Dotychczasowa współpraca z bankiem - spłata innych kredytów - lata współpracy z bankiem
Credit scoring– punktowa metoda oceny zdolności kredytowej osoby ubiegającej się o kredyt
bankowy

2) Ocena zdolności kredytowej podmiotów gospodarczych

Analiza wstępna
- ogólna ocena sytuacji w branży, w której działa kredytobiorca
- ogólna ocena podmiotu i kredytu oparta na podstawowych danych, takich jak: forma prawna,
siedziba podmiotu, stosunki własnościowe, organ kontrolny, asortyment produktów itp.
Analiza wskaźnikowa
- Płynność finansowa (płynność finansowa szybka, płynność finansowa bieżąca)
- Rentowność (rentowność sprzedaży, majątku, kapitału)
- Zadłużenie (ogólny poziom zadłużenia, zadłużenie długoterminowe)
- Sprawność działania (cykl należności, zobowiązań, zapasów)
Analiza SWOT
- Pozycja na rynku
- Perspektywy rozwoju (dynamika sprzedaży, wprowadzenie postępu technicznego)
- Kierownictwo (kwalifikacje zawodowe, jakość zarządzania finansowego)
Analiza dyskryminacji

Credit rating – metoda punktowa

17. Formy rozliczeń bankowych.
Rozliczenia bankowe są to operacje polegające na dokonywaniu zmian w stanie środków pieniężnych
na rachunku bankowym na zlecenie klienta lub w wyniku czynności, które z mocy prawa powodują
wskazane zmiany w stanie praw majątkowych klienta. Rozliczenia bankowe przeprowadzane są przy
użyciu papierowych lub elektronicznych nośników informacji
Bankowe rozliczenia pieniężne dzielą się na dwie podstawowe grupy: rozliczenia gotówkowe i
bezgotówkowe. Rozliczenia gotówkowe mogą być przeprowadzane, gdy co najmniej jedna z osób
dokonujących rozliczenia posiada rachunek bankowy. Operacje gotówkowe są dość pracochłonne,
m.in. z uwagi na konieczność dokonywania przeksięgowań na rachunkach bankowych.
Rozliczenia bezgotówkowe są przeprowadzane przy wykorzystaniu takich instrumentów jak:
polecenie przelewu, polecenie zapłaty (dyspozycję wierzyciela obciążenia określoną kwotą rachunku
bankowego dłużnika i uznania tą kwotą rachunku wierzyciela), polecenie przelewu Dyspozycja klienta
banku obciążenia jego rachunku określoną kwotą, przy równoczesnym uznaniu tą kwotą wskazanego
innego rachunku)

Rozliczenia bankowe są to operacje polegające na dokonywaniu zmian w stanie środków

pieniężnych na rachunku bankowym na zlecenie klienta lub w wyniku czynności, które z mocy prawa
powodują wskazane zmiany w stanie praw majątkowych klienta. Rozliczenia pieniężne mogą być
przeprowadzane za pośrednictwem banków, jeżeli przynajmniej jedna ze stron rozliczenia posiada
rachunek bankowy. Przeprowadza się je gotówkowo lub bezgotówkowe za pomocą papierowych lub
elektronicznych nośników informacji (w tym także za pomocą kart płatniczych).

Rozliczenia gotówkowe przeprowadza się czekiem gotówkowym lub przez wpłatę gotówki

na rachunek wierzyciela. Banki za przyjmowanie wpłat gotówkowych na rachunki bankowe pobierają

opłaty określone według ich własnych taryf, co jest uzasadnione dużą pracochłonnością, związaną z
obrotem gotówkowym (przeliczanie, sortowanie, pakowanie i transport). Czek gotówkowy stanowi
dyspozycję wystawcy czeku udzieloną trasatowi do obciążenia jego rachunku kwotą, na którą czek
został wystawiony, oraz wypłaty tej kwoty okazicielowi lub osobie wskazanej na czeku. Trasat = bank
wystawcy czeku.

Rozliczenia bezgotówkowe są przeprowadzane przy wykorzystaniu takich instrumentów jak:

polecenie przelewu, polecenie zapłaty, czek rozrachunkowy, karta płatnicza.

Polecenie przelewu jest udzieloną bankowi dyspozycją obciążenia jego rachunku określoną

kwotą i uznania ta kwotą rachunku wierzyciela. Bank wykonuje dyspozycję dłużnika w sposób
przewidziany w umowie rachunku bankowego. Warunkiem wykonania zlecenia jest posiadanie przez
dłużnika pokrycia na rachunku bankowym. W rozliczeniu płatności udział biorą banki dłużnika i
wierzyciela oraz KIR i NBP. KIR obsługuje Elixir, za pomocą którego dyspozycje płatnicze są
przekazywane z banku dłużnika do banku wierzyciela. NBP obsługuje rachunki bieżące banków,
poprzez które następuje przepływ środków pieniężnych między bankami z tytułu rozliczanych
dyspozycji płatniczych. Polecenia przelewu mogą być składane: w formie papierowej na
standardowym formularzu polecenia przelewu, w formie zapisu na nośnikach danych, drogą
elektroniczną. Z poleceniem przelewu związana jest usługa zlecenia stałego, polegająca na tym, że
posiadacz rachunku bankowego zleca bankowi dokonanie okresowych płatności na rachunek
wskazanego beneficjenta. Z poleceniem przelewu związany jest również tzw. MPS, skierowany do
podmiotów otrzymujących dużą liczbę płatności. Umożliwia automatyczne księgowanie przez
beneficjenta przelewów przychodzących dzięki zakodowanej ciągiem znaków informacji znajdującej
się w polu tytułu płatności.

Polecenie zapłaty stanowi udzieloną bankowi dyspozycję wierzyciela obciążenia określoną

kwotą rachunku bankowego dłużnika i uznania tą kwotą rachunku wierzyciela. Dyspozycja
wierzyciela oznacza jego zgodę na cofnięcie uznania rachunku wierzyciela w przypadku dokonanego
przez dłużnika odwołania polecenia zapłaty. Warunki, które muszą być spełnione:



zgoda dłużnika do rozliczania wg tej formy (jednak nie jest to totalne pełnomocnictwo)



maksymalna kwota pojedynczego polecenia zapłaty dla os. fizycznej (dłużnik) – nie może
przekroczyć 1.000 euro, natomiast dla firm – 50.000 euro



można odwołać/cofnąć polecenie zapłaty; os. fizyczna ma na to 30 dni kalendarzowych, os.
prawna 5 dni roboczych

Analogicznie do polecenia zapłaty działa GOBI – gospodarcze obciążenie bezpośrednie, będący
instrumentem nieuregulowanym prawnie, funkcjonujący na podstawie porozumień. Nie występują tu
kwotowe ograniczenia i nie ma możliwości odwołania zapłaty.

Czeki rozrachunkowe (rozliczeniowe) stanowi dyspozycję wystawcy czeku udzieloną

trasatowi do obciążenia jego rachunku kwotą, na którą czek został wystawiony, oraz uznania tą kwotą
rachunku posiadacza czeku. Na wniosek wystawcy tego rodzaju czeku bank może potwierdzić czek
rozrachunkowy, rezerwując jednocześnie na jego rachunku odpowiednie fundusze na pokrycie czeku.

Karty płatnicze są najdynamiczniej rozwijającą się formą rozliczeń bezgotówkowych w

Polsce, są one zarazem formą rozliczeń i formą udzielania kredytu. Występują dwa ważne limity:
czasowy i ilościowy. Karty emitowane przez polskie banki są zazwyczaj opatrzone logo jednego z
międzynarodowych systemów organizacji, tj. VISA International lub Eurocard/MasterCard
International, co umożliwia łatwiejszy dostęp do punktów akceptujących karty płatnicze. Karty
krajowe mogą być opatrzone logo PolCard lub jedynie logo emitującego banku.

18. Pojęcie i formy bankowości elektronicznej.

Bankowość elektroniczna jest formą usług oferowanych przez banki. Polega na umożliwieniu
klientowi dostępu do jego rachunku za pośrednictwem urządzeń elektronicznych (bankomatu,
komputera z dostępem do Internetu, telefonu stacjonarnego lub komórkowego czy też telewizora).
Dostęp ten może pozwalać na bierny wgląd w stan konta i uzyskanie ogólnych informacji na temat
usług banku (dostęp pasywny), bądź też na pełny dostęp do informacji na temat środków znajdujących
się na rachunku i możliwość zarządzania nimi (dostęp aktywny).
Formy bankowości elektronicznej:

• Home banking – umożliwienie klientom dostępu do banku za pośrednictwem komputera ze
specjalnym oprogramowanie dostarczonym przez bank. Dzięki Home bankingu klient może
otrzymywać wyciąg z rachunku, dokonywać przelewy krajowe i zagraniczne, zakładać i likwidować
lokaty terminowe, przesyłać informacje do banku i otrzymywać je.
• Bankowość internetowa – wywodzi się z Home bankingu. Operacje bankowe są dokonywane przez
klienta w sposób bardzo zbliżony do Home bankingu. Różnica polega na braku konieczności
posiadania specjalistycznego oprogramowania. Wystarczy przeglądarka internetowa i dostęp do sieci.
Klient loguje się na swój profil po czym może dokonywać operacji bankowych uwierzytelniając je za
pomocą kodu zdrapki, tokenu, kodu z SMSa lub innego.
• Mobile banking – ma swoje korzenie w Phone bankingu (współpracy klienta z bankiem za pomocą
telefonu stacjonarnego). Jako kolejny etap tej usługi Mobile banking umożliwia wykorzystanie
telefonu komórkowego. Klient za pomocą SMSów i usługi WAP może zlecać operacje bankowe. W
przypadku SMSów ilość operacji jest bardzo ograniczona. Z kolei WAP umożliwia dokonywanie
przelewów, zakładanie i likwidowanie kont terminowych.
• Karty płatnicze – wykorzystanie kart płatniczych umożliwia podejmowanie gotówki z własnego
konta bankowego z bankomatów oraz płacenie w sklepach i innych punktach. Jest to znaczne
ułatwienie zarówno dla klientów (oszczędność czasu) jak i banku (mniejsze kolejki przy kasach).
• Terminal banking
• Tv banking

19. Bankowe struktury organizacyjne.

Struktura organizacyjna banku – zespół organów władz banku oraz podporządkowanych im

komórek. Struktury organizacyjne banków różnią się między sobą z uwagi na dostosowanie do misji,
strategii, celu działalności oraz wielkości banku.

Struktura organizacyjna banku musi być rozumiana jako:
a)

Sposób rozmieszczenia aparatu wykonawczego w komórkach organizacyjnych
(elementach struktury organizacyjnej);

b)

Ustalenie zależności między tymi komórkami (podporządkowanie komórek i
współdziałanie między nimi).

W teorii sformułowano m.in. trzy – tak zwane – imperatywy struktury każdej firmy:
1.

Organizacja musi stawiać sobie za cel osiągnięcie sukcesu w interesach;

2.

Struktura organizacyjna powinna zawierać jak najmniej szczebli zarządzania (aby
łańcuch przekazywania poleceń był jak najkrótszy);

3.

Struktura organizacyjna musi umożliwiać formowanie i testowanie menedżerów
najwyższych szczebli.

Struktura pionowa - wyznaczana jest przez regulaminy wewnętrzne banku, określające:
1) Zakres obowiązków i uprawnień dyrektorów departamentów, kierowników wydziałów oraz

samych pracowników;

2) Liczbę szczebli organizacyjnych, sposób podporządkowania stanowisk niższych

stanowiskom wyższym oraz rolę każdego szczebla w hierarchii;

3) Obowiązek ścisłego przestrzegania przez pracowników bankowych określonych procedur i

dokonywania wszelkich operacji według ustalonych wzorców;

4) Precyzyjny sposób wykonywania różnego rodzaju zadań związanych z funkcjonowaniem

banku, np. prowadzenie sprawozdawczości rachunkowej, sporządzania bilansów i
sprawozdań okresowych, dokonywania różnego rodzaju operacji bankowych.

Struktura pozioma - określana w schematach i regulaminach organizacyjnych banku oraz

planach etatów. Przykładowe piony:

1)

Departament polityki i planowania finansowego;

2)

Departament analiz i prognoz rynkowych;

3)

Departament marketingu;

4)

Departament badań controllingu

5)

Departament organizacyjno – prawny;

6)

Departament produktów i sprzedaży;

7)

Departament administracji;

8)

Departament informatyki;

9)

Departament bezpieczeństwa operacyjnego;

10)

Departament kredytów;

11)

Departament monitoringu i windykacji kredytów.

Organy kierownicze banku:

1) Walne zgromadzenie akcjonariuszy – właściciele banku:

a. Rozpatrzenie i zatwierdzanie sprawozdań banku za ubiegły rok
b. Podział pomiędzy akcjonariuszy zysku banku za rok ubiegły
c. Udzielanie zarządowi i radzie nadzorczej absolutorium z wykonania przez nich

obowiązków

d. Wszystkie zmiany w statucie banku
e. Emisja nowych akcji banku
f. Wybór rady nadzorczej banku

2) Rada nadzorcza:

a. Członkowie powoływani są przez walne zgromadzenie akcjonariuszy
b. Sprawuje nadzór nad funkcjonowaniem banku we wszystkich dziedzinach jego

działalności

c. Powoływanie i odwoływanie członków zarządu
d. Ustalanie wynagrodzeń członków zarządu
e. Występuje do walnego zgromadzenia akcjonariuszy o przekazanie członkom

zarządu określonej wysokości nagród z zysku

3) Zarząd:

a. Kieruje bieżącą działalnością banku i reprezentuje bank na zewnątrz
b. Zakres obowiązków członków zarządu określa statut banku
c. Obradom zarządu przewodniczy prezes banku
d. Członkowie zarządu powoływani i odwoływani są przez radę nadzorczą
e. Powołanie 2 członków zarządu (w tym prezesa) następuje za zgodą KNB

20. Ryzyko ubezpieczeniowe – pojęcie i jego rodzaje.

Ryzyko ubezpieczeniowe – 2 definicje:

1. Ryzykiem ubezpieczeniowym jest niepewność co do danego zdarzenia w warunkach co

najmniej dwóch możliwości

2. Ryzykiem ubezpieczeniowym jest przedmiot ubezpieczenia lub osoba ubezpieczona

Ryzyko jest przyszłym możliwym zagrożeniem wartości jednostkowej podmiotu!!!

Cechy charakteryzujące naturę ryzyka ubezpieczeniowego:
1. Natura ryzyka jest niejednorodna (nie ma możliwości podania jednoznacznej, uniwersalnej
definicji).
2. Ryzyko występuje w co najmniej dwóch różnych aspektach:
a) obiektywnym, Ryzyko obiektywne jest rozumiane jako względne odchylenie straty rzeczywistej od
oczekiwanej. W praktyce ubezpieczeniowej ryzykiem obiektywnym nie jest sam fakt zaistnienia
szkody, lecz możliwy do zaakceptowania margines błędu rezultatów rzeczywistych od zakładanych.
Na przykład w portfelu 10 000 ubezpieczonych pojazdów szkoda przeciętnie zdarza się w 100
przypadkach. Wobec tego prawdopodobieństwo szkody wynosi 1%. Zakład ubezpieczeń
zainteresowany jest odchyleniem szkód rzeczywistych od szkody oczekiwanej, zatem interesuje go
ryzyko obiektywne. Zakładając, że w rzeczywistości szkoda może wystąpić w 95 do 105 przypadków,
ryzyko obiektywne zmierzone poziomem współczynnika zmienności (stosunek 5/100) wyniesie 5%
b) subiektywnym, Ryzyko subiektywne ma charakter indywidualnej oceny możliwości wystąpienia
danych skutków18. W literaturze jest określane jako niepewność oparta na osobistych
uwarunkowaniach psychologicznych lub nastroju duchowym. Przykładem ryzyka subiektywnego
może być dziecko bawiące się na torach kolejowych. Osoby postrzegające ryzyko subiektywne
wykazują większą skłonność do ubezpieczania się.
3. Ryzyko może być badane w różnych kontekstach, jako:

a) niebezpieczeństwo,
b) hazard,
c) niepewność,
d) prawdopodobieństwo.
Rodzaje ryzyka ubezpieczeniowego(W literaturze podział na ryzyko obiektywne i subiektywne
występuje poza ogólną klasyfikacją ryzyka ubezpieczeniowego jako jeden z aspektów ogólnie
rozumianego ryzyka)

a) 1.czyste – jeżeli wystąpi ryzyko to podmiot na pewno przyniesie stratę: niezrealizowane nie

przynosi żadnych korzyści; (zdarzenia losowe, od nas niezależne lub przez nas nie
zamierzone, których skutki mogą wywołać jedynie straty)
2.spekulatywne – jeżeli wystąpi ryzyko podmiot może ponieść stratę lub osiągnąć zysk;
niezrealizowane się tego ryzyka to brak straty lub zysku(jest rezultatem działań, które
podejmujemy w nadziei, że przysporzą nam korzyści, chociaż mogą również powodować
straty)

b) 1.statyczne – występuje niezależnie od czasu, realizacja tego ryzyka następuje np. wskutek

działania żywiołów przyrody, naturalnych procesów starzenia się.
2.dynamiczne – Jest rezultatem zmian gospodarczych, postępu cywilizacyjnego. Ryzyko to
jest determinowane zmianą mody, gustów, preferencji konsumentów, inflacji, cyklu
gospodarczego;

c) 1.finansowe – realizacja ryzyka powoduje stratę finansową, ryzyka te występują przede

wszystkim w ubezpieczeniach majątkowych.
2.niefinansowe – stwarzają określone negatywne skutki dla otoczenia (np. w życiu jednostki
czy w działalności gospodarczej podmiotów), lecz nie zawsze skutki te muszą mieć
bezpośredni charakter finansowy, np. wystąpienie określonych potrzeb finansowych w
niedalekiej przyszłości spowodowanych urodzeniem dziecka, nieszczęśliwym wypadkiem,
dożyciem określonego wieku itp.

d) 1.osobowe – realizacja powoduje stratę w dobrach osobistych (np. nieszczęśliwy wypadek

powodujący brak zdolności do zarobkowania), przedmiotem umowy ubezpieczenia jest
zdrowie, życie lub zdolność do wykonywania pracy;
2.majątkowe – realizacja zagraża dobrom majątkowym(np. ryzyko pożaru domu, kradzieży)

e) 1.fundamentalne – ma charakter bezosobowy, wpływa na dużą liczbę jednostek lub całe

społeczeństwo. Konsekwencją jego realizacji są straty odczuwalne przez całe społeczeństwo.
Istnieje wiele źródeł tego ryzyka, np. trzęsienie ziemi, huragany, powodzie, inflacja czy
bezrobocie.
2.partykularne – ma charakter osobowy. Realizacja tego ryzyka wynika z określonych
działań jednostki, choć często może być również od niej niezależna, stwarza zagrożenie
(powoduje straty) w skali interesów indywidualnych;

f) 1.probabilistyczne - ryzyko możliwe do kwantyfikacji przy użyciu metod matematycznych

lub danych statystycznych
2.estymacyjne - możliwa kwantyfikacja obarczona jest dużym błędem, powoduje to zbliżenie
tego ryzyka do niepewności, przez co staje się nieubezpieczalne.

3. Ryzyko może być badane w różnych kontekstach, jako:
a) niebezpieczeństwo,
b) hazard,
c) niepewność,
d) prawdopodobieństwo

21. Zarządzanie ryzykiem – pojęcie, etapy i funkcje.

Ryzyko jest nieodłącznym elementem życia społecznego i działalności gospodarczej człowieka.
Dlatego walka z jego skutkami towarzyszyła człowiekowi od najdawniejszych czasów. Dążenie do
maksymalizacji zysku wymusiło potrzebę zajęcia się również „technologią” ryzyk, a więc
profesjonalnym, planowym i zorganizowanym diagnozowaniem i przeciwdziałaniem stratom

powstającym w następstwie urzeczywistniania się różnorakich ryzyk. Ów proces świadomego
diagnozowania i sterowania ryzykiem określany jest właśnie terminem zarządzanie ryzykiem.

Zarządzanie ryzykiem - proces obchodzenia się z ryzykiem od jego identyfikacji poprzez wybór
metody manipulacji aż do podjęcia decyzji co do wdrożenia w życie określonego programu
zarządzania ryzykiem w konkretnym wypadku.

Zarządzanie ryzykiem - to proces obejmujący całokształt działań podejmowanych przez podmiot w
celu panowania nad ryzykiem, nastawionych na zapewnienie bezpieczeństwa działalności, osiągania
celów przy zachowaniu optymalnego kosztu ryzyka.

Etapy zarządzania ryzykiem:

1. IDENTYFIKACJA RYZYKA–



rozpoznanie stanów, jakich nie akceptujemy,



uświadomieniu wszystkich zagrożeń, wyszukaniu obszarów zagrożenia, znalezieniu możliwych
zdarzeń, identyfikacji bezpośrednich przyczyn,



identyfikacji skutków bezpośrednich i pośrednich
np. za pomocą burzy mózgów, ankiet, analizy przeszłości, porównanie z wzorcowymi rozwiązaniami
w branży, analizę niebezpieczeństw i operatywności

2. KWANTYFIKACJA RYZYKA – inaczej mówiąc ujęcie ilościowe, pomiar



Ocena konsekwencji finansowych wynikających z realizacji ryzyka (straty bezpośrednie i pośrednie),
MPL- Maximum Possible Loss, wycena strat bezpośrednich np. wartość odtworzeniowa



Ocena prawdopodobieństwa realizacji ryzyka
- dane zewnętrzne (statystyki, eksperci, stawki ubezpieczeniowe, redukcje stawek)
- dane wewnętrzne ( historia z przeszłości, ocena pracowników)



Stworzenie mapy/matrycy ryzyka (straty i dolegliwość a prawdopodobieństwo i częstość) na pewno
powinniśmy się zająć typami ryzyka o wysokiej istotności dla nas (szkoda x prawdopodobieństwo jej
wystąpienia)



Selekcja ryzyk - na podstawie mapy ryzyka stwierdza się, którymi ryzykami się zajmujemy

3. STEROWANIE RYZYKIEM –wybór metody zarządzania

- rozpatrzenie alternatywnych decyzji o postępowaniu z ryzykiem, decyduje się, jaką metodę
wybieramy dla określonego ryzyka



Unikanie ryzyka – zaliczane jest do tzw. negatywnych metod manipulacji ryzykiem; pozbycie się

mienia, zaniechanie działania; indywidualna i świadoma odmowa akceptacji nawet chwilowego
ryzyka; może paraliżować inicjatywę i przedsiębiorczość gospodarczą jednostki; pasywna postawa,
społecznie nieproduktywna; nie jest to metoda idealna, bo uniknięcie wszystkich ryzyk jest stanem
niemożliwym



Zatrzymanie ryzyka – najczęściej spotykana metoda

- aktywne zatrzymanie ryzyka – wynika ze świadomej decyzji o zatrzymaniu ryzyka z powodu
motywów finansowych (np. zaoszczędzenie na składce ubezpieczeniowej) albo niefinansowych (np.
niedostępność możliwości transferu ryzyka); samoubezpieczenie
- pasywne zatrzymanie ryzyka – zachowanie ryzyka z powodu ignorancji, obojętności, lenistwa,
niewiedzy lub arogancji



Kontrola ryzyka

- zapobieganie stratom – działania ukierunkowane na obniżenie prawdopodobieństwa obiektywnego
danego ryzyka, pozytywna metoda manipulacji ryzykiem, tzw. prewencja szkodowa
- redukcja strat – działania podejmowane w celu ograniczenia wielkości potencjalnych strat, na
wypadek, że prewencja się nie powiedzie



Transfer ryzyka – pozytywna metoda manipulacji ryzykiem, której celem jest przeniesienie ryzyka na

inny podmiot, chodzi tu o przerzucenie ciężaru strat na inny podmiot; służą temu określone
mechanizmy prawne oraz organziacyjne

- umowa ubezpieczenia,
- umowy cywilnoprawne np. umowa przechowania, umowa o dozorowanie obiektu
- zastosowanie klauzul np. cenowych, walutowych w treści poszczególnych umów
- łączenie i fuzje firm



Dzielenie ryzyka (metoda repartycji/dystrybucji ryzyka) – polega na rozłożeniu finansowych skutków

realizacji ryzyka na grupę (pool) np. umowa ubezpieczenia, reasekuracji, prowadzenie działalności
gospodarczej w formie spółki



Ubezpieczenie – najbardziej praktyczna metoda, kombinacja poprzednich metod (transfer, dystrybucja

oraz kontrola ryzyka-gdy oddziałuje prewencyjnie na ubezpieczonego), ubezpieczenie samo w sobie
nie redukuje ani nie eliminuje ryzyka, lecz gwarantuje kompensację strat finansowych

4. WDROŻENIE WYBRANEJ METODY ZARZĄDZANIA
5. FINANOSWANIE RYZYKA
6. ADMINISTROWANIE – poprzez monitoring i ocenę efektywności działania, rachunek
ekonomiczny-koszty zarządzania ryzykiem

Funkcje zarządzania ryzykiem:



Znalezienie najmniej kosztownych, optymalnych dla danego podmiotu sposobów finansowania
zagrażających mu ryzyk w konkretnych warunkach



Narzędzie do osiągania celów, jakie stawia sobie przedsiębiorstwo



Narzędzie do uzyskiwania przewagi konkurencyjnej



Zapewnienie stabilizacji i kontynuowania działalności



Zapewnienie bezpieczeństwa



Ochrona aktywów, zdolności operacyjnej oraz reputacji firmy



Podniesienie kultury organizacyjnej i świadomości menadżerów oraz pracowników



Zwiększenie zdolności firmy do podejmowania wyzwań w sposób kontrolowany (świadome decyzje)



Przyczynia się do efektywniejszego wykorzystywania kapitałów i zasobów, jakimi dysponuje
organizacja



Pomaga w tworzeniu bazy wiedzy organizacji

Korzyści z zarządzania ryzykiem:



Bardziej świadome podejmowanie decyzji



Niższe koszty ryzyka



Poprawione standardy zarządzania



Usprawniona kontrola wewnętrzna



Poprawiona strategia działania



Usprawnienia planowaniu ciągłości działania/zarządzania kryzysowego



Zredukowanie kosztów zgodności działania z regulacjami i przepisami prawa

22. Metody oddziaływania na szkodowość losową.

Poprzez pojęcie szkodowości losowej rozumie się jeden ze wskaźników techniczno-

ubezpieczeniowych będący miarą statystyczną o charakterze finansowo-ubezpieczeniowym. Odgrywa
on istotną rolę w zarządzaniu i kierowaniu działalnością ubezpieczeniową. Wyniki badań szkodowości
stanowią podstawę właściwej oceny ryzyka obejmowanego umową ubezpieczenia, ustalania poziomu
stawek taryfowych oraz wielkości funduszu ubezpieczeniowego, gwarantującego prawidłową
działalność ubezpieczyciela.

Wskaźnik szkodowości losowej to stosunek sumy odszkodowań (świadczeń) Q do sumy

ubezpieczenia U (wyrażany jest w promilach):

t = Q/U · 1000‰

a) może przyjmować wartości od 0 wzwyż ponieważ szkodowość nie musi zamknąć się w wartości

składki przyjętej przez Zakład Ubezpieczeń.

b) obliczany dla całego portfela ubezpieczeń lub poszczególnych rodzajów ubezpieczeń,
c) w ubezpieczeniach ogniowych występuje jako wskaźnik palności, w ubezpieczeniach gradowych

– jako wskaźnik gradowości,

d) charakteryzuje ubytek ubezpieczonego majątku powstały w danym okresie wskutek określonych

zdarzeń losowych (stopa ubytku sum ubezpieczenia).

Do metod oddziaływania na szkodowość losową dla Zakładu Ubezpieczeń zaliczamy takie
działania, jak:

a) franszyza integralna (warunkowa, względna) – Zakład Ubezpieczeń nie odpowiada za szkody,

które nie przekraczają pewnej, ustalonej w umowie, kwoty. Jeżeli szkoda przekroczy tę szkodę,
wówczas ZU ponosi odpowiedzialność w pełnej wysokości – tak, jakby franszyzy w ogóle nie
było. Określana jest jako pewna kwota lub procent (ułamek) sumy ubezpieczenia lub wartości
ubezpieczenia. Ma to na celu uwolnienie ZU od wypłat drobnych szkód, których koszt likwidacji
byłby relatywnie wysoki,

b) franszyza redukcyjna (bezwarunkowa, bezwzględna) – odszkodowanie jest zawsze pomniejszane

o określoną w umowie wartość. Określana kwotowo lub jako procent szkody. Ma to uwolnić ZU
od odpowiedzialności za naturalne ubytki.

c) udział własny – ubezpieczający (ubezpieczony) zawsze partycypuje w części powstałej szkody, tj.

część skutków realizacji ryzyka całkowicie obciąża ubezpieczającego. Określana kwotowo lub
jako procent szkody,

d) limit odpowiedzialności – jest to suma ubezpieczenia, czyli górny limit odpowiedzialności

zakładu ubezpieczeń, do wysokości którego będą pokrywane nam świadczenia

e) reasekuracja – umowa, na mocy której jeden zakład ubezpieczeń, zwany cedentem, odstępuje

całość lub część ryzyka przyjętego do ubezpieczenia wraz z częścią składek innemu
ubezpieczycielowi, zwanemu reasekuratorem, który w zamian zobowiązuje się do zapłaty
odpowiedniej części świadczeń wypłacanych ubezpieczającemu,

f) koasekuracja – ubezpieczenie określonego ryzyka przez dwóch lub więcej ubezpieczycieli na

podstawie jednej polisy ubezpieczenia. Podział odpowiedzialności ustalany jest w procentach
sumy ubezpieczenia.

23. Zasady i funkcje ubezpieczeń gospodarczych.

Wyróżniamy 3 podstawowe funkcje ubezpieczeń gospodarczych:
a) funkcja ochrony ubezpieczeniowej:
posiada charakter zdecydowanie nadrzędny, ponieważ najlepiej wyraża istotę, jak i zasadnicze treści
ekonomiczne i społeczene ubezpieczeń gospoarczych. Usługa ubezpieczeniowa polega na sprzedaży
ochrony ubezpieczeniowej, która wyraża się w gotoowośći przejęcia przez zakład ubezpieczeń
materialnych skutków zdarzeń losowych. Funkcję tę można nazwać kompensacyjną jednak
ubezpieczający kupują coś więcej niż ewentualną kompensatę- kupują ochronę finansową.
b) funkcja prewencyjna:
Prewencja to wszelka działalność zmierzająca do zminiejszenia szkód losowych, zarówno poprzez
zmniejszenie ich rozmiarów jak i zmniejszenie prawdopodobieństwa realizacji określonych ryzyk.
Działalość ta może mieć postać materialną-wszelkiego rodzaju kampanie reklamowe, oraz
niematerialną-ograniczenie odpowiedzialności ZU. Prewencja to także stosowanie systemu
polegającego na premiowaniu osób nie zgłaszających szkód w dłuższym czasie oraz obciążaniu
wyższą składką osób które stosunkowo często szkody zgłaszają oraz udział własny.
c) funkcja finansowa:
Funkcja finansowa związana jest z przynależnością do systemu finansowego państwa. Funkcja ta
generalnie polega na gromadzeniu środków w postaci funduszy i rezerw.
Do funkcji finansowej zaliczamy: funkcję redystrybucyjną, fiskalną, lokacyjną, interwencyjną oraz
kontrolną.

Zasady ubezpieczeniowe
Pojęcie zasad ubezpieczen gospodarczych jest ściśle związane z funkcjami ubezpieczeń, a im lepiej
zasady te będą spełniane tym lepiej będą wykonywane zadania stawiane przed ubezpieczeniami.
Istnieją 3 podstawowe zasady ubezpieczeń;
Zasady ubezpieczeń gospodarczych:

a) realności (pewności)



gwarancje ekonomiczne,



gwarancje prawne.

b) pełności



tylko ubezpieczenia majątkowe,



czynniki wpływające na wysokość odszkodowania

c) powszechności



powszechność podmiotowa,



powszechność przedmiotowa,



powszechność zakresu ryzyk.

Zasady te oznaczają pewne wymagania, jakie stawia się świadczonym usługom ubezpieczeniowym.
Są ściśle powiązane z funkcjami ubezpieczeniowymi. Mają wpływ na wzrost lub spadek
rzeczywistych korzyści osiąganych z ubezpieczeń.
Zasada realności – oznacza pewność, gwarancję urzeczywistnienia prawa do otrzymania
odszkodowania lub świadczenia ubezpieczeniowego. Zasada ta jest spełniona, jeżeli ubezpieczający
może liczyć na to, że zakład ubezpieczeń wyrówna mu stratę losową w granicach ubezpieczenia
i zgodnie z obowiązującymi warunkami.
Realność ochrony jest warunkiem koniecznym istnienia ubezpieczeń w ogóle.
Zasada pełności – postuluje zapewnienie ubezpieczonym takiego poziomu finansowego wyrównania
strat losowych, jaki jest możliwy do osiągnięcia w danych warunkach. Ma zastosowanie jedynie
w ubezpieczeniach majątkowych.
Zasada powszechności – poza ochroną ubezpieczeniową nie powinien znaleźć się żaden podmiot czy
też przedmiot, którego objęcie tą ochroną jest uzasadnione. Jednocześnie zakłady ubezpieczeń
powinny uwzględniać wszelkie realnie zagrażające i odczuwalne ryzyka. Powszechność ubezpieczeń
zależy bezpośrednio od stopnia świadomości ubezpieczeniowej społeczeństwa.

24. Pojęcie i treść umowy ubezpieczenia.

DEFINICJA: Przez umowę ubezpieczenia ubezpieczyciel zobowiązuje się, w zakresie działalności
swego przedsiębiorstwa, spełnić określone świadczenie w razie zajścia przewidzianego w umowie
wypadku, a ubezpieczający zobowiązuje się zapłacić składkę – art. 805 §1 k.c.

Umowa ubezpieczenia zawarta jest między zakładem ubezpieczeń a ubezpieczającym. Przez

umowę ubezpieczenia zakład ubezpieczeń zobowiązuje się spełnić określone świadczenie w razie
zajścia przewidzianego w umowie wypadku ubezpieczeniowego, a ubezpieczający zobowiązuje się
zapłacić składkę. Wskazany obowiązek zakładu ubezpieczeń jest obowiązkiem warunkowym –
powstaje wraz z zaistnieniem wypadku ubezpieczeniowego; obowiązek ubezpieczającego (zapłata
składki) jest obowiązkiem bezwarunkowym.

W efekcie zawarcia umowy ubezpieczenia powstaje prawny stosunek ubezpieczenia, który

wiąże zakład ubezpieczeń z ubezpieczonym. Zawarcie umowy ubezpieczenia wymaga uczestnictwa co
najmniej dwóch podmiotów (ubezpieczającego i zakładu ubezpieczeń), które składają zgodne
oświadczenie woli w kwestiach dotyczących istoty ubezpieczenia. Zawarcie umowy następuje
najczęściej w trybie ofertowym (prostym lub złożonym); może również nastąpić w trybie
rokowaniowym lub przetargowym. Umowa ubezpieczenia jest nieważna, jeżeli zajście
przewidzianego w umowie wypadku nie jest możliwe.
Treść (art. 295 § 1 k.m.)

1. Oznaczenie ubezpieczyciela
2. Oznaczenie przedmiotu ubezpieczenia

3. Oznaczenie ubezpieczonych ryzyk
4. Określenie czasu, na który zawarto umowę
5. Początek i koniec okresu ochrony
6. Suma ubezpieczenia (gwarancyjna)
7. Miejsce i data wystawienia
8. Podpis ubezpieczyciela
9. Inne (Ubezpieczający, ubezpieczony, uposażony; OWU + indyw. klauzule np. roszczenia

ochrony, ograniczenia ochrony i wyłączenia ochrony; wysokość składki, termin, sposób
zapłaty)

25. Zasady organizacji polskiego rynku ubezpieczeniowego.

1. Zasada ubezpieczenia rynkowego od 28.07.1990 – demonopolizacja, prywatyzacja,

komercjalizacja

2. Zasada koncesjonowania działalności ub. - trzeba mieć zezwolenie na prowadzenie

działalności ub. (wydawane przez KNF) :odpowiedni kapitał, forma org.-prawna itp.

3. Zasada nadzoru państwa - organ nadzoru – KNF od 2006r.
4. Zasada podziału branż – ZU może być tylko w 1 dziale (I lub II)
5. Zasada ubezpieczeń umownych – ochronę ub. Świadczy się w oparciu o umowę ub.
6. Zasada ograniczonych form org. – prawnych – TUW lub S.A.
7. Zasada dobrowolności ochrony ub. – dobrowolne i obowiązkowe (swoboda wyboru ZU)
8. Zasada ochrony konsumenta - RzU, PBUK, UFG
9. Zasada Kontroli Sądowej
10. Zasada ograniczenia pozaubezpieczeniowej działalności ZU - ZU nie może bezpośrednio

zajmować się inną działalnością niż ubezpieczeniowa. (Działalność ub. Polega na
wykonywaniu czynności ub. Związanych z oferowanie i udzielaniem ochrony na wypadek
ryzyka wystąpienia skutków zdarzeń losowych)

Na polskim rynku ubezpieczeniowym oprócz samych zakładów ubezpieczeniowych działają takie
instytucje jak: Komisja Nadzoru Finansowego - koncesjonuje działalność ubezpieczeniową
podmiotów, kontroluje ich działalność i stan majątkowy, Rzecznik Ubezpieczonych, który podejmuje
działania w zakresie ochrony osób, które reprezentuje. Główne jego zadania to: rozpatrywanie skarg
indywidualnych, zapewnienie możliwości polubownego rozstrzygania sporów, opiniowanie aktów
prawnych dot. Ubezpieczeń, Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny, który ma za zadanie
wzmacniać zaufanie do instytucji ubezpieczeń. Jego działalność wiąże się z wypłatą odszkodowań i
świadczeń za szkody na terenie RP, udzielaniem pomocy finansowej ZU czy w przypadku upadłości
Zakładu Ubezpieczeń (do ściśle określonej sumy). UFG pełni też funkcję ośrodka informacji. Swoją
działalność na rynku ubezpieczeniowym prowadzą również agenci oraz brokerzy ubezpieczeniowi.

26. Formy prowadzenia działalności ubezpieczeniowej.
- Spółka Akcyjna
- Towarzystwo Ubezpieczeń Wzajemnych
-Główny oddział zagranicznego zakładu ubezpieczeń (GOZZU)
- Keptyw (ang. Captive insurance company)
- (Spółdzielczy Zakład Ubezpieczeń- obecnie polskie prawo nie dopuszcza tej formy)
- ubezpieczyciele indywidualni
Przedsiębiorstwa prowadzące działalność ubezpieczeniową mogą być zorganizowane w różnorodne
formy organizacyjno-prawne. Współcześnie przeważają dwie formy zakładów: spółki akcyjne, które
prowadzą komercyjną działalność ubezpieczeniową i towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych typowe
dla ubezpieczeń niekomercyjnych.
Spółki akcyjne są spółkami kapitałowymi i posiadają osobowość prawną. W państwach Unii
Europejskiej ponad70% składki brutto generują zakłady ubezpieczeń w formie spółek akcyjnych.
Główną zaletą spółek akcyjnych jest łatwość w kumulacji kapitału. W Polsce wykonywanie
działalności ubezpieczeniowej przez spółkę akcyjną wymaga zezwolenia Komisji Nadzoru
Finansowego. Podstawowym celem działalności jest maksymalizacja wartości przedsiębiorstwa dla
akcjonariuszy.

Towarzystwo Ubezpieczeń Wzajemnych opiera się na zasadzie wzajemności polegającej na
połączeniu praw z umów ubezpieczenia i praw członkowskich, świadczeniu ochrony
ubezpieczeniowej członkom towarzystwa, eliminacji nastawienia na zysk i współdecydowania
członków o losie towarzystwa. TUW może przekształcić się w zakład ubezpieczeń w formie spółki
akcyjnej.
Osoby ubezpieczające się w TUW są równocześnie jego współwłaścicielami i dzięki temu mogą
decydować o polityce finansowej TUW i oferowanych produktach ubezpieczeniowych. Zakład
ubezpieczeń w formie spółki akcyjnej ma za zadanie wypracować zysk dla udziałowców przez
świadczenie usług ubezpieczeniowych, a celem TUW jest świadczenie usług w sposób jak najbardziej
dopasowany do potrzeb członków TUW, którzy decydują o oferowanych usługach i przeznaczeniu
ewentualnej nadwyżki bilansowej.
Główny oddział zagranicznego zakładu ubezpieczeń – nie ma osobowości prawnej lecz tylko
zdolność sądową (może pozywać i być pozywany) – brak osobowości prawnej jest związany z
bezpieczeństwem ubezpieczonych, odpowiedzialność ma zagraniczny zakład ubezpieczeń, a nie tylko
jego oddział, jest wymagany mniejszy kapitał, niż przy tworzeniu S.A., czy towarzystwa ubezpieczeń
wzajemnych, wymagana jest zgoda ministra finansów na utworzenie GOZZU, wymagane jest nadanie
GOZZU statutu w formie aktu notarialnego, reprezentacja – dyrektor jednoosobowo lub dwóch
zastępców łącznie lub też zakład ubezpieczeń wyznacza osobę spoza tego grona

Keptyw to zakład ubezpieczeń tworzony specjalnie w celu ubezpieczania części lub całości ryzyk
przedsiębiorstwa macierzystego. Jest on zarejestrowany jak firma ubezpieczeniowa lub reasekuracyjna
i bezpośrednio lub pośrednio zależna kapitałowo od podmiotu, którego ryzyko ubezpiecza.
Przedsiębiorstwo macierzyste Keptyw z reguły nie prowadzi samodzielnie działalności
ubezpieczeniowej.
Spółdzielczy Zakład Ubezpieczeń jest podmiotem gospodarczym prowadzącym działalność
ubezpieczeniową na zasadach prawa spółdzielczego. Aktualnie obowiązująca ustawa o działalności
ubezpieczeniowej nie dopuszcza formy spółdzielni jako zakładu ubezpieczeń.
Ubezpieczyciele indywidualni to konglomerat niezależnych firm działających na zasadzie franszyzy.
(Lloyd’s of London)

27. Kanały dystrybucji usług ubezpieczeniowych.

Kanał dystrybucji - zbiór podmiotów uczestniczących w procesie dostarczania produktów do

ostatecznego nabywcy lub użytkownika. W odniesieniu do usług ubezpieczeniowych ze względu na
odrębność ról, jakie oba podmioty - nabywca i użytkownik usług ubezpieczeniowej - pełnią w
procesie świadczenia usług. Nabywcą usług jest ubezpieczający, a użytkownikiem jest natomiast
podmiot objęty ochroną ubezpieczeniową, czyli ubezpieczony.

Kanały dystrybucji usług ubezpieczeniowych w ujęciu podmiotowym możemy podzielić na 3 grupy:
•

kanał bez pośredników ubezpieczeniowych

•

Kanał z agentem ubezpieczeniowym

•

kanał z agentem ubezpieczeniowym i brokerem ubezpieczeniowym

Istnienie kanału dystrybucji usług ubezpieczeniowych, którego uczestnikami obok zakładu
ubezpieczeń, usługobiorcy będą agent oraz broker ubezpieczeniowy jest teoretycznie możliwe. W
praktyce jednak sytuacja taka rodzić może wiele problemów, choćby na tle wynagradzania podmiotów
trudniących się pośrednictwem ubezpieczeniowym, podważających możliwość funkcjonowania
takiego kanału dystrybucji.

Biorąc pod uwagę podmiotowy aspekt pośrednictwa ubezpieczeniowego, w Polsce

obowiązuje tzw. model niemiecki, zgodnie z którym pośrednikami ubezpieczeniowymi są jedynie
agenci i brokerzy ubezpieczeniowi.

Dzięki odpowiedniemu kształtowaniu i modelowaniu kanałów dystrybucji towarzystwa

ubezpieczeniowe mogą uzyskać przewagę konkurencyjną na rynku. W podobnej sytuacji są inne
przedsiębiorstwa, które na każdym etapie swojego rozwoju podejmują decyzje odnośnie wyboru
odpowiedniego, przystosowanego do specyfiki działalności kanału dystrybucyjnego. Wbrew pozorom
w praktyce nie jest to takie łatwe. Aczkolwiek z perspektywy przedsiębiorstwa decyzja w sprawie

wyboru właściwego kanału dystrybucji jest decyzją strategiczną dla niego. Znaczenie to przypisuje się
roli „napędzającej” rozwój towarzystw ubezpieczeniowych. Jeśli towarzystwa ubezpieczeniowe chcą
być widoczne na rynku i rozpoznawalne przez potencjalnych klientów, nie mogą jedynie sprowadzać
swoich działań do modelowania dotychczas wykorzystywanych form dystrybucji, ale powinny przede
wszystkim szukać nowych, unikatowych rozwiązań.
Ponadto coraz ważniejszym kanałem dystrybucji stają się kanały dystrybucji elektronicznej, w tym
przede wszystkim te oferowane przez Internet, telefon, czy też telewizję.
28. Rzecznik Ubezpieczonych jako szczególny przejaw ochrony interesów konsumenta usługi
ubezpieczeniowej.

Rzecznik Ubezpieczeniowy jest to polski urząd państwowy. Został powołany w 1995 r. w związku z
upadkiem kilku zakładów ubezpieczeń. Jego zadaniem jest reprezentowanie interesów
ubezpieczających, ubezpieczonych, uposażonych lub uprawnionych z umów ubezpieczenia, członków
otwartych funduszy emerytalnych i uczestników pracowniczych programów emerytalnych (PPE).
Rzecznik współpracuje z krajowymi i zagranicznymi organizacjami konsumenckimi oraz Rzecznikiem
Praw Obywatelskich. Urząd ten do listopada 2007 sprawował Stanisław Rogowski – pierwszy
rzecznik ubezpieczonych. 12 listopada 2007 urząd objęła Halina Olendzka. Obecnie rzecznikiem jest
Aleksandra Wiktorow!!!!
Osoby zgłaszające swoje niezadowolnie z pracy towarzystw ubezpieczeniowych do Rzecznika
Ubezpieczonych mogą liczyć na poradę i to, że wystąpi on do ubezpieczyciela z prośbą o wyjaśnienie
sprawy. Do zadań Rzecznika Ubezpieczonych należy podejmowanie działań w zakresie ochrony osób,
których interesy reprezentuje, a w szczególności:



rozpatrywanie skarg w indywidualnych sprawach kierowanych do Rzecznika;



opiniowanie aktów prawnych dotyczących organizacji i funkcjonowania ubezpieczeń,
funduszy emerytalnych i pracowniczych programów emerytalnych;



występowanie do właściwych organów z wnioskami o podjęcie inicjatywy ustawodawczej
bądź o wydanie lub zmianę innych aktów prawnych;



informowanie właściwych organów nadzoru i kontroli oraz Polskiej Izby Ubezpieczeń i
organizacji gospodarczych powszechnych towarzystw emerytalnych o dostrzeżonych
nieprawidłowościach w działaniu zakładów ubezpieczeń, funduszy emerytalnych, towarzystw
emerytalnych, pracowniczych programów emerytalnych i innych instytucji rynku
ubezpieczeniowego;



możliwości polubownego i pojednawczego rozstrzygania sporów;



inicjowanie i organizowanie działalności edukacyjnej i informacyjnej w dziedzinie ochrony
ubezpieczających, ubezpieczonych, uposażonych lub uprawnionych z umów ubezpieczenia,
członków funduszy emerytalnych oraz uczestników pracowniczych programów emerytalnych;



organizacja sądu polubownego rozstrzygającego spory z zakładami ubezpieczeń,
powszechnymi towarzystwami emerytalnymi, Ubezpieczeniowym Funduszem Gwarancyjnym
oraz Polskim Biurem Ubezpieczycieli Komunikacyjnych.

29. Zasadność oraz zadania Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego.

Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny jest instytucją powołaną w 1990 r., aktualny zakres jego
zadań określony został ustawą z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych,
Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych
(Dz. U. z 2003 r. Nr 124 poz. 1152 z późn. zm.)

UGW jest instytucją zabezpieczającą interesy osób ubezpieczonych. Jej zadaniem jest

wypłacanie odszkodowań i świadczeń z tytułu obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy
pojazdów mechanicznych oraz obowiązkowego ubezpieczenia OC rolników z tytułu prowadzenia
gospodarstwa rolnego:

odpowiedzialność cywilną posiadacza pojazdu, osoby kierującej lub rolnika, w przypadku nie
ustalenia tożsamości sprawcy

obowiązkowego ubezpieczenia OC

Fundusz zaspokaja także roszczenia osób uprawnionych w przypadku ogłoszenia upadłości albo
oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości zakładu ubezpieczeń lub umorzenia postępowania
upadłościowego, jeżeli majątek dłużnika nie wystarcza nawet na zaspokojenie kosztów postępowania
upadłościowego albo w przypadku zarządzenia likwidacji przymusowej zakładu ubezpieczeń, jeżeli
roszczenia osób uprawnionych nie mogą być pokryte z aktywów stanowiących pokrycie rezerw
techniczno-ubezpieczeniowych. Z obowiązkowych ubezpieczeń odpowiedzialności cywilnej UFG
wypłaca 100% należnych odszkodowań i świadczeń, a z umów ubezpieczenia na życie w wysokości
50% wierzytelności, nie więcej jednak niż kwotę stanowiącą równowartość 30 tys. euro.

Środki na działanie UFG, czyli w szczególności przeznaczone na zaspokajnie roszczeń osób

uprawnionych do otrzymania odszkodowania lub świadczenia, pochodzą z:

gwarancją UFG,

ubezpieczenia obowiązkowego,

ubezpieczycieli życiowych

30. Pojęcie i rodzaj długu publicznego oraz jego obsługa.

Ustawodawca w ustawie o finansach publicznych z 2009 roku wyróżnia dwie kategorie długu
publicznego:
- państwowy dług publiczny-nominalne zadłużenie jednostek sektora finansów publicznych, ustalone
po wyeliminowaniu wzajemnych zobowiązań pomiędzy jednostkami tego sektora, obejmuje on:

 Dług sektora rządowego (Zadłużenie, którego spłata obciąża budżet państwa)
 Pozostałe zadłużenie sektora rządowego (Dług sektora samorządowego i ubezpieczeń

społecznych)

-dług Skarbu Państwa- wartość nominalna zadłużenia Skarbu Państwa; na kwotę długu Skarbu
Państwa składa się poza zadłużeniem budżetu państwa, dług wszystkich instytucji państwowych
niemających osobowości prawnej, np. państwowych jednostek budżetowych i państwowych funduszy
celowych nieposiadających osobowości prawnej
Rodzaje PDP:

a) Krajowy – dług zaciągnięty w Polsce

Zagraniczny – dług zaciągnięty za granicą w obcej walucie (wg miejsca emisji) lub dług
zaciągnięty u inwestorów zagr. w walucie krajowej (wg inwestora)

b) Krótkoterminowy – o terminie zapadalności do 1 roku

Długoterminowy – o terminie zapadalności powyżej 1 roku (najczęstszy)

c) Brutto – wszystkie zobowiązania władz publicznych wg ich wartości nominalnej

Netto – dług brutto minus aktywa finansowe (czyli niezabezpieczona aktywami część długu)

d) Nominalny – dług wykazywany w sprawozdaniach

Realny – dług po uwzględnieniu zmian inflacji

e) Rzeczywisty – wartość wykazywanego długu

Potencjalny – dług pozabilansowy, uwzględniający zobowiązania z tytułu udzielonych
gwarancji i poręczeń oraz przyszłych emerytur

f) Centralny – dług zaciągnięty przez Skarb Państwa

Lokalny – dług zaciągnięty przez samorządy terytorialne

Obsługa długu publicznego:
Wyróżnia się następujące rodzaje środków finansowych przeznaczonych na obsługę długu
publicznego:

1. Oszczędności w budżecie państwa (nadwyżka pierwotna)

2. Oszczędności sektora pozabudżetowego (zaciąganie nowych pożyczek w kraju)
3. Zagraniczne środki finansowe (pożyczki lub inne formy dopływu kapitału)

W celu zmniejszenia ciężaru obsługi długu publicznego państwo może dokonać:
 Konsolidacji-scalenie kilku pożyczek pobranych na tych samych zasadach w jedną
 Konwersji-zmiana warunków, na jakich pożyczka została zaciągnięta; zgodne z przepisami

zastąpienie zobowiązania, z którym wiążą się odsetki i określone korzyści, zobowiązaniem
dającym mniejsze oprocentowanie lub przynoszącym zmniejszone korzyści wierzycielowi; dawny
dług zostaje umorzony i zastępuje go nowy

 Repudiacji-władze publiczne jednostronnie, bez porozumienia z wierzycielami zaprzestają obsługi

zadłużenia

 Moratorium-jednostronne ogłoszenie przez dłużnika wstrzymania na pewien czas obsługi długów,

tzn. zaprzestania regulowania rat kapitałowych od zaciągniętych wcześniej kredytów i płacenia
odsetek.

31. Pojęcie, cechy i funkcje podatków.

Podatek to pieniężne, nieodpłatne, przymusowe, bezzwrotne, ogólne, jednostronne świadczenie
nakładane przez państwo lub inny podmiot publicznoprawny na mocy przepisów prawnych.
Cechy podatków:



bezzwrotne (definitywne)- raz wpłacona należność podatkowa nie podlega zwrotowi



ogólne- podatki nakładane są na określoną grupę podatników, znajdujących się w sytuacji
ustalonej przez prawo, a nie na konkretne jednostki



pieniężny charakter



przymusowe- trzeba je zapłacić, w przypadku uchylania się od uiszczenia podatek może być

wyegzekwowany



jednostronne- decyzja o nałożeniu jest podejmowana jednostronnie przez określone organy

(jednostronna decyzja podmiotu ustanawiającego podatek)



nieodpłatne (nieekwiwalentne)- z tytułu zapłaty podatku podatnikowi nie przysługuje żadne
roszczenie do świadczenia wzajemnego

Funkcje podatków:



fiskalna (dochodowa)- mają dostarczyć państwu i władzom lokalnym dochody na pokrycie

wydatków publicznych



redystrybucyjna- oddziaływanie państwa za pomocą podatków na podział dochodów w

gospodarce



alokacyjna- podatki wykorzystywane są przez państwo oraz samorząd terytorialny

do alokacji czynników produkcji (ziemi, surowców, kapitału, pracy) w tworzenie dóbr
społecznych



stabilizacyjna- oddziaływanie państwa za pomocą podatków na cykl koniunkturalny



stymulacyjna- oddziaływanie na określone zjawiska i procesy gospodarcze w skali

mikroekonomicznej- oddziaływanie na decyzje gospodarcze konkretnych przedsiębiorstw w
zakresie kierunków i rodzaju działalności gospodarczej (ulgi, zwolnienia, stawki podatkowe)



społeczna (socjalna)- polega na uwzględnieniu w podatkach indywidualnej sytuacji
podatnika, czyli jego zdolności płatniczej. Bierze się pod uwagę np. jego dochody, majątek,
poziom wydatków. Zdolność płatniczą uwzględnia się m.in. poprzez zastosowanie ulg i
zwolnień oraz regulacje stawek podatkowych.



informacyjno-kontrolna- pobór podatków dostarcza informacji o zjawiskach społecznych i

ekonomicznych zachodzących w gospodarce, np. podatki obrotowe są źródłem informacji o
stanie koniunktury gospodarczej (spadek dochodów z tego tytułu informuje o spadku popytu i
odwrotnie).

32. Pojęcie budżetu i źródła dochodów budżetowych.

Budżet państwa jest pojęciem wieloznacznym i może być rozumiany jako:

1. Plan finansowy działalności państwa w określonym czasie, najczęściej rocznym
2. Akt prawny, najczęściej rangi ustawowej( w JST- uchwały). Budżet jako akt prawny stanowi

upoważnienie władzy wykonawczej do gromadzenia dochodów z określonych źródeł, w
określonej wysokości i czasie oraz do dokonywania wydatków wysokościach i na cele
określone w tym akcie prawnym, ponadto umożliwia kontrolę gospodarki budżetowej przez
Parlament.

3. Fundusz, który gromadzi dochody i z którego dokonywane są wydatki. Fundusz ma

charakter redystrybucyjny

Budżet państwa ma na celu pobieranie dochodów od jednostek gospodarczych, a następnie
wydatkowanie ich na określone w planie cele

Celem sporządzania budżetu jest racjonalizacja wydatków. Budżet stanowi podstawę finansowego
planowania przedsięwzięć oraz dostarcza najważniejszych informacji potrzebnych do kontroli
prowadzonej działalności
Źródła dochodów budżetowych:
Wg ustawy o finansach publicznych występują następujące rodzaje dochodów publicznych:

1. daniny publiczne, a więc podatki, składki, opłaty i inne świadczenia pieniężne (np. cła),

których obowiązek ponoszenia na rzecz państwa,

2. inne dochody należne, na podstawie odrębnych ustaw, budżetowi państwa, JST oraz innym

jednostkom SFP (np. kary i grzywny orzeczone w postępowaniu sądowym, wpływy ze
zobowiązań przedawnionych);

3. wpływy ze sprzedaży wyrobów i usług świadczonych przez jednostki SFP;
4. dochody z mienia jednostek SFP, do których zalicza się przede wszystkim:
- wpływy z umów najmu, dzierżawy i innych umów o podobnym charakterze,
- odsetki od środków na rachunkach bankowych,
5. spadki, zapisy i darowizny w postaci pieniężnej na rzecz jednostek SFP;
6. odszkodowania należne jednostkom SFP;
7. kwoty uzyskane przez jednostki SFP z tytułu udzielonych poręczeń i gwarancji;
8. dochody ze sprzedaży majątku, rzeczy i praw
9. inne dochody należne jednostkom SFP określone w odrębnych przepisach lub umowach
międzynarodowych, np. opłaty pobierane przez Komisję Papierów Wartościowych i Giełd.

33. Porównanie jednostki budżetowej i zakładu budżetowego. Przykłady podmiotów
działających w tych formach organizacyjno-prawnych.

Obowiązująca od stycznia 2010 r. nowa ustawa o finansach publicznych wprowadziła pewne

zmiany, których głównym przejawem jest likwidacja zakładów budżetowych i gospodarstw
pomocniczych jednostek budżetowych.

Jednostkami budżetowymi są jednostki organizacyjne sektora finansów publicznych

nieposiadające osobowości prawnej, które pokrywają swoje wydatki bezpośrednio z budżetu państwa
lub z budżetu jednostki samorządu terytorialnego, a pobrane dochody odprowadzają na rachunek
odpowiednio dochodów budżetu państwa albo budżetu jednostki samorządu terytorialnego. Jednostka
budżetowa jest powoływana do realizacji zadań, których koszty są niewspółmierne do dochodów.

Podstawą gospodarki finansowej jednostki budżetowej jest plan dochodów i wydatków,

zwany „planem finansowym jednostki budżetowej”. Jednostki budżetowe są finansowane metodą
brutto, rozliczają się z właściwym budżetem całością dochodów i wydatków (np. szkoły, sądy, straż
pożarna, wojsko, policja, areszty, urzędy). .

Jedną z cech jednostki budżetowej jest fakt, że

zaplanowane wydatki nie mogą być przekraczane i przenoszone na rok następny. Niezrealizowane
wydatki podlegają zwrotowi do budżetu, a poziom wykorzystanych w danym roku środków jest
podstawą do ich przyznawania na rok następny.

Zakładami budżetowymi są takie jednostki organizacyjne sektora finansów publicznych, które

odpłatnie wykonują wyodrębnione zadania oraz pokrywają koszty swojej działalności z przychodów
własnych. Podstawą gospodarki finansowej zakładu budżetowego jest roczny plan finansowy
obejmujący przychody, w tym dotacje z budżetu, koszty i inne obciążenia, stan środków obrotowych,

stan należności i zobowiązań na początek i koniec okresu oraz rozliczenia z budżetem. Dotacje dla
zakładu budżetowego nie mogą przekroczyć 50 % kosztów jego działalności. Zakład budżetowy
wpłaca do budżetu nadwyżki środków obrotowych, ustalone na koniec okresu rozliczeniowego. W
planie finansowym zakładu budżetowego mogą być dokonywane zmiany w ciągu roku w przypadku
realizowania wyższych od planowanych przychodów i kosztów, pod warunkiem że nie spowoduje to
zmniejszenia wpłat do budżetu ani zwiększenia dotacji z budżetu.

Zakłady budżetowe są finansowane metodą netto. Rozliczają się z właściwym budżetem

jedynie różnicą dochodów i wydatków (jest motywacja do zwiększania dochodów, bo wtedy można
zwiększyć wydatki). Przykłady: przedszkola, żłobki, świetlice, domy kultury, zakłady gospodarki
mieszkaniowej, zakłady weterynarii, a także działalność w zakresie gminnych dróg, ulic, mostów,
placów, wodociągów i kanalizacji, lokalnego transportu zbiorowego i innych.

34. Zasady gospodarki funduszowej. Przykłady państwowych funduszy celowych.

Gospodarka funduszowa to odstępstwo od generalnej zasady jedności budżetu państwa, nakazującej
gromadzić całość dochodów i wydatków skarbu państwa w ramach jednego planu finansowego, w
jednej centralnej puli środków. W wydzielonych funduszach celowych (pozabudżetowych)
gromadzone są z niektórych tytułów środki mające od początku jednoznaczne przeznaczenie.

Źródłem zasilania funduszy celowych są dochody typu budżetowego, takie jak: podatki i

opłaty publiczne oraz przychody ze sprzedaży (częściej usług aniżeli dóbr). Ponadto w przepisach
prawnych regulujących sprawy dochodów omawianych funduszów bardzo często przewiduje się
możliwość ich zasilania dobrowolnymi wpłatami ludności i jednostek prowadzących działalność
zarobkową.

Fundusze celowe charakteryzuje celowe przeznaczenie gromadzonych w nich dochodów.

Oznacza to, że w przepisach prawnych stanowiących o utworzeniu danego funduszu wskazuje się
zadanie lub zespół zadań, na realizację których może być on wykorzystywany, różni to gospodarkę
funduszową od gospodarki budżetowej, z którą związana jest zasada jedności materialnej. Są tworzone
na podstawie odrębnych ustaw (ustawa powołuje konkretny fundusz). Fundusze celowe dzielą się na
państwowe lub samorządowe (odpowiednio: gminne, powiatowe lub wojewódzkie.

Gospodarka funduszowa jest uznawana często jako bardziej elastyczna od budżetowej. Wiąże

się to z możliwością wykorzystywania w latach następnych środków funduszu nie wydanych w roku
ich nagromadzenia - aż do chwili likwidacji funduszu. Jest to szczególnie ważne w prowadzeniu
działalności inwestycyjnej, której proces nie zawsze kończy się w ciągu jednego roku. Toteż
najchętniej odstępuje się w tym zakresie od finansowania budżetowego i preferuje finansowanie
funduszowe. Elastyczność gospodarki funduszowej przejawia się także i w tym, że na ogół bez
większych przeszkód prawnych można zmieniać plany funduszów, szczególnie w przypadku
uzyskania dodatkowych dochodów, co nie jest łatwe w odniesieniu do planów budżetowych, których
zmiany obwarowane są rygorystycznymi przepisami prawnymi.

W Polsce funkcjonują obecnie takie fundusze jak:

• Fundusz Ubezpieczeń Społecznych
• Fundusze prowadzone przez KRUS
• Fundusz Pracy
• Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (FGŚP)
• Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON)
• Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
• Fundusz kościelny