Medycyny nuklearna

opracowanie

Niektóre właściwości fizyczne pierwiastków promieniotwórczych,

ogólne uwagi na temat zastosowania radioizotopów w medycynie i
biologii.

Stabilność jader atomowych zależy od stosunku neutronów i protonów, jest stabilne gdy stosunek
jest między 1 a 1,6. Jądra z liczbą porządkową (ilość protonów) wyższej od 83 są nietrwałe.
Izotopy mają tyle samo protonów, ale różnią się liczbą neutronów. Jest 50 izotopów
promieniotwórczych naturalnych i ponad 1200 sztucznych.
Każdy izotop promieniotwórczy ma swoja stałą rozpadu λ.
Liczba jąder które nie uległy przemianie może być opisana wzorem:
N(t)=N

0

e

- λt

gdzie:
N

0

- liczba atomów w czasie t=0

e – podstawa logarytmu naturalnego
λ – stała rozpadu
t – czas
co przekształca się na wzór aktywności A(t)
A(t)=-dN(t)/dt
A(t)= λN(t) albo A(t)=A

0

e

- λt

gdzie: A

0

– to aktywność początkowa dla czasu t=0

Jednostką aktywności w SI jest bekerel (Bq) 1 rozpad / sekundę. Cięgle używa się jeszcze jednostki
kiur (Ci) 1Ci=3,7x10

10

rozpadów na sekundę.

Spadek liczby jąder do połowy początkowej ilośći następuje zawsze po takim samym czasie
zwanym czasem połowicznego rozpadu T

1/2

, który jest równy ln2/λ.

Rozpad alfa – tylko przy pierwiastkach o liczbie porządkowej >80, polega na emisji jądra helu (2
protony i dwa neutrony). Duża radiotoksyczność, brak zastosowania w diagnostyce, stosowanie w
terapii jest problemem otwartym.
Promieniowanie beta- - gdy jest nadmiar neutronów, neutron rozpada się na proton i elektron, który
zostaje wyrzucony z jądra. Promieniowanie to ma widmo ciągłe. Powstaje także neutrino.
Wychwyt elektronu – gdy niedobór neutronów, wchłonięcie elektronu z powłoki K, zmiana ładunku
jądra (przemiana protonu w neutron), emisja promieniowania X (charakterystyczne), a czasem
gamma które jest wykorzystywane w celach diagnostycznych.
Emisja pozytronu beta+ - promieniowanie pozytronowe, przemiana protonu w neutron. Z jądra
zostaje wyrzucony pozytron, który łączy się z elektronem i ulega anihilacji produkując dwa kwanty
promieniowania gamma, o energii 511keV każdy. Kwanty te rozchodzą się w dowolnych
kierunkach ale po linii prostej i mają przeciwne zwroty. Efekt ten wykorzystuje się w PET.
Jądra w stanie wzbudzonym nazywa się izomerami jądrowymi – są to jądra które posiadają nadmiar
energii względem stanu podstawowego. Energia ta jest wypromieniowywana w postaci kwantu
promieniowania gamma. Zwykle stan wzbudzenia trwa krótka, ale np. w 99mTc lub 113mIn, trwa
dłużej i wykorzystuje się je w diagnostyce.
Izotopy promieniotwórcze wytwarza się w reaktorach i cyklotronach. W reaktorze izotopy
promieniotwórcze mogą powstawać przez naświetlanie pierwiastków stabilnych neutronami z
rozpadu 235U, tak powstaje 99Mo, który wypromieniowuje cząstkę beta- i przechodzi w 99mTc.
W reaktorze można także uzyskiwać pierwiastki promieniotwórcze przez rozdział produktów

powstałych z rozpadu 235U.
Izotopy o jądrach ubogich w neutrony pozyskuje się w cyklotronach. Pierwiastki powstają tam
poprzez bombardowanie pierwiastka macierzystego rozjedzoną cząsteczka posiadająca ładunek
elektryczny.
3H,14C,32P,35S – powstają w reaktorze, dają promieniowanie beta- o małej przenikliwości, w
badaniach klinicznych mała przydatność, pojedyncze testy laboratoryjne
131I i 125I – powstają w reaktorach, łatwo łączy się z innymi substancjami. 131I emituje
promieniowanie beta- i gamma o dużej przenikliwości (energia 360keV), stosuje się do diagnostyki
in vivo. 125I promieniuje promieniowaniem gamma o niskiej energii (ok 30keV), ze słabą
przenikliwością, stosuje się głównie in vitro.
131I w postaci jodku sodu lub potasu używa się w badaniu i terapii tarczycy. Związkami
organicznymi znakowanymi 131I bada się: 131I-hipuran > nerki, 131I-czerwień bengalska >
wątroba, 131I-fibrynogen > zakrzepica śródnaczyniowa. Wadą I131 jest jego duża
radiotoksyczność, czas półtrwania 8 dni i to że promieniuje też beta- co jest nieprzydatne i
szkodliwe. Stosując go trzeba używać małych dawek co utrudnia badanie. 123I produkowany w
cyklotronach nie stwarza takich problemów ale jest drogi i ciężko dostępny.
Duża popularność mają technet (99mTc) i Ind (113mIn). T1/2 dla 99mTc=6h, a dla
113mIn=100minut. Izotopy te powstają w generatorach technet z 99Mo, a ind z 113Sn, generatory
takie mogą działać 1-2 tygodnie (99Mo/99mTc) lub kilka miesięcy (113Sn/113mIn). Jako proste
związki chemiczne nadtechnecjan sodu i chlorek indu mają małe zastosowanie, głównie znakuje się
nimi inne substancje, co jest proste bo należą do związków chelatowych.
Pierwiastki z cyklotronu w których występuje wychwyt elektronu i powstaje promieniowanie
gamma i X: 123I, 67Ga, 111In, 201Tl.
Pierwiastki które emitują pozytrony: 11C, 13N, 15O. Mają one bardzo krótki T1/2.
Najważniejsze preparaty znakowane 99mTc
Wątroba i śledziona: 99mTc-/Sn/koloid, 99mTc-/Sn/fitynian, 99mTC/Sn/PTP.
Wątroba i drogi żółciowe: 99mTc-/Sn/HEPIDA, 99mTc-/Sn/p-butyl IDA, 99mTc-/Sn/MBr IDA
Nerki i mózg: 99mTc-/Sn/DTPA, 99mTc-/Sn/glukonian
Mózg: 99mTc-ECD
Mózg, ogniska zapalne: 99mTc-HMPAO
Nerki: 99mTc-DMSA, 99mTc-MAG3, 99mTc-EC.
Serce: 99mTc-MIBI
Kości i serce: 99mTc-/Sn/pirofosforan
Kośći: 99mTc-/Sn/MDP, 99mTc-/Sn/EHDP
Szpik i węzły chłonne: 99mTc-/Sn/NANOCOLL
Płuca: 99mTc-/Sn/mikrosfery albuminowe
Substancje znakowane izotopem nazywa się radiofarmaceutykami.

Metody pomiaru promieniowania jonizującego najczęściej stosowane w

medycynie

Zaczernianie się kliszy fotograficznej pod wpływem promieniowania wykorzystuje się w
dozymetrach używanych przy pracach wymagających kontaktu z promieniowaniem. Pozwalają na
ocenę zakumulowanej przez pracownika dawki promieniowania.
Licznik Geigera-Mullera jest detektorem gazowym.

Substancje reagujące luminescencja na promieniowanie to scyntylatory. Dobry scyntylator
powinien mieć znaczną absorpcje mierzonego promieniowania i krótki zanik błysków świetlnych
(scyntylacji). Często używa w tym celu kryształów jodku sodu aktywowanego talem. Absorbowane
prze scyntylator kwanty promieniowania gamma powodują wiele zjawisk (zjawisko
fotoelektryczne, rozproszenie koherentne lub komptonowskie). Rozproszona tam energia
przetwarza się na energię świetlną (luminescencję) i cieplną. Częstość błysków mówi nam o

aktywności źródła promieniowania, a natężenie światła o jego energii. Sygnał z kryształu zostaje
wzmocniony na powielaczu elektronowym. Sygnał jest zmieniany na impulsy elektryczne i
następnie dodatkowo wzmacniane i przekazywane do analizatora amplitudy impulsu. Scyntylacje z
promieniowania rozproszonego mają mniejszą amplitudę i są odrzucane przez analizator, i dalej
przechodzą tylko scyntylacje o amplitudzie podanej przez użytkownika (oknie analizatora).
Poszczególne impulsy zlicza się w jednostce czasu lub mierzy się ich średnią częstotliwość.
Kryształ scyntylacyjny z powielaczem fotoelektronowym a czasem z przedwzmacniaczem i
zasilaczem wysokiego napięcia to sonda scyntylacyjna. Sonda w osłonie ołowianej, z zasilaczem
wysokiego napięcia, wzmacniaczem, analizatorem amplitudy i rejestratorem stanowi
jednokanałowy zestaw do pomiaru promieniowania gamma i nazywa się zestawem
radiometrycznym lub licznikiem scyntylacyjnym. Takiego zestawu używa się do pojedynczych
pomiarów np. wychwyt radiojodu przez tarczyce. Gdy trzeba zliczać zmiany aktywności z kilku
miejsc należy użyć kilku sond scyntylacyjnych. Sondą scyntylacyjną wykonuje się badania in vitro,
dla podwyższenia dokładności badania stosuje się kryształ z walcowatym otworem w który wkłada
się próbkę. Istnieją do tego, automatyczne zestawy. Promeniowanie beta- w badaniach invitro także
bada się za pomocą zjawiska scyntylacji, tylko z powodu małej przenikliwości trzeba używać
scyntylatorów płynnych zmieszanych z substancją.
Scyntygraf (inaczej skaner) połączenie ruchomej sondy scyntylacyjnej z układem zapisującym np.
drukarką. Sonda jeździ nad pacjentem ruchem meandrowym i gdy pada na nią kwant
promieniowania drukarka zapisuje w odpowiednim miejscu jego natężenie. Badanie
poszczególnych elementów składających się na obraz trwa długo, radioznacznik nie może się
przemieszczać w organizmie pacjenta.
Gammakamera posiada detektor o dużym polu widzenia. Kryształ scyntylacyjny ma postać
jednorodnej płyty o przekątnej 30-70cm, a na jego powierzchni jest 20-120 fotopowielaczy.
Pozwala na odwzorowanie rozmieszczenia radioznacznika w ustroju w postaci rzutu na
płaszczyznę. Do działania gammakamery wymagany jest kolimator, rodzaj ołowianego sita o
otworach nieco mniejszych od wielkości kryształów scyntylacyjnych, które zapewnia to że do
kryształów dotrą kwanty które poruszają się prostopadle do powierzchni kryształu, pozwala to
zmniejszyć odczyty promieniowania rozproszonego. Typy kolimatora zależą od rodzaju
stosowanych izotopów, innych używa się przy niskoenergrtycznych (99mTc, 201Tl, 131Xe),
średnioenergetycznych (111In), wysokoenergrtycznych (131I, 113mIn,75Se). Czasem używa się
kolimatorów z otworami ukośnymi lub w kształcie lejka pozwalających na powiększanie lub
pomniejszanie obrazu. Gammakamera musi zarejestrować średni kilkaset tysięcy impulsów aby
uzyskać czytelny obraz scyntygraficzny. Tryb analogowy jest dokładniejszy ale bardzie
czaso/pracochłonny stosuje się go tylko w kontroli parametrów technicznych gammakamery,
normalnie używa się trybu cyfrowego.
Nowoczesne gammakamery są zintegrowane z systemem komputerowym. Pozwalają na
wykonywanie badań dynamicznych. Można tego dokonać na dwa sposoby. Pierwszy wymaga aby
najpierw odpowiednio dobrać czas akwizycji (rejestracji) pojedynczego obrazu a następnie określić
ilość wszystkich obrazów (frame mode). Drugi sposób polega na rejestracji ciągłej z określeniem
tylko czasu trwania badania. Podziału na obrazy dokonuje się po skończeniu akwizycji (list mode).
Zmiany stężenia radioznaczika są widoczne zwykle po prostu na kolejnych obrazach, do
szczegółowych porównań należy zaznaczyć obszar zainteresowania (ROI), z którego komputer
zlicza liczbę impulsów i następnie wykonuje z tego krzywą zależności aktywności od czasu.
Nowoczesne gammakamery mogą się dodatkowo przesuwać wzdłuż pacjenta. Skrócenie czasu
badania można osiągnąć przez stosowanie większych detektorów lub ich większą ilość.
Gammakamery o dużym polu widzenia pozwalają na wykonanie WBI (scyntygrafia całego ciała)
lub tomografii emisyjnej (SPECT), a dwugłowicowe PET.
WBI polega na tym że gammakamera przesuwa się wzdłuż ciała pacjenta.
SPECT (tomografia emisyjna pojedynczego protonu) działa ja zwykła tomografia z tą różnicą że
promieniowanie nie bierze się z lamy urządzenia, tylko z radiofarmaceutyka podanego pacjentowi.
Jego zalety to wyższy kontrast, pełna ilościowa ocena radioznacznika. Wadami jest brak

możliwości badania dynamicznego, za wyjątkiem zdarzeń które powtarzaj się co chwile jak akcja
serca.
Pozytronowa tomografia emisyjna (PET). Zasada jej działania polega na tym że pozytron powstały
z rozpadu promieniotwórczego anihiluje się z elektronem tworząc dwa kwanty gamma o energii
511keV, rozchodzące się po tej samej linii ale z innymi zwrotami. Detektor odbiera sygnał jedynie
gdy nastąpi zjawisko koincydencji czyli gdy jednocześnie dotrą dwa sygnały poruszające się po
jednej linii ale z przeciwnymi zwrotami i o takiej samej energii. Pozwala to znacząco skrócić czas
badania gdyż po dotarciu jednego sygnału mamy pewność że to sygnał a nie szum. W PET stosuje
się izotopy produkowane w cyklotronach o bardzo krótkich T1/2 (11C,13N,15O,18F). Krótki T1/2
zmniejsza narażenie pacjenta, ale utrudnia dostępność izotopów (praktycznie trzeba mieć cyklotron
pod ręką).

Podział i ogólna charakterystyka radioizotopowych badań

diagnostycznych

Badania in vitro dzielą się na badania metaboliczne (choremu podajemy radiofarmaceutyk a
następnie pobieramy materiał do badania, stosuje się bardzo małą dawkę) i badania w których
najpierw podbiera się materiał na badania a potem dodaje substancje promieniotwórczą, są to
głównie badania radioimmunochemiczne.
Badania in vivo dzielą się na czynnościowe i odwzorowujące. W czynnościowych rejestruje się
zmiany stężenia radioznacznika, zachodzące w wyniku metabolizmu, do jego przeprowadzenia
wystarczy sonda scyntylacyjna, albo z tak z dwie lub trzy.
Badania odwzorowujące dzielą się na statyczne lub dynamiczne. Badania statyczne dają pojedyncze
obrazy badanego narządu w różnych projekcjach. W badaniach dynamicznych do pamięci
komputera wprowadza się kolejno szereg obrazów w tej samej projekcji w jednakowych odstępach
czasu. Po zakończeniu akwizycji komputer pozwala na pomiar zmian aktywności w czasie w
wybranych obszarach zainteresowania. W badaniach odwzorowujących narażenie na
promieniowanie jest znacznie większe niż w czynnościowych.
Badania radioizotopowe uznaje się za nieagresywne, z powodu dość małych ekspozycji na
promieniowanie i nieinwazyjnej drodze podania (dożylnie lub doustnie).

Niektóre problemy ochrony przed promieniowaniem jonizującym

Miarą obciążenia osoby narażonej na promieniowanie jest dawka pochłonięta, której jednostką jest
grej 1Gy=1J/1kg. Efekt biologiczny, niezależnie od rodzaju promieniowania określa równoważnik
dawki, którego jednostką jest siwert 1Sv=1J/1kg. Relację pomiędzy dawką pochłoniętą a
równoważnikiem dawki określa współczynnik Q zależny od rodzaju promieniowania. W większości
badań dawka pochłonięta jest mniejsza bądź równa dawkom w badaniach rentgenowskich.
Skutki promieniowania jonizującego mogą być stochastyczne i niestochastyczne. Niestochastyczne
występują w wyraźnym związku z ekspozycją na promieniowanie, a ich pojawienie się zależy od
przekroczenia określonej dawki. Stochastyczne maja charakter przypadkowy. Celem ochrony przed
promieniowaniem jest niedopuszczenie do pojawienia się skutków niestochastycznych i
ograniczenie ryzyka stochastycznych. Prawidłowe badanie nie stwarza ryzyka skutków
niestochastycznych (np. zmiany w krwi obwodowej). Dla skutków stochastycznych (nlp,
przedwczesne starzenie się, skutki genetyczne) znaczenie ma kumulacja dawek z badania
radioizotopowego, badań rentgenowskich, promieniowania tła.
Badań nie należy wykonywać w ciąży, a u kobiet w wieku rozrodczym najlepiej wykonać je w
okresie między 1 a 10 dniem cyklu miesięcznego.
Podział izotopów na grupy toksyczności. Grupa I najbardziej a IV najmniej.
I: 238Pu, 239Pu, 240Pu, 226Ra, 228Ra, 90Sr, 227Th, 230U, 233U
II: 60Co, 89Sr, 125I, 131I, 134Cs, 137Cs

III: 14C, 18F, 32P, 35S, 42K, 47Ca, 51Cr, 57Co, 58Co, 59Fe, 67Ga, 75Se, 85Sr, 90Y, 99Mo, 111In,
123I, 169Er, 186Re, 198Au, 201Tl
IV: 3H, 11C, 13N, 15O, 81mKr, 85Kr, 99mTc, 113mIn, 133Xe, 196mAu
Najchętniej w diagnostyce stosuje się izotopy z grupy IV.
Ekspozycja chorych na promieniowanie zależnie od badania:
Mała (<2mSv) Scyntygrafie – wentylacyjna płuc, tarczycy (nadtechnecjan sodu), perfuzyjna płuc,
renoscyntygrafia
Średnia (2-10mSv) Scyntygrafie – perfuzyjna mózgu, wątroby, perfuzyjna serca (99mTc-MIBI),
kości, szpiku, cholescyntygrafia, wentrykulografia izotopowa, immunoscyntygrafia (99mTc-
przeciwciała)
Duża (>10mSv) immunoscyntygrafia, (131I-przeciwciała lub 111In-przeciwciała), perfuzja serca
(201Tl), sc. Znakowanymi trombocytami, sc. Tarczycy (131I), lokalizacja ognisk zapalnych.
Graniczna wielkość równoważnika dawki dla osoby pracującej zawodowa z izotopami
promieniotwórczymi to 20mSv.
Pacjenta trzeba położyć na oddział gdy otrzyma duże dawki np. 131I w dawce większej niż
0,55GBq

Badania radioimmunochemiczne

Aby stworzyć dobry zestaw do badań radioimunologicznych trzeba mieć swoiste przeciwciała w
wysokim mianie, od których zależy czułość i swoistość. Obecnie korzysta się z przeciwciał
monoklonalnych. Drugim ważnym wymogiem jest znakowanie przeciwciała (antygenu). Z reguły
stosuje się tu 125I który po utlenieniu przyłącza się w miejscu wiązania podwójnego między
atomami C. Znakowanie takie można przeprowadzić metodami: enzymatyczną, koniugacyjną,
elektrolityczną, W opracowaniu testu radioimunologicznego też jest ważne środowisko w jakim
przeprowadzamy test. Ważne jest stosowanie surowic kontrolnych.
Badania radioimunologiczne dzielą się na dwa typy: kompetycyjne – radioimmunologiczne (RIA),
niekompetycyjne – immunoradiometryczne (IMRA). RIA polega na tym , że znakujemy określoną
ilość antygenu, dodajemy surowice badanego i przeciwciała przeciwko badanemu antygenowi, im
więcej w surowicy badanej będzie antygenu tym przeciwciała wychwycą mniej znakowanego
antygenu i aktywność będzie mniejsza. IMRA polega na tym że do badanej surowicy dodajemy
przeciwciała przeciwko badanemu antygenowi, a następnie znakowane przeciwciała przeciwko
wcześniej dodanym przeciwciałom, w rezultacie im większe stężenie badanej substancji tym
większa aktywność.
IMRA jest ogólnie lepsza, pozwala na uniknięcie uszkodzenia hormonów podczas jodowanie, czas
przydatności znakowanych przeciwciał jest dłuższy (ok 3miesiące do 8 tygodni) od znakowanych
hormonów, a także pozwala na dokładniejsze oznaczenia (ma większą czułość). Wadą IMRA jest to
że można nią oznaczać tylko cząstki >5000u.

Badania metaboliczne

Badania metaboliczne to: absorpcja jelitowa, wchłanianie witaminy B12, testy oddechowe,
katabolizm albumin, oznaczanie przestrzeni wodnych, badania zasobów wymienialnego potasu lub
sodu.
Absorpcje jelitową bada się na kilka sposobów:

•

Różnica między ilością substancji podanej per os, a wydalonej w ciągu 4-5 dni, kłopotliwa
rzadko stosowana

•

Ilość substancji w ustroju po 5-7 dniach oznaczana w całym ciele za pomocą liczników.

•

Zmiana radioaktywności osocza, po podaniu substancji per os

•

Ilość substancji lub jej metabolitów w innych wydalinach np. mocz lub wydychane
powietrze, metoda najpopularniejsza.

Wchłanianie witaminy B12. Stosuje się niewielkie dawki per os Wit. B12 znakowane 57Co lub

58Co, a następnie daje się i. m. 1000ug nieznakowanej wit. Co wypiera znakowaną z połączenia z
receptorami i powoduje jej wydalenie z moczem. Wydalenie co najmniej 10% podanej dawki
wyklucza zaburzenia wchłaniania wit B12. Żeby rozróżnić czy problem jest z jelitem, czy brakiem
czynnika wewnętrznego, powtarza się test z podaniem dodatkowo czynnika wewnętrznego
Testy Oddechowe. Polegają na tym że podajemy związek metabolizowany przez organizm ze
znakowany 14C. Podczas metabolizmu atomy 14C zostają wbudowane do CO2 i wydalone przez
płuca, po czym zabsorbowane na ługu, którego radioaktywność się ocenia. Testów oddechowych
używa się w badaniu zespołu złego wchłaniania (kwasy tłuszczowe, a żeby zróżnicować
upośledzenie wchłaniania jelitowego, od trzustkowych zaburzeń trawienia powtarza się badanie z
wolnymi kwasami tłuszczowymi), nadmierny rozrost bakterii (kwas glikocholowy),
biotransformacja L-Dopa przez florę jelitową, niedobór disacharydaz w ścianie jelita (odpowiednie
dwucukry), biotransformacja leków przez enzymy hepatocytów (aminopiryna), wykrywanie H.
Pylori (C14-mocznik).
Katabolizm substancji. Podajemy badaną substancję i. v. i co jakiś czas (codziennie) badamy jej
aktualne stężenie. Katabolizm albumin bada się albuminami znakowanymi 51Cr. Wykrycie w stolcu
z 4-5 dni >1% dawki świadczy o nadmiernym katabolizmie. Obecnie stosuje się zamiast tego
oznaczenie alfa1-antytrypsyny w stolcu.
Oznaczanie przestrzeni wodnych. Za pomocą metody rozcieńczenia ze wzoru V=A/C. V to objętość
przestrzeni, A aktywność podanego radioznacznika, a C to jego stężenie z próbki pobranej po
podaniu. Oznacza się tak wodę całkowitą ustroju (3H), wodę pozakomórkową (24Na, 36Cl), wodę
komórkową jako różnicę wody całkowitej i pozakomórkowej.
Badania zasobów wymienialnego Na i K stosuje się m. in w stanach zaników mięśni (głodzenie,
dystrofie) wtedy spada K. Można też zmierzyć licznikiem całe ciało i oznaczyć promieniowanie
naturalnie występującego w organizmie 40K który stanowi 0,118% całego K organizmu.

Układ krwiotwórczy

W układzie krwiotwórczym bada się: objętość osocza, półokres przeżycia erytrocytów, krew
tracona do p. pok, miejsca wzmożonej sekwestracji krwinwek czerwonych, kinetykę żelaza,
kinetykę trombocytów.
Objętość osocza. I.v znakowana (125I, 99mTc, 51Cr) albumina. Objętość oznacza się metodą
rozcieńczenia (patrz wyżej). Można też znakować krwinki czerwone za pomocą 99mTc lub 51Cr i
obliczyć metodą rozcieńczenia masę erytrocytarną. Objętość osocza+masa erytrocytarna daje
objętość krwi, którą wykorzystuje się do monitorowania wolemi.
Półokres przeżycia erytrocytów. Krwinki znakuje się [51Cr]-nadchromianem którego t1/2 to 27dni.
Po 30 dniach od podania pobiera się krew (próbka wyjściowa) a potem 6-8x przez kolejne 3
tygodnie. Radioaktywność oznacza się we wszystkich próbkach w tym samym czasie. U zdrowych
półtrwanie krwinek powinno wynieść 25-35dni.
Krew utracona do p.pok. Krwinki znakowane 51Cr. Zbiera się stolec, dzieli jego radioaktywność
przez radioaktywność próbki krwi i otrzymuje się ilość krwi traconej do p.pok. Norma 1-2ml/dobę.
Miejsca wzmożonej sekwestracji krwinek czerwonych. Krwinki znakowane 51Cr. Pomiar przez 8-
14dni radioaktywności nad śledzioną, wątrobą i sercem (serce jako próba kontrolna). Tam gdzie
krwinki są niszczone tam radioaktywność jest większa.
Badanie kinetyki żelaza. Stosuje się 59Fe. Bada się wchłanianie z jelita, zanikanie radioaktywnego
żelaza z osocza, jego wzrost w krwinkach, a także wykonuje pomiary zewnętrzne nad szpikiem
(najczęściej nad kością krzyżową), wątrobą i śledzioną. U zdrowych szybko rośnie w szpiku, nie
rośnie w wątrobie i śledzionie. W aplazji szpiku nie rośnie nad kością krzyżową. W anemii
hemolitycznej rośnie nad śledzioną.
Badanie kinetyki trombocytów. Używa się 111In-oksyny który jest lipofilny i przenika do
trombocytów, rozszczepia się tam i zostaje tylko 111In, a oksyna dyfunduje na zewnątrz. U
zdrowych płytki żyją ok 6 dni. Duży wzrost radioaktywności nad śledzioną znaczy, że tam są płytki
głównie niszczone.

Układ endokrynny

W tarczycy można robić badania in vivo i in vitro. In vitro robi się oznaczenia wszelkich
hormonów, przeciwciała anty-TPO, anty-TBG, przeciwko receptorom TSH, a także poziom
tyreoglobuliny i TBG.
In vivo wykonuje się wychwyt jodu przez tarczycę, scyntygrafię tarczycy.
Wychwyt jod jest pierwszym testem radioizotopowym wprowadzonym ko kliniki. Podaje się
[131I]-jodek sodu, aktywność mierzy się po 6 i 24h, a często też między 3-7 dniem. Wychwyt po
24h u zdrowych 30-55%, Niedoczynnosć 5-20%, nadczynność nawet do 90%, a dodatkowo jest
przyśpieszony metabolizm i wartość maksymalna jest po 6-12h. Gdy stosuje się [99mTc]-
nadtechnecjan norma u zdrowych 4-5%, niedoczynność ok 1%, nadczynność 10-15%. W ramach
użytku diagnostycznego zostało zarzucone na korzyść oznaczenia T3,T4,TSH. Jest stosowane przed
planowanym leczeniem radiojodem. Jest konieczne do ustalenia skutecznej dawki. Stanowi także
podstawę do przeprowadzenia testów hamowania i stymulacji tarczycy i wydzielania z tarczycy
jodu pod wpływem nadchloranu i tiosiarczanu.
Test hamowania czynności tarczycy polega na zmierzeniu wychwytu 131I 2x. Najpierw przed a
potem po podaniu T3 (która ma zahamować endogenną czynność tarczycy). Normalnie wychwyt
powinien spaść, jak nie spada to prawdopodobnie w tarczycy jest proces autonomiczny.
Test stymulacji tarczycy, do określenia rezerwy tarczycy. Podaje się TSH i po 10 dniach wychwyt
powinien się podwoić, jak nie to częściowe wycięcie albo Hashimoto.
Test wydzielania jodków. Wykrywanie defektu metabolicznego, polegającego na niezdolności
utleniania jodków do jodu atomowego i wbudowywaniu go do tyrozyny. Podaje się 131I i co 15
minut mierzy jodochwytność, w 4h podaje się nadchloran potasu lub tiosiarczan sodu i mierzy
dalej. U chorych następuje gwałtowny spadek jodochwytności.
Scyntygrafia Tarczycy. Używa się 131I, 123I, 99mTc. Nadtechnecjan nie jest swoisty dla tarczycy
bo wychwytują go też m. in ślinianki i nie jest wbudowywany do tyreoglobuliny to jednak z
powodu że jest mniej radiotoksyczny i tańszy jest stosowany. Obrazy są porównywalne. 99mTc jest
radioizotopem z wyboru przy badaniu dzieci. Przy podejrzeniu ektopii tarczycy, do kontroli
doszczętności wycięcia tarczycy, przy szukaniu przerzutów nlp, badanie za pomocą 131I.
Scyntygrafia dostarcza wiadomości o położeniu gruczołu, jego kształcie, funkcję poszczególnych
części gruczołu.
Wskazania do scyntygrafii tarczycy:

•

Podejrzenie ektopii gruczołu

•

Wole guzkowe

•

Podejrzenie autonomii

•

Planowane leczenie nadczynności za pomocą 131I

•

Podejrzenie wznowy u chorego leczonego z powodu nadczynności lub wola guzkowego (za
pomocą 131I lub operacji)

•

Podejrzenie miejscowej wznowy lub meta w Ca tarczycy

W ektopii znalezienie ogniska potwierdza rozpoznanie ale nieznalezienie go nie wyklucz.
W wolu miąższowym badanie zwykle nic nie wnosi, w wolu guzkowym można ocenić stopień
wychwytu radioznacznika przez guzki:

•

zimne – gromadzą znacznik słabiej niż miąższ

•

ciepłe – gromadzą znacznik tak jak miąższ

•

gorące – gromadzą znacznik dużo silniej niż miąższ, dodatkowo tkanka prawidłowa może
przez to wtórnie nie wyłapywać w ogóle znacznika.

Guzki zimne w 10% to ca, ale zwykle torbiele, gruczolaki, stany zapalne. Guzki ciepłe mogą być
gruczolakami o podobnym wychwycie jak miąższ, lub guzki zimne przysłonięte prawidłową
tkanką, guzki gorące znacznie rzadziej są ca. Nadtechnecjan może gromadzić się nieswoiście w
guzkach zimnych więc w przypadku guzków gorących stwierdzonych w badaniu nadtechnecjeanem

bez współistniejących obj. nadczynności powinno być powtórzone badanie z użyciem 131I.
Guzki gorące mnogie lub pojedyncze wskazują na tkankę autonomiczną. W Graves-Basedov
tarczyca jest powiększona a znacznik jest równomiernie, mogą być zimne guzki. Scyntygrafie warto
wykonać u ludzi starszych z objawami nadczynności ale z guziem niewidocznym w USG i
niemacalnym.

Scyntygrafię kory nadnerczy wykonuje się za pomocą cholesterolu znakowanego 131I ([131I]-
jodometyl-19-norcholesterol) lub 75Se ([75Se]=selenometyl-19-norcholesterol). Są one silnie
wychwytywane przez wątrobę i nadnercza, ale w wątrobie szybko sapada i po 4-7 dniach
nagromadzenie zostaje tylko w nadnerczach.
Wskazania do scyntygrafii kory nadnercza za pomocy pochodnych cholesterolu:

•

Zespół Cushinga

•

Pierwotny hiperaldosteronizm

W Cushingu obustronne mniej więcej symetryczne gromadzenie się znacznika świadczy o
hiperplazji nadnerczy i wskazuje na gruczolek przedniego płata przysadki, lub ektopowe
wydzielanie ACTH. Gruczolak nadnercza jest widoczny jako jednostronne gromadzenie się
znacznika. Ca nadnercza może mieć dowolny wychwyt, ale gdy nie ma obrazu obu nadnerczy to
przemawia to za ca, ale też może być po prostu hiperlipidemia.
W pierwotnym hiperaldosteronizmie badanie wykonuje się po zahamowaniu wychwytu
radiofarmaceutyka przez prawidłową tkankę nadnerczy deksametazonem. Pojawienie się
gromadzenia znacznika jednostronnie mówi prawdopodobnie o gruczolaki (guzek Conna),
pojawienie się obu wskazuje na gruczolakowaty przerost warstwy kłębowej kory nadnerczy.
Ogólnie badania są bardzo obciążające.

Badanie rdzenia nadnerczy. Korzysta się z metajodobenzyloguanidyny znakowanej 131I lub
123I([131I]-MIBG lub [123I]-MIBG). Jest to analog norepinefryny. U zdrowych rdzeń się nie
uwidacznia lub uwidacznia słabo. Uwidacznia się w przeroście rdzenia lub guzie chromochłonnym.
Lokalizacja guza chromochłonnego scyntygrafią jest przydatna przy jego pozanadnerczowym
położeniu i różnicowaniu jego złośliwości (u złośliwych są widoczne meta). Zdarza się że [131I]-
MIBG może być wychwytywane przez ca rdzeniasty tarczycy i rakowiaka.

Scyntygrafia przytarczyc. Głównie w gruczolakach. Najpierw robi się USG, jak zawiedzie to
scyntygrafię, scyntygrafia jest też lepsza w poszukiwaniu gruczolaków ektopowych. Są dwie
metody w jednej podaje się chlorek 201Tl, który jest wychwytywany przez tarczyce i przytarczyce.
Następnie powtarza się badanie ale za pomocą nadtechnecjanu, który jest wychwytywany tylko
przez tarczyce, odejmuje się obrazy od siebie i zostaje obraz przytarczyc. Druga metoda polega na
użyciu 99mTc-MIBI, znacznik ten też jest wychwytywany przez tarczycę i przytarczycę, ale
wymywanie się go z tarczycy jest zwykle szybsze i na scyntygramach zarejestrowanych po 1-2h
gruczolaki są widoczne. Można też przed scyntygrafią 99mTc-MIBI wykonać scyntygrafię
obrazującą tylko tarczycę (123I lub 99mTc) i odjąć obrazy.

Niektóre guzy hormonalnie czynne (carcinoid, gastrinoma, glucagonoma, insulinoma, niektóre guzy
przedniego płata przysadki) można wykryć wykonując scyntygrafię z analogiem somatostatyny –
oktreotydem znakowanym 123I lub 111In.

Układ krążenia

Radioizotopowe metody badania układu krążenia można podzielić na:

1. badania hemodynamiczne
2. badania perfuzyjne
3. badania radioznacznikiem z powinowactwem do tkanki martwiczej
4. badania metaboliczne głównie z wykorzystaniem związków będących źródłem energii

5. badania za pomocą neurotransmiterów autonomicznego układu nerwowego.

Najważniejsze są dwie pierwsze grupy.
Badania hemodynamiczne wykonuje się dwoma metodami: techniką pierwszego przepływu, lub
stanu równowagi.
Przykładem techniki pierwszego przepływu jest angiokardiografia radioizotopowa. Badanie to
polega na tym że izotop o małej radiotoksyczności podaje się w dużej dawce aktywności, w małej
objętości (jako bolus). Izotop przesuwa się w sposób zwarty przez układ krążenia od żyły głównej
górnej po aortę. Przez cały czas rejestruje się kolejne obrazy w pamięci komputera. Czas akwizycji
kolejnych obrazów zależy od tego czego chcemy się dowiedzieć. Do wyliczenia czasu krążenia
płucnego czy wielkości przecieku wewnątrzsercowego wystarczy jedno zdjęcie co 0,25-0,5s. Jeśli
chce się ocenić wahania objętości komór, na jedno zdjęcie powinno przypadać nie więcej niż 30ms.
Po uzyskaniu obrazu zaznacza się obszary zainteresowanie i komputer tworzy z nich odpowiednie
wykresy aktywności od czasu. Do badania stosuje się nadtechnecjan albo radiofarmaceutyki nim
znakowane.
U ludzi zdrowych radioaktywność nad płucami szybko narasta i szybko opada. W przecieku z lewa
na prawo utrzymuje się długo. Potwierdzenie przecieku otrzymuje się analizując krzywa
radioaktywności znad przepływu płucnego. Ręcznie oblicza się dł odcinków C1 i C2 i oblicza
stosunek C2/C1 który u zdrowych jest <0,32, gdy jest >0,35 uważna się go znamiennego dla
przecieku. Bardziej nowocześnie używa się komputera który oblicza powierzchnie pod wykresem i
podaje stosunek przepływu płucnego do systemowego. Częściej stosuje się do tego echo.
W przypadku przecieku z prawa na lewo, radioznacznik najpierw pojawia się w lewym sercu a
dopiero potem w płucach, a w ciężkich przeciekach płuca słabo się wysycają. Przeciek prawo>lewo
najlepiej badać z użyciem mikrosfer albuminowych znakowanych 99mTc, bo są stosunkowo duże
15-20um i utykają w prekapilarach płucnych i pojawienie się ich w krążeniu systemowym w mózgu
lub nerkach świadczy o przecieku bądź przetoce tętniczo żylnej w krążeniu małym.
Metoda pierwszego przejścia pozwala na obliczenie objętości wyrzutowej komór. Nazywa się to
wentrikulografia radioizotopowa. Oblicza się to ze wzoru EF=(EDV-ESV)/EDV
gdzie
EF – frakcja wyrzutowa
EDV – objętość komory pod koniec rozkurczu
ESV – objętość komory pod koniec skurczu.
Metoda ta jest lepsza od UKG i angiokardiografii rentgenowskiej, bo zmiany aktywności zależą
ściśle od objętości, a w badaniach nieizotopowych wielkości zależy od obrazu dwuwymiarowego.
W oznaczaniu frakcji wyrzutowej w metodzie pierwszego przejścia wykorzystuje się projekcję
LAO – 45* (umożliwia uwidacznianie osobno obu komór), a obrazy rejestruje się co 30ms. ROI to
lewa i prawa komora, komputer generuje krzywe tranzytu przez komory. Z krzywych tych
odczytuje się najmniejsze i największe aktywności, odejmuje od nich promieniowanie tła
(promieniowanie naturalne+ promieniowanie z podanego radioznacznika, który przeszedł już poza
komory) podstawia do wzoru i oblicza frakcję wyrzutową.
Frakcję wyrzutową można także obliczyć za pomocą techniki stanu równowagi. Badanie to nazywa
się wentrykulografia bramkowaną, i używa się tam erytrocytów lub albumin znakowanych 99mTc.
Obrazy rejestruje się co 30ms, ale pod kontrolą EKG, przez co w każdym kolejnym zliczeniu serce
jest w takim samym momencie swojej akcji. Przez co można tworzyć obrazy sumowane z kilkuset
zliczeń pokazujące ten sam moment. Frakcję wyrzutową oblicza się w dalszym czasie podobnie.
Zalety metody pierwszego przejścia: badanie robi się krótko, osobno uwidacznia się tranzyt przez
lewą i prawą komorę, można stosować dowolny radioznacznik o małej radiotoksyczności, wadą jest
brak możliwości powtórzenia badania w innej projekcji bez kolejnego podania radioznacznika, a
także spotykany niekiedy zły rozkład komór w standardowej projekcji LAO-45*.
Zalety metody stanu równowagi (bramkowej): możliwość kilkakrotnego odwzorowania
rozmieszczenia radioznacznkia po podaniu jednej dawki radioizotopu (wykonanie badań w
spoczynku, po wysiłku, w różnych projekcjach), lepsza jakość obrazu, możliwość dostosowania
ustawień detektora do poszczególnego pacjenta, ale duże zaburzenia rytmu serca mogą

uniemożliwić ten rodzaj badania.
Z krzywej wentrykulograficznej można też obliczyć maksymalne i średnie prędkości opróżniania i
napełniania komór.
Wentrykulografia pozwala też na ocenę ruchomości ścian, dobrze sprawdza się w tym odjęcie od
siebie poszczególnych obrazów (np. gdy ściana się nie porusza to jest ciągle w tym samym miejscu
i jej obraz znika)
W ocenie obrazów wentrykulograficznych używa się też transformacji Fouriera, która jest
straszliwą matematyczną magią.
W badaniu perfuzyjnym mięśnia sercowego używa się znaczników wychwytywanych przez mięsień
sercowy zależnie od przepływu krwi. Wcześniej używano 201Tl, teraz popularne lipofilne związki
wchodzące związki z 99mTc. Należą do nich pochodne izonitrylowe gł. metoksyizobutyloizonitryl
w skrócie MIBI. Ostatnio wprowadzono także tetrofosminę, w ośrodkach dysponujących sprzętem
do wykrywania pozytronów można wykorzystać do tego 13N (NH3), 15O (H2O, woda
radioaktywna) oraz 82Rb(82Rb pochodzi z generatora więc nie trzeba mieć cyklotronu).
Scyntygrafie perfuzyjną można wykonać w spoczynku lub przy próbie wysiłkowej (normalnej lub
wykonanej farmakologicznie). Wersja z próbą wysiłkową jest bardziej czuła.
Przeciwwskazania do próby wysiłkowej:

•

Ostra choroba wieńcowa (zawał, niestabilna wieńówka)

•

Niewydolność krążenia

•

Ciężkie wady zastawkowe

•

Tętniak rozwarstwiający aorty

•

Ostre zapalenie mięśnia sercowego i/lub osierdzia

•

Nadciśnienie tętnicze nie poddające się leczeniu

•

Niemiarowość komorowa w spoczynku

•

Powtarzające się napady częstoskurczu

•

Blok AV II* III*

•

Tyreotoksykoaz

•

Niewydolność nerek

•

Ostre choroby zapalne

Próbę wysiłkową kończy się gdy tętno osiągnie 85% wartości maksymalnej dla danego przedziału
wieku lub płci, lub gdy:

•

pojawi się ból wieńcowy

•

silna duszność

•

wyczerpanie, zawroty głowy

•

obniżenie ST >5mm

•

częste wielogniskowe, komorowe skurcze przedwczesne (>10/min)

•

salwy (>3) skurczów przedwczesnych

•

Spadek skurczowego RR

•

Wzrost RR powyżej 280/120mmHg

W farmakologicznej próbie wysiłkowej stosuje się dipirydamol, adenozynę lub dobutaminę.
W badaniu perfuzyjnym gammakamerom wykonuje się zdjęcia w 3 projekcjach: przedniej,
lewoskoścnej 45* i lewobocznej.
W badaniu perfuzyjnym SPECT zwykle wykonuje się 64 obrazy przy obrocie 180* wokół pacjenta.
W perfuzji gdy prawa komora jest niepowiększona widoczna jest tylko lewa, jako niedomknięty
okrąg.
W badaniu spoczynkowym widoczny jest zawał świeży, blizny pozawałowe i ubytki perfuzji po
zwężeniu naczynia >90%. W testach obciążeniowych są widoczne zwężenia >70%, czasem 50%.
W obszarach upośledzonego ukrwienia przy badaniach 99mTc-MIBI, znacznik po pewnym czasie
(3-4h) może być obecny w obszarach poprzednio niedokrwionych, zjawisko to nazywa się
redystrybucją i dzieli obszary z obniżoną perfuzją na trwałe (nie ma redystrybucji) i przejściowe

(redystrybucja jest). Trwałe odpowiadają świeżemu zawałowi i/lub bliznom pozawałowym.
Przy ocenie scyntygrafi perfuzyjnej należy uwzględnić wychwyt znacznika w płucach względem
mięśnia sercowego. W niewydolności lewokomorowej stosunek wychwytu płucnego do sercowego
rośnie.
Wskazania do scyntygrafii perfuzyjnej serca

•

Ostra niewydolność wieńcowa (zawał, niestabilna wieńcówka, zawał po leczeniu)

•

Przewlekła niewydolność wieńcowa
◦

w trudnościach diagnostycznych

◦

w celach rokowniczych

◦

monitorowanie wyników leczenia

Wykrywanie zawału w badaniu perfuzyjnym mam 95% czułości ( z czasem spada do 80%) , ale
małą swoistość.
Scyntygrafia perfuzyjna wysiłkowa jest czulsza od EKG wysiłkowego, ale wykrywanie lokalizacji
jest tym dokładniejsze im mniej naczyń jest zajętych.
Swoistość scyntygrafi perfuzyjnej jest zmniejszana przez różnice w budowie mięśnia sercowego,
narządy otaczające pochłaniające promieniowanie, miejscowe zaburzenia perfuzji z powodu innych
chorób serca jak sarkoidoza lub kardiomiopatia.

Za pomocą 99mTc-pirofosforanów jest możliwe wykrywanie ognisk martwiczych, gdyż znacznik
ten odkłada się w kościach i ogniskach martwiczych. Gdy między 12h a 10dniem od zawału pojawi
się w przestrzeni międzyżebrowej ognisko o aktywności większej niż żebra potwierdza to 100%
zawał, ale brak takiego ogniska zawału nie wyklucza.

W badaniach metabolicznych serca korzysta się z kwasów tłuszczowych znakowanych 11C
aparatów do PET, albo kwasów tłuszczowych znakowanych 123I i normalnej aparatury. Do badania
przemian węglowodanów stosuje się najczęściej deoksyglukozę znakowaną 18F ([18F]-FDG). Gdy
w badaniu perfuzyjnym nie będzie wychwytu znacznika ale będzie wychwyt [18F]-FDG wskazuje
to na hibernację tego odcinka mięśnia sercowego, czyli przywrócenie w nim krążenia pozwoli na
pełen powrót jego funkcji.

Badania za pomocą neurotransmiterów. Bez większego zastosowania, stosuje się MIBG znakowane
123I, pozwala na uwidocznienie odnerwienia serca.

Angioscyntygrafia. Radioznacznik podaje się jak w angikardiografi izotopowej w bolusie. Badanie
ocenia się przeglądając kolejne scyntygramy na których widać duże naczynia, lub za pomocą
stworzonej przez komputer krzywej tranzytu. Wskazaniem jest: zwężenie dużej tętnicy, niedrożność
tętnicy, tętniak, pourazowe uszkodzenie tętnic, ocena drożności protez tętnic. Ocenę ułatwia
porównanie dwóch obrazów z symetrycznych części ciała.

Wenografia radizotopowa. Nadtechnecjan o dużej aktywności (100-200 MBq) wstrzykuje się do
żyły grzbietowej stopy, albo do obu. W zakrzepowym zapaleniu żył pojawia się co najmniej:

•

zwolniony tranzyt radioznacznika >15s

•

brak wypełnienia części żył głębokich

•

ujawnienie krążenia obocznego

Zakrzepy można wykrywać za pomocą fibrynogenu znakowanego 125I (ostatnio próbuje się
korzystać z znakowania fibryny123I oraz przeciwciał przeciw fibrynie lub trombocytom
znakowanych 111In).

Krążenie kapilarne, można badać za pomocą klirensu tkankowego swobodnie dyfundujących
związków promieniotwórczych. Najczęściej stosuje się 133Xe, który jest szybko eliminowany
przez płuca, tak ze nie recyrkulacje do tkanek obwodowych. Usuwanie 133Xe z tkanek zależy od

miejscowego przepływu. Gdy krążenie obwodowe jest obniżone z powodu chorób to klirens
mięśniowy się zmniejsza.
Za pomocą podanych dotętniczo mikrosfer albuminowych znakowanych 99mTc można badać
dystrybucje krwi do tkanek, badanie to pozwala także na ocenę anastomoz tętniczo-żylnych. Podaje
się dotętniczo więc nie jest to badanie nieinwazyjne.
201Tl podany dożylnie gromadzi się w mięśniach zależnie od ich masy, obszary niedokrwione maja
mniejszą aktywność.

Ośrodkowy układ nerwowy

Badania radioizotopowe w OUN dzieli się na:

•

badania bariery krew-mózg

•

badania perfuzyjne

•

badania krążenia PMR

•

badania metaboliczne za pomocą związków metabolizowanych w mózgowiu

•

badania receptorowe

Badanie bariery krew-mózg, za pomocą związków nie przenikających przez tę barierę (np.
nadtechnecjan albo 99mTc-DTPA). U zdrowych wysycenie półkul mózgowych jest mniejsze niż
twarzoczaszki.
Miejscowe nagromadzenie radioznacznika jest w wypadku

•

procesów rozrostowych pierwotnych i wtórnych

•

zatory i zakrzepy tetnic mózgowych

•

wylewy krwawe i krwiaki

•

stany zapalne

Wynalezienie TK i MR wyeliminowało potrzebę robienia tego badania, ale nadal wykonuje się
badanie dynamiczne czyli angioscyntygrafię mózgu. Wykonuje się ją techniką pierwszego
przejścia. Badanie pozwala na dobre uwidocznienie tętnic szyjnych wspólnych, a słabiej szyjnych
wewnętrznych i kola Wilisa. Zwężenie widać jako asymetrię, lub jako krążenie oboczne (obj.
gorącego nosa).
Badanie ma trzy etapy: badanie dynamiczne, badanie statyczne wczesne i późne. W ocenie stosuje
się komputerową ocenę krzywych przepływu, a dokładniej oblicza się pole powierzchni między
początkiem narastania krzywej, a szczytem aktywności, a następnie porównuję się z obszarem
symetrycznym. Stosunek większego do mniejszego powinien być mniejszy od 1,12.
Wskazania do antyscyntygrafi to:

•

Niedrożność lub zwężenie tętnicy szyjnej (wewnętrznej)

•

Ocena malformacji naczyniowych w obrębie szyji i głowy

•

Ocenę ukrwienia guzów mózgu

Badania perfuzyjne. Początkowo stosowano 133Xe w roztworze soli dotętniczo, lub w postaci gazu
wziewnie. Odkłada się w tkance mózgowej, a po skończeniu dopływu jest wypłukiwany, im
szybciej tym większa jest perfuzja.
Obecnie stosuje się środki łatwo przenikające przez barierę krew mózg i wychwytywane przez tk.
Mózgową z godnie z perfuzją takie jak 99mTc-HMPAO, amfetamina znakowana 123I, 99mTc-
ECD, woda radioaktywna znakowana 15O w PET.
Wskazania do badań perfuzyjnych:

•

Potwierdzenie śmierci mózgowej

•

Różnicowanie etiologii otepienia

•

Poszukiwanie ognisk padaczkowych

•

Zawał mózgu w następstwie zatoru lub zakrzepu

W potwierdzeniu śmierci mózgowej brak jest wychwytu znacznika w półkulach.
W różnicowaniu otępienia: Alzheimer osłabienie gromadzenie znacznika w płatach skroniowo-
ciemieniowych (często symetrycznie), a w zaawansowanych stadiach tez w płatach czołowych, a
prawidłowy w okolicy czuuciowo-ruchowej, wzrokowej, obrębie jader podkorowych.
W otępieniu miażdżycowym ubytki wychwytu są tam gdzie są przytkane naczynia. W Huningtonie
zmniejszenie gromadzenia w okolicy jąder ogoniastych, a w ch Picka w płatach czołowych i
czasem skroniowych.
Wskazaniem do badania scyntygraficznego w padaczce jest padaczka pierwotna. Badanie między
napadami w padaczce ogniskowej pokazuje ubytek wychwytu znacznika (w uogólnionej obraz bez
zmian. W badaniu wykonanym podczas napadu w ognisku jest wzmożony wychwyt znacznika,
pojawiają się też zmiany ogólnoustrojowe. Czułość w trakcie ataku to 100%, pomiędzy 75-85%.
Niedokrwienie lub zator jako brak wychwytu w obszarze zaopatrzenia danej tętnicy. Obszar
pokazany w scyntygrafi jest większy niż w TK, bo scyntygrafia pokazuje tez obszar penumbry.

Badanie krążenia PMR. Stosuje się 111In-DTPA lub 99mTc-DTPA podawany
podpajenczynówkowo. Dzieli się na mielografię i cysternografię. Mielografii się już raczej nie robi.
Wskazania do cysternografii

•

wodogłowie wewnętrzne normotensyjne (zespół Hakima i Adamsa)

•

Wyciek PMR do nosa

•

Badanie drożności zastawki komorowo-przedsionkowej

Prawidłowy cysternogram: po godzinie zbiornik móżdżkowo-rdzeniowy, 3-4h zbiorniki podstawy,
24h sklepistość mózgu, 48h tylko zatoka szczałkowa.
W zespole Hakima i Adamsa zaleganie znacznika w komorach bocznych przez 24h, opóźnienie
przepływu do sklepistości
W wycieku PMR do nosa, obrazy w ciągu 6h i sprawdzenie radioaktywności wacików włożonych
do nosa przed badaniem.
W badaniu drożności zastawek podaje się znacznik przez nakłucie lędźwiowe lub do zastawki. W
pierwszym przypadku nie powinny się pojawić komory boczne, a w drugim znacznik powinien się
pojawić tam gdzie zastawka odprowadza PMR.

Badania metaboliczne wykonuje się znacznikami pozytronowymi 15O, fluorodeoksyglukoza
([18F]-FDG), aminokwasy z 11C. Fluorodeoksyglukozę, która informuje nas o metabolizmie
glukozy stosuje się w przypadku ch Alzheimera i innych otępień, zmniejszony metabolizm jest w
tych samych miejscach co w badaniu perfuzyjnym wyżej. W padaczkach (też stosujemy FDG) w
połączeniu z EEG pozwala na wykrycie ogniska padaczkorodnego w 90%. W schizofrenii wychwyt
FDG jest mniejszy w płatach cholowych, a większy w zwojach podstawy.
Aminokwasy znakowane 11C stosuje się w diagnostyce nlp mózgowia, im złośliwszy nlp tym
większy wychwyt.

Badania receptorowe, stosuje się ligandy przenikające przez barierę k-m, znakowane 11C lub 123I.
Nie weszły do praktyki klinicznej

Układ oddechowy

Badania układu oddechowe można przeprowadzić podając znacznik dożylnie, lub wziewnie. Gdy
podajemy wziewnie możemy ocenić wentylację lub przepuszczalność nabłonka płucnego.
Badanie perfuzyjne wykonuje się stosując mikrosfery albuminowe znakowane 99mTc. Zatrzymują
się one w prekapilarach tętniczych, pośredni ukazując dystrybucję krwi w obrębie krążenia małego.
U zdrowych wysycenie górnych płatów jest słabsze, chyba że pacjent przed badaniem zrobi parę
głębokich oddechów.
Wskazania do perfuzyjnej scyntygrafii pluc:

•

Podejżenie zatoru płuc

•

Nlp płuc, głównie ca oskrzela

•

Zwłóknienie płuc

•

Różnicowanie między pierwotnym a wtórnym nadciśnienie płucnym

•

Wady wrodzone

•

Ciało obce w oskrzelu

Zmiany są nieswoiste polegają na ubytku gromadzenia się znacznika, z powodu odruchu płucno-
naczyniowego. Prawidłowa scyntygrafia praktycznie wyklucza zator. Gdy istniej ubytek, dobrze
jest wykonać scyntygrafię wentylacyjną, lub porównać obraz z obrazem RTG. Gdy w tym samym
miejscu w scyntygrafii wentylacyjnej jest ubytek, lub na RTG widoczne są tam miejscowe zmiany
to raczej nie zator, gdy jest odwrotnie to przemawia to za zatorem.
Nadciśnienie płucne może powstać w wyniku przewlekłej zatorowości wtedy są widoczne liczne
ubytki w scyntygrafii.
W nlp pozwala na ocene wielkości zmian.
W zwłóknieniu pozawala na ocenię miejscowych zmian i ma znaczenie prognostyczne
W rozedmie, spastycznym zapaleniu oskrzeli, astmie, nadciśnieniu płucnym przepływ przez płaty
górne jest większy niż przez dolne. Stosunek perfuzji płatów górnych do dolnych normalnie wynosi
0,45-0,64, a w wysokim nadciśnieniu płucnym może przekroczyć 1,5.
W ciele obcym jest ubytek zbierania się znacznika.
Wielkość przecieku krwi przez anastomozy tętniczo-żylne oblicza się na podstawie pomiaru
radioaktywności nerek do radioaktywności płuc.

Scyntygrafia wentylacyjna jest zwykle uzupełnieniem perfuzyjnej zwłaszcza w zatorowości.
Badanie wentylacji wykonuje się za pomocą gazów 133Xe, 81mKr; aerozoli 99mTc-DTPA, koloidu
znakowanego 99mTc; węgiel aktywny z 99mTc (technegas).
Badanie przepuszczalność nabłonka płucnego wykonuje się radioaerozolem 99mTc-DTPA lub
99mTc zabsorbowanym na węglu aktywnym (tym razem pertechnegas trochę inny od technegasu).
Badanie ma kilka faz. Fazę gromadzenia (in-wash), okres równowagi (plateau), fazę wypłukiwania
(out-wash). Zwężenie powoduje wydłużenie in-wash i out-wash, z czego ta druga jest ważniejsza.
Badanie to wykonuje się najczęściej w przypadku:

•

Badanie uzupełniające przy zatorze płucnym

•

W chorobach prowadzących do zwężenia dróg oddechowych

•

W śródmiąższowych chorobach płuc – przepuszczalność nabłonka płucnego (następuje
skrócenie usuwania znacznika)

Układ moczowy

Badania w układzie moczowym można podzielić na statyczne i dynamiczne.
W badaniu statycznym używa się praktycznie tylko 99mTc-DMSA. Badanie pozwala na ocenę
morfologii nerek ale ogólnie się już tego raczej nie stosuje. Używane do ocenienia udziału
czynności obu nerek i w odmiedniczkowym zapaleniu nerek do wykrywania zbliznowaceń.

Badania dynamiczne mają większe znaczenie. Stosuje się znaczniki 131I-hipuran lub 99mTc-EC.
Gdy używamy gammakamery dostajemy obraz nerek i wykresy zmiany aktywności a badanie
nazywa się renoscyntygrafią, gdy używamy dwóch sond scyntylacyjnych wycelowanych w nerki i
otrzymujemy wykresy zmian aktywność, a badanie to renografia. Gdy używamy gammakamery
trzeba podać znaczki o większej aktywności, ale pozwala nam to na ocenę miejscowej funkcji
nerek, daje dane morfologiczne, unikniecie zniekształcenia wykresów przez krzywe ustawienie
detektorów, możliwość zalegania w górnych drogach moczowych.
Na kształt krzywej składają się dystrybucja krwi, przesączanie kłębuszkowe, sekrecja kanalikowa,
wydalanie znacznika do moczu. W prawidłowym badaniu są widoczne trzy fazy:

1. naczyniowa – szybki wzrost radioaktywności w trakcie pierwszego dopływu

radioznacznika

2. miąższowa/sekrecyjna – powolny dalszy wzrost gdy przeważa sekrecja kanalikowa
3. wydalnicza – spadek radioaktywności z powodu wydalania do moczu

U zdrowych fazy powinny trwać: I do 30s, II 2-6minut, III (którą mierzy się do spadku aktywności
do 50% maksimum ) 12 minut.
Przebieg krzywych zależy znacznie od nawodnienia więc nadaje się lepiej do jednostronnych
chorób nerek.
Zastój ujawnia się jako ciągle rosnąca radioaktywność nerek. Uszkodzenie nerek jako opóźnione
gromadzenie się i wydalanie, a w ciężkim uszkodzeniu jest brak wysycenia nerki.
Stosując matematyczną magie można obliczyć udział konkretnej nerki w wydalaniu znacnika.
Wskazania do renoscyntygrafii/renografii

•

podejrzenie zwężenia tętnicy nerkowej

•

kontrola funkcji nerek w jednostronnej przewlekłej chorobie nerek

•

kontrola funkcji nerek podczas drenażu dróg moczowych

•

podejrzenie refluksu pęcherzowo-moczowodowego

•

ocena nerki przeszczepionej

W zwężeniu t. nerkowej widać opóźnienie gromadzenia się radioznacznika, aby podnieść swoistość
podaje się kaptopril i wtedy opóźnienie się zwiększa.
Można różnicować poszerzenie moczowodu od niedrożności poprzez test diuretyczny. Podaje się
furosemid (0,5mg/kg m. c.) i obserwuje się przez kolejne 10 minut. Gdy nagły spadek
radioaktywności to poszerzenie, brak efektu niedrożność.
Refluks widać jako wzrost aktywności w rzucie moczowodu podczas mikcji. W badaniu tym można
podać znacznik dożylnie, lub przez cewnik do pęcherza (wtedy dajemy 99m-DTPA)
Metodami radioizotopowymi można oznaczać tez klirens nerkowy. Stosuje się 131I-hipuran, 51Cr-
EDTA, 99m-Tc-DTPA. Oznacza się radioaktywność kilku próbek krwi, lub dwóch jeśli prowadzi
się ocenę zewnętrzną radioaktywności krwi (np. gammakamerą)

Układ pokarmowy

Ślinianki bada się nadechnecjanem, który też wydziela się ze śliną. Atropina hamuje jego
wydzielanie, polikarpina nasila. Badanie zwykle jest statyczne lub dynamiczne.
Wskazania

•

Guzy ślinianek

•

stany zapalne ślinianek

•

zespół Sjogrena

•

zwężenie przewodów ślinowych, kamica przewodowa

Większość nlp złośliwych nie wychwytuje znacznika, z wyjątkiem guza Warthina. Łagodne chłoną
różnie. W zapaleniach ostrych zwiększony, w przewlekłych zmniejszony, a w obu zmniejszona
reakcja na stymulację. W z. Sjogrena jest brak wychwytu i brak reakcji na stymulację. Przy
zwężeniu przewodów wychwyt jest ale nie ma wydzielania.

Wątrobę i drogi żółciowe można badać statycznie lub dynamicznie.
Badanie statyczne wykonuje się za pomocą radiofarmaceutyków wychwytywanych przez układ
siateczkowo-śródbłonkowy (99mTc-koloid siarczkoworenow, 99m-Tc-PVP, 99mTc-fitynian)
Wskazania:

•

ogniskowe zmiany miąższu wątroby (nlp, meta, ropnie, torbiele)

•

rozsiane uszkodzenie miąższu wątroby (marskość)

Uszkodzenia widoczne jako ubytki odpowiednio ogniskowe lub rozsiane. Badanie wyszło z użycia.

Badanie dynamiczne wykonuje się znacznikami wychwytywanymi przez hepatocyty i wydalane z
żółcią. Stosuje się pochodne kw N-iminodioctowego i 99mTc, pochodne te to HIDA, HEPIDA.
Niedawno wprowadzono pochodne nowej generacji minimalnie wydalane przez nerki DISIDA,
BIDA, MBrIDA(ten wybitnie szybko wchodzi do żółci). Po po daniu do krwi po kolei pojawia się
wątroba, drogi żółciowe z pęcherzykiem, pętle jelitowe.
Wskazania:

•

Cholestaza

•

Podejrzenie ostrego zapalenia pęcherzyka

•

Podejrzenie pooperacyjnego lub pourazowego wycieku żółci

•

Stan po plastyce dróg żółciowych

•

Podejrzenie atrezji dróg żółciowych

•

Podejrzenie torbielowatości dróg żółciowych

•

Refluks dwunastniczo żołądkowy

•

Podejrzenie ogniskowego przerostu guzkowego

•

Gdy w statycznym nie pokaże się loża pęcherzyka

W żółtaczce miąższowej obniżone gromadzenie się znacznika i jego wydalanie. W żółtaczce
pozawątrobowej gromadzenie jest w porządku ale wydalanie jest zablokowane.
W żółtaczce u noworodków pozwala różnicować atrezję (gromadzenie ok, bez wydalania) od
zapalenia wątroby (obniżone gromadzenie). W ostrym zapaleniu pęcherzyka znacznik nie gromadzi
się w pęcherzyku (trzeba czekać 4h albo podać morfinę, która przyśpiesza gromadzenie się).
Uszkodzenie miąższu wątroby powoduje opóźnienie eliminacji znacznika z krwi.
Badanie dynamiczne z radiokolidem pozwala na ocenę udział ukrwienia wątroby (75% wrotna,
25% tętnice wątrobowe).
Do wykrycia naczyniaków wątroby stosuje się krwinki znakowane 99mTc. Badanie ma dwie fazy
wczesną (naczyniaki mogą być niewidoczne lub słabo się wysycać) i późną po 2h kiedy maja
większy wychwyt. W scyntygramach wykrywa się naczyniaki >2cm a w SPECT >1cm.

Badania radioizotopowe w różnicowaniu guzów wątroby

Ogniskowy przerost

guzowy

Gruczolak

Rak z hepatocytów

Naczyniak

sc. koloidem

Wychwyt prawidłowy 80% brak wychwytu

Brak wychwytu

Brak wychwytu

Cholescyntygrafia

Wychwyt prawidłowy,
opóźnione wydalanie
(guzek ciepły)

Wychyt prawidłowy
brak wydalania
(guzek gorący)

Brak wychwytu

Brak wychwytu

Sc znakowanymi
erytrocytami

Normalne
gromadzenie

Normalne
gromadzenie

Normalne
gromadzenie

Zwiększone
gromadzenie

Inne

Widmo tętnicze w
doplerze USG

Komórki ca w BAC

Wysokie sygnał T2 w
MR

Trzustkę można uwidocznić [75Se]-selenometioniną.

Krwawienie z p.pok. Bada się gdy podejrzewa się rejony niedostępne endoskopii, za pomocą
erytrocytów znakowanych 99mTc. Badanie prowadzi się 24h. Krwawienie uwidacznia się jako
ognisko gromadzenia znacznika w jamie brzusznej. Pozwala na wykrycie krwawienia 0,05-
0,1ml/min

Uchyłek Meckela można wykryć za pomocą scyntygrafii po podaniu nadtechnecjanu, ponieważ
wyłapuje go błona śluzowa żołądka, położona ektopowo także, więc na scyntygramach jest
widoczny żołądek, pęcherz i uchyłek.

Można badać motorykę przewodu pokarmowego podając doustnie izotopy. Pasaż przez przełyk ok

15s. Można badać refluks żołądkowo-przełykowy podając 300ml wody z czymś znakowanym 99m-
TC. Refluks dwunastniczo-żołądkowy bada się pochodnymi kwasu N-iminodioctowego
znakowanych 99mTc.

Układ kostno-stawowy

45Ca odkłada się w nlp kości, ale ma niekorzystne właściwości promieniowania. Próbowano
korzystać z 85mSr, 87mSr i 18F. Potem wprowadzono pirofosforany znakowane 99mTc, obecnie
stosuje się gł związki fosfanionowe a głównie metylenodifosfonia (MDP). W kościach gromadzi się
15-60% podanej dawki, 30-40$ ucieka przez nerki 10% zostaje we krwi.
Badania kości wykonuje się albo techniką jednofazową, albo trójfazową. W metodzie trójfazowej I
fazę oznacza się przez 30s wykonując obrazy co 2s, fazę II oznacza się jakiś czas potem jako
scyntygram statyczny nie później niż 10 minut. Faza III polega na zarejestrowaniu scyntygramów
całego ciała w obu projekcjach, uzupełnione o różne projekcje statyczne.
Wychwyt radiofarmaceutyków zależy od: przepływu krwi, dyfuzji radiofarmaceutyku i jego
odkładanie się adsorpcję powierzchowna na tkance kostnej.
W prawidłowym scyntygramie kość gąbczasta jest bardziej intensywna. Kości długie maja mniejszy
wychwyt, a kości lepiej ukrwione jak kręgi, krzyż, czy miednica są wysycone silniej.
W stanach chorobowych dochodzi do zwiększonego wychwytu znacznika z powodu nasilonego
metabolizmu kości. Efektu tego nie ma po wygojeniu zmian z wyjątkiem ostrego zapalenia kości
gdzie może się utrzymywać do 6 miesięcy.
Brak gromadzenia 99mTC-MDP jest w szybko rosnących guzach anaplastycznych, meta
neuroblastoma, ca tarczycy i innych. Również w szpiczaku mnogim.
Wskazania do scyntygrafii układu kostno-stawowego:

•

Podejrzenie meta do kości

•

Ostre stany zapalne kości

•

Urazy gdy nie ma ich na RTG

•

Przewlekłe zapalenia kości

•

Pierwotne nlp kości

•

Choroby metaboliczne: pierwotna i wtórna niedoczynność przytarczyc i osteomalacja

•

Choroba Pageta

•

Stany zapalne stawów różnej etiologii

•

Bóle u chorych z protezą stawową

•

Histocytozy

Wszystko praktycznie objawia się zwiększonym wychwytem radioznacznika tylko w różnych
miejscach.

Radioizotopowa diagnostyka nowotworów

Radoizotopowo można oznaczać liczne markery nowotworowe
W rozpoznawaniu lokalizacji nlp główne znacznie ma badanie kości za pomocą 99mTC-MDP, ale
stosuje się też inne izotopy nieswoiste (kationy 67Ga-cytrynian i 201Tl-chlorek; 99mTc-MIBI,
tetrafosmina, 99mTC/v/-DMSA, 99mTC-DTPA, bleomycyna znakowana 57Co,
fluorodeoksyglukoza znakowana 18F) lub swoiście (131I w ca tarczycy, analogi hormonów
oktreotyd znakowany 111In, [123I]-MIBG) lub znakowane przeciwciała

Cytrynian [67Ga] galu jest nieswoisty ponieważ odkłada się fizjologicznie w wątrobie, śledzionie i
kośćcu i jest wydalany przez jelita. Zwiększony jego wychwyt jest w zmianach zapalnych i
sarkoidozie. Badanie 67Ga wykonuje się w podejrzeniu nowotworów w klatce piersiowej,
chorobach układowych (hodgkin, limphoma malignum) do ich diagnostyki i oceny rozległości, a
także do wykrycia innych nlp których nie dało się wyryć inaczej.

Wykrycie wychwytu 67Ga tam gdzie nie było wychwytu radiokoloidu w wątrobie sugeruje
pierwotnego raka wątroby.
201Tl pozwala diagnozować i monitorować raka tarczycy i oskrzeli
99mTc-MIBI pozwala na rozpoznanie ca sutka, oskrzela i zróżnicowanego ca tarczycy.
[F18]FDG kumuluje się w guzach.

Metoda lokalizacji guzów za pomocą znakowanych przeciwciał nazywa się immunoscyntygrafią
(radioimmunodetekcją)

Limfoscyntygrafia służy do ustalenia rozległości i kierunku szerzenia się procesu nlp (głównie ca
sutka, czarniaka, nlp miednicy małej). Polega na uwidocznieniu węzłów chłonnych za pomocą
podania s. c. lub i. m. radiokoloidu znakowanego 99m-Tc. Normalnie węzły chłoną równomiernie
znacznik. Brak ich uwidocznienia mówi o meta lub zapaleniu.

Część dalsza została „ukradziona” z opracowania Olgi, bo już jest a nie mogę już patrzeć na tę
książkę. Ja się o moją część nie obrażam :p mam nadzieję że ty o swoją też ^^

Inne metody radioizotopowe w diagnostyce klinicznej

Wykrywanie ognisk zapalnych
Radioznaczniki:
1) cytrynian galu-Ga-67 (wychwytywany też przez wątrobę, śledzionę, niektóre nowotwory,
częściwo wydalany do światła przew pok)
2) nanokl-Tc-99m (wychwytywany przez wątrobę, śledzionęm szpik)
3) granulocyty znakowane In vitro oksymem-In-111
4) granulocyty znakowane HM-PAO-Tc-99m
5) przeciwciała skierowane przeciw swoistemu antygenowi granulocytów znakowane Tc-99m
6) poliklonalne immunoglobuliny znakowane In-111 lub Tc-99m
7) analogi czynnika chemotaktycznego znakowane In-111

Scyntygrafia szpiku kości

•

Nanokoloid Tc-99m (i.v.)

•

Ogniska wzmożonego wychwytu (guzki gorące) lub ubytki gromadzenia (guzki zimne)

•

Czerwienica prawdziwa, osteomieloskleroza, nacieki białaczkowe, chłoniak złośliwy,
przerzuty raka oskrzela

Inne

•

Okulistyka – sprawdzanie drożności kanału łzowego np. po radioterapii (nadtechnecjan-Tc-
99m w 0,9% NaCl)

•

Diagnostyka czerniaka naczyniówki – fosforan-P-32 (promieniowanie beta)

•

Ginekologia – ocena drożności jajowodów (XE-133 podawany do macicy)

Zastosowanie radioizotopów w terapii

Warunki:

•

Dostatecznie duża dawka zaasorbowana w tkance patologicznej

•

Minimalna ekspozycja innych tkanek

Najważniejsze radioizotopy wykorzystywane w terapii (promieniowanie beta)

•

P-32

•

Cu-67

•

Sr-89

•

Y-90

•

I-131

•

Sm-153

Nadczynność tarczycy

•

I-131 (oprócz promieniowania gamma wykorzystywanego w diagnostyce, emituje
promieniowania beta)

•

Napromieniowanie tkanek kilkaset razy wyższe niż innych tkanek)

•

Wskazania: choroba Gravesa-Basedowa, gruczolaki toksyczne (hormonalnie czynne)

•

Dawki radioizotopu przeliczane na gram miąższu tarczycy (zależą od jej wielkości –
fascynujące, prawda?...)

•

Przeciwwskazania bezwzględne: ciąża (zwłaszcza pow 12 tyg), karmienie piersią, stale
utrzymująca się niska jodowychwytność

•

Przeciwwskazania względne: podejrzenie zmian złośliwych, młody wiek chorego (wg
niektórych u dzieci p/wskazanie bezwzględne), duże rozmiary wola

•

Bardzo trudno ustalić odpowiednią dawkę, dlatego u wielu leczonych obserwuje się
niedoczynność tarczycy

•

Objawy nadczynności zanikają po 3 tyg od podania I-131

•

Powikłania wczesne: popromienne zapalenie tarczycy, przełom tarczycowy (<1%), odczyny
zapalne ślinianek, nasilenie wytrzeszczu gałek ocznych

•

Powikłania późne: niedoczynność tarczycy (rzadziej niż po leczeniu operacyjnym, może
być przemijająca)

Rak tarczycy

•

I-131 (wysokie dawki 5,5 – 7,4 GBq czyli 150 – 200 mCi)

•

Rak pęcherzykowaty, rak brodawkowaty wychwytujące jod

•

Może być uzupełnieniem leczenia operacyjnego lub próbą leczenia raka nieoperacyjnego,
przerzuty wychwytujące jod

•

Tylko w szpitalu!

•

Powikłanie: białaczka (2%)

Inne:

•

Czerwienica prawdziwa – fosforan-P-32, jako leczenie wspomagające

•

Neuroblastoma, guz chromochłonny, nowotwory hormonalnie czynne – duże dawki I-131-
meta-jodo-benzyl-guanidyny

•

Przewlekłe stany zapalne maziówki – miejscowo radiokoloidy emitujące promieniowanie
beta minus, zawierające P-32 lub Y-90

Słownik

Aktywność – szybkość rozpadu, liczba radioaktywnych jąder rozpadających się w jednostce czasu;
jednostki: kiedyś kiur (Ci), w systemie SI bekerel (Bq=1 rozpad na sekundę)
Anihilacja – zjawisko, w którym para spotykających się antycząstek przemienia się spontanicznie
w jeden lub kilka fotonów, zgodnie z prawem równowartości masy i energii; zjawisko odwrotne do
tworzenia się par
Izotopy – nuklidy, czyli odmiany danego pierwiastka, które różnią się liczbą neutronów w jądrze, a
więc liczbą masową; zawierają taką sama liczbę protonów w jądrze, więc mają tą samą liczbę
atomową

Licznik scyntylacyjny – urządzenie służące do detekcji promieniowania jonizującego; składa się z
kryształu scyntylacyjnego w odpowiedniej osłonie ołowianej, powielacza fotoelektronowego,
zasilacza wysokiego napięcia, wzmacniacza, analizatora amplitudy oraz przelicznika; stosowany do
pomiaru aktywności in vivo i in vitro
PET (PECT) – tomografia emisyjna wykorzystująca fakt, ze anihilacji materii po połączeniu
pozytonu z elektronem towarzyszy emisja dwóch kwantów promieniowania gamma przeciwnie
skierowanych
Przemiana jądrowa – zjawisko polegające na zmianie struktury jądra lub stanu energetycznego
jądra bez zewnętrznego bodźca
Promieniotwórczość – rozpad niestałego jądra z emisją cząstek elementarnych lub fotonów; p.
naturalna zachodząca samoistnie bez zewnętrznego bodźca; p. sztuczna lub aktywacja zachodząca
po reakcji jądrowej
Radiofarmaceutyk – substancja zwierająca w swoim składzie izotop promieniotwórczy, pełniący
rolę znacznika w badaniach in vivo i in vitro w diagnostyce izotopowej lub wywołujący efekt
terapeutyczny
RIA – metoda radioimmunologiczna służąca do oznaczania śladowych stężeń hormonów, witamin,
leków
Scyntylator – substancja stała lub ciekłą (rzadko gazowa), która absorbując promieniowanie
jonizujące przetwarza je na błyski świetlne (scyntylacje)
SPECT (SPET) – metoda pozwalająca na uzyskanie warstwowych (tomograficznych) obrazów
rozmieszczenia radioznacznika emitującego pojedyncze kwanty (np. Tc-99m); zwykle do tego celu
wykorzystuje się gammakamerę z detektorem wykonującym rotację wokół osi pacjenta i
odpowiednio zaprogramowany system przetwarzania obrazów