Fałszywe prorokinie

Fałszywe prorokinie

Ezechiel to prorok groźby i zagłady, ale też pocieszenia i nadziei. W części pierwszej jego
Księgi, dotyczącej sytuacji sprzed niewoli babilońskiej, prorok zwraca uwagę na winy
ludu: oddawanie kultu obcym bożkom oraz fałszywi prorocy i prorokinie, co sprowadzi
nań nieuchronną karę.
Prorok opisuje różne grupy, również starszych, oddające bałwochwalczy kult - i to na terenie
świątyni. Mówi o kulcie oddawanym “bożkowi zazdrości” (8, 3.5), co mogło oznaczać kult
bogini Aszery, ale nie wyklucza też związków ze wspomnianą przez Jeremiasza “królową
niebios” (Jr I 44). Wspomina o kulcie oddawanym jedynie przez kobiety: “I zaprowadził mię
do wejścia w bramę Domu Jahwe, która znajdowała się po stronie północnej. A tam oto
siedziały kobiety opłakujące Tammuza” (Ez 8, 14). Tammuz to imię babilońskiego bożka
płodności, opłakiwanego wraz z zamieraniem wegetacji. Jego partnerką była bogini Isztar,
którą uobecniały kobiety pełniące w świątyni funkcję płaczek po Tammuzie. Ezechiel
odwołuje się zarazem do głębszej tradycji sumeryjskiego bożka Dumuzi, znanego w Izraelu i
Judzie jako Baal lub Adonis.

Problem fałszywego proroctwa zajmował wielu autorów biblijnych. Ezechiel jest jedynym
rozpatrującym go również w aspekcie płci. Choć jego słowo przeciw prorokom (13, 1-16)
można rozumieć jako skierowane i do mężczyzn, i do kobiet, kolejny fragment (13, 17-23)
kieruje wyłącznie do kobiet. Nazwane zostają “córkami ludu twojego, które wypowiadają
wyrocznie we własnym imieniu” (13, 17). Choć nie pada w tym fragmencie określenie
“prorokinie”, ich czynności opisano tak samo, jak proroków posłanych przez Jahwe (por. np.
37, 9n). Właściwy jest zatem i taki przekład, w którym mowa o “córkach ludu twego, które
prorokują z serca swego” (przekład Wujka). Określenie “córki ludu twego” wyraźnie
wskazuje, że chodzi o prorokinie z narodu wybranego. Nie określając ich bliżej przez imiona
mężczyzn, mężów czy ojców, autor chce podkreślić ich niezależność.

Kobiety te trudnią się rzemiosłem: “szyją opaski na każdy przegub ręki i robią nakrycia głowy
wszelkiego wymiaru” (13, 18), które później służą ich praktykom (13, 20n). Chodzi zatem o
rytuał przewiązywania. Być może należy widzieć w wytwarzanych przez nich przedmiotach
amulety. Warto pamiętać, że pewne formy przewiązywania rąk i nakrywania głowy do dziś
należą do rytuału modlitwy żydowskiej (obecnie dotyczą tylko mężczyzn). Ezechiel określa
cel tych działań: “aby wabić dusze” (13, 18). Obraz łowienia dusz, czyli ludzi jak ptaków, nie
jest obcy innym prorokom (por. 13, 20n z Am 3, 5). Ezechiel zarzuca też prorokującym
kobietom, że zarabiają na swoich praktykach (13, 19) - zarzut charakterystyczny dla czasów
pisemnego proroctwa (por. np. Mi 3, 5).

Nie to jest jednak sednem krytyki Ezechiela. Błąd prorokujących kobiet nie polega na jakichś
magicznych praktykach, lecz na tym, że zaniedbały albo nawet odwróciły w przeciwieństwo
posłannictwo prawdziwych prorokiń i proroków. A jest nim: doprowadzanie do życia. Stąd
zarzut, że “znieważacie Mnie [Jahwe] wobec mojego ludu (...) uśmiercając dusze, które nie
powinny umrzeć, zachowując przy życiu dusze, które nie powinny żyć” (13, 19). W
proroctwie chodzi o śmierć i życie. Wobec niesprawiedliwych i grzeszących prorockie
wezwanie do nawrócenia jest życiodajne. Jego brak prowadzi do śmierci. “Dlatego tak mówi
Pan, Jahwe: (...) Ponieważ kłamstwem zniechęca się serce sprawiedliwego, podczas gdy Ja
nie sprawiłem mu przykrości, i umacnia się ręce bezbożnika, żeby nie zawrócił ze swej złej
drogi, a żył, dlatego nie będziecie już mieć złudnych widzeń i nie będziecie więcej
prorokowały. Wyzwolę mój lud z rąk waszych i poznacie, że Ja jestem Jahwe” (13, 20.22n).