2008-11-06

1

1

Konstytucyjne zasady

działalności gospodarczej

PPG

dr Igor Postuła

2

Zasady publicznego prawa

gospodarczego

•

Zasady ustawowe (wspieranie przedsiębiorczości,
poszanowanie uzasadnionych interesów
przedsiębiorców)

•

Zasady konstytucyjne

–

zasady ogólne (demokratyczne państwo prawne,
sprawiedliwość społeczna),

–

zasada społecznej gospodarki rynkowej

–

zasada wolności gospodarczej

–

zasada ochrony własności

–

zasada równego traktowania przedsiębiorców

–

zasada wolności wyboru i wykonywania zawodu

–

zasada wolności zrzeszania się

–

zasada solidarności, dialogu i współpracy

3

Społeczna gospodarka rynkowa

•

Art. 20. Społeczna gospodarka rynkowa (…) stanowi
podstawę ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej.
- akcentuje współzależność produkcji i podziału, ustroju
gospodarczego i społecznego, praw ekonomicznych i
odpowiedzialności społecznej
- rynek + oddziaływanie państwa dla osiągnięcia celów
społecznych – art. 2 Konstytucji:
RP jest demokratycznym państwem prawnym,
urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej
- zapobieganie nadużywaniu wolności gospodarczej
(przeciwdziałanie monopolizacji)
- ochrona konsumenta
- gwarancje minimum egzystencji
- interwencja w przypadku kryzysu
- wzmacnianie słabych regionów

Społeczna gospodarka rynkowa

Art. 20 Społeczna gospodarka rynkowa

oparta na wolności działalności
gospodarczej, własności prywatnej
oraz solidarności, dialogu i współpracy
partnerów społecznych stanowi
podstawę ustroju gospodarczego
Rzeczypospolitej Polskiej.

4

5

Wolność gospodarcza (1)

• Art. 20 - wolność gospodarcza jako podstawa

społecznej gospodarki rynkowej

Treść wolności gospodarczej
• Wolność podejmowania i prowadzenia działalności

(swoboda, rejestracja, zezwolenie, koncesja, monopol)

• Swoboda wyboru formy działalności
• Swoboda powoływania przedsiębiorców
• Wolność umów (zawarcie, wybór partnera, określenie

treści

• Wolność konkurowania z innymi przedsiębiorcami
• Wolność komunikowania o prowadzonej działalności

gospodarczej

6

Wolność gospodarcza (2)

•

Art. 22. Ograniczenie wolności działalności gospodarczej jest
dopuszczalne tylko w drodze ustawy i tylko ze względu na
ważny interes publiczny.

- ograniczenie wolności jako materia ustawowa

- wymóg ważnego interesu publicznego (obyczaje,
bezpieczeństwo, prawa innych itp.)

•

Wolność gospodarcza jako prawo obywatelskie i zasada ustroju
gospodarczego jest wyznaczona granicami dopuszczalnego
ingerowania państwa w gospodarkę

2008-11-06

2

7

Wolność gospodarcza (3)

•

TK - wymóg konieczności jest spełniony, jeżeli ustanowione ograniczenia
wolności są zgodne z zasadą proporcjonalności, czyli:
1. środki zastosowane przez prawodawcę mogą rzeczywiście doprowadzić
do zamierzonych celów
2. muszą być niezbędne do ochrony interesu z którym są powiązane
3. efekty muszą pozostawać w proporcji do nakładanych ciężarów

Przykłady orzeczeń TK

Ograniczenie działalności gospodarczej osób pełniących funkcje publiczne -
Z
Zakaz przewozu taksówką przez osobę zatrudnioną na inny pełny etat –
NZ
Zawieszanie licencji pracownikom ochrony oskarżonym o przestępstwo
przeciwko życiu, zdrowiu i mieniu - Z
Stosowanie marż urzędowych w odniesieniu do leków importowanych - NZ
Odmowa udzielenia uprawnień zawodowych w zakresie szacowania
nieruchomości osobie niespełniającej warunków ustawowych - Z

8

Ochrona własności (1)

• Art. 21. 1. Rzeczpospolita Polska chroni własność i

prawo dziedziczenia.

• Art. 64. 1. Każdy ma prawo do własności, innych

praw majątkowych oraz prawo dziedziczenia.
2. Własność, inne prawa majątkowe oraz prawo
dziedziczenia podlegają równej dla wszystkich
ochronie prawnej.

• Autonomiczne decydowanie o korzystaniu z własności
• Ochrona przed ingerencją państwa i faktycznymi

naruszeniami

Ochrona własności (2):

ograniczenie własności, wywłaszczenie

• 64. 3. Własność może być ograniczona

tylko w drodze ustawy i tylko w
zakresie, w jakim nie narusza ona istoty
prawa własności.

• Art. 21. 2. Wywłaszczenie jest

dopuszczalne jedynie wówczas, gdy
jest dokonywane na cele publiczne i za
słusznym odszkodowaniem.

9

10

Ochrona własności (3)

• TK

Obligatoryjny przepadek narzędzi służących do
popełnienia przestępstwa karno-skarbowego będących
własnością osoby trzeciej - NZ
Grunty pokryte wodami płynącymi stanowią własność
Państwa - Z

Wywłaszczenia (ustawa o gosp. nieruchomościami)

- istota (odjęcie lub ograniczenie prawa własności)
- cel publiczny
- wnioskodawca (SP, samorząd terytorialny)
- bezskuteczność rokowań
- słuszne odszkodowanie
- zwrot w przypadku braku wykorzystania

11

Zasada solidarności, dialogu i

współpracy

•

Art. 20. Społeczna gospodarka rynkowa oparta na (…) solidarności,
dialogu i współpracy partnerów społecznych stanowi podstawę
ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej.

Relacje
- pracownicy - pracodawcy
- państwo – pracownicy
- państwo - pracodawcy

•

Zasada solidarności – ponoszenie uzasadnionych ciężarów na rzecz innych
grup, równomierne rozłożenie ciężarów kryzysu, pomoc dla jednostek

zagrożonych

•

Zasada dialogu i współpracy – osiąganie porozumienia w zorganizowany
sposób - ustawa z dnia 6 lipca 2001 r. o Trójstronnej Komisji do Spraw

Społeczno-Gospodarczych i wojewódzkich komisjach dialogu społecznego.

– strona rządowa, pracowników , pracodawców
– wnoszenie spraw o istotnym znaczeniu społeczno –gospodarczym istotnych dla

zachowania pokoju społecznego

– zajmowanie stanowisk przez strony, samodzielnie lub w koalicji
– coroczne konsultacje prognozy budżetowej, wynagrodzeń, emerytur i rent

12

Równe traktowanie przedsiębiorców (1)

• Art. 32. 1. Wszyscy są wobec prawa

równi. Wszyscy mają prawo do równego
traktowania przez władze publiczne.
2. Nikt nie może być dyskryminowany w
życiu politycznym, społecznym lub
gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny.

• Względny zakaz przywilejów i

dyskryminacji

2008-11-06

3

13

Równe traktowanie przedsiębiorców (2)

• TK – Z zasady równości wynika nakaz jednakowego

traktowania podmiotów prawa w obrębie określonej klasy
(kategorii). Wszystkie podmioty prawa charakteryzujące
się w równym stopniu daną cechą istotną (relewantną)
powinny być traktowane równo, a więc według
jednakowej miary.

- obciążenia publiczne
- dostęp do zasobów pracy
- dostęp do surowców
- zamówienia publiczne

14

Równe traktowanie przedsiębiorców (3)

• TK

Różnicowanie zasad opodatkowania
przedsiębiorców uspołecznionych i prywatnych
w warunkach gospodarki planowej - Z

Akcjonariuszom posiadającym poniżej 1%
głosów nie przysługuje prawo do złożenia pozwu
o unieważnienie uchwały akcjonariuszy – NZ

15

Zasada wolności wyboru i wykonywania zawodu

(1)

Art. 65. 1. Każdemu zapewnia się wolność wyboru i

wykonywania zawodu oraz wyboru miejsca pracy. Wyjątki
określa ustawa.
2. Obowiązek pracy może być nałożony tylko przez ustawę.

- Wybór zawodu wolny /reglamentowane wykonywanie zawodu
- Swoboda umów o pracę

- po stronie pracodawcy (dobrowolne pośrednictwo pracy, brak

ograniczeń ilościowych zatrudnienia)

- po stronie pracownika (zakaz pracy przymusowej / zakaz nakazów

pracy)

- Może być sądowy zakaz wykonywania zawodu
- Samorządowe uprawnienia do pozbawienia prawa wykonywania

zawodu zaufania publicznego

16

Zasada wolności wyboru i wykonywania

zawodu (2)

• TK

Uzależnienie uruchomienia aplikacji dla
rzeczników patentowych o złożenia
minimalnej liczby wniosków – NZ

Arbitralne ustalenie maksymalnej liczby
aplikantów adwokackich – NZ

Uzależnienie prawa do wykonywania
transportu osobowego od niekaralności -
NZ

17

Zasada wolności zrzeszania się

•

Art. 59. 1. Zapewnia się wolność zrzeszania się w związkach
zawodowych, organizacjach społeczno-zawodowych rolników
oraz w organizacjach pracodawców.

•

Prawo do tworzenia koalicji w celu reprezentacji i obrony interesów
(wolność tworzenia, wolność przynależności, swoboda określania
celów)
- rokowania związków zawodowych i organizacji pracodawców
- zawieranie układów zbiorowych pracy i innych porozumień.
- organizowanie strajków

•

Problem obowiązkowego samorządu gospodarczego