Kochani:)
Oto skrypt.
Przy ka dym podpunktcie znajdziecie strony z ksi

ek i odpowiednie art.

ąż

z konwencji dla niecierpliwych,

nadgorliwych czy zwyczajnie potrzebuj cych lepszego wyt umaczenia.

Reszta wyk adów + weksle b d podes ane zbiorczo pod koniec stycznia.

ę ą

Nie pozostaje mi yczy Wam nic innego jak mi ej zabawy…..i widzimy si na egzaminie…;)

I. Zagadnienia wstępne: pojęcie międzynarodowego prawa handlowego, przegląd źródeł:
- geneza międzynarodowego prawa handlowego
- prawo publiczne a prawo prywatne
- metody regulacji międzynarodowego obrotu handlowego
Pazdan s. 20-27 + Hermanowski s. 7-8

Wykład 8.10.2008 – Pojęcie PMH

I. Uwagi ogólne

Nazwa PMH pierwszy raz użyta w 1966 przy okazji powołania przez UNCITRAL (Komisja Międzynarodowa Prawa
Handlowego powołana przez ONZ)

Miejsce PMH – dwie szkoły:
- PMH jako część działu zobowiązań
- PMH jako odrębna dziedzina prawa

Polska:
- Kodeks handlowy 1934
- Tradycja PH jako odrębnej dziedziny prawa
- Oczywiście jest to prawo prywatne

Termin „prawo gospodarcze” zły – w tym sensie oznaczałoby to też przepisy państwowe (publiczne = administracyjne,
celne i itp.), a PMH nie zawiera przepisów prawa publicznego!

Tradycja anglosaska, azjatycka, kontynentalna, arabska itp.  różne poglądy na świecie na PMH

PMH reguluje międzynarodową wymianę handlową: dobrowolną, między równorzędnymi podmiotami prywatnymi.
Podstawowa umowa: umowa kupna-sprzedaży.

Zwyczaj w PMH jest najważniejszy!!! Bo z niego wywodzą się te wszystkie reguły.
Zwyczaje były spisywane, wpierw zajmowały się tym specjalne stowarzyszenia (np. londyńskie stowarzyszenie
kupców). Samych aktów prawnych jest niedużo.

II. Historia PMH (wywód niestety chaotyczny, trzeba doczytać)

Starożytność: ius gentium
Średniowiecze: lex mercatoria. Pojawiły się pierwsze zwyczaje między kupcami, np. w handlu morskim.
Druga połowa XVIII wieku – postanowiono te zwyczaje uczynić prawem krajowym, m.in. we Francji komisja Colberta
przyczyniła się do 2 kodyfikacji.
Od drugiej połowy XIX wieku właściwe źródła PH, tzw. „nowa” lex mercatoria, czyli zwyczaj międzynarodowy,
stosowany do dziś

1840 Związek Państw Niemieckich ustala prawo wekslowe
W tym samym czasie konwencje genewskie: wekslowa i czekowa
1838 Polska uchwaliła konwencje: wekslową, czekową i stemplową

Tzw. „derywaty (a może dezyderaty?;D)narodowe” = inne traktowanie swoich obywateli, np. Francja: weksel jest
zobowiązaniem kauzalnym, a nie abstrakcyjnym (nie mam pojęcia, czy to znaczy, że Francja wobec swoich uznaje
kauzę, a wobec obcych nie; może mam źle w zeszycie)

Koniec XIX wieku: konwencje chroniące prawo autorskie, własność przemysłową i znak towarowy.

Wiek XX:
Już LN a potem ONZ prowadziła prace nad unifikacją treści umów handlowych, bo one są najważniejsze w PMH.
1964 2 konwencje haskie o umowach (mało państw)

1966 UNCITRAL
1977 na forum ONZ projekty nowych konwencji
1978 Konwencja o umowach sprzedaży towarów CISK (nie dam głowy, że data jest ok.):
- ponad 100 państw-stron
- bardzo ogólna
- reguluje wyłącznie sporne obszary
1980 Konwencja Wiedeńska – najważniejsza

III. Organizacje/instytucje

•

Międzynarodowa Izba Handlu

(instytucja prywatna)

- 1919 rok, siedziba w Paryżu
- stowarzysza izby handlowe (początkowo też osoby prywatne)
- tworzy tzw. „soft law” np. MIH 500 z 1994 stosowany przez banki na świecie jako wzór akredytywy, MIH 522
inkaso, MIH 525 gwarancja bankowa  są uznane w praktyce

•

UE: Europejskie Stowarzyszenie Prawników

- propozycja międzynarodowego kodeksu cywilnego (raczej bez szans)

•

ONZ: Komisja Gospodarcza

- 8 razy publikowała przewodniki do sporządzania umów dotyczących transportu zboża (m.in.)



Tak funkcjonuje zwyczaj: przez stowarzyszenia, autorytety itp.

IV. Metody regulacji PMH

1. Konwencje międzynarodowe (np. Konwencja o przedawnieniu roszczeń 1974)
2. Zwyczaj
3. Prawo wewnętrzne państw

Nie ma potrzeby dodatkowego uznania na gruncie PMH podmiotowości! Ale nie zawsze tak było, kiedyś niektóre
kraje zastrzegały, kto może być uczestnikiem handlu mnr.

Inne ograniczenia obecnie: sankcje polityczne (interwencjonizm państwa)

Geneza prawa międzynarodowego handlowego

Pojęcie MPH pojawiło się we współczesnej nauce w latach 60 XX w. Impulsem dla jego upowszechnienia było użycie
go w nazwie Komisji Międzynarodowego Prawa Handlowego (powołanej przez ZO w 1966r.) UNCITRAL

Definicja MPH- zespół norm prawnych ustawodawstwa międzynarodowego i nowej legis mercatoriae regulujących
stosunki cywilno- prawne, powstające w handlu międzynarodowym

Ustawodawstwo międzynarodowe- umowy międzynarodowe, a także akty organizacji międzynarodowych, których
podmiotem regulacji są stosunki w zakresie handlu międzynarodowego

Legis mercatoriae- ogół zwyczajów występujących w handlu międzynarodowym, a także wzorce kontraktów, i inne
dokumenty opracowywane przez niepaństwowe międzynarodowe organizacje kupieckie.

Stosunki cywilno- prawne- stosunki między równoprawnymi podmiotami prawa cywilnego, relacje między tymi
podmiotami a podmiotami publiczno- prawnymi, jeżeli te ostatnie podmioty wchodzą w stosunki handlowe z
podmiotami prawa cywilnego

Handel międzynarodowy- działalność gospodarcza prowadzona w dowolnych formach, nie przeznaczona do
zaspokajania potrzeb osobistych podmiotów, które w niej uczestniczą, przy czym są to podmioty z różnych państw

Zarys historii MPH

- W czasach Imperium Rzymskiego ius gentium. Stanowiło zespół norm regulujących stosunki z zakresu handlu
zagranicznego. Był to system prawny o szerokim zastosowaniu przestrzennym, to jednak składał się z norm o
charakterze krajowym. W połączeniu z ius civile stał bazą dla rzymskiego prawa cywilnego.

- Średniowiecze prawo kupieckie. Ujednolicenie zwyczajów handlowych, stopniowe spisywanie wytworzonych w
praktyce obyczajów np. Consulato del mare (zbiór prawa morza, stosowany powszechnie w basenie

śródziemnomorskim), Roles d’Oberon popularne w XII- XIII wieku w Anglii i Francji, zbiory hanzenackie (prawo
morskie Hanzy, ostatni zbiór wydany w 1614r.)

- monarchia absolutna. Pierwszy przypadek zapisania norm prawa kupieckiego- Francja. Colbert- powołał komisję
ustawodawczą zajmującą się rozwojem handlu i przemysłu. 1673- Ordonans o handlu, 1681- Ordonans o żegludze.

- Anglia- proces nadania charakteru kupieckiego zakończył się w drugiej połowie XVIII i XIX wieku (idea państwa
narodowego i krajowego porządku prawnego)

- XIX wiek- Fr, po Wielkiej Rewolucji Francuskiej- 1.01.1808 kodeks handlowy
- 1848 Związek Niemiecki, opracowanie prawa wekslowego oraz Niemieckiego Kodeksu Handlowego. Działania te
stanowiły wzorzec dla analogicznych przedsięwzięć w państwach związkowych

- nowocześnie rozumiane prawo handlowe- spowodowane rozwojem handlu zamorskiego oraz akceptacja zasady
autonomii woli stron w nowoczesnym prawie prywatnym krajów rozwiniętych gospodarczo.

- wytwarzanie w praktyce różnych zasad i rozwiązań prywatnych np. reguły zwyczajowe dot. Bazy dostawy,
akredytywy dokumentowej i inkasa dokumentowego. Powstawały również wzorce umów, w szczególności kontrakty
typowe i ogólne warunki transakcji, opracowane przez branżowe zrzeszenia kupców np. London Corn Seed
Association etc
Rozwój niepaństwowej regulacji handlu międzynarodowego pozostawała długo niezauważona. Zwrócił na nią uwagę
dopiero- E. Lambert. Sformułował on teorię, którą później później nazwano nową lex Mercatora lub autonomicznym
prawem kupieckim.

Unifikacja międzynarodowego prawa handlowego

- początki: średniowiecze i kształtowanie się autonomicznego prawa kupieckiego (lex mercatoria) o względne
jednolitym charakterze, opartego na praktyce obrotu kupieckiego pomiędzy kupcami z różnych krajów
(współczesny międzynarodowy obrót handlowy- silne tendencje do unifikacji rozwiązań odnoszących się do umowy
sprzedaży)
- określenie międzynarodowe prawo handlowe użyte po raz pierwszy w 1966 roku w dokumentach UNCITRAL (United
Nations Commission on International Trade Law- Komisja Narodów Zjednoczonych ds. Międzynarodowego Prawa
Handlowego)
- międzynarodowe prawo handlowe obejmuje:

•

zbiór norm prawa prywatnego, które powstały w drodze legislacji międzynarodowej, tak o charakterze
uniwersalnym jak i regionalnym (umowy mn. i uchwały om)

•

autonomiczne prawo kupieckie, oparte na stosowanym zwyczaju

•

normy prawa krajowego, które wydane zostały w celu regulowania stosunków prawnych w handlu
międzynarodowym i mają do nich zastosowanie z mocy odpowiednich norm kolizyjnych prawa
prywatnego międzynarodowego



znacząca rola UNCITRAL, która oprócz konwencji przygotowała inne dokumenty harmonizujące
zasady międzynarodowego obrotu gospodarczego np. Przewodnik zawierania międzynarodowych
kontraktów na budowę obiektów przemysłowych (1988)

- najważniejsze konwencje:

•

Konwencje genewskie z 1930 i 1931 r. dotyczące unifikacji obrotu czekowego i wekslowego, do
których przystąpiła większośc państw Europy w tym Polska

•

Konwencje Haskie (1964) wraz z załączonymi do nich tzw. Jednolitymi Ustawami Haskimi- konw.
opracowane przez Międzynarodowy Instytut Unifikacji Prawa Prywatnego działający pod auspicjami
LN w Rzymie:



Konwencja Haska o sprzedaży towarów i załączona Jednolita ustawa o
międzynarodowej sprzedaży przedmiotów ruchomych materialnych (ULF)



Konwencja Haska o zawieraniu umów i załączona Jednolita ustawa o zawieraniu
umów międzynarodowej sprzedaży przedmiotów ruchomych materialnych (ULIS)

•

Konwencja o przedawnieniu w międzynarodowej sprzedaży towarów sporządzonej w Nowym Jorku w
1974, opracowana UNCITRAL, w życie weszła 1 XII 1995, Polska ratyfikowała konwencję

•

Protokół o zmianie konwencji o przedawnieniu w międzynarodowej sprzedaży towarów, Wiedeń 1980,
ratyfikowany przez Polskę, wszedł w życie 1 XII 1995

•

Konwencja Narodów Zjednoczonych o umowach międzynarodowej sprzedaży towarów (United
Nations Convention on Contracts for the International Sale of Goods- CISG) Wiedeń 1980, Polska
ratyfikowała konwencję i jest nią związana od 1 VI 1996

- legislacja międzynarodowe o charakterze regionalnym- m.in. UE:

•

unifikacja prawa dotyczy przede wszystkim prawa publicznego, mniej p. prywatnego

•

w obszarze prawa umów fragmentaryczne ustawodawstwo unijne w postaci dyrektyw, które
pokrywają pewien obszar prawa prywatnego: ochronę konsumenta (znaczna większośc), zwłokę w
płatnościach w transakcjach handlowych, pieniądz elektroniczny, ponadgraniczne udzielanie kredytu,
agencje handlową, handel elektroniczny i elektroniczne usługi finansowe, własnośc intelektualną,
umowy o zabezpieczeniu finansowym

Cechy odróżniające MPH od innych dziedzin prawa.

Pod pojęciem MPH należy rozumieć gałąź PMP regulującą stosunki gospodarcze pomiędzy państwami i innymi
podmiotami tego prawa.

W doktrynie przeważa opinia, zgodnie z którą MPG obejmuje nie tylko prawo publiczne ale również prywatne.
Uważane jest nie tylko za część prawa międzynarodowego, ale także krajowego i rozciąga się zarówno na stosunki
prawa publicznego i cywilnego  koncepcja jest do dupy bo stara się jedną gałęzią prawa objąć regulacje prawne
charakterystyczne dla odrębnych dyscyplin prawniczych.

Niektórzy autorzy sądzą, że MPH wchodzą także normy krajowe, regulujące stosunki z zakresu handlu
międzynarodowego (C.M. Schmitthoff i F.Ph.Fouchard) ta koncepcja jest do dupy, ponieważ do prawa
gospodarczego stara się włączyć normy z zakresu prawa administracyjnego, regulujące działalność w zakresie handlu
zagraniczego

W konkluzji więc Pazdan stwierdza, że MPH jest niezależną gałęzią prawa:] I w taki właśnie sposób pojęcie to
rozumiane jest przez UNCITRAL.l

.Międzynarodowe prawo handlowe a prawo krajowe

- kontrakt (łac. contractus- umowa) – takiego określenia przyjęło się używac w transakcjach handlu zagranicznego
jako synonimu umowy
- obrót międzynarodowy regulowany jest szeregiem aktów prawnych, który można podzielic na:
a) system prawny państwa, w którym strona umowy ma swoją siedzibę lub miejsce zamieszkania, wyróżnic w nim
można:
Prawo publiczne:



reguluje stosunki między organami państwa oraz między państwem a obywatelem



nierówna pozycja stron (nadrzędnośc państwa, stosowanie przepisów bezwzględnie obowiązujących-

prawo konstytucyjne, administracyjne, karne, podatkowe, celne, dewizowe, etc.)
Prawo prywatne



dotyczy równoprawnych podmiotów, które według swojej woli kształtują wzajemne stosunki



przepisy względnie obowiązujące (dyspozytywne) np. prawo cywilne, gospodarcze



w świetle tych przepisów oceniane są skutki prawne braku wymagalnej zdolności prawnej strony umowy, jej

zdolności do czynności prawnych, wad oświadczeń woli, czy ważności ogólnych warunków umów; w tej materii
zachodzą często istotne różnice w prawie rozmaitych państw, zarówno w odniesieniu do zakresu jaki treści przepisów.
b) międzynarodowe prawo handlowe inkorporowane do wewnętrznego systemu prawnego danego państwa
stosowanie umów międzynarodowych w porządku krajowym musi wynikac z aktu wewnętrznego państwa, będącego
stronom takich umów,
z reguły pierwszeństwo norm umów międzynarodowych przed normami prawa krajowego (zgodnie z zasada lex
specialis derogat lexi generali)
częścią składową każdego systemu prawa krajowego są umowy międzynarodowe, które dane państwo ratyfikowało,
przez co stały się one integralną częścią jego porządku prawnego

II. Podstawowe zagadnienia związane z zawieraniem umów w obrocie międzynarodowym:
- ustawodastwo międzynarodowe

- zwyczaje handlowe
- wzorce umowne, ogólne warunku umów
- standardowe klauzule charakterystyczne dla kontraktów handlowych
Pazdan s. 20-27 + Hermanowski s. 7-8

Wykład 15.10.2008 – Miały być zagadnienia związane z zawieraniem umów mnr, m.in. klauzule i itd., ale
Gardocki się rozgadał o graniu na giełdzie (zasadniczo nie poleca) i z wykładu merytorycznego zostało tylko
to:

W obrocie mnr występują dodatkowe ryzyka, których brak w obrocie krajowym:
- ryzyko walutowe
- ryzyko polityczne (bariery fitosanitarne, ryzyko zmiany systemu polit./społ.-gosp.)

Klauzula siły wyższej (vis maior) = w każdym kontrakcie wymienia się enumeratywnie, co wchodzi w zakres,
ponieważ różne są rozumienia siły wyższej w różnych krajach!

Klauzula zmiany okoliczności (rebus sic stantibus) = można się na nią powołać, jeśli nastąpi zasadnicza zmiana
okoliczności.

Źródła MPH
Ustawodawstwo międzynarodowe

Pojęcie to używane jest w nauce dość rzadko, ponieważ w dosłownym tłumaczeniu coś takiego nie istnieje. Termin
ten oznacza wspólną działalność legislacyjną państw, mającą na celu regulację stosunków prywatnoprawnych w
dziedzinie międzynarodowej współpracy gospodarczej i naukowo- technicznej.

Istnieją dwie formy legislacji międzynarodowej ( międzynarodowa unifikacja prawa):

a) Umowy międzynarodowe- nie tylko klasyczne konwencje międzynarodowe , zawierające nie tylko

ujednolicone przepisy prawa handlowego, postanowienia traktatowe, ale również umowy zawierające
postanowienia traktatowe z załączonym do nich tekstem ustawy jednolitej

b) Uchwały OM

Rozróżniamy legislację międzynarodową o zasięgu powszechnym i legislację międzynarodową o zasięgu regionalnym

Uniwersalne ustawodawstwo międzynarodowe- rozpoczęła się pod koniec ubiegłego stulecia
1883, Paryż- konwecja o ochronie własności przemysłowej (obowiązuje ona do dzisiaj)
1930, Genewa- Konwencje wekslowe i czekowe- zastosowanie do wszelkich stosunków wekslowych i czekowych, a
nie tylko relacji o charakterze międzynarodowym

Bardzo ważny był proces unifikacji dla międzynarodowej sprzedaży towarów. Prowadzone przez Międzynarodowy
Instytut Unifikacji Prawa Prywatnego w Rzymie (UNIDROIT), Instytut działał przy Lidze Narodów. Prace wznowiono w
II WŚ- 1946, Haga, przyjęto dwie konwencje, z załączonymi do nich ustawami jednolitymi o międzynarodowej
sprzedaży towarów i zawieraniu umów tego rodzaju.

Najważniejszym przejawem unifikacji była powołana przy ONZ z inicjatywy Węgier Komisja Międzynarodowego Prawa
Handlowego (UNICITRAL). Przygotował dwie istotne konwencje- o umowie międzynarodowej sprzedaży
towarów( 1980, Wiedeń) i o przedawnieniu roszczeń wynikających z tego rodzaju umów (1974, Nowy Jork). Na
konferencji wiedeńskiej przyjęto również protokół uzupełniający konwencję sprzedaży

Regionalne ustawodawstwo międzynarodowe
WSPÓLNOTA EUROPEJSKA
Duże znaczenie ma harmonizacja i unifikacja prawa ramach Wspólnot Europejskich. Prawo to postępuje w dwojaki
sposób: mocą umów międzynarodowych i w drodze aktów organów Wspólnot Europejskich.
Wyróżniamy trzy rodzaje aktów: rozporządzenia, dyrektywy i decyzje. Największe znaczenie mają rozporządzenia
ponieważ ustanawiają normy prawne obowiązujące we wszystkich krajach wspólnotowych. Dyrektywy formułują
wspólnoty, ale państwo samo decyduje czy ma je włączyć do systemu prawa wewnętrznego. Decyzje to akty
administracyjne.

Umowy z zakresu MPH to:
- umowy o powołaniu EWG (traktat rzymski)- zawierał zagadnienia dotyczące między innymi ochrony wolnej
konkurencji
- konwencja brukselska 1968 o jurysdykcji oraz uznawaniu i wykonywaniu wyroków w sprawach cywilnych i
handlowych, konwencję brukselską z 1968 roku o wzajemnym uznaniu spółek i osób prawnych

- dyrektywy Rady Wspólnoty (harmonizacja ustawodawstwa prawa spółek, ubezpieczenia, pośrednictwa i innych
stosunków umownych)

Zwyczaj międzynarodowy i umowy typowe (nowa lex mercatoria)

Podstawą dla stosowaniu zwyczaju w MPH są: zasada autonomii woli stron strony mogą zadecydować, że dany
zwyczaj będzie dla nich wiążący oraz stosowanie zwyczaju przez sąd państwowy lub arbitrażowy także wtedy gdy
strony się do niego nie odwołały

Środowiska handlowe dążyły do uniformalizacji zwyczajów spotykanych w handlu międzynarodowym. Podstawową
rolę odgrywa utworzona w 1919 roku na kongresie w Atlantic City Międzynarodowa Izba Handlowa z siedzibą w
Paryżu. Akty przez nią wydane
- Międzynarodowe reguły wykładni i terminów handlowych (INCOTERMS)- pierwsza wersja opublikowana w 1936
roku. Incoterms dotyczą tzw. bazy dostawy, czyli podziału między sprzedawcą a kupującym kosztów i innych ciężarów
odnoszących się przede wszystkim do przewozu, ubezpieczenia oraz przejścia ryzyka przypadkowej utraty lub
przypadkowego uszkodzenia towaru w czasie transportu
-Jednolite reguły dotyczące gwarancji umownych, 1977
-Międzynarodowy kodeks reklamy 1966

Do autonomicznego prawa kupieckiego, prócz zwyczajów zalicza się również

•

Kontakty typowe

•

Ogólne warunki transakcji

•

Przewodniki zawierania umów

Kontakty typowe i ogólne warunki opracowane pod auspicjami Europejskiej Komisji Gospodarczej ONZ (EKG). Cele
EKG:
- stworzenie wzorców umów, w których starano się uniknąć charakterystycznego dla zrzeszenia branżowego
uprzywilejowania pozycji i interesów importerów lub eksporterów
- opracowanie warunków możliwie wyczerpująco regulujących sprawy, związane ze stosunkami między sprzedawcą a
nabywcą w handlu międzynarodowym.

Od lat 60 EKG opracowuje przewodniki zawierania umów dla szczególnie skomplikowanych typów umów.

zwyczaj: powszechnie stosowana w danym środowisku, w danym okresie, w danych stosunkach czy na danym
obszarze praktyka, która wykształciła się w sposób żywiołowy, dla rozwiązywania określonych spraw.

•

zwyczaj handlowy- szczególny rodzaj zwyczaju, powtarzająca się praktyka w stosunkach związanych
z obrotem gospodarczym, może mieć zasięg lokalny, powszechny, krajowy i międzynarodowy

•

orzeczenie SN z 18 V1970: przyjęto zasadę, że w obrocie międzynarodowym zwyczaje
międzynarodowe korzystają z pierwszeństwa przed prawem krajowym ( w znaczeniu
przedmiotowym), doktryna mówi, że chodzi tu o pierwszeństwo przed normami krajowymi prawa
względnie obowiązującego a nie prawa bezwzględnie obowiązującego, czy też prawa umownego.

•

prawny walor zwyczaju (jego rola, miejsce i zakres zastosowania) określany przez prawo krajowe
właściwe dla danej umowy; w granicach wyznaczonych przez właściwe dla danej umowy prawo
krajowy, strony mają swobodę, co do uzgodnienia i zastosowania dowolnego zwyczaju

•

zwyczaj może być zastosowany również przez organ rozstrzygający spór także wtedy, kiedy strony
się na niego nie powołują; w polskim prawie (jak i wielu innych) zawarte są zasady nakazujące
stosowanie utrwalonych zwyczajów

•

art. 9 Konwencji wiedeńskiej: strony związane są wszelkimi zwyczajami, które uzgodniły, oraz
ustaloną między nimi praktyką, a przy braku odmiennego porozumienia stron, uważa się, że strony
przyjmują w sposób dorozumiany stosowanie do ich umowy lub do sposobu jej zawarcia zwyczajów,
który znały lub powinny były znac i które są w handlu międzynarodowym ogólnie znane i powszechnie
stosowane przez strony do umów tego rodzaju w danej dziedzinie handlu. w razie konfliktu pomiędzy
treścią danego zwyczaju i konwencją, pierwszeństwo zastosowania będą miały uzgodnione zwyczaje
(autonomia woli stron)

•

próba unifikacji zwyczaju, wiądąca rola UNCITRAL I EEC (European Economic Commission-
Europejska Komisja Gospodarcza ONZ); EEC opracowała szereg wzorców róznego rodzaju
kontraktów, które poprzez zastosowanie w wymianie m-n uzyskują walor zwyczaju, dokonane
wspólnie przez neutralnych specjalistów; ważniejsze typowe kontrakty opracowane przez EKG ONZ:



Ogólne warunki dostaw towarów inwestycyjnych wraz z montażem z 1957



Ogólne warunki eksportu i importu paliw stałych z 1958



Ogólne warunki eksportu i importu tarcicy iglastej z 1956



Ogólne warunki sprzedaży w eksporcie i imporcie drewna tropikalnego z 1962



Ogólne warunki międzynarodowej sprzedaży owoców cytrusowych z 1958 r.

- najważniejszą instytucją międzynarodową o charakterze pozarządowym, unifikującą zwyczaje handlowe jest
Międzynarodowa Izba Handlowa (International Chamber of Commerce- ICC) siedziba Paryż; powołana w 1919 na
kongresie w Atlanta City jako prywatne stowarzyszenie kupców z różnych krajów i działa w oparciu o francuskie prawo
o stowarzyszeniach, najważniejsze dokumenty opracowane przez MIH:

•

INCOTERMS – powszechnie stosowane na świecie terminy handlowe, dotyczące przede wszystkim
podziału kosztów i ryzyka utraty lub uszkodzenia towaru między stronami umowy

•

Jednolite zasady dla gwarancji bankowych (1978)

•

Jednolite zwyczaje i praktyka dotyczące akredytyw dokumentowych

•

Jednolite reguły dotyczące międzybankowych rembursów, w ramach umów dokumentowych

•

Jednolite zasady dla inkasa- stosowane przez banki od 1 I 1996

•

Międzynarodowe praktyki dotyczące standy (1998)

•

Klauzule siły wyższej i klauzule „rebus sic stantibus” (2003)

- zwyczaje handlowe kreowane również przez organizacje branżowe:

•

najbardziej znane: „Warunki umów na prace budowalne” opracowane przez Międzynarodową
Federację Inżynierów Konsultantów (FIDIC)

•

czasami w kwestiach spornych organizacje kupieckie stwierdzają istnienie zwyczaju i określają jego
charakter ( w Polsce Krajowa Izba Gospodarcza w Warszawie)

Kodyfikacje prywatne
- w sytuacji gdy żadne strona negocjująca umowę nie zgadza się na zastosowanie prawa państwa drugiej strony, to
można poddac się procedurze arbitrażowej na podstawie ponadgranicznie akceptowanych zasadach prawa, ujętych w
prywatnych kodyfikacjach prawa umów
- prywatne kodyfikacje nazywane są miękkim prawem (soft law), wpływa na kształt takich kodyfikacji mają umowy
m-n, w szczególności Konwencja NZ o umowach międzynarodowej sprzedaży towarów
- najbardziej znane kodyfikacje prywatne (prawa modelowe):

•

Zasady Międzynarodowych Umów Handlowych UNDROIT



nie mają charakteru dokumentu m-n, nie ratyfikowane, mają niewiążący 7harakter



regulują kompleksowo całokształt stosunków handlowych



zaleta: formułowane w przystępnym, zrozumiałym języku

•

Zasady Europejskiego Prawa Umów (PECL)



opracowane przez Komisję Europejskiego Prawa Umów (po jednym specjaliście z każdego państwa czł. UE)



dokument zbudowany z artykułów z komentarzami, które opatrzone są kazusami



zawiera reguły wykładni umów



mają wyeliminowac niepewnośc jaką stwarza dla przedsiębiorców poddanie umów pod prawo obce przy
zawieraniu kontraktów z partnerami z innych krajów UE



pierwotne zasady opracowane w 1995 stanowiły częśc I, w 1999 częśc II i w 2003 częśc III



do porządku unijnego mają wejść w 2010 roku, od 1 I 2005 traktowane jako prawo zwyczajowe

- zasady PECL będą miały zastosowanie, jeżeli:
1. przedsiębiorcy zawierający kontrakt włączą je do umowy lub poddadzą umowę regułom określonym w tych
zasadach.
2. poddali umowę ogólnym zasadom prawa, albo
3. nie dokonali wyboru takiego prawa, albo
4. wybrali prawo krajowe, które jednak nie pozwala rozstrzygac sporów wynikłych na tle kontraktu
- europejskie prawo kontraktów potwierdz zasadę swobody zawierania umów, przy zachowaniu przez
przedsiębiorców dobrej wiary oraz zasad uczciwego postępowania
- PECL określa ogólne zasady wykładni kontraktu:
1. umowę należy interpretowac zgodnie ze wspólną intencją stron, nawet jeżeli odbiega to od dosłownego znaczenia
słów
2. jeżeli zostało ustalone, że jedna ze stron zamierzała nadac umowie określone znaczenia, a druga strona w chwili
zawierania umowy nie mogła być nieświadoma takiej intencji pierwszej strony, wówczas umowę należy interpretowac
zgodnie z intencją pierwszej strony
3. jeżeli nie jest możliwe ustalenie wspólnej intencji stron lub intencji jednej z nich, której druga strona nie mogła być
nieświadoma w chwili zawarcia umowy, umowę należy interpretowac zgodnie ze znaczeniem, które nadałaby mu
rozsądna osoba tego samego rodzaju jak strony kontraktu w takich samych okolicznościach
- PECL zawiera szczegółowe reguły kontraktu:
1. zasada istotnych okoliczności: interpretując umowę należy uwzględnic w szczególności:

•

okoliczności w jakich doszło do zawarcia umowy (także negocjacje)

•

zachowanie stron, również po zawarciu umowy

•

naturę i cel umowy

•

ukształtowaną między kontrahentami praktykę

•

jak w danej branży interpretuje się podobne postanowienia umowne

•

panujące zwyczaje

•

zasadę dobrej wiary i uczciwego postępowania

2. zasada wykładni przeciwko stronie redagującej kontrakt: jeżeli istnieją wątpliwości co do znaczenia
postanowienia umowy, które nie podlegało indywidualnym negocjacjom, należy preferowac interpretację na
niekorzyśc osoby, która sformułowała to postanowienie
3. zasada preferowania negocjowanych postanowień umowy: postanowienia umowy, które były przedmiotem
indywidualnych negocjacji, stosuje się przed postanowieniami, które nie były indywidualne negocjowane
4. zasada odwołania do całości umowy: postanowienia umowne powinny być interpretowane w świetle całości
umowy w której są zastosowane
5. zasada osobnej mocy prawnej postanowień umownych: należy preferowac taką interpretację, która pozwala
uznac postanowienia umowne za zgodne z prawem lub skuteczne, niż interpretację odmienną
6. zasada wykładni w przypadku różnic językowych: jeżeli umowa jest sporządzona w dwóch lub więcej wersjach
językowych, z których żadna nie została określona jako rozstrzygająca w przypadku różnicy pomiędzy tymi wersjami,
należy preferowac wersję językową w której umowa była sporządzona pierwotnie

III. Podmioty występujące w obrocie międzynarodowym:
- rejestr
- firma
- znak towarowy
- ochrona prawa do firmy
- nieuczciwa konkurencja
- pojęcie „ochrona znaku towarowego”
- systematyka spółek
Pazdan s. 44-60 + Hermanowski s. 66-68

Wykład 22.10.2008 – Podmioty występujące w obrocie międzynarodowym

SPÓŁKI

Zasadniczo w Polsce mamy spółki:
- prawa cywilnego (w kodeksie cywilnym)
- prawa handlowego (w kodeksie handlowym)

Historyczne pochodzenie spółek

Spółka jawna:
- nie dywersyfikuje się odpowiedzialności wspólników
- połowa X wieku
- państwa-miasta włoskie

Spółka akcyjna:
- początek XVIII wieku (bańka mórz południowych)
- pułapy 75%, 50%, 20-30%

Sp. z o.o.:
- lata 60te XIX wieku
- wymyślili prawnicy niemieccy
- ograniczona odpowiedzialność
- wspólnicy decydują, komu sprzedać

W różnych porządkach prawnych istnieją różne zasady, na przykład we Francji i w Rosji spółka jawna może być
spółką z osobowością prawną, a u nas nie.
(Na egzamin należy znać skróty spółek z Europy Zachodniej/USA/Rosji…Gardocki poleca książkę Całusa, w której
jest analiza wszystkich spółek handlowych ze świata)

Spółka kapitałowa = posiada osobowość prawną, kapitał to podstawa konstrukcji ekonomicznej, odpowiada swoim
kapitałem;

Spółka osobowa = nie posiada osobowości prawnej, choć ma pewną podmiotowość w obrocie (zgodnie z ustawą,
która kreuje ten podmiot), odpowiadają wspólnicy: 1. w pierwszej kolejności majątkiem spółki, 2. w następnej
kolejności majątkiem wspólnika

(Przypomnienie: osobowość prawną ma skarb państwa albo podmiot, któremu nada ją przepis szczególny)

Polski kodeks spółek handlowych wymienia następujące spółki:

1. Jawna
2. Komandytowa
3. Partnerska
4. Komandytowo-akcyjna
5. Z ograniczoną odpowiedzialnością
6. Akcyjna



Kolejność tutaj nieprzypadkowa! Uszeregowanie wg konstrukcji (coraz bardziej skomplikowane), odpowiedzialności

(coraz mniejsza) i relacje właściciel-spółka (coraz słabsze).

Wybór spółki zależy od potrzeb, niektóre zawody (np. zaufania społecznego) muszą być prowadzone przez określone
typy spółek (ponoć jeśli ustawa nie zabrania, najkorzystniej jest utworzyć spółkę z o. o.)

Odpowiedzialność w spółkach

1. Spółka jawna

- nie rozróżnia się wspólników
- kolejność egzekucji długów wobec osób trzecich: wpierw egzekucja spółki, potem wspólników
- nie powstaje z chwilą wpisania do rejestru, tylko z chwilą zawarcia umowy spółki

2. Spółka komandytowa

- komplementariusz = odpowiada całym swoim majątkiem, jak w sp. jawnej
- komandytariusz = odpowiada do wysokości sumy komandytowej, wpisanej do umowy, która jest równa jego
wkładowi do spółki
- w nazwie spółki musi być nazwisko komplementariusza (jeśli komandytariusz da swoje nazwisko, zamienia się w
komplementariusza)
- sprawy spółki mogą prowadzić tylko komplementariusze

Wspólne cechy spółki jawnej i komandytowej:
- spółki proste, osobowe
- nie ma obowiązku organów
- reprezentują: wszyscy (s. j.) lub tylko komplementariusze (s. k.), ale można w umowie wyłączyć kogoś
- można niektórych wspólników zwolnić z odpowiedzialności za długi, ale tylko między wspólnikami (ewentualnie
roszczenie regresowe)

3. Spółka partnerska

- nowa spółka w Polsce, natomiast w porządkach anglosaskich już od 300 lat
- zawody zaufania społecznego (np. adwokaci, lekarze, itp. zakładają spółkę i jak jednemu coś nie wyjdzie, to inni
wspólnicy nie odpowiadają)
- każdy wspólnik odpowiada za swoje zobowiązania
- oczywiście można umową rozszerzyć odpowiedzialność
- tylko przedstawiciele zawodów enumeratywnie wymienionych w art. 87 k.s.h.!
- osobowa

4. Spółka komandytowo-akcyjna

- od 1987, ale w Polsce niepopularna
- osobowa
- hybryda: część o spółce osobowej jest tak jakby komandytowa, ale zamiast komandytariuszy są akcjonariusze
- sprawy prowadzą tylko komplementariusze
- często początkowo biznes rodzinny, np. Fiat, BMW, Opel
- akcjonariusze nie rządzą, tylko ciągną z zysku

(Zasadniczo komandytariusz, to jest po prostu ktoś, kto ponosi odpowiedzialność do pewnej kwoty, więc można
powołać np. komandytową spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością)

5. Spółki: z ograniczoną odpowiedzialnością i akcyjna

- spółki kapitałowe, kapitał min. 50 tys. zł
- powstają w chwili wpisania do rejestru
- organy w Sp. z o.o.: zarząd, zgromadzenie właścicieli (zwyczajne i nadzwyczajne), fakultatywnie rada nadzorcza
- organy w S.A.: zarząd, zgromadzenie walne (zwyczajne i nadzwyczajne), rada nadzorcza
- czynność zarządu przekraczająca kapitał bez zgody właścicieli jest nieważna względnie  generuje
odpowiedzialność wobec właścicieli
- zgromadzenie powołuje i rozlicza zarząd, wytycza kierunki działalności spółki
- rada nadzorcza nie reprezentuje spółki na zewnątrz, tylko kontroluje
- prokura (łączna lub samodzielna)
- (Spółka akcyjna jest bardzo kosztowna, musi każdego roku przechodzić przez audyt)

Wykład 22.10.2008 – Podmioty w obrocie międzynarodowym c.d.

REJESTRY

Prawo handlowe ma wprowadzić pewną formalną przejrzystą płaszczyznę reguł, równą dla wszystkich. Rejestry
gromadzą informacje na temat podmiotów, by wszyscy uczestnicy obrotu handlowego mogły z nich
korzystać. W rejestrze podana jest firma, typ spółki, właściciel, kapitał zakładowy, sposób prezentacji, upadłość,
niewypłacalność, sposób powstania podmiotu itd. Rejestry tylko krajowe, nie ma rejestru światowego!

Rejestr to pakiet informacji podany do publicznej wiadomości z rękojmią państwa – czynność zawarta na podstawie
danych z rejestru jest wiążąca!

Kto prowadzi rejestry?

Polska – nie ma już rejestrów handlowych (wszyscy są w KRS), są rejestry sądowe: prowadza je sądy rejonowe
rejestrowe gospodarcze
Niemcy – 2 rejestry w sądach: lokalny (podmioty z tego samego landu) i okręgowy (podmioty z innych landów)
Hiszpania, portugalia – jest osobna instytucja
Francja – sądy cywilne
Kraje anglosaskie – brak rejestrów. Dokumenty założycielskie nowego podmiotu składa się do organu rejestrującego
(on nie decyduje o dopuszczeniu do obrotu). U nich dowodem o danych jest zawsze cały komplet dokumentów.

FIRMA
= to jest nazwa występująca w obrocie gospodarczym, w celu odróżnienia w obrocie od innych podmiotów

Złożona z 2 członów: dowolny (np. Kowalski & Synowie) + obowiązkowy określający typ podmiotu (np. Sp. z o.o.)

Określone nazwy są zastrzeżone do określonych typów firm (np. ubezpieczenia, bank itp.) – źródło przepisów: k.s.h.,
ustawy szczegółowe, k.c.

Firma podlega ochronie prawnej przed nieuczciwą konkurencją.

Podmioty międzynarodowego obrotu handlowego

MPH nie reguluje statusu podmiotów w handlu międzynarodowym. Spowodowane jest to tym, że podmioty te
uzyskują możliwość dokonywania czynności prawych w obrocie międzynarodowym na podstawie własnego prawa
krajowego.

1. Uznanie podmiotowości i dopuszczenie do obrotu podmiotów gospodarczych

Uznanie podmiotowości zagranicznych osób fizycznych i prawnych jest niezbędną przesłanką zawierania przez nie
transakcji z podmiotami danego kraju, a także prowadzenia bezpośredniej działalności gospodarczej na jego
terytorium.

W odniesieniu do osób fizycznych przyznaje im się takie same prawa cywilne jakie posiadają obywatele innych
państw. Istnieją jednak wymagania do dokonywania transakcji określonego rodzaju.

W kwestii osób prawnych jest to bardziej skomplikowane ;] – w GB i US zagraniczna osoba prawna musi być uznana
tylko wtedy jeśli posiada status osoby prawnej w kraju oficjalnie uznanym przez to państwo. We FR uznanie osoby
prawnej może nastąpić tylko na podstawie umowy międzynarodowej.
W praktyce często spotyka się przypadki kiedy to osoba prawna jednego państwa rozpoczyna działalność
gospodarczą na terytorium innego państwa bez posiadania w tym kraju samodzielnej osobowości prawnej.

Koncepcje określenia prawa właściwego dla zdolności osoby prawnej

•

Doktryna inkorporacji- status personalny osoby prawnej określa miejsce jej rejestracji

•

Doktryna miejsca siedziby osoby (siedziba organu zarządzającego)

•

Doktryna kontroli- przynależność określa się w zależności od tego z jakiego państwa pochodzi kapitał
kontrolujący daną osobę prawną

2. Rejestry podmiotów międzynarodowego obrotu handlowego oraz prowadzenie działalności

gospodarczej

Rejestracja dokonywana jest zwykle w rejestrach handlowych prowadzonych przez sądy lub organy administracji.
Podlegają jej zwykle;

a. Spółki handlowe
b. Znaki firmowe podmiotów prowadzących działalność gospodarczą, a także rodzaje działalności

Z faktu rejestracji podmiotów oraz jawności danych rejestrowych wynika zasada domniemania znajomości tych
danych oraz ich prawdziwości.

3. Uczestnicy międzynarodowego obrotu handlowego

Liczba podmiotów międzynarodowego obrotu handlowego jest nieco mniejsza niż liczba podmiotów prawa cywilnego.

a) osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą- historycznie pierwsza forma podmiotu prowadzącego

działalność gospodarczą

b) spółka jawna- powiązanie osób fizycznych lub prawnych, powołane dla prowadzenia działalności

gospodarczej pod wspólną firmą. Spółce tej brak wewnętrznej struktury organizacyjnej, właściwej osobom
prawnym. Funkcje organów spełnia jeden lub dwóch wspólników

c) spółka komandytowa- spółka prowadząca działalność gospodarczą pod własną firmą, w której na równie z

komandytariuszami istnieje co najmniej jeden komandytariusz ponoszący odpowiedzialność za zobowiązania
spółki całym swoim majątkiem

d) spółka akcyjna- spółka handlowa, której kapitał zakładowy dzieli się na części, do których prawo

uprzedmiatawia akcje, dające jego właścicielom możliwość dywidendy, otrzymania części majątku w
przypadku likwidacji spółki, a także udziału w zarządzaniu. Akcje mogą być przedmiotem obrotu.

e) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością- spółka handlowa, której kapitał zakładowy dzieli się na części, do

których prawo uprzedmiatawia akcje, dające jego właścicielom możliwość dywidendy, otrzymania części
majątku w przypadku likwidacji spółki, a także wpływania na sposób zarządzania spółką

Inni uczestnicy MOH:

Europejskie Zgrupowanie Interesów Gospodarczychjest to wynik prac UE nad unifikacją przepisów
dotyczących podmiotów gospodarczych. EZIG utworzone został ona mocy rozporządzenia Rady 2137/85 z
25 lipca 1985 roku. Założycielami EZIG mogą być zarówno osoby fizyczne jak i prawne posiadające miejsce

zamieszkania lub siedzibę na terytorium Wspólnot Europejskich. Powinno być zarejestrowane, w kraju, w
którym ma oficjalną siedzibę. Założyciele EZIG ponoszą nieograniczoną i solidarną odpowiedzialność za
zobowiązania Zgrupowania. EZIG w państwach Wspólnoty traktowane jest w różny sposób.

b) Korporacje ponadnarodowe- to zgrupowanie osób prawnych, prowadzących samodzielnie działalność

gospodarczą, podlegających jurysdykcji różnych państw, powiązanych ze sobą ekonomicznie i podlegających
kontroli jednego z podmiotów grupy nad innymi podmiotami. Jest to forma charakterystyczna na państw
anglosaskich. Nazywana również holding, koncern, zjednoczenie gospodarcze. Grupa może przekształcić się
w korporację jeśli:

•

Podmiot kontrolujący jest posiadaczem akcji innych uczestników grupy

•

Pakiet akcji należący do podmiotu kontrolującego daje możliwość kontrolowania innych
uczestników grupy

•

Uczestnicy holdingu są odrębnymi podmiotami prawnymi

c) Państwo- uczestniczy w międzynarodowym obrocie gospodarczym najczęściej jako uczestnik następujących

transakcji:

•

Zamówień państwowych, w tym także emisji papierów wartościowych

•

Gwarancji państwa związanych z kredytami zaciągniętymi przez podmioty danego państwa

•

Umów inwestycyjnych

•

Międzynarodowych umów sprzedaży towarów

d) Przedsiębiorstwa państwowe lub inne osoby prawne wyposażone przez państwo

Status prawny firmy

- podjęcie działalności gospodarczej przez osoby fizyczne i jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości
prawnej wymaga zgłoszenia do ewidencji działalności gospodarczej
- podjęcie działalności gospodarczej przez osoby prawne wymaga wpisania się do Krajowego Rejestru Sądowego
- osoba fizyczna prowadząca działalnośc gospodarczą odpowiada całym swoim majątkiem za podjęte zobowiązania
- spółka cywilna- za zobowiązania spółki wspólnicy odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem
- spółka jawna- wspólnicy odpowiadając całym swoim majątkiem solidarnie za zobowiązania spółki, jednakże
wierzyciel może sięgnac do majątku osobistego wspólnika tylko gdy egzekucja z majątku spółki okaże się
bezskuteczna
- spółka partnerska: partner nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania spółki powstałe w związku z
wykonywaniem przez pozostałych partnerów wolnego zawodu w spółce, jak również za zobowiązania spółki będące
następstwem działań lub zaniechań osób zatrudnionych przez spółkę na podstawie umowy o pracę lub innego
stosunku prawnego, które podlegały kierownictwu innego partnera przy świadczeniu usług związanych z przedmiotem
działalności spółki; umowa spółki może przewidywac, że jeden albo większa liczba partnerów godzą się na
ponoszenie odpowiedzialności tak jak wspólnik spółki jawej
- spółka komandytowa (dwa rodzaje wspólników):

komplementariusz: odpowiada całym swoim majątkiem za zobowiązania spółki
komandytariusz: odpowiada osobiście za zobowiązania spółki, jednakże tylko do wysokości zadeklarowanej

przez siebie w umowie spółki tzw. sumy komandytowej
- spółka komandytowo- akcyjna (trzy rodzaje wspólników):

komplementariusz- odpowiada całym swoim majątkiem za zobowiązania spółki
komandytariusz: odpowiada osobiście za zobowiązania spółki, jednakże tylko do wysokości sumy

komandytowej

akcjonariusz- nie odpowiada za zobowiązania spółki

- spółka z ograniczoną odpowiedzialnością- odpowiada za zobowiązania do wysokości kapitału zakładowego i
majątku spółki; wspólnicy- do wysokości posiadanych udziałów, z wyjątkiem zobowiązań podatkowych, za które
wspólnicy odpowiadają majątkiem osobistym
- spółka akcyjna: spółka odpowiada za zobowiązania do wysokości kapitału akcyjnego i majątku spółki, zaś
akcjonariusze do wysokości posiadanych akcji

IV. Ogólne zagadnienia na temat transakcji międzynarodowych:
- zawieranie transakcji międzynarodowych
- zasady międzynarodowych kontraktów handlowych UNIDROIT
- autonomia woli stron, wybór prawa właściwego
- ustalenie prawa właściwego dla kontraktu w sytuacji braku wyboru dokonanego przez strony
- interpretacja kontraktów międzynarodowych
Pazdan s. 61 – 78; 88-91 + Hermanowski s. 18-25; 49 – 66; 69 – 82

Wykład 5.11.2008 – Ogólnie o transakcjach międzynarodowych

SPOSOBY ZAWIERANIA UMÓW

1. Oferta (wpisany w Konwencję wiedeńską) – najczęściej
2. Negocjacje
- różnica od oferty: jeśli nie ma 100% punktów uzgodnionych, to nie ma umowy  negocjacje są prawnie wiążące
(nie jestem pewna, o co mi chodziło tutaj)
- często tzw. „listy intencyjne” (deklaracje dobrej woli), w Polsce nie wywołują one skutków prawnych, a np. w
USA były sprawy sądowe za niewykonanie listu intencyjnego
3. Przetargi publiczne (w Polsce od niedawna) – do publicznej wiadomości podaje się takie same warunki dla
wszystkich
4. Giełdy
- towarowe
- finansowe
- papierów wartościowych
- przewidują sformalizowane umowy – regulaminy funkcjonowania (jeśli wchodzimy na giełdę, to godzimy się na
to)
- giełda nadaje się do obrotu towarami łatwo standaryzowanymi (nie trzeba ich oglądać, żeby kupić, np. ropa
naftowa w baryłkach)
5. Aukcje
- towary nie są łatwo standaryzowane, znajdują się na miejscu (zwykle produkty jednostkowe) i kupujący mogą
towar obejrzeć
- jedno miejsce, jeden czas + nagromadzony towar
- umowa już przygotowana przed aukcją (regulamin)
- kaucja/wpisowe – jeśli kupujący nie odbierze towaru, to mu przepada
- prywatne przedsięwzięcie
- duże zaufanie po obu stronach
- dostarczenie towaru do południa dnia następnego, wraz z zapłatą należy odebrać towar, w przypadku
niestandardowych aukcji dłuższy termin, ale wpisowe trochę większe
6. Targi
- oprócz elementu wystawienniczego zawiera też transakcje
- „targi” to miejsce, a metoda zawierania umów to z reguły negocjacje

TRUDNOŚCI ZWIĄZANE Z ZAWIERANIEM UMÓW

(Interpretacja kontraktów jest bardzo różna, brakuje jednego kanonu reguł, jeśli już są jakieś, to brakuje jednej
najważniejszej, a mianowicie reguły dot. wykładni)

1. Problem wykładni/interpretacji

Nawet wspólny tekst można różnie interpretować, także w prawie krajowym są problemy. Rozwiązaniem jest sąd
arbitrażowy.

2. Język umowy

Dwa języki nie są najlepszym rozwiązaniem – powstają rozbieżności. Jeden język: wykładnia powinna być
prowadzona a contrario interesu tej strony, w języku której tekst został napisany.

3. Praktyka może być bardzo ważna dla wykładni!

Istotne jest rejestrowanie przebiegu negocjacji/spotkań/intencji/ po zawarciu kontraktu sposobu realizacji  w razie
czego sposób realizacji kontraktu, czyli praktyka pozwoli ocenić dobrą wiarę kontrahentów itp.

4. Tzw. „słowniczek”= zbiór definicji, żeby nie było wątpliwości.

Różne pojęcia mają różne znaczenia w różnych krajach, np. siła wyższa, przedmiot, cena, czas, jakość (np. klauzula
SD = odbiór tylko świeżych produktów)

5. W razie niejasności w interpretacji istnieje pewna kolejność brania pod uwagę

Tutaj subiektywizm, sąd może przyjąć inną kolejność w uzasadnionych przypadkach. Z reguły liczą się: 1) tekst
napisany odręcznie, 2) … 3) … Niestety nie wiem, o co chodziło.

6. Niedozwolone klauzule

Zasadniczo nie powodują nieważności umowy, po prostu się ich nie liczy.

7. Różne przepisy, m.in. czy cena musi być w umowie podana (KW)

AUTONOMIA WOLI STRON W ZAKRESIE PRAWA WŁAŚCIWEGO

Strony mogą dowolnie wybrać prawo właściwe dla oceny stosunków, bo handel mnr oparty jest na dobrowolności!
Najlepiej wybrać prawo najbliższe danemu zobowiązaniu.

Większość porządków prawnych nie narzuca żadnych ograniczeń w tym względzie, ALE należy pamiętać, że sąd
arbitrażowy jest też związany normami kolizyjnymi PPM swojej siedziby.

(+ jest jeszcze prawo modelowe, takie „soft law”)

U nas w Polsce sensowne normy o arbitrażu są od niedawna (zdaniem Gardoca skuteczniejsze są w Polsce sądy
powszechne)

Ustalenie prawa właściwego, jeśli takie nie zostało wybrane przez strony:

Sąd stosuje normy kolizyjne swoje (siedziba), jeśli stosownych nie ma, to sąd stosuje własne prawo merytoryczne

KW: jeśli wskazane jest przez sąd prawo państwa X, a państwo X jest stroną KW, to stosuje się KW – jednak ten
przepis można wyłączyć

. Przedmiot transakcji w obrocie międzynarodowym
Podmiotami obrotu międzynarodowego mogą być dowolne dobra, nie wyłączone z obrotu decyzjami organizacji
międzynarodowych lub przez krajowe systemy prawne.

Towar- przedmioty materialne uzyskiwane ze środowiska naturalnego lub przetworzone przez człowieka tj.
dobra mogące być przedmiotem transakcji handlowych. Często po przeprowadzeniu transakcji handlowej jej
skutki prawne dla sprzedawcy następują dopiero w momencie indywidualizacji towaru.

Pieniądz- w obrocie międzynarodowym odznacza się uniwersalnym charakterem, objawiającym się w
możliwości spłacenia dowolnego długu majątkowego, pod warunkiem, że nie istnieje zobowiązanie dłużnika
do świadczenia w naturze.

Papiery wartościowe- dokument stwierdzający istnienie określonego prawa majątkowego, którego realizacja
jest możliwa jedynie na podstawie okazania lub zwrotu dokumentu. Posiada podwójny charakter prawny:

•

Reprezentuje on prawo majątkowe

•

Jest rzeczą, ze wszystkimi jej następstwami (może być przedmiotem obrotu)

Wyróżniamy m.in. następujące papiery wartościowe:

a) Obligacje- papier wartościowy uprzedmiotawiający istnienie długu po stronie osoby prawnej lub organu

państwowego emitującego obligacje, zawierający zobowiązanie wypłaty posiadaczowi obligacji wyrażonej w
niej kwoty w określonym terminie

b) Weksel- papier wartościowy potwierdzający bezwarunkowe zobowiązanie wystawcy lub innego podmiotu

wskazanego w wekslu jako płatnika do wypłaty, po upływie wskazanego w wekslu terminu, określonej w nim
sumy posiadaczowi

c) Czek- papier wartościowy, zawierający bezwzględne zobowiązanie banku do wypłaty określonej sumy

posiadaczowi czeku, wypełnionego przez wystawcę czeku lub banku

d) Konosament- papier wartościowy wystawiony przez przewoźnika lub jego agenta, określony przez warunki

umowy przewozu, określający wskazanie nadawcy towaru, określenie towaru przyjętego do przewozu w
sposób pozwalający na jego identyfikację i zawierający zobowiązanie do wydania towaru w określonym
miejscu nadawcy

e) Akcję- papier wartościowy potwierdzający prawa akcjonariusza
f)

Kwit składowy- papier wartościowy potwierdzający przyjęcie towaru w skład

g) Kwit zastawny- papier wartościowy potwierdzający prawo zastawu na składowanym towarze na rzecz

posiadacze kwitu



Klasyfikacja

Ze względu na podstawowe funkcje (Europa Kontynentalna):

a) Wierzytelności pieniężne (weksle, czeki, obligacje)
b) Uprawniające do podziału majątku (akcje)
c) Papiery wartościowe reprezentujące towar (konosament, list zastawny)

Doktryna anglo-amerykańska:

a) Inwestycyjne, potwierdzające prawo do podziału w spółce akcyjnej
b) Papiery wartościowe o charakterze towaru, będące przedmiotem obrotu

Ze względu na tryb stosowany w obrocie papierami wartościowymi wyróżniamy dokumnety:

a) Na okaziciela (dowolna osoba, będąca ich posiadaczem)
b) Imienne (wyłącznie wymieniona na nich osoba)
c) Na Zlecenie (wskazany jest właściciel chociaż możliwe jest wskazanie innego)



Forma

Papier wartościowy powinien mieć określoną postać wynikającą z przepisów krajowych, zapewniającą identyfikację
praw, które reprezentuje, a także umożliwiającą jego przekazanie



Międzynarodowa regulacja papierów wartościowych

1912- Ogólna ordynacja wekslowa, przyjęta w ramach Niemieckiego Związku Celnego
Genewskie konwencje wekslowe z 1930 roku
Genewskie konwencje o czekach z 1931 roku

Niezależnie od powyższych regulacji prawnych nie udało się osiągnąć jednolitej regulacji prawa wekslowego.
UNICITRAL w 1988 roku opracował konwencję o międzynarodowych wekslach własnych, jednak, żeby weszła w
życie musi być przyjęta przez 10 państwa- zrobiły to tylko USA, Kanada i ZSRR

4. Działalność intelektualna

Przedmiotem prawa autorskiego są:

a) Działa literackie i choreograficzne
b) Utwory muzyczne z tekstami i bez tekstu, utwory audiowizualne
c) Rzeźby, obrazy, grafika i inne dzieła sztuki
d) Sztuka użytkowa
e) Dzieła architektoniczne
f)

Fotografie

g) Plany, mapy, szkice, ilustracje graficzne
h) Tłumaczenia, inscenizacje, aranżacje

Programy komputerowe, bazy danych

Dobra chronione prawem własności przemysłowej:

a) Wynalazki
b) Wzory użytkowe
c) Wzory przemysłowe
d) Typologia mikroprocesorów
e) Know- how
f)

Nazwy firm

g) Znaki towarowe
h) Nazwy miejsca pochodzenia towarów

Międzynarodowa regulacja prawna w dziedzinie ochrony własności intelektualnej:
- 20.02.1883, Paryż Konwencja o ochronie własności przemysłowej
- konwencja madrycka o międzynarodowej rejestracji znaków, 1891
- 1967 w Sztokholmie powołano Światową Organizację Własności Intektualnej (WIPO). Zawiera ona pierwszą
definicję pojęcia własności intelektualnej

Transakcja- w handlu międzynarodowym jest to każda umowa posiadając, poprzez dowolne okoliczności, związek z
co najmniej dwoma państwami.

Reżim prawny transakcji w handlu międzynarodowym różni się od reżimu transakcji zawieranych w obrębie jednego
obszaru prawnego. Strony transakcji mogą dokonać wyboru prawa, które znajdzie zastosowanie w tej transakcji.
Niektóre państwa jednak całkowicie wyłączają możliwość wyboru prawa państwa obcego np.w odniesieniu do
transakcji związanych z nieruchomościami.

Interpretacja międzynarodowych umów handlowych:
Umowa międzynarodowa może potrzebować wykładni jeśli jej treść jest niejasna.
Interpretacja międzynarodowych kontraktów rodzi problemy w porównaniu z interpretacją wewnątrzkrajowych umów
cywilnoprawnych (każda ze stron wykształcona jest we własnym systemie prawnym i ekonomicznym)

Celem interpretacji jest usunięcie niejasności występujących w tekście kontraktu w taki sposób,aby nadana mu treść
odpowiadała woli stron. Rezultatem interpretacji powinno być wyjaśnienie rzeczywistej woli stron, które składały
oświadczenie.

Podstawową regułą interpretacji kontraktów jest traktowanie jego wszystkich elementów jako jednej całości.
Wykładnia nie może wprowadzać sprzeczności między poszczególnymi częściami kontraktu. Niemożność usunięcia
istniejących przy bezpośrednim odbiorze sprzeczności w drodze wykładni pociągałaby za sobą nieważność
odpowiednich postanowień. W razie wystąpienia tego rodzaju sprzeczności stosuje się następujące reguły:
- znaczenie wynikające z zasadniczego kontraktu powinno dominować nad znaczeniem wynikającym z tekstu
załączników
- wola stron wyrażona później dezaktualizuje wcześniejsze oświadczenia.

Pamiętajmy, że sformułowania użyte przez strony nie mogą być interpretowane w oderwaniu od kontekstu
sytuacyjnego, w jakim są składane, ani od wynikającego z oświadczeń stron ich zamiaru. Kontekst dla wykładni
powinny stanowić więc też okoliczności:
- cel umowy w niej wyrażony
- praktyka utarta w stosunkach między stronami
- międzynarodowy zwyczaj handlowy odnoszący się do danego kontekstu
- przebieg negocjacji (choć uważa się, że z chwilą podpisania kontraktu traci moc cała poprzedzająca go
korepspondecja. Znaczy to jednak, że oświadczenia takie nie niosą za sobą zobowiązań, ale mogą służyć dla
wyjaśnienia określonego znaczenia wyrażeń użytych w samym kontrakcie)
- późniejsze zachownia stron

PRZED ZAWARCIEM KONTRANKTU
- Etapy transakcji w handlu zagranicznym:
1. przygotowanie transakcji, w tym m.in.:

•

określenie towaru i usługi, które mają być przedmiotem kontraktu

•

analiza rynku krajowego i zagranicznego (popyt, podaż, cena, konkurencja, koszty bezpośrednie i pośrednie,
wymagania jakościowe itp.),

•

analiza prawno-finansowa (reguły i dokumentowanie pochodzenia towaru, stawka celna, podatki, bariery
pozataryfowe, przepisy dewizowe, przepisy adm., fitosanitarne etc)

•

znalezienie i wybór partnera zagranicznego

•

sprawdzenie wiarygodności kontrahenta

•

uzgodnienie postanowień kontraktu

2. zawarcie umowy (kontraktu)
3. wykonanie postanowień kontraktu, m.in.:

•

dostawa towaru lub wykonanie usługi,

•

spedycja i transport,

•

odprawa celna,

•

kontrola jakości i ilości,

•

płatnośc,

•

reklamacje,

•

rozstrzyganie sporów.

- w handlu zawsze istnieje ryzyko (;])
3.1.Kontrakt a umowa krajowa (podstawowe róznice)
1. różny domicyl stron umowy (3.1.1.)
- strony umowy najczęściej funkcjonują w różnych otoczeniach (różne kraje, kultura etc); często dochodzi między nimi
do sporu
2. język umowy (3.1.2)
- koncepcja języka umowy:

•

każde oświadczenie woli wymaga dla swojej skuteczności złożenia w języku umowy,

•

strona nie posiadająca dostatecznej znajomości języka umowy, ponosi ryzyko właściwego zrozumienia
oświadczeń składanych przez drugą stronę,

•

strona, której język ojczysty nie jest językiem umowy, jest zobowiązana do posługiwania się w swych
oświadczeniach językiem umowy,

•

strona, której język ojczysty jest językiem umowy, ma obowiązek wyjaśniania treści składanych przez nią
oświadczeń woli, ale jest on wyłącznie ograniczony do wyjaśniani niejasnych i wieloznacznych sformułowań w
języku umowy. w przypadku nie wyjaśnienia przez stronę niejasnych sformułowań obowiązuje ujęcie bardziej
korzystne dla adresata.

- strony mogą same dokonac wyboru języka (może być to język ojczysty jednej ze stron umowy lub język trzeci);
najczęściej język o znaczeniu międzynarodowym
- wybór języka: milczący (jeśli tekst umowy sporządzony został tylko w jednym języku lub jeżeli w całych negocjacjach
strony posługiwały się określonym językiem)
- w przypadku braku wyboru języka, przyjmuje się, że językiem umowy jest język państwa, którego prawo właściwe
jest dla treści umowy
- strony mogą ustalic kilka języków dla umowy i wszystkie będą miały jednakową moc obowiązującą; różnice między
nimi ustalane według ogólnych zasad wykładni (najczęściej wykładnia celowościowa i historyczna); najczęściej strony
zastrzegają w umowie który język jest właściwy do rozstrzygania sporów
- PECL: w przypadku braku wskazania który język jest właściwy do rozstrzygania sporów, preferuje się wersję
językową, w której umowa została sporządzona pierwotnie
- ustawa o języku polskim z 9 maja 2000r:

•

art. 8 ust. 1 i 2: nakaz sporządzenia umowy w języku polskim, jeżeli chociaż jedną ze stron jest podmiot
polski, a wykonanie umowy ma nastąpic na terytorium polski

•

art. 8 ust. 3 określając skutki naruszenia ust. 1 i 2 odwołuje się do art. 74 § k.c.

3.1.3 Cena wyrażona w obcej walucie
- ustalenie płatności w obcej walucie związane jest z ryzykiem kursowym; w celu zabezpieczenia przed nim
stosowane są klauzule waloryzacyjne
3.1.4 Sposób zapłaty
- uwarunkowane formy zapłaty: uzależniają wykonanie świadczenia przez jedną ze stron od wykonania świadczenia
przez drugą stronę; takimi uwarunkowanymi formami zapłaty są:

•

akredytywa dokumentowa (documentary credit)- uzależnienie zapłaty eksporterowi od dokonania przez niego
udokumentowanej wysyłki towaru importerowi

•

inkaso dokumentowe (documentary collection)- uzależnienie wydania importerowi towaru lub dokumentów
reprezentujących towar od dokonania przez niego zapłaty

•

uwarunkowane polecenie wypłaty (conditional payment order)- importer zleca swojemu bankowi dokonanie
wypłaty eksporterowi,, pod warunkiem wudania przez niego dokumentów handlowych

- nieuwarunkowane formy zapłaty: gdy importer nie uzależnia dokonania płatności na rzecz eksportera od spełniena
przez niego jakiegokolwiek warunku:

•

zapłaty gotówkowe realizowane za pomocą czeku (check, cheque)

•

polecenia wypłaty (clean payment order)

•

przekaz bankowy (bank transfer)

3.1.5 Przekraczanie przez towar granic celnych
3.1.6. Ustalanie warunków dostawy
- warunki dostawy określane również jako: baza dostawy, baza ceny, termin handlowy, reguła handlowa
- termina handlowy: oznacza zakres obowiązków i zobowiązań umownych sprzedającego w stosunku do kupującego,
a ty, samy podział kosztów, obowiązków i ryzyka związanego z dostawą towaru między strony kontraktu
- najpowszechniej stosowane terminy handlowe: INCOTERMS, opracowane przez Międzynarodową Izbę Handlową w
Paryżu (najnowsza wersja z 1999 znana jako INCOTERMS 2000)
3.1.7 Rozstrzygnięcie sporów
- możliwośc rozstrzygania w drodze postępowania sądowego (niedogodne dla storn bo odmienne przepisy prawne)

-zazwyczaj takie rozstrzygnięcia nie uzyskują akceptacji drugiej strony; dodatkową wadą jest zbyt długi czas trwania
ze względu na prowadzenie dokumentacji , tryb przeprowadzania procesów i możliwości odwoływania
- postępowanie arbitrażowe- najczęściej spotykany sposób rozstrzygania sporów
3.1.8. Różnice kulturowe między stronami umowy
- niezbędna umiejętnośc robienia właściwego wrażenia, znajomości kultury interesów, wzorów zachowań, trendów
konsumenckich i kulutrowych
3.2. Przygotowanie transakcji
3.2.1. Bariery taryfowe i pozataryfowe
- Bariery taryfowe: stawki celne w taryfach importowych i związana z tym koniecznośc dokumentowania pochodzenia
towaru
-Bariery pozataryfowe: służą przede wszystkim ochronie tych dziedzin, które są słabo konkurencyjne w stosunku do
towarów produkowanych za granicą; często te towary nazywane są „wrażliwymi:, np.: węgiel, produkty rolno-
spożywcze, tekstylia, wyroby hutnicze, szkło, wyroby skórzane, niektóre chemikalia
1. Bariery pozataryfowe o charakterze restrykcyjnym:
- pozwolenia przywozu i wywozu; reglamentacja obortu poprzez system koncesji, zakazów przywozu i wywozu
towarów; kontyngenty ilościowe i wartościowe; postępowanie antydumpingowe i antysubwencyjne; umowy o
samoograniczaniu; reguły pochodzenia; opłaty wyrównawcze i inne (adm. weterynaryjne, fitosanitarne itp.)
2. Bariery pozataryfowe o charakterze promocyjnym:
- czasowe zawieszenie ceł; zwroty cła; systemy ulg i zwolnień, związane z określonym celem
3.2.2. Sprawdzanie wiarygodności kontrahenta (standing)
I Wywiadownie handlowe: najważniejsze źródło informacji o partnerze zagranicznym; w Polsce działa ich kilkanaście
- największa wywiadownia na świecie: „Dun & Bradstreet Corporation”; w jej skłąd wchodzą:
1. D & B- wywiadownia handlowa z centralą w New Jersay i europejską centralą w High Wycobe
2. Agencja Moody’s Investors Services- światowa agencja ratingowa
- wywiadownia dostarcza na zamówienie raport o firmie (Business Information Report); zazwyczaj obejmuje:

•

dane teleadresowe; informacje o kierownictwie; historia firmy; profil działalności; kierunek sprzedaży;
informacje o udziałowcach i właścicielach; powiązania kapitałowe; rating D & B z określeniami poziomu
maksymalnego kredytu

- raporty tworzone w oparciu o ogólnodostępne źródła:

•

rejestry i ewidencje; urzędy; izby gospodarcze; banki; publikacje specjalistyczne; publikatory urzędowe;
wywiad z kierownictwem, prasa; trade tapes

- koszt raportu zależy od: terminu i sposobu dostarczenia informacji; położenia geograficznego państwa wg
kalsyfikacji w cenniku wywiadowni; charakter usługi (jednorazowa lub abonamentowa)
- każdy raport zawiera rating D & B- ocenia siłę finansową podmiotów gospodarczych oraz szacuje ryzyko transakcji
- w D & B dostępne są szersze raporty:
1. Country Report: zawiera niezbędne informacje do oceny ryzyka związanego z prowadzeniem działalności w
poszczególnych krajach
2. Country Riskline Report: 7 stron; zestawienie kluczowych informacji ekonomicznych, politycznych i handlowych o
poszczególnych krajach
3. International Risk & Payment Review: zbiorcza publikacja zawierająca raporty o 132 krajach
- usługa dochodzenia (windykacja) należności oferowana przez wywiadownie handlowe:

•

podejmują się ściągania należności wyłącznie w postępowaniu pozasądowym

•

przyjmowana bez gwarancji jej skuteczności

•

według oceny D & B skutecznośc dochodzenia należności wynosi 35 % w przypadku dłużników polskich i 75
% w przypadku dłużników zagranicznych (z wyłączeniem byłych krajów ZSRR)

- RMS (Receivable Managment Services): dochodzenie należności w przypadku D & B, nie wymaga żadnych opłat
wstępnych ani manipulacyjnych; prowizja pobierana od długów odzyskanych
II Banki- kolejne źródło informacji o partnerze zagranicznym
- dostarczają infomacji na podstawie pisemnego wniosku zainteresowanego podmiotu gospodarczego (usługi takie
świadczy m.in. Bank Handlowy S.A.)
III Wydziały Ekonomiczno- Handlowe przy polskich ambasadach:
- zbierają dane na temat kraju urzędowanie: zarysu polityki gospodarczej; handlu zagranicznego i inwestycji
zagranicznych; założeń polityki monetarnej i budżetowej; miejsca Polski jako partnera handlowego; prognoz
gospodarczych i wpływu na dwustronne stosunki
- wydają opracowania zawierające wskazówki i informacje dla polskiego eksportu: wynajdowanie nisz importowych
dla polskich towarów; ocena i prognoza popytu na polskie towary; analizy wielkości i struktury towarowej i
geograficznej polskiego importu i eksportu

- ponadto WEH nawiązują kontakty z samorządami gospodarczymi, organizują imprezy promocyjne, udzielają
konsultacji ekonomicznych
IV Bezpośrednie zwrócenie się do kontrahenta z prośbą o dostarczenie podstawowych danych z rejestru
handlowego (aktualny wyciąg z rejestru) i bilansu finansowego firmy
- aktualny wyciąg z rejestru:
wyciąg pełny: zawiera wszystkie wpisy dotyczące danego podmiotu dokonane od momentu zarejestrowania
wyciąg aktualny: zawiera dane od ostatniej zmiany w rejestrze
V Standing finansowy firmy:
- upiększanie witryny (window’s dressing): takie ułożenie danych finansowych, że na pierwszy rzut oka wygląda, że
firma jest w świetnej kondycji finansowej
- podstawowe informacje o naszym partnerze:
rok założenia firmy: dane światowe przekonują, że najwięcej firm bankrutuje w 2-3 roku swej działalności
wielkośc obrotów i suma bilansowa: wysoce ryzykowne zawieranie umowy jeżeli jej wartośc całkowita lub jej cześc
przypadająca na jeden rok bilansowy przekracza wartośc obrotów lub sumę bilansową firmy potencjalnego
kontrahenta (wskaźnik ten powinien kształtowac się ok. 10 %)
- wskaźniki rentowności:
wskaźnik rentowności brutto (tzw. stopa zysku brutto)
- jest to zysk brutto ze sprzedaży (różnica przychodów netto ze sprzedaży i kosztów wytworzenia produkcji
sprzedanej) podzielony przez wartośc sprzedaży – wyrażony zwykle w procentach; wskaźnik wyraża politykę cenową
firmy w stosunku do kosztów produkcji; im wyższe koszty produkcji tym niższy wskaźnik
wskaźnik rentowności netto (tzw. stopa zysku netto)
- iloraz zysku netto i wartości sprzedaży; wskaźnik mierzy zyskownośc firmy po uwzględnieniu wszystkich wydatków
(czyli jaka częśc przychodu zmienia się w zysk)
wskaźnik rentowności kapitałów własnych
- iloraz zysku netto i kapitałów własnych; pokazuje skutecznośc wykorzystania kapitału własnego firmy dla jego
pomnażania; jego wysoka wartośc świadczy o dobrej kondycji firmy
- wskaźniki płynności:
wskaźnik bieżący
- iloraz aktywów bieżących (gotówka, zbywalne papiery wartościowe, należności, zapasy) i zobowiązań bieżących
(krótkoterminowych); określa płynnośc firmy czyli zdolnośc do regulacji zobowiązań
wskaźnik szybki
- obliczany przez odjęcie od aktywów bieżących wartości zapasów i podzielenie wyniku przez zobowiązania bieżące;
określa zdolnośc firmy do spłacania zobowiązań krótkoterminowych (powinien oscylowac w okolicach 1,0)
wskaźnik rotacji należności
- iloraz wartości sprzedaży i wartości należności; wskazuje w jakim stopniu firma kredytuje swoich odbiorców i mierzy
ile razy w roku pieniądze firmy mogą być użyte
wskaźnik rotacji należności w dniach
- iloraz wartości należności i wartości sprzedaży i pomnożony przez 360 dni; pokazuje jaki jest czas (w dniach )
ściągania należności)
wskaźnik rotacji zapasów
- iloraz kosztu własnego sprzedanych wyrobów i wartości zapasów; określa jak szybko firma obraca swoimi zapasami
wskaźnik rotacji zapasów w dniach
- iloraz wartości zapasów przez wielkośc sprzedaży i pomnożony przez 360 dni; pokazuje jaki jest czas w dniach
obrotu zapasami
wskaźnik rotacji aktywów
- iloraz wartości sprzedaży przez wartośc aktywów ogółem; pokazuje jaka jest efektywnośc firmy przy wykorzystaniu
posiadanego majątku
- wskaźnik wartości środków trwałych do całkowitej wartości kapitału firmy

- określa politykę inwestycyjną firmy; jeżeli zbliżony do 1,0 – proinwestycyjna polityka przedsiębiorstwa; jeżeli

znacznie przekracza 1,0 oznacza przeinwestowanie firmy
- wartośc wypłaconych dywidend do zysku netto po opodatkowaniu

- informuje o stabilności giełdowej kapitału akcyjnego, o woli ekspansywności działań firmy ze strony jego

udziałowców i zarządu
- stosunek zobowiązań krótkoterminowych do długoterminowych: niska wartośc to uzyskanie solidnych podstaw
działalności w zakresie źródeł finansowania; zbyt duży udział zobowiązań firmy w pasywach długoterminowych może
negatywnie wpłynąc na dochodowośc firmy
- stosunek wartości funduszy własnych firmy do wartości posiadanych przez nią środków trwałych: powinien
oscylowac w granicach 1,0; niska wartośc może świadczyc o dużym zaangażowaniu obcych kapitałów, trudno
zbywalnych, czyli o niskim stopniu płynności finansowej

V. Podstawowe umowy handlu zagranicznego:
- sprzedaży
- specydcji, przewozu

- umowy licencyjne
- know-how
- factoring, franchising
- leasing
- sponsoring
- deweloperska
Pazdan s. 79-87; 138-154; 194 – 295 + Hermanowski s. 338 – 342

Wykłady 5.11.2008 i 12.11.2008 – Podstawowe umowy

Podstawowa i najpowszechniejsza: umowa kupna-sprzedaży! Gardocki postanowił na wykładach przybliżyć nam te
mniej znane, co ciekawsze umowy

. Poniższa lista jest więc wybiórcza:

1) Umowa komisu

Komisant, czyli osoba zawodowo zajmująca się komisem, dokonuje kupna lub sprzedaży w imieniu własnym, ale
na rachunek komitenta rzeczy ruchomej.

Umowa częsta w obrocie mnr. Nie płaci się wtedy różnych ceł/podatków na darmo, a dopiero wtedy, gdy znajdzie się
nabywca.
(np. komitent z Ameryki Południowej zawiera ją z dystrybutorem=komisantem w Polsce, który sprzedaje jego
własność w swoim imieniu)

2) Umowa przewozu

Międzynarodowe prawo przewozowe to odrębna od PMH dziedzina prawa

Przewoźnik zobowiązuje się do przewozu towaru na zlecenie = fracht

*) TIR = umowa o opłatach celnych

3) Umowa faktoringowa

Służy do finansowania bieżącej działalności przedsiębiorstw. Np. w sytuacjach, gdy czekają one na zapłatę za towar,
a nie chcą stracić płynności finansowej na dalszą produkcję towaru

 biorą wtedy pieniądze od firmy faktoringowej

(faktora).

Firma faktoringowa daje pieniądze. Zawiera się z nią umowę na kilka lat. Na faktora przenosi się wierzytelności i
faktor wypłaca wcześniej pieniądze, które otrzyma potem od wierzyciela (np. za pół roku)  faktury z kredytem
kupieckim. Najczęściej firmy faktoringowe zakładają instytucje finansowe, czyli banki (lub duże firmy windykacyjne)

Faktoring:
- zupełny lub niezupełny
- jawny (kiedy dłużnik wie, że wierzytelność została przeniesiona) lub niejawny (na fakturze w dalszym ciągu jest
firma-sprzedawca, na niej jest numer rachunku, do którego dostęp ma faktor; przedsiębiorcy wolą taką formę, ale jest
ona mniej bezpieczna dla faktora)
- z regresem lub bez regresu

4) Umowa profitingowa

Podobna do faktoringu, ale zwykle jednorazowa. Nabywamy wierzytelności z dużym dyskontem, ponosimy ryzyko,
mamy nadzieję na dużą stopę zwrotu (np. weksle, aktywa).

5) Umowa franchisingu

Franchising sprawdza się tam, gdzie jest masowy klient  siła marki
(Np. MacDonald’s Sp. z o.o., czyli firma-córka MacDonald’s International, wydaje licencje w Polsce
przedsiębiorcom=franczyzobiorcom na stworzenie restauracji)

Franczyzodawca zapewnia:
- markę
- know-how, technologie

- reklamę

Franczyzobiorca:
- oddaje % od obrotu
- musi się poddać polityce firmy-matki  szkolenia, receptury, musi korzystać z ich określonych półproduktów
- pozwala się kontrolować

*) franchising nie równa się „franszyza” (franszyza to w ubezpieczeniach minimalna kwota szkody, poniżej której
ubezpieczycie nie wypłaca odszkodowania)

6) Umowa leasingu

Robi karierę w Europie i USA już od lat 30tych, w Polsce od niedawna. Stanowi próbę finansowania środków trwałych
potrzebnych przedsiębiorcy – on nie musi mieć pewnych środków na własność. Firmy biorą w leasing w banku w
najbardziej opłacalnej walucie.

Alternatywa do leasingu to zakup na kredyt, ALE:
- w leasingu są znacznie prostsze procedury (leasingobiorca nie jest właścicielem)
- leasing dużo szybciej trwa
- leasing daje tzw. „tarczę podatkową”

Leasingodawca:
- właściciel
- przychód: comiesięczna opłata za korzystanie przedmiotu = cała rata
- koszt: amortyzacja + koszt przedmiotu + odsetki od kredytu na koszt przedmiotu

Leasingobiorca:
- koszt: rata

7) Umowa o finansowaniu

= czyli tak naprawdę leasing finansowy/kapitałowy (= czyli tak naprawdę kredyt)

Leasing operacyjny – firma leasingowa (finansujący) zawsze odlicza koszty amortyzacji! Od podatku dochodowego, w
koszt uzyskania przychodu w określony sposób.

Leasingodawca:
- wystawia fakturę
- przychód: ta część raty, która stanowi odsetki

Leasingobiorca:
- odlicza amortyzację
- koszt: płaci ratę (spłata kapitału + odsetki)

„tarcza podatkowa” – 19% raty to podatek, ale jeszcze amortyzacja (jak się przeznaczy na wynajem, to trwa ona
krócej) Nie zrozumiałam z wykładu, o co w tym wszystkim chodzi

Lepiej brać leasing niż kredyt, bo nie obniża się zdolność kredytowa

8) Umowa o konfekcjonowanie

Popularna umowa w obrocie mnr. Eksporter zleca konfekcjonowanie: podzielenie towaru, zapakowanie,
przepakowanie itp. czyli po prostu przygotowanie towaru do sprzedaży

9) Umowa dilerska

Diler zobowiązuje się za wynagrodzeniem dystrybuować produkt danego producenta

Diler:
- dostaje produkt
- dostaje warunki
- prowadzi działalność na własny rachunek

Producent:

- gwarantuje, że w okolicy nikt nie będzie miał takiej samej działalności
- opłaca reklamę

W perspektywie dłuższej rezygnuje się z dilerów (od dilerów się zaczyna biznes)

*) dyrektywa UE – nie można zabronić dilerom prowadzenia innych marek

MIEDZYNARODOWY LEASING FINANSOWY

PAZDAN ROZDZIAL 11

Leasing (w USA): umowa na mocy której jedna strona (leasingodawca) zobowiązuje się oddac drugiej stronie
(leasingobiorcy) okreslona rzecz do uzywania lub uzywania i pobierania pożytków przez oznaczony czas.
Leasingobiorca zobowiazuje się zapłacić drugiej stronie wynagrodzenie pieniężne rowne co najmniej cenie za jaka
rzecz o która chodzi zostala zakupiona

Leasing finansowy: jeden z rodzajów leasingu w działalności gospodarczej
Finansujący (najczęściej bank) zobowiazuje się nabyc rzecz od zbywcy na warunkach określonych w umowie i oddac
te rzecz korzystającemu do uzywania lub uzywania i pobierania pożytków. Korzystający zobowiazuje się zapłacić
finansującemu wynagrodzenie
- kredytowanie leasingobiorcy
- w zasadzie istnieja inne możliwości finansowania leasingobiorcy -> np. kredyt (ale liczne formalności prawne)
- l.f. pozwala na kredytowanie leasingobiorcy z zachowaniem prawa własności do przedmiotu przez leasingodawce
- leasingodawca jako wlasciciel ponosi ryzyko przypadkowej utraty rzeczy lub jej uszkodzenia, a także
odpowiedzialność dotyczące gwarancji -> stad tendencja do zmniejszania ryzyka leasingodawcy i przenoszenia go na
leasingobiorce

Europejska Federacja Związków Spolek Leasingowych Leaseurope:
- 1983 opracowanie definicji l.f.

- leasing ruchomości: oddanie korzystającemu ruchomych dobr do wyposażenia przedsiębiorstw, w celu ich
profesjonalnego uzywania lub uzywania i podbierania z nich pozytkow

•

Leasingobiorca wybiera przedmiot i dostawce

•

Przedmiot wykorzystuje w celach zawodowych

•

Leasingobiorca nabywa przedmiot i zostaje jego właścicielem

•

Leasingobiorca ponosi wszelkie ryzyko

•

Czas trwania umowy ustalany w zależności od okresu amortyzacji przedmiotu

•

Leasingobiorca ma możliwość zakończenia umowy i zwrotu przedmiotu lub odnowienia umowy lub nabycia
przedmiotu

Dalsze prace na definicja

Centrum Korporacji Transnarodowych ONZ (UNCTC)
UNIDROIT konwencja ottawska o międzynarodowych leasingu finansowym
Transakcja na mocy której finansujący zawiera wedlug specyfikacji korzystającego ze strona strony trzeciej
(dostawcy) umowe przez która finansujący nabywa dobra inwestycyjne / maszyny / urzadzenia na warunkach
zatwierdzonych i za zaplata

HISTORIA

Egipt, Mezopotamia: transakcje najmu i dzierżawy
Anglia do XVIII: glownie nieruchomości; ruchomości tylko gdy były związane z nieruchomością
Wiek XIX: leasing ruchomości w przypadku narzedzi rolniczych i srodkow transportu
Kolej London – Greenwich oddana na 999letni leasing South Eastern Railway
Przewidywano wowczas prawo leasingobiorcy do wykupu

1977 Bell Telephone Company – oddaje w leasing telefony

Wiek XX: USA -> leasing producentow obuwia / innych dobr konsumpcyjnych by zmonopolizowac rynek
Klauzula „leasingobiorca nie ma prawa nabywac urzadzenia u innych producentow”

Po 2 wś: gwałtowny rozwoj przez postep naukowo-techniczny i rozwoj rynku kredytow

1952 United States Leasing Corporation - pierwsze przedsiębiorstwo prowadzace tylko transakcje leasingowe

Międzynarodowy Instytut Unifikacji Prawa UNIDROIT
Opracowanie zasad leasingu międzynarodowego  1988 konw ottawska o miedzynar leasingu finansowym

Komisja Wspólnot Europ zalecila przystapienie do konw
Krag ratyfikacji nie jest szeroki = przewaza wiec stosowanie norm prawa wewn

CECHY

•

Umowa trojstronna

•

Zawsze odplatna

•

Biora udzial podmioty zawodowo zajmujące się działalnością gosp

•

Leasingobiorca i leasingodawca z roznych panstw

•

Przedmiot leasingu może pochodzic z któregokolwiek kraju

•

Leasingobiorca sam wybiera przedmiot i dostawce

•

Leasingodawca nabywa przedmiot jedynie by przekazac go w leasing

•

Leasingodawca jest wlascicielem

•

Leasingobiorca posiada prawo do zgłaszania roszczen co do jakości lub gwarancyjnych

•

Leasingodawca jest zwolniony od odpowiedzialności za jakosc przedmiotu

•

Przedmiot nabywany na zyczenie leasingobiorcy wiec leasingodawca nie odpowiada za wady

•

Obowiązek oplat uzależniony od okresu amortyzacji

Leasing bezpośredni: właściciel rzeczy a leasingobiorca

RODZAJE


Czas trwania:

Finansowy (inwestycyjny)
Leasingobiorca otrzymuje przedmiot na okres gospodarczego wykorzystania – zwykle 3-10 lat

Operacyjny
Na krotki/sredni okres
Leasingodawca ma możliwość oddania leasingobiorcy przedmiotu



realizacja celow inwestycyjnych

Prowadzacy do pelnego zwrotu zainwestowanych srodkow
Suma oplat leasingowych pokrywa wszystkie wydatki leasingodawcy + zysk

Prowadzacy do niepelnego zwrotu zainwestowanych srodkow
Oplaty leasingowe pokrywaja czesc wydatkow leasingodawcy
Wiec leasingodawca:
- oddaje przedmiot inne podmiotowi
- przedluza umowe
- sprzedaje przedmiot

Międzynarodowy leasing fin = zwykle leasing pośredni
Leasingodawca nabywa przedmiot specjalnie by oddac go w leasing leasingobiorcy

Leasing bezpośredni: leasingodawca = dostawca = producent przedmiotu



podzial ryzyka i obowiazkow

Leasing pelny
Dbałość o przedmiot i ryzyko - leasingodawca

Leasing niepelny

Obowiązki i ryzyko obciążają leasingobiorce

Niekonieczne jest przewidzenie w umowie przejscia prawa własności na leasingobiorce po uplywie terminu
Sprzedaz przedmiotu po wygaśnięciu umowy = open-end lease
Możliwość odkupienia po wygaśnięciu po uzgodnionej cenie = tease with purchase option
Wlasciciel sprzedaje przedmiot bankowi / organizacji kredytowej i go przejmuje w leasingu = Sale and leaseback
(leasing zwrotny)
Leasingobiorca oddaje przedmiot innemu leasingobiorcy = subleasing

PRZEDMIOT

•

Dowolna rzecz przeznaczona do wykorzystania w celach gosp

•

Wyjatek: urzadzenia uzywane w celach osobistych, domowych, rodzinnych

•

Ruchomości i nieruchomości (ale tych drugich nie reguluje konw ottawska, bo sa nietypowe)

•

Inicjatywe w wyborze ma leasingobiorca

•

Przekazywany przez dostawce

•

Leasingobiorca powinien troszczyc się o przedmiot, wykorzystywać go zgodnie z przeznaczeniem

•

Ubezpieczenia dokonuje leasingodawca lub l-biorca

OPLATY

•

Poczatkowa wartość przedmiotu

•

Odsetki placone z tytulu kredytu na zakup

•

Wydatki związane z gwarancja

•

Podatki

•

Wydatki l-dawcy na kapitalny remont

•

Wydatki związane z ubezpieczeniem

Rodzaje platnosci:

•

Pieniężne

•

Kompensacyjne (towary, wzajemne usługi)

•

Mieszane

•

Z ustalona kwota

•

Zaliczkowe

•

Nieokreślone

Jako zabezpieczenie platnosci stosuje się weksle

WYGASNIECIE UMOWY

W większości wypadkow l-biorca wykupuje przedmiot

Przedłużenie umowy
Zwrot przedmiotu l-dawcy

Przedterminowe zakończenie umowy:
Brak / nieterminowość oplat
Niewypełnienie obowiązku ubezpieczenia
Wykorzystywanie niezgodne z przeznaczeniem

UMOWA O DZIELO i UMOWY POKREWNE

Pazdan Rozdzial 12

Ma na celu zaspokojenie potrzeb miedzynar obrotu handlowego
Wykonanie prac / slug przez podmiot na rzecz innego za wynagrodzeniem (może być teraz praca / slugi w zamian za
prace / uslugi)

Strony: przyjmujacy zamowienie zobowiazany do jego wykonania
Zamawiajacy zobowiazany do zaplacenia

Przedmiotem umowy: stworzenie / przetworzenie przedmiotu materialnego (w niektórych systemach prawnych
niematerialnego)

MIEDZYNARODOWA UMOWA O BUDOWE KOMPLETNEGO OBIEKTU PRZEMYSLOWEGO

- Stosunkowo nowe rozwiazanie
- Najbardziej rozpowszechniona
- Stronami najczescie panstwa i duze przedsiebiorstwa / grupy przedsiebiorstw z innych krajow
- Wymaga wylozenia znacznych kwot pienieznych
- W zaleznosci od zakresu zobowiazan wykonawcy sa umowy:



pod klucz – realizacja obiektur i gwarancja uzyskania przez ten obiekt okreslonych
wlasnosciwosci (wydajnosc, jakosc, zuzycie surowcow i energii)



pod niepelny klucz – w krajach rozwijajacych się



cost plus fee – wykonawca spelnia jedynie funkcje kompletatora marzyn i urzadzen oraz
organizatora uslug (inwestor pokrywa jedynie koszty cost i uiszcza wynagrodzenie fee)

- regulacja prawna:



konstrukcja skomplikowana



brak regulacji wewnatrzkrajowych odnoszacych się bezposrednio



liczbe zrodla prawa w ramach organizacji miedzynar.



Europejska Komisja Gospodarcza ONZ -> 1979 „przewodnik redagowania kontraktow
dotyczacych kompletnych obiektow przemyslowych



Komisja Miedzynar Prawa Handlowego ONZ UNCITRAL -> 1988 „Przewodnik sporzadzania
miedzynar kontraktow na budowe obiektow przemyslowych”



Istnieja standardowe wzorce umow (wazna rola zasad Miedzynar Federacji Inzynierow
Konsultantow FIDIC)

- Charakter prawny:



Brak jednoznacznego okreslenia zasiegu przedmiotowego – ciagle in statu nascendi

•

Koncepcja umowy nienazwanej sui generis

•

umowa o zmiennych i zroznicowanych swiadczeniach

•

kombinowana umowa mieszana

- Prawa i obowiazki stron



Decydujace znaczenie ma wola stron



Grupy obowiazkow (nie wszystkie musza wystepowac)

•

Wykonawca:

Zaznajomienie się z warunkami na miejscu wznoszenia

Dostarczenie maszyn i urzadzen wg umowy

Przeprowadzenie montazu

+ uzyskanie zgód władz miejscowych

+ szkolenie i doskonalenie personelu odbiorcy

+ pomoc w zorganizowaniu pracy

+ serwis techniczny dostarczonego wyposazenia

+ gwarancje mechaniczne, technologiczne, prawidlowosci wykonania
montazu…

•

Odbiorca:

Przekazanie informacji i danych koniecznych do projektowania

Przyjecie swiadczenia (podpisanie protokolu)

Zaplacenie umowionej ceny

Wspoldzialanie z wykonwca

MIEDZYNARODOWA UMOWA O SWIADCZENIE USLUG TECHNICZNYCH

- wykonawca zobowiazuje się wykonac montaz / kierowac montazem, a zamawiajacy zobowiazuje się zaplacic
wynagrodzenie

Rozwiazania zaproponowane we wzorcach kontraktow Europejskiej Komisji Gospodarczej ONZ: warunki 188 A i 574
A
Dostawa maszyn, urzadzen przeznaczonych na eksport
Kontrakty na uslugi inzynieryjno-montazowe

Obowiazki zamawiajacego:
- dostarczenie dokumentacji montazowej
- przygotowanie zleceniobiorcy teneu i zaplecza (magazynow)
- skladowanie sprzetu montazowego

Obowiazki wykonawcy:
- prawidlowe wykonanie prac
- przestrzeganie miejscowych przepisow (warunki bezpieczenstwa, higiena pracy..)
- ubezpieczenie przedmiotu umowy (o ile jest wlascicielem)

UMOWA PRZEWOZU TOWAROW I UMOWA SPEDYCJI

Pazdan rozdzial 13

- musi zawierać przekroczenie granicy
- czesc autorow nie zalicza prawa transportowego do prawa handlowego

Transport prosty (1 srodek transportu) + transport kombinowany (różne)

- Transport kolejowy

1980 konw bernenska o miedzynar przewozie kolejami COTIF
„CIV” kwestie przewozu osob i bagazu (zalacznik A)
„CIM” kwestie przewozu przesylek towarowych (zalacznik B)
1923 konw o statusie i ustroju miedzynar kolei zelasnych (kwestie organizacyjne)

- Transport drogowy

Europa Zachodnia i Srodkowa: 1956 konw generwska o umowie miedzynar przewozu drogowego
towarow CMR
Brak konw miedzynar -> na podst porozumien bilateralnych

Konw celne:
1961 konw celna brukselska dotyczaca karnetow ATA dla odprawy warunkowej towarow
1972 konw celna generwska w sprawie kontenerow
1976 konw o miedzynar przewozie towarow z zastosowaniem karnetow TIR

- Transport lotniczy

1929 konw warszawska o ujednostajnieniu niektórych prawidel miedzynar przewozu lotniczego
1955 nowelizacja protokolem haskim
1961 nowelizacja konw o ujednoliceniu niektórych prawidel miedzynar przewozu
loniczego wykonywanego przez inna osobe niż przewoznik umowny (Guadalajara)
1992 nowelizacja protokolem montrealskim
1992 traktat o otwartych przestworzach (Helsinki)

1999 konw o ujednoliceniu niektórych prawidel miedzynar przewozu lotniczego (Montreal)

przewoznicy zrzeszeni w IATA „Warunki przewozu”

- Zegluga środladowa

brak istotnych unormowan, choc prace na dkonwencja trwaja
1960 konw o ujednoliceniu niektórych zasad dotyczacych odpowiedzialnosci wynikajacej ze
zderzenia statkow zeglugi srodladowej

- Transport morski

brak kompleksowej kodyfikacji
1978 konw hamburska o przewozie towarow morzem (weszla w zycie dopiero w 1992)

konw brukselskie 1924
- o ujednoliceniu niektórych zasad dotyczacych konosamentow (reguly Haga/Visby)

- o ujednoliceniu niektórych zasad dotyczacych ograniczenia odpowiedzialnosci wlascicieli
statkow morskich

1974 konw atenska o przewozie morzem pasazerow i ich bagazu

1976 konw londynska o ograniczeniu odpowiedzialnosci za roszczenia morskie
- Transport pocztowy

1989 Światowa Konwencja Pocztowa + zalaczniki

- Tranzyt

1921 konw barcelonska o wolnosci tranzytu (w praktyce ma zastosowanie tylko do zeglugi
srodladowej!)

UMOWA SPEDYCJI

- zobowiazanie spedytora do wykonania lub zorganizowania wykonania za wynagrodzenie na
rachnek zamawiajacego uslugi polegajacej na wysylce / odbiorze towaru w przewozach miedzynar
- umowa sluzebna w stosunku do umow wymiany towarowej
- odplatna
- dwustronnie zobowiazujaca
- zamawiajacym może być dowolna osoba prawna lub fizyczna
- przyjmujacym zamowienie nie może być przewoznik towaru, którego dotyczy umowa

- Udzielenie porad
- Wybor srodka transportu
- Zawarcie umowy o przewoz
- Ubezpieczenie przesylki
- Sporzadzenie dokumentow przewozowych
- Odbior przesylki od klienta
- Nadanie przesylki celnej
- Przekazanie przesylki odbiorcy
- Organizowanie czynnosci dodatkowych

- Brak aktow miedzynar regulacji
1966 – projekt konwencji przygotowany przez UNIDROIT

- Spedytor zobowiazany jest do:

Zalatwienia przewozu

Sporzadzenia dokumentow

Uzyskanie swiadectwa pochodzenia, swiadectwa zdrowia

Odpowiedzialnosci za szkody – chyba, ze udowodni, ze nie mogl zapobiec szkodzie

Odpowiedzialnosc za dzialanie / zaniechanie podmiotow, którymi posluguje się przy wykonaniu
zlecenia

+ ubezpieczenie towaru

- Zleceniodawca ponosi odpowiedzialnosc za:

Nastepstwa wymienienia w zleceniu niedokladnych/nieprawidlowych danych (nawet gdy jest bez
winy)

Szkody mogace powstac dla spedytora / osob trzecuch na skutek niedokladnego / nieprawidlowego
podania danych

UMOWA LICENCYJNE I INNE UMOWA ZWIAZANE Z WLASNOSCIA PRZEMYSLOWA

Pazdam rozdzial 14

- miedzynar umowa licencyjna: powszechny instrument przeplywu innowacji

- może dotyczyc:
- rozwiazan technicznych chronionych prawami wylacznymi (patent)
- rozwiazan niechronionych prawami wylacznymi, ale utrzymywanych w tajemnicy (know-how)

- istnieja wiec:
- licencje patentowej: tylko gdy l-dawca ma prawo wylacznego korzystania z wynalazku na
terytorium, gdzie zamierza dzialac l-biorca
- licencje know-how: zastrzezenie obowiazku zachowania tajemnicy
- licencje mieszane

- brak ujednoliceniach przepisow -> wewnetrzne normy prawne
- istnieje przewodnik Europejskiej Komisji Gospodarczej ONZ 1969

- podstawowe klauzule:

- Preambula
- Okreslenie przedmiotu (b. dokladne w know-how)
- Zakres upowaznienia do korzystania (licencja wylaczna czy niewylaczna?)
- Kwestia sublicencji
- Obszar licencyjny (terytorium wykorzystania)
- Mozliwosc eksportu towarow produkowanych na podst. licencji
- Udzielane gwarancje
- Czas trwania licencji (w praktyce 3-7 lat) i ewentualne przedluzenie
- Skutki wygasniecia

- Obowiazek dostarczajacego:
- dostarczenie dokumentacji technicznej, informacji, niekiedy przeszkoleniu specjalistow

- oplaty:
- jednorazowa oplata zryczaltowana lump sum
- oplata okresowa royality

INNE UMOWY:
- umowy przenoszace prawa wylacznego korzystania z wynalazku / wzoru uzytkowego
- umowy o udostepnienie tajemnicy technicznej
- umowy o dostawe kompletnego obiektu przemyslowego wraz z udostepnieniem technologii
wytwarzania

INWESTYCJE MIĘDZYNARODOWE
Pazdan, Międzynarodowe prawo handlowe, rozdział XVI

1. Postanowienia ogólne:

•

działalność inwestycyjna jako forma rozszerzenia rynków zbytu dla towarów

•

intensywnie wykorzystywane przez korporacje transnarodowe w I poł. lat 80. XX w., obecnie działalność
inwestycyjna prężnie rozwija się w ramach regionalnych związków gosp.(UE, NAFTA)

•

„inwestycje” – dowolny rodzaj majątku, który osoby fizyczne lub prawne danego państwa zainwestowały na
terytorium innego p.

•

Pojęcie „majątku” w kontekście inwestycji oznacza:

- każdy majątek ruchomy i nieruchomy (w tym prawa rzeczowe),
- akcje, udziały w kapitale podmiotów,
- obligacje i inne papiery dłużne,
- wierzytelności pieniężne,
- prawa autorskie i przemysłowe,
- prawa związane z uzyskaniem koncesji i zezwoleń, w tym prawa do eksploatacji bogactw natur.,
- każde podwyższenie wartości inwestycji pierwotnych.

•

Międzynarodowa działalność inwestycyjna obejmuje:

- organizację i kontrolę nad filiami i agentami,
- nabywanie i wykorzystywanie różnego rodzaju majątku,
- emisję lub sprzedaż akcji lub innych pap.wart.,

- nabycie dewiz w celu dokonania importu,
- udzielanie koniecznych zezwoleń (dla prowadzenia działalności gosp.),
- dostęp do organizacji fin. i rynku walutowego,
- dostęp do środków ulokowanych w organizacjach fin.,
- import i montaż urządzeń potrzebnych do prowadzenia działalności gosp.,
- rozpowszechnianie informacji handlowej,
- prowadzenie badań rynkowych,
- ustanawianie przedstawicieli handl., konsultantów, dystrybutorów oraz udział w wystawach i targach,
- marketing towarów i usług,
- płatności za towary i usługi w miejscowej walucie.

•

Międzynarodowa działalność gospodarcza to „działania osób prawnych i/lub fizycznych albo państwa,

polegające na wydzieleniu części swego majątku (majątku inwestycyjnego) i wprowadzenie tego majątku do
obrotu gospodarczego na terytorium innego państwa, w celu osiągnięcia zysku lub osiągnięcia innego
pożądanego dla inwestora efektu”

2. Prawnomiędzynarodowa regulacja działalności inwestycyjnej

•

Konwencje:

⇒

Konwencja waszyngtońska z 1965 r. o zasadach rozstrzygania sporów inwestycyjnych
między państwami i inwestorami zagranicznymi

⇒

Konwencja sewilska z 1985 r. o powołaniu Wielostronnej Agencji ds. ochrony inwestycji

•

Regionalne akty:

⇒

Art. 52 Traktatu Rzymskiego zezwalający na swobodne tworzenie podmiotów w ramach
Wspólnoty Europejskiej (z nielicznymi ograniczeniami dla inwestorów zagranicznych)

⇒

Art. 67 TR dotyczący swobodnego przepływu kapitału

•

Dwustronne umowy o ochronie inwestycji

•

Postanowienia włączane do międzynarodowych umów handl. (umowy zawierane po II wś z

państwami pokonanymi)

•

Umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania

3. Podmioty inwestycji zagranicznych

•

Osoby fizyczne, prawne, organizacje nieposiadające osobowości prawnej, państwo

•

Problem przynależności państwowej inwestora – umowy międzyn. określają inwestora jako osoby fizyczne
będące obywatelami danego kraju oraz osoby prawne należące do danego państwa (zgodnie z normami ppm)

4. Reżim inwestycji zagranicznych

•

Reżim ten określany jest przez normy prawa wewnętrznego lub przez umowy międzyn. o ochronie inwestycji

•

Zasady prawa wew.(najczęściej spotykane):

- inwestor zagraniczny ma te same prawa co krajowy, lub
- klauzula największego uprzywilejowania - inwestorzy zagr. przy prowadzeniu działalności inwers. i uzyskiwaniu
dochodów korzystają z nie mniej korzystnych praw, niż inwestorzy innych państw
- ograniczenia dot. nabywania ziemi, zarówno dla inwestorów zagr., jak i dla przedsiębiorstw z kapitałem zagr.
- ograniczenia dot. obywatelstwa osób zasiadających w organach zarządzających osób prawnych z udziałem
kapitału zagr.
- inwestor zagr. często bywa zobowiązany do wykorzystywania określonego procenta surowców i materiałów
miejscowych,
- technologia stosowana przez inwestora zagr. powinna odpowiadać poziomowi technologii stosowanej przez
inwestora w jego kraju,
- postanowienia gwarantujące stabilność inwestycji zagr. w określonym czasie.

5. Ryzyko i ograniczenia związane z międzynarodową działalnością inwestycyjną
5.1. Postanowienia ogólne

•

Rodzaje ryzyka: dotyczące form i sposobów podjęcia lub zakończenia działalności przez podmioty z
kapitałem zagr., dodatkowej odpowiedzialności za zobowiązania utworzonego podmiotu, walutowe,
podatkowe, zajęcia majtku inwestora zagr., związane z wydarzeniami nadzwyczajnymi, inne

5.2. Ryzyko dodatkowej odpowiedzialności

•

powołanie filii lub oddziału przedsiębiorstwa w innym p. oznacza, iż ich prawa i obowiązki przy prowadzeniu
działalności inwestycyjnej będą obciążały podmiot główny (ponieważ nie posiadają one osobowości prawnej),
będzie on też odpowiadał za ewentualne nieprzestrzeganie miejscowych przepisów,

•

dokonywanie inwestycji zagr. z wykorzystaniem formy osoby prawnej też niesie z sobą ryzyko, bowiem wiele
państw przyjmuje zasadę odpowiedzialności udziałowców za zobowiązania kontrolowanych przez nich
podmiotów, a także skłania się ku teorii jednego przedsiębiorstwa (odpowiedzialność podmiotu macierzystego
za działania firm siostrzanych, gdy są one kontrolowane przez firmę macierzystą)

5.3. Ryzyko walutowe

•

ograniczenia dewizowe, mające zapewnić stabilizację waluty miejscowej, utrudniają inwestorowi zagr. nabycie
na rynku wew. waluty wymienialnej, co z kolei uniemożliwia mu przekazanie zysku za granicę

•

umowy o ochronie inwestycji gwarantują swobodny transfer za granicę: inwestycji jako takiej, czystego zysku,
dywidend, opłat licencyjnych, opłat za pomoc i usługi techniczne, odsetek, dochodu uzyskanego z częściowej
lub całkowitej likwidacji inwestycji, wynagrodzenia i innych wypłat pieniężnych, uzyskiwanych przez
pracowników najemnych.

5.4. Ryzyko podatkowe

•

większość systemów podatkowych opiera się na zasadzie, iż dochód podlega opodatkowaniu w miejscu jego
uzyskania niezależnie od formy prowadzenia działalności podlegającej opodatkowaniu – więc podstawowe
podatki płacone są nie tylko przez przedsiębiorstwa siostrzane posiadające osobowość prawną, ale także
przez nieposiadające osobowości pr. filie,

•

często stosowany jest podatek od przekazu każdego dochodu za granicę, niezależnie od formy, w jakiej
dochód ten został uzyskany czy też podatek od dywidendy przekazywanej przez firmę siostrzaną firmie
macierzystej (filia nie płaci wówczas)

•

dochód otrzymywany z inwestycji państwie obcym jest także przedmiotem opodatkowania w państwie
inwestora – podwójne opodatkowanie

•

w ramach OECD przyjęto konwencję ustanawiającą standardy zawierania umów o unikaniu podwójnego
opodatkowania; podstawowe pojęcia to rezydent oraz zakład

⇒

rezydent – osoba, która według ustawodawstwa danego państwa podlega w nim opodatkowaniu, ze
względu na znajdujące się na jego obszarze miejsce zamieszkania, miejsce stałego pobytu, miejsce
rejestracji lub inną okoliczność; jeżeli osoba fizyczna zgodnie z ww. kryteriami jest rezydentem obu
umawiających się państw, o jej statusie decyduje kolejno:

- miejsce stałego pobytu, jeżeli posiada miejsce st.pob. w obu państwach, uważana jest za rezydenta p., z
którym posiada ściślejsze związki osobiste i ekon.,
- jeśli poprzednie kryteria nie zostaną spełnione uważana jest ona za rezydenta tego państwa, w którym
zwykle przebywa,
- jeżeli nie ma państwa określonego w poprzednim punkcie, osoba uważana jest za rezydenta p., którego
obywatelstwo posiada,
- jeśli w żaden z powyższych sposobów nie może być określony status rezydenta, to problem rozstrzygany
jest w drodze porozumienia kompetentnych organów odpowiednich państw.

Zakład – miejsce, w którym całkowicie lub częściowo prowadzona jest stała działalność handlowa
przedsiębiorstwa; uważa się także, że przedsiębiorstwo posiada zakład, gdy inny podmiot (z
wyjątkiem agenta o niezależnym statusie) działa w jego imieniu; wyłączenia z pojęcia zakładu dot.:

- budowli wykorzystywanych do składowania, demonstrowania lub dostawy towaru,
- działalności mającej na celu podtrzymywanie zapasów towarów (także w celu przetworzenia przez inne
przedsiębiorstwo),
- stałej działalności w celu zakupu towarów lub wyrobów albo w celu zbierania informacji dla
przedsiębiorstwa, a także działalności przygotowawczej i pomocniczej

Umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania wskazują rodzaje dochodów, na które

rozciąga się ich moc obowiązująca:

- dochód pomiotu podlega opodatkowaniu w p., w którym prowadzi on działalność gosp., jeżeli podmiot
ten nie zajmuje się analogiczną działalnością w drugim państwie (poprzez istniejący tam zakład) –
wówczas dochód zakładu podlega opodatkowaniu miejscu zyskania dochodu,
- podatek od odchodów osiąganych od nieruchomości pobierany jest w p. uzyskania dochodu,
- dochód z eksploatacji statków morskich i powietrznych podlega opodatkowaniu tylko w p. siedziby
właściciela danego środka transportu,

Problem opodatkowania tzw. przedsiębiorstw powiązanych; przyjmowane zasady

- państwo może włączyć do dochodu podmiotu znajdującego się na jego terytorium, dochód osiągany
przez przedsiębiorstwo z nim powiązane w innym p., jednak to drugie państwo powinno udzielić
stosownego zwolnieni od podatku pobieranego od pomiotu znajdującego się na jego terytorium
- dywidendy wypłacane przez podmiot z danego państwa podmiotowi z innego państwa mogą podlegać
opodatkowaniu w obydwu tych państwach,
- opodatkowanie opłat licencyjnych regulowane podobnie jak dywidendy,
- dochody uzyskiwane przez rezydentów jednego państwa z tytułu dzierżawy nieruchomości położonych
w innym p., a także akcji spółek, których majątek składa się głównie z nieruchomości, mogą być
opodatkowane albo na terytorium państwa rezydenta, albo w innym p.

Uregulowanie procedury unikania podwójnego opodatkowania.

5.5. Ryzyko wywłaszczenia lub nacjonalizacji majątku inwestora zagranicznego

•

Państwa zazwyczaj zobowiązują się do niepodejmowania kroków ograniczających prawo własności
inwestorów, z wyjątkiem przypadków przewidzianych ustawodawstwem wew., jak np. sytuacja zagrożenia
interesów narodowych – wówczas państwo zobowiązane jest do wypłacenia rekompensaty

5.6. Ryzyko powstania nieprzewidzianych sytuacji

•

Wojny, inne konflikty zbrojne, wprowadzenie stanu wyjątkowego itp.

•

Państwa zwykle zobowiązują się do zapewnienia odszkodowania, gdy inwestor poniesie straty w wyniku
takich zdarzeń – ma tu z reguły zastosowanie klauzula największego uprzywilejowania, a więc równe
traktowanie wszystkich inwestorów

6. Gwarancje inwestycji zagranicznych

•

Można zmniejszyć ryzyko poprzez ubezpieczenie inwestycji

- umowy dwustronne – jeżeli organ jednego państwa udzielił inwestycji zagranicznej gwarancji związanych z
ryzykiem niehandlowym i zmuszony był do realizacji tej gwarancji, to państwo dokonania inwestycji zobowiązane
jest uznać prawo pierwszego państwa do odszkodowania
- umowy wielostronne Konwencja sewilska z 1985 r. O powołaniu Wielostronnej Agencji ds. gwarancji inwestycji

7. Zasady rozstrzygania sporów

•

Metody:

1) W przypadku naruszenia przez organy władzy państwowej interesów inwestora zagr., może on

zaskarżyć takie decyzje w kompetentnym organie takiego państwa, zgodnie z jego wew.
ustawodawstwem

2) Można podejmować kroki przewidziane dwustronnymi umowami o ochronie inwestycji
3) Można się odwołać do trybu rozstrzygania sporów z Konwencji waszyngtońskiej O zasadach

rozstrzygania sporów inwestycyjnych między państwami a inwestorami zagranicznymi, jeżeli dane
państwo jest stroną tej konwencji

•

Właściwymi do rozstrzygnięcia sporów inwestycyjnych mogą być:

- sąd państwowy,
- arbitraż ad hoc, zgodnie z regulaminem UNCITRAL,
- arbitraż przewidziany konwencją waszyngtońską.

8. Inwestycje w ramach WNP (dla formalności, bo wątpię aby to była kwestia najbardziej istotna w mph)

•

W grudniu 1993 r. w Aszchabadzie przyjęto Porozumienie o współpracy w zakresie działalności inwestycyjnej,
zgodnie z którym państwa – strony popierają inwestycje innych państw i ich podmiotów na swoim terytorium

•

Stosunki związane z inwestycjami regulowane są ustawodawstwem państwa w miejscu inwestowania –
ustawodawstwo to powinno tworzyć dla inwestycji warunki nie mniej korzystne niż warunki przewidziane dla
podmiotów miejscowych

•

Z kolei w marcu 1997 została podpisana w Moskwie Konwencja o ochronie praw inwestorów – m. in.
gwarancje państw, dotyczące ochrony inwestycji zagranicznych

FRANCHISING w handlu międzynarodowym na podstawie Pazdana :

1. UWAGI OGÓLNE :

- Termin pochodzi od francuskiego franchise (franszyza), oznaczającego: przywilej, zwolnienie.
Stosunki franchisingowe powstały i uzyskały wpierw popularność nie w Europie, ale w USA.

- W PPH chodzi o tzw. franchising gospodarczy, czyli o specyficzną formę współpracy gospodarczej, polegającą na
tym, że podmiot przystępujący do sieci (biorca, partner)- chociaż włączony w system- pozostaje prawnie i
gospodarczo samodzielnym przedsiębiorcą, działającym we własnym imieniu i na własny rachunek, tym niemniej pod
oznaczeniami organizatora.
Partner prowadzi swoje przedsiębiorstwo samodzielnie, a organizator nie ma prawa do władczego
podporządkowania sobie kontrahenta.
Organizujący sieć ma obowiązek udzielania pomocy, przedsiębiorczego wsparcia, przeprowadza szkolenia.
Przystępujący do sieci partner ma zaś obowiązek uiszczania wynagrodzenia. Współpraca stron oparta jest na
długoterminowej umowie.

- Def. A Kocha (polska doktryna) : franchising jest metodą rozszerzania rynków zbytu określonego rodzaju
aktywności gospodarczej poprzez organizowanie siedziby jednolitych placówek, prowadzących tę aktywność
na terenach oddalonych od siedziby organizatora. Metoda ta polega na powierzeniu prowadzenia
poszczególnych punktów sieci na własny rachunek i we własnym imieniu osobom trzecim, którym
organizator udziela odpłatnie zezwoleń na posługiwanie się znaną mu i sprawdzoną sukcesem techniką
działalności gospodarczej, zapewniając wszelką niezbędną pomoc przy jej wykorzystaniu oraz na

występowanie na zewnątrz pod oznaczeniami i emblematami, które w oczach odbiorców symbolizują renomę
owej techniki działalności.

- Def. umowy franchisingu tego samego autora :
Jest to umowa, mocą której jedna strona (organizator sieci) udziela drugiej zezwolenia na stosowanie określonej
metody działalności gospodarczej, jak np. posługiwanie się wynalazkiem lub know-how z zakresu pewnego typu
działalności, na wykorzystywanie informacji i doświadczeń oraz na posługiwanie się znakami towarowymi, godłami,
emblematami i innymi oznaczeniami, zobowiązując się do udzielenia pomocy przy stosowaniu tej metody, a druga
strona (beneficjent zezwolenia franchisingowego) zobowiązuje się do prowadzenia we własnym imieniu i na własny
rachunek określonej działalności gospodarczej, przy wykorzystaniu udzielonego zezwolenia ściśle wg zaleceń
organizatora oraz do zapłaty uzgodnionego wynagrodzenia.

- W praktyce zamiast określenia franchising, pojawia się franczyza. Franczyzodawca to organizator sieci, udzielający
zezwolenia, dawca. Franczyzobiorca to kontrahent uprawniony z zezwolenia, beneficjent zezwolenia, partner,
uczestnik sieci, biorca.

2. HISTORIA FRANCHISINGU :

- Powstał w XIX w. w USA; szersze zastosowanie znalazł jednak dopiero po 1950 r. w USA i Europie.
- Jest on popularny, gdyż pozwala dawcy rozszerzyć sferę działania na nowe obszary, a biorcy daje możliwość
rozpoczęcia nowego rodzaju działalności gosp. pod marką już dobrze znaną na rynku.
- W USA trzecia część handlu detalicznego prowadzona jest poprzez franchising.
- W USA federalna komisja ds. handlu opracowała zasady f. oraz wspólnej działalności gospodarczej, odnoszące się
do niektórych rodzajów f.
- Ustawodawstwo wielu stanów zawiera obowiązek rejestrowania umów franchisingu.
- W praktyce amer. ukształtowała się też instytucja disclosure (ujawniać)- każdy organizator sieci ma obowiązek
przekazać potencjalnemu uczestnikowi dokument, zawierający szczegółowe informacje dotyczące danego systemu
(disclosure dokument) wraz z treścią proponowanej umowy. Przekazanie tego dokumentu winno się odbyć przy
pierwszym osobistym kontakcie stron, a umowa nie może zostać podpisana wcześniej niż po upływie 10 dni od jego
przekazania (ten-day rule).
Stanowi to odpowiedź na częstą praktykę żądania wysokich wynagrodzeń.

- Regulacje f. mają m.in. : JAP, ITA, FRA, Kanada, Białoruś, Indonezja, Kazachstan.
- Przepisy dotyczące f. dzieli się na dwie grupy :

Przepisy dotyczące ogólnie umów ( jako
takich)

Akty legislacji odnoszące się wprost i

bezpośrednio do f.

Przepisy prawa kontraktowego, dotyczące
agencji i innych umów dystrybucyjnych,
leasingu; przepisy pr.finansowego;
regulujące własność intelektualną;
przepisy pr.konkurencji oraz przepisy
ustaw przeciwdziałających nieuczciwej
konkurencji;

przepisy

pr.spółek,

pr.rzeczowego, pr.pracy, pr.ubezpieczeń,
przepisy pr.ododnoszące się do
problematyki konsumenckiej, transferu
technologii itd.

Najczęściej reguluje się kwestie ograniczeń
konkurencji w umowach franchisingu;
problematykę ujawnienia określonych informacji
przed zawarciem umowy.
Regulacje krajowe nie dają się jednak
zastosować do transakcji franchisingu w obrocie
międzyn.

- Znane sieci franchisingowe to : McDonalds, Holiday Inn itp.

3. MIĘDZYNARODOWA REGULACJA FRANCHISINGU :

- Nie doczekał się on międzynarodowej regulacji, dla ochrony praw stron umów f. stosuje się międzyn. konwencje
dotyczące ochrony własności intelektualnej, a w szczególności :

* Konwencję paryską o ochronie własności przemysłowej z 1883 r., wraz z późniejszymi protokołami
* Konwencje genewską o ochronie praw autorskich z 1952 r.
* Konwencję berneńską z 1886 r. i inne umowy mnr.

- Zainteresowanie w dziedzinie f. wykazuje UE ( litości !!! ), szczególnie chodzi tu o prawo konkurencji i wpływ umów
franchisingu oraz ich wykonania na reguły wolnej konkurencji.

Pierwszym przejawem aktywności było orzeczenie w sprawie „Pronuptia” gdzie ETS postawiono pytanie o zgodność
umów franchisingu z postanowieniami traktatu rzymskiego dot. wolnej konkurencji. W 1986 r. ETS wydał pierwsze
orzeczenie uznające ważność umów franchisingu, jako niestojących w sprzeczności z unijnym ustawodawstwem dot.
konkurencji.
Ponad to 30.11.1988r. Komisja wydała rozporządzenie 4087/88, zastąpione następnie przez rozporządzenie
2790/1999 z 22.12.1999 r. o wyłączeniu grupowym dla porozumień pionowych, co stanowi ważną rolę w procesie
oceny umów f. z punktu widzenia prawa konkurencji. Jest to regulacja częściowa.

- Istnieją także akty o char. SOFT LAW :
*Europejski Kodeks Franchisingu
*Model Franchise Disclosure Law (pr. modelowe dot. obowiązku ujawniania) i Guide to International Master
Franchise Arrangements – inicjatywa UNIDROIT
*umowa modelowa Mnr. Izby Handlowej (ICC) – przyczynia się do praktyki ujednolicania zawieranych umów
*próby regulowania tego w Europejskim Kodeksie Cywilnym

3.1. EUROPEJSKI KODEKS FRANCHISINGU (EKF):

- z roku 1972, opracowany przez Europejską Federację Franchisingu (European Franchise Federation EFF) w
porozumieniu z Komisją Europejską.
- Obecna jego wersja pochodzi z 1992 r.
- Stanowi zestawienie przepisów i zasad uczciwego postępowania (kodeks deontologiczny, etyczny) w ramach sieci
franchisingowych w Europie.
- Franchising wg tego kodeksu to : system zbytu towarów i/lub usług i/lub technologii oraz wprowadzania ich na
rynek. System ten tworzy się przez ścisłą i bieżącą współpracę prawnie, finansowo samodzielnych i niezależnych
przedsiębiorstw, organizatora (dawcy) oraz uprawnionego z zezwolenia (partnera). Organizator gwarantuje swoim
biorcom prawo, nakładając na nich jednocześnie obowiązek prowadzenia przedsiębiorstwa wg jego koncepcji (chyba
nie ma sensu dalej tego pisać, bo to sprowadza się do tego co wcześniej).

- Organizator jest dal całej sieci swoistym opiekunem, ma on zgodnie z postanowieniami kodeksu następujące
obowiązki :
*troszczyć się o rozwój przedsiębiorstwa franchisingowego
*dbać o systemową identyczność oraz dobre imię całej sieci
*umożliwienie organizatorowi dostępu do danych przedsiębiorstwa, a także sprawdzenia tychże informacji w celu
ułatwienia mu stworzenia efektywnego systemu zarządzania oraz oceny wyników gospodarczych
*na żądanie organizatora i/lub osób działających na jego zlecenie ma obowiązek- w stosownym czasie- udostępnić
pomieszczenia i wszelkie dokumenty.

- Biorcy nie wolno ani w czasie trwania współpracy, ani po jej zakończeniu przekazywać os.trzecim know-how,
udostępnionych mu w ramach umowy.

- W przypadku naruszenia umowy organizator winien swoim biorcom przesłać pisemne ostrzeżenie i wyznaczyć
termin, w ciągu którego należy usunąć uchybienie.
- Obie strony są do wyjaśniania i rozstrzygania wszelkich skarg, żalów, różnic poglądów w dobrej wierze, w drodze
uczciwych rozmów oraz bezpośrednich negocjacji.
- Biorcy muszą mieć możliwość uzyskania pełnej wiedzy przed podpisaniem wiążących dokumentów, powinni także
odpowiednio wcześniej otrzymać egzemplarz aktualnego Kodeksu Etycznego.
- Przewiduje się, że już w umowie przedwstępnej może pojawić się zakaz konkurencji lub klauzule dot. zachowania
tajemnicy.
- W kodeksie zawarto minimalną treść umowy franchisingu:
* obowiązki i uprawnienia obu stron
* warunki płatności
* czas związania umową
* warunki ewentualnego przedłużenia umowy
* dopuszczalność i warunki przeniesienia przez partnera praw i obowiązków z umowy na inną osobę oraz zbycia
przedsiębiorstwa
*postanowienia dot. korzystania przez partnera ze znaków rozpoznawczych organizatora, nazwy handlowej, znaku
towarowego, znaku usługowego, oznaczenia lokalu przedsiębiorstwa, logo lub innych wyróżniających jego oznaczeń
* prawo dawcy do adaptowania systemu i jego koncepcji do nowych lub zmienionych metod prowadzenia działalności
* postanowienia dot. rozwiązania umowy, regulujące kwestię zwrotu (w przypadku jej rozwiązania) wszelkich środków
trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych należących do dawcy lub do innej osoby.
W kodeksie są też odniesienia do master franchisingu.

3.2. UNIDROIT Model Franchise Disclosure Law :

- Reguluje kwestie związane z ujawnieniem określonych informacji na etapie przedumownym. Wiąże się to z częstym
nadużywaniem f. i np. z próbą sprzedaży koncepcji, która nie została jeszcze z sukcesem sprawdzona w praktyce. W
takim przypadku podmiot przystępujący nie uzyska gotowej recepty, a zapłaci sporą sumę za coś co nie ułatwi jego
wejścia na rynek.
- Prace nad Model… zapoczątkowano w styczniu 1999 r. Ostatecznie umowę modelową przyjęto 25.09.2002r.

- Ustawa modelowa składa się : z preambuły, 10 artykułów i raportu wyjaśniającego.
- Zawiera wyjaśnienie podstawowych pojęć dot. f., charakterystykę jego typów i form oraz dokonuje się w niej
porównań do innych zbliżonych umów.
- Najważniejsze są postanowienia dotyczące wprost obowiązku ujawnienia informacji; obciążające głównie dawcę. Ma
on na 14 dni przed podpisaniem umowy dostarczyć kontrahentowi jej projekt, by mógł on sprawę przemyśleć i
skonsultować ją z prawnikiem.
- Dawca winien też ujawnić wiele informacji na swój temat : doświadczenie w prowadzeniu systemu, swoją
gospodarczą przeszłość, kwestie finansowe związane z przystąpieniem do sieci.

3.3. UNIDROIT Guide to International Master Franchise Arranements :

- Masterfranchising polega na tym, że organizator sieci wybiera w kraju importera jeden duży podmiot (generalnego
biorcę), z którym zawiera umowę masterfranchisingu i któremu udziela pozwolenia oraz zobowiązuje go do stworzenia
sieci na obszarze tego kraju (generalny biorca pełni rolę dawcy w stosunkach z indywidualnymi biorcami).

- Przewodnik Unidroit składa się ze wstępu i 20 rozdziałów.
* I rozdział – postanowienia ogólne nt. umowy, mnr. ekspansji f., wyboru właściwej formy prawnej dla owej ekspansji
* W dalszej kolejności – omówiono zagadnienia przedmiotu umowy (co otrzymuje partner przystępujący do sieci),
wyłączności lub jej braku, trójstopniowej struktury związanej z zawarciem umowy głównej (master)
- Umowa master franchisingu zawierana jest na czas oznaczony, po upływie tego terminu można określić warunki
odnowienia (reneval) umowy.
- Omówiono też kwestie finansowe, wynagrodzenie należne dawcy oraz sposoby jego kalkulacji.
- Generalny biorca najczęściej będzie zobowiązany do uruchomienia na obszarze danego kraju przedsiębiorstwa
pilotażowego, w którym prowadzone będą szkolenia. Z kolei umowy zawierane z poszczególnymi uczestnikami mają
char. umów subfranchisingu ( przewodnik zawiera wskazówki dla formułowania tych umów).
- Przewodnik reguluje także kwestie własności intelektualnej, know-how, tajemnic przedsiębiorstwa, środków
przeciwdziałania ich ujawnianiu, problematyki wykonania i skutków niewykonania umowy, ubezpieczenia.
- Znalazły się w nim także uwagi dot. języka, zagadnienia wyboru prawa właściwego  oraz wyboru forum.

3.4. UMOWA F. W PROJEKCIE EUROPEJSKIEGO KODEKSU CYWILNEGO :

- Przepisy dotyczące tej umowy mają znaleźć się w księdze IV, część C, wraz z umową agencyjną oraz umową
dystrybucyjną. Regulacje szczegółowe poprzedzone są postanowieniami wspólnymi dla wszystkich trzech umów.
- Postanowienia dotyczące f. zawarto w rozdziale 3 (art.3:101-3:304). Podjęto w nich próbę zdefiniowania tej umowy i
wskazania jej istotnych przedmiotowo elementów ( nie zostanie ona jednak przez to zaliczona do umów nazwanych).
- Zauważono tu konieczność ujawnienia pewnych informacji na etapie przedumownym (art.3:102) : np. o
dotychczasowym doświadczeniu organizatora.
- Organizator winien także umożliwić biorcy zapoznanie się z treścią umowy przed jej zawarciem, powinien udzielić
informacji nt. rozległości sieci, jej specyfiki oraz opłat, które będzie uiszczał kontrahent.
- Dalej określono prawa i obowiązki obu stron umowy, uregulowano też kwestie dostaw świadczonych na rzecz
partnera przystępującego do sieci.
- A priori zakłada się, że biorca może być zobowiązany do nabywania towarów jedynie od dawcy i/lub wskazanych
przez niego dostawców – było to przedmiotem kontrowersji w zw. Z prawem konkurencji.
- Niektóre postanowienia dotyczące umowy f. mają charakter iuris cogentis (osobliwe zw wzgl. na char. kodeksu).

3.5. ICC MODEL INTERNATIONAL FRANCHISING CONTRACT 55712000:

- Inicjatywa Międzynarodowej Izby Handlowej w Paryżu; publikacja MIH nr 557 z 2000r.
- Umowa modelowa ICC ma 2 części: wprowadzenie i umowa wzorcowa.
- uwzględnia klauzule najczęściej stosowane w dziedzinie międzynarodowego franchisingu, włącznie z prawem
właściwym dla umowy (klauzula wyboru prawa), rozstrzyganiem sporów na tle umowy.

- Publikacja obejmuje wyjaśnienia i sugestie oraz wskazanie ewentualnych pułapek; obejmuje także załączniki,
mogące być załącznikami do umowy.
- Umowa jest sformułowana elastycznie.

4. POJĘCIE MNR. FRANCHISINGU:

* Kryterium podmiotowe: z franchisingiem mnr. mamy do czynienia wtedy, gdy każdy z podmiotów działa na obszarze
innego państwa. Zawodzi w przypadku master franchisingu.
* Kryterium przedmiotowe : f. ma charakter mnr., gdy dobra składające się na pakiet franchisingowy przemieszczają
się z terytorium jednego państwa na obszar drugiego. I chociaż przed ekspansją danej sieci do innego kraju jej
organizator z reguły dążyć będzie do uzyskania ochrony na co najmniej niektóre dobra w pakiecie (zwł. znak
towarowy), to jednak nie wszystkie one są chronione prawami wyłącznymi (zwł. know-how, stanowiące tajemnice).
Poza tym pakiet jao całość nie jest chroniony żadnym prawem wyłącznym.

Odnośnie międzyn. charakteru umowy f. też można się posłużyć wskazanymi wyżej kryteriami. Wybór zależy od celu ,
dla którego dokonuje się ustalenia czy w konkretnym przypadku umowa ma char. wewn. czy mnr.

5. TYPY MIĘDZYNARODOWEGO FRANCHISINGU:

* Ze względu na kryterium przedmiotu prowadzonej działalności wyróżnia się:
- F. przemysłowy (produkcyjny): w jego ramach organizator udostępnia partnerowi know-how, technologię
produkcji, tajemnicę zawodową itp. celem wytwarzania w ramach jego przedsiębiorstwa określonych wyrobów o
identycznych właściwościach i cechach, jakie posiada produkt wytwarzany przez dawcę. Dawca może też przekazać
inf. dot. : marketingu, zasad sprzedaży i obsługi towaru.
Najpopularniejszy w produkcji żywności.

- F. usługowy: organizator przekazuje partnerowi informacje dotyczące świadczenia usług, a biorca zobowiązuje się
do posługiwania się oznaczeniami oraz stosowanym przez niego oznakowaniem przedmiotów lub świadczonych
usług.
- F. dystrybucyjny: dawca zobowiązuje się dostarczyć biorcy określone towary, a biorca zobowiązuje się do ich
sprzedaży w ramach swojego przedsiębiorstwa pod oznaczeniem dawcy.

Jest to podział powszechnie przyjęty.

* Metody przedostawania się idei f. z terytorium jednego państwa na terytorium drugiego:
- ekspansja bezpośrednia: organizator sieci nie tworzy w obcym kraju swojego przedstawicielstwa, filii itp., nie zawiera
umowy master franchisingu; ale sam zawiera umowy z podmiotami przystępującymi do sieci, którzy w kraju importera
będą prowadzić poszczególne punkty sieci. => często dochodzi do zbycia niesprawdzonej koncepcji.

- ekspansja pośrednia: organizator przed przystąpieniem do tworzenia sieci w obcym państwie, tworzy w nim oddział
lub filię, które zadaniem będzie rozbudowa sieci. Możliwe jest też stworzenie spółki pełniącej te same funkcje, jak też
zawarcie umowy master franchisingu.

6. RÓŻNICE POMIĘDZY UMOWĄ FRANCHISINGU A ZBLIŻONYMI UMOWAMI:

- Umowa f. jest najbardziej zbliżona do umowy licencyjnej, dotyczącej prawa do korzystania z własności
intelektualnej, jednak są też różnice:
+ celem u.f. jest stworzenie nowych kompleksów gospodarczych, a umowa licencyjna dot. wyłącznie możliwości
wykorzystania poszczególnych przedmiotów własności intelektualnej niezależnie od celu, jakiemu mają służyć
+ u.f. nie ogranicza się do udostępnienia przedmiotu własności intelektualnej, ale zawiera także elementy umowy o
odpłatne świadczenie usług, umowy spółki cywilnej, umowy sprzedaży i.in.
+ w odróżnieniu od klasycznej u.l., w której licencjobiorca w stosunkach zewnętrznych występuje jako podmiot
odrębny od licencjodawcy, to w u.f. biorca w stosunkach z klientami identyfikowany jest z organizatorem.

- Umowa f. dystrybucyjnego przyrównywana jest do umowy dystrybucji wyłącznej (u. koncesji handlowej) lub
do umowy wyłącznego importera:
+ umowa dystrybucji wyłącznej- prawna samodzielność dystrybutora przy sprzedaży towarów, uzyskanie przez niego
praw w zakresie własności przemysłowej (prawo korzystania ze znaku towarowego), świadczenie na rzecz
dystrybutora przez producentów towarów określonych usług, narzucanie mu określonych warunków dot. reklamy,
stosunku do klientów, przekazania informacji w zakresie praw niechronionych, w szczególności doświadczenia
handlowego. Zawiera zasady dot. wyłączności.

+ powyższe cechy są char. dla f. dystrybucyjnego, jednakże przewiduje on ściślejsze związki między stronami.

- Umowę franchisingu należy też odróżnić od umowy przewidującej zarządzanie przez jedną osobę prawną
drugą osobą prawną:
+ ich zbieżność polega na tym, że charakteryzują się kontrolą i faktycznym zarządzaniem jednego podmiotu przez
drugi.
+ różnice: celem u.f. jest przekazanie pakietu świadczeń jako przedmiotu umowy i uzyskanie dochodu wynikającego z
faktu jego wykorzystania; celem u. o zarządzanie jest uzyskanie przez jeden podmiot kontroli nad organami drugiego
podmiotu, przy czym oba te podmioty w odróżnieniu od u.f. mogą prowadzić różnorodną działalność.

- Podobieństwo u.f. do umowy sprzedaży:
+ gdy organizator wraz z zawarciem u.f. otrzymuje od swojego kontrahenta jednorazowe wynagrodzenie (zdarza się w
praktyce)
+ umowa sprzedaży powoduje jednak definitywne przejście własności rzeczy lub prawa na następcę
+ u.f. daje tylko uprawnienie do korzystania z praw przysługujących innej osobie.
- Podobieństwo u.f. do u. najmu / dzierżawy:
+ gdy u.f. przewiduje wypłatę wynagrodzenia w postaci periodycznej zapłaty
+ w obu przypadkach przedmiot praw cywilnych zostaje udostępniony na określony czas za oznaczonym
wynagrodzeniem
+ przedmiotem umowy najmu są jednak rzeczy, a nie prawa własności intelektualnej.

- Podobieństwo u.f. do umowy agencyjnej:
+ różnicą pomiędzy nimi jest kwestia już sama kwestia działania agenta i partnera sieci; agent z reguły jest
pośrednikiem, a do zawierania umów dla zlecającego potrzebne jest wyraźne umocowanie; biorca działa zawsze we
własnym imieniu i na własny rachunek ( nie jest więc też komisantem – który jako zastępca pośredni działa we
własnym imieniu, ale na rachunek dającego zlecenie).
+ są przypadki, gdy partner prowadzący przedsiębiorstwo na podstawie u.f., jest jednocześnie agentem w odniesieniu
do towarów produkowanych przez organizatora.

- U.f. nie można utożsamiać z umową zlecenia.

7. PRZEDMIOT MNR. FRANCHISINGU:

7.1. OGÓLNE OKREŚLENIE PRZEDMIOTU:

Przedmiotem każdej u.f. jest udostępnienie prawa do wykorzystania pakietu świadczeń w zamian za zapłatę
wynagrodzenia oraz wykonanie przez biorcę innych zobowiązań. Na „kompleks gospodarczy” składają się: prawo do
korzystania z własności intel. dawcy oraz inne świadczenia dawcy.

7.2. PRAWA DO WYKORZYSTANIA WŁASNOŚCI INTELEKTUALNEJ I ICH UDOSTEPN-
IANIE:
Prawa udostępnione w u.f. jak:
- oznaczenie przedsiębiorstwa / nazwa,
- firma,
- znak towarowy,
- inne oznaczenia,
- chronione prawem wynalazki, wzory użytkowe i wzory przemysłowe,
- prawa chronione prawem autorskim,
- tajemnice handlowe i know-how

* Znak firmowy (art. 8 konwencji paryskiej o ochronie wł.przem.) – jego ochrona w państwach stronach konwencji
następuje bez rejestracji.
* Znak towarowy (art.6 k.o.w.p.) – jego ochrona ma miejsce tylko po rejestracji w kraju biorcy. Tak samo jest z
prawem do korzystania z wynalazku, wzoru użytkowego, wzoru przemysłowego.
Ponadto ustawodawstwa krajowe przewidują obowiązek rejestracji umów o udostępnieniu prawa do własności
przemysłowej, co także trzeba brać pod uwagę przy zawieraniu u.f.
* Niektóre prawa udostępniane w ramach umowy f. mogą być chronione prawem autorskim, np. komputerowe bazy
danych, wystrój wnętrz sklepów / restauracji, pisemne instrukcje dla personelu biorcy. W większości przypadków
możliwość ich ochrony wynika z powszechnej konwencji o ochronie praw autorskich z 1992 r. lub konwencji
berneńskiej z 1886 r.

*Na równi z prawami chronionymi przedmiotem u.f. mogą być też dobra nie chronione prawem wyłącznym jak:
tajemnice handlowe, know-how, doświadczenie handlowe. Dla ochrony tajemnic handlowych w u.f. określa się ich
zakres i zasady ograniczenia dostępu do nich pracowników biorcy.
Zobowiązuje się biorcę do zamieszczania stosownych klauzul poufności w umowach z pracownikami i określania
odpowiedzialności za naruszenie tego zobowiązania.
* Sama reputacja handlowa nie może być przedmiotem u.f. (niezbywalne osobiste dobro dawcy).
* Udostępnianie praw do korzystania z własności intelektualnej ma 2 strony:

- Udostępnienie faktyczne: organizator wydaje partnerowi wszystkie dokumenty techniczne i handlowe, udostępnia
w zobiektywizowanej formie inne informacje, niezbędne do wykorzystania przez biorcę przekazanych mu na mocy
umowy praw.
- Udostępnienie prawne: skonstruowanie przez prawo kraju biorcy, warunków prawnych korzystania z tych ustaleń.
Na dawcy ciąży też obowiązek ochrony przed naruszeniem ze strony osób trzecich.

7.3 DODATKOWE OBOWIĄZKI ORGANIZATORA WOBEC PARTNERA:

- przeszkolenie przystępującego do sieci partnera i jego pracowników,
- kwestia odpłatności szkoleń jest otwarta,
- udzielanie dodatkowych informacji na temat sieci i jej funkcjonowania, o ile wcześniej ich nie ujawniono np. przez
obowiązek disclosure,
- organizator może się zobowiązać do prowadzenia działań marketingowych, reklamowych,
- w wielu sieciach (niby ze wzg. na zachowanie standardów jakości) organizator zobowiązuje się, że sam będzie
świadczył dostawy lub wskazuje inny podmiot; temu obowiązkowi odpowiada roszczenie partnera o dostawy oraz
obowiązek nabywania ze ściśle określonych źródeł zaopatrzenia,
- postanowienia o wyłączności partnera mogą być sprzeczne z zasadą konkurencji.

7.4. ZOBOWIĄZANIA PARTNERA WOBEC ORGANIZATORA:

- zobowiązanie partnera do zapłaty umówionego wynagrodzenia,
- partner nabywa prawo, ale ma też obowiązek prowadzenia działalności przy wykorzystaniu udzielonego zezwolenia,
- zobowiązanie do zachowania poufności odnośnie uzyskanych tajemnic; towarzyszą temu bardzo wysokie kary
umowne,
- często pojawia się też zakaz konkurencji i/lub prowadzenia działalności dodatkowej.

8. SZCZEGÓŁOWE ZOBOWIĄZANIA STRON UMOWY FRANCHISINGU:

* Szkolenie pracowników partnera w zakresie: marketingu, technologii produkcji towarów lub świadczenia usług,
obsługi technicznej towarów, ogólnych zasad prowadzenie działalności gospodarczej.
Partner zobowiązany jest nie tylko do udziału w szkoleniu wstępnym, ale także w szkoleniach bieżących lub kursach
związanych z wprowadzaniem nowych produktów.

* Przekazanie biorcy dodatkowych informacji o pakiecie świadczeń.
* Wynagrodzenie w umowach międzynarodowych franchisingu:
- podstawowym obowiązkiem biorcy jest zapłata wynagrodzenia za otrzymany pakiet świadczeń.
- kilka metod określania wynagrodzenia:
+ płatność jednorazowa: organizator otrzymuje jedno wynagrodzenie za udostępniony pakiet świadczeń,
+ uzgodniona suma płatna w ratach określonych w umowie,
+ opłat okresowe: wnosi się je w kwocie określonej w kontrakcie, przez cały czas trwania umowy, w postaci opłat
licencyjnych (royalities)
+ procent od dochodu (lub obrotu) uzyskanego przez partnera: pozwala na zbliżenie interesu obu stron; z punktu
widzenia biorcy jest to najkorzystniejsza metoda, gdyż nie wymaga zaangażowania znacznego kapitału,
+ dodatek do centy detalicznej towarów: może być to niewygodne, gdy organizator przy wwozie towarów musi opłacać
wysokie cło; ponadto w niektórych krajach przewiduje się urzędowe ceny na towary importowane,
+ wynagrodzenie za reklamę i rozszerzenie sprzedaży na określonym rynku: stosowane jako dodatkowa metoda
rozliczeń pomiędzy stronami umowy; zwłaszcza, że często w umowach przewiduje się obowiązek dawcy do
prowadzenia reklamy i rozszerzania oferty. W zasadzie stanowi to raczej obciążenie biorcy obowiązkiem poniesienia
określonego wydatku.
+ wynagrodzenie za specjalne usługi dawcy: gdy dawca świadczy usługi dodatkowe usługi o różnym charakterze.
- w umowach można też przewidzieć inne sposoby określania wynagrodzenia, w praktyce stosuje się kilka metod
- wynagrodzenie dawcy jest zwykle opodatkowane w jego kraju.

* Przestrzeganie przez partnera zasad określonych przez dawcę w zakresie eksploatacji pakietu świadczeń:
- kontrola dawcy jest uzasadniona tym, że klient uważa oba te podmioty za jedność, a konsekwencji sprzedawane
towary lub świadczone usługi powinny być identyczne,
- dawca kontroluje przestrzeganie przez biorcę obowiązującego w sieci reżimu, zapewniającego odpowiedni poziom
produkcji, handlu, usług,
- stąd w umowach obowiązek biorcy do udostępniania pomieszczeń i dokumentów do kontroli dawcy lub jego
przedstawicieli.

* Przestrzeganie planów rozwoju
- u.f. może zawierać plan rozwoju sieci na terytorium przewidzianym umową, przewidujący zwiększenie liczby
punktów sprzedaży bądź zawarcie umów subfranchisingu (tu dawca zastrzega sobie prawo do zatwierdzenia nowych
biorców, a biorca nie może przekazać więcej praw niż sam posiada na mocy umowy zasadniczej),
- nieprzestrzeganie planu prowadzi do utraty przez dawcę wpływu na dany rynek i spadku obrotów,
- jeżeli umowa podstawowa jest nie ważna, to umowa subfranchisingu też jest nieważna,
- u.f. może przewidywać, że nieterminowe wykonanie grafiku może powodować np. ograniczenie lub zniesienie
wyłączności przyznanej biorcy; wypowiedzenie umowy.

* Poufność:
- istotna z punktu widzenia i dawcy i biorcy, w celu ochrony przed konkurentami,
- znaczna część informacji objętych umową nie jest chroniona przez konwencje międzynarodowe dotyczące własn.
int., przez co niewystarczające jest wskazanie na obowiązek biorcy zachowania tajemnicy,
- w umowie określa się dokładnie, jakie informacje objęte są klauzulą poufności, jakie środki powinien podejmować
biorca dla ich ochrony, określone są tez zasady odpowiedzialności biorcy.

* Ograniczenie konkurencji:
- zwykle u.f. zawiera zakaz konkurencji, który może się rozciągać zarówno na biorcę jak i na dawcę
- dla organizatora zakaz może dotyczyć :
+ prowadzenia samodzielnej działalności, analogicznej do przewidzianej w umowie; może się to rozciągać na
określony czas po wygaśnięciu u.f.,
+ zawierania u.f. z innymi podmiotami,
+ uczestniczenia osobistego czy kapitałowego w przedsiębiorstwach konkurencyjnych,

- dla dawcy zakaz może rozciągać się na:
+ nieprowadzenia działalności analogicznej do działalności prowadzonej przez biorcę na danym terytorium,
+ zawieranie umów f. z innymi podmiotami, prowadzącymi analogiczną działalność na danym terytorium
- zobowiązanie dotyczące zakazu konkurencji może być zakazem pełnym lub ograniczonym do określonego rodzaju
towarów / usług, określonej kategorii odbiorców lub do określonego czasu.
- ograniczenia konkurencji mogą dotyczyć:
+ zakazu tworzenia punktów sieci f. w określonych miejscach,
+ zakazu reklamy w miejscach innych niż określone w umowie,
+ zakazu dostawy towarów określonym grupom klientów,
+ zakazu sprzedaży towarów w określony sposób,
+ zakazów czasowych
+ innych ograniczeń konkurencji, związanych z określoną wielkością sprzedaży lub przestrzeganiem planu sieci,

- umieszczenie w umowie klauzul dot. zakazu konkurencji może prowadzić do tego, że będą one naruszać normy
prawa wewnętrznego dotyczące zakazu konkurencji, szczególnie niebezpiecznie są u.f. zawierające:
+ uprawnienie dawcy do określania ceny sprzedaży towarów (usług),
+ podział rynku pomiędzy kilku biorców na podstawie kategorii nabywców,
+ zakaz sprzedaży przez biorcę towarów innych niż zatwierdzone przez dawcę.

* Inne postanowienia umowy:
- strony starają się uregulować w umowie wszelkie mogące wyniknąć w przyszłości kwestie; w przypadku umów f.
międzynarodowego, strony obawiają się zastosowania do zawartej umowy prawa krajowego, najczęściej prawa
jednej ze stron.

* Szczególne klauzule umowy międzynarodowego franchisingu:
- dotyczą one języka, prawa właściwego, rozstrzygania sporów (najczęściej sąd polubowny / arbitrażowy).

9. ODPOWIEDZIALNOSĆ STRON UMOWY FRANCHISINGU:

- partner z formalnego punktu widzenia jest samodzielnym podmiotem obrotu gospodarczego, zawierającym umowy w
swoim imieniu, przez co nie ponosi on odpowiedzialności za zobowiązania dawcy, podobnie jak ten nie ponosi
odpowiedzialności za zobowiązania biorcy => wtedy gdy prawo wewnętrzne nie przewiduje solidarnej
odpowiedzialności producenta towaru (dawcy) i sprzedawcy (biorcy); strony mogą przewidzieć jednak solidarną
odpowiedzialność w umowie,
- oprócz odpowiedzialności wobec osób trzecich, dawca może przyjąć w umowie odpowiedzialność z tytułu strat, jakie
poniósł partner w związku z roszczeniami nabywców z tytułu jakości towaru.

10. ZMIANA WARUNKÓW UMOWY:

- z reguły umowa przewiduje, że żadna ze stron nie może jednostronnie zmienić jej postanowień,
- częste są w umowach postanowienia o możliwości zmiany umowy na wniosek jednej ze stron; może to być
związane np. ze zmianą nazwy dawcy,
- u.f. może być także zmieniona, gdy w okresie jej obowiązywania upłynął termin ochrony praw wyłącznych,
wchodzących w skład pakietu świadczeń lub wygasły one z innych przyczyn. W takim przypadku umowa zachowuje
moc wiążącą z wyjątkiem zobowiązań związanych z wygasłym prawem, a biorca ma prawo żądać obniżenia
płatności.

11. WYGAŚNIĘCIE UMOWY MIĘDZYNARODOWEGO FRANCHISINGU:

- zasadniczo umowa wygasa po upływie terminu na jaki ją zawarto (są to terminy długie, aby mogły się zamortyzować
środki wydatkowane przez obie strony na inwestycje),
- prawo niektórych państw przewiduje ograniczenie okresu na jaki może być udzielona licencja na pewne przedmioty
własności przemysłowej,
- są ustawodawstwa zawierające zakaz automatycznego przedłużania umów o udostępnienie praw do patentów lub
technologii => normy te faktycznie ograniczają czas obowiązywania u.f.,
- ustawodawstwo wielu państw ustanawia prawo biorcy do zawarcia nowej umowy po wygaśnięciu starej; dawca
zobowiązany jest do zawarcia umowy na nowy okres,
-za zgodą stron umowę można rozwiązać przed terminem; możliwe jest także jednostronne wypowiedzenie umowy za
odszkodowaniem,
- okolicznościami dającymi dawcy, w praktyce międzynarodowej, prawo jednostronnego odstąpienia od
umowy mogą być:
+naruszenie zobowiązań biorcy, głównie w zakresie standardów produkcji,
+ wstrzymanie płatności,
+nieprzestrzeganie planu rozwoju i nieosiąganie uzgodnionego poziomu produkcji,
+ nieprzestrzeganie postanowień dot. ograniczenia konkurencji,
+ nieprzestrzeganie postanowień dot. ochrony własności intelektualnej dawcy,
+ zmiana akcjonariatu biorcy, powodująca przejście pod kontrolę innych podmiotów,
+ postępowanie układowe lub upadłość biorcy.
- podobnie partner może rozwiązać umowę w wyniku:
+ utraty przez dawcę praw wł. intel. lub przemysłowej (lub części tych praw), będących przedmiotem umowy,
+niewykonanie przez dawce jego obowiązków, w szczególności w zakresie : dostaw, udostępniania inf. o zmianach w
technologii, szkoleniach personelu itp.,
+ naruszania postanowień dot. ograniczenia konkurencji.

- po rozwiązaniu umowy biorca nie ma prawa do korzystania z wł intel. dawcy w swojej własnej działalności, z
wyjątkiem praw, które nie mogą być zwrócone lub na korzystanie z których ma zgodę,
- umowa może przewidywać zakaz prowadzenia przez biorcę analogicznej działalności przez określony czas po
wygaśnięciu umowy. Przy czym umowa przewiduje wtedy także wzajemny obowiązek dawcy wykupienia
dostarczonych biorcy urządzeń,
- w zasadzie umowy nie przewidują prawa biorcy do odszkodowania w przypadku rozwiązani umowy, nawet gdy w
wyniku jego starań wzrósł prestiż dawcy, jego sieci i oznaczeń.

Przedstawicielstwo handlowe

Trzy podstawowe formy:
- osoba (przedstawiciel) prowadzi zleconą działalność za określone wynagrodzenia,
- dystrybutor nabywa towar na własny rachunek i sprzedają we własnym imieniu w ramach umów zawartych między
nim a eksporterem
- broker, która działa niezależnie i bez zlecenia, ale pomaga stronom w zawarciu umowy (inaczej: makler)

Dystrybucja (dealerstwo)

Dystrybutor utrzymuje stały kontakt z producentem. Zwykle zawiera z nim wieloletnią umowę, na mocy której
sprzedaje towary producenta (eksportera) na określonych rynkach.
Dystrybutor prowadzi sprzedaż we własnym imieniu i na swój rachunek, mając jednak w pamięci interes ekonomiczny
producenta.
Sprzedawcę obarcza obowiązek zachowania lojalności i niedyskryminacji dystrybutorów.

Maklerstwo, brokerstwo

Europa kontynentalna – makler
System angloamerykański – broker

Makler ma za zadanie stworzenie warunków lub pomoc przy zawarciu umowy bezpośrednio pomiędzy uczestnikami
obrotu handlowego.

Prawna regulacja międzynarodowego przedstawicielstwa handlowego

1983, Genewa (w ramach UNIDROIT) – Konwencja o przedstawicielstwie w międzynarodowej sprzedaży towarów
(nie weszła w życie)

Była uzupełnieniem Konwencji Wiedeńskiej z 1980 r. Określiła pojęcie agenta i prawne następstwa zawartych przez
niego transakcji.
1978, Haga – Konwencja o prawie znajdującym zastosowanie do umów o przedstawicielstwo i do umów z
pośrednikiem; zawiera normy kolizyjne wskazujące prawo właściwe dla przedstawicielstwa handlowego

1986, Dyrektywa WE – dotyczy agentów handlowych i określa instytucję „agenta niezależnego”, który który posiada
pełnomocnictwo do uzgodnienia warunków zakupu i sprzedaży towarów w imieniu drugiego podmiotu, negocjuje lub
zawiera takie transakcje na rzecz i w imieniu tego podmiotu. Przez umowę agencyjną rozumie się, upoważnienie
agenta do dokonywania zarówno prawnych, jak i faktycznych czynności, których celem jest ustanowienie stosunków
umownych pomiędzy pryncypałem a podmiotem trzecim.

Charakterystyka umów międzynarodowego przedstawicielstwa handlowego

Udzielenie zlecenia przedstawicielowi

Szczególne ważne jest określenie, czy agent jest uprawniony do zawierania umów w imieniu przedstawiciela czy nie.
W umowie powinien być również rozstrzygnięty problem praw wyłącznych związanych z własnością przemysłową, a
także nieuczciwej konkurencji.

Zasady wykonywania zlecenia

Działania agenta powinny być prowadzone na zasadach jak najbardziej korzystnych dla pryncypała. W jego interesie
ma nawet prawo odstąpić od wykonania zlecenia.

Stosunki pomiędzy przedstawicielem i pryncypałem a osobami trzecimi

Działania uprawnionego przedstawiciela wykazują bezpośredni skutek prawny pomiędzy pryncypałem a osobą
trzecią.

Prawo własności towaru

Prawo własności towaru zawsze przechodzi z pryncypała na osobę trzecią i odwrotnie, z pominięciem
przedstawiciela. W przypadku ogłoszenia bankructwa przedstawiciela, majątek pryncypała nie może być
przeznaczony na pokrycie jego długów.

Wyłączność praw przedstawiciela i ograniczenie konkurencji

Pryncypał może udzielić przedstawicielowi wyłączności na określonym terenie i w określonej grupie klientów.
Udzielając wyłączności, pryncypał może jednak zastrzec dla siebie możliwość samodzielnych działań.

Odpowiedzialność

Przedstawiciel odpowiada za szkodę spowodowaną swoim zawinionym działaniem wobec pryncypała. Nie ponosi on
jednak odpowiedzialności za działania osób trzecich, nawet jeśli zostały one przez niego wybrane do realizacji części
umowy z pryncypałem (chyba, że umowa przewiduje poręczenie przedstawiciela za osobę trzecią).

Zakończenie wykonywania zlecenia

Po zakończeniu wykonywania zlecenia przedstawiciel jest zobowiązany przekazać pryncypałowi wszystko co otrzymał
w związku ze zleceniem.

Umowa może przewidywać czasowe sprawozdania przygotowywane przez przedstawiciela. Poza wynagrodzeniem,
pryncypał powinien zwrócić przedstawicielowi wszelkie wydatki związane ze zleceniem. Wynagrodzeniem może być:
- procent od obrotu,
- prowizja od sprzedaży (różnica pomiędzy ustaloną wcześniej a uzyskaną kwotą)
- określoną kwotę,
- system mieszany.

Zobowiązania przedstawiciela wygasają w chwili wykonania umowy.

Cechy charakterystyczne umowy konsygnacji

Specyficzna umowa przedstawicielstwa. Przez konsygnację towarów rozumie się działania pryncypała polegające na
wyznaczeniu agenta prowadzącego skład, w którym przechowywane są towary w kraju pobytu agenta.

REALIZACJA KONTRAKTU

8.1. Transport towarów
W zależności od uzgodnionych warunków dostawy, transport może być zorganizowany przez zagranicznego
dostawce lub przez importera (który może sam przetransportować towar lub zlecić to firmie spedycyjnej. Wybierając
formę transportu, należy wziąć pod uwagę:
a) koszty samego przewozu (głównym środkiem transportu oraz – niekiedy – dowóz towaru do głównego środka
transportu, np. tirem do portu morskiego)
b) koszty usług w cyklu przewozu (załadunek, rozładunek wystawienie dokumentów przewozowych, opłaty
portowe, celne itp.)
c) inne koszty (opakowanie, „zamrożone” pieniądze, ewentualne opóźnienia – straty)
8.2. Usługi spedycyjne
Typowe czynności spedytora:

•

Udzielanie porad dot. warunków przewozów

•

Poradnictwo dziedzinie przygotowania towaru do przewozu

•

Opracowanie optymalnego wariantu przewozu

•

Wybór i zawarcie umowy z przewoźnikiem (o ile spedytor nie jest przewoźnikiem), przedsiębiorstwem
składowym i przeładunkowym

•

Udzielanie zleceń dot. składowania, przeładunku i innych czynności pomocniczych

•

Przygotowanie właściwej dokumentacji

•

Nadzór nad wykonaniem zleconych czynności

•

Informowanie zleceniodawcy o przebiegu transportu i czasie dostarczenia towaru

•

Przeprowadzenie odprawy celnej (o ile spedytor posiada stosowne uprawnienia)

•

Dokonanie czynności zw. z oznakowaniem, ważeniem towaru itp.

•

Sprawdzanie stanu towaru przy odbiorze ze środka transportu

•

Kompletacja przesyłek zbiorczych

Nie wszyscy spedytorzy zajmują się poradnictwem. Mogą też sami pracować jako przewoźnicy, ale nie jest to reguła.
Opłaty za usługi spedycyjne:

•

Umowne (negocjowane z indywidualnym zleceniodawcą, zwykle gdy jest to nowy kontrahent lub oczekuje on
usług niestandardowych)

•

Taryfowe (na podstawie opracowanych cenników i warunków)

2 podstawowe rodzaje taryf:

•

Taryfa za czynności spedycyjne (może ona zawierać osobne stawki za poszczególne czynności
wykonywane przez spedytora, np. sporządzenie dokumentów przewozowych, zawarcie umowy z
przewoźnikiem lub przedsiębiorstwem składowym. Może być również oparta na łącznej stawce za czynności
spedycyjne, które są wtedy wymienione w danej stawce, np. wysyłka towaru za jednym konosamentem lub
obsługa jednej tony towaru). Taryfy te nie obejmują kosztów innych usług innych jednostek, którym spedytor
zleca wykonanie różnych czynności, np. kontrola ilości czy jakości.

•

Taryfa zryczałtowana (jest oparta na stawkach obejmujących własne czynności spedytora i ceny usług
zleconych innym przedsiębiorstwom. Ich zakres może być różny. Koszty usług nie objętych stawką taryfową
zleceniodawca pokrywa osobno.

W przypadku, gdy stawka taryfowa obejmuje wszystkie koszty związane z czynnościami spedycyjnymi, usługami
pomocniczymi i transportem, nazywa się stawką tutto.
Kontrakt i zlecenie. Przedsiębiorca podpisuje ze spedytorem umowę, gdzie określone są wszystkie warunki usługi.
Umowa spedycyjna nakłada na spedytora odpowiedzialność za utratę, zaginięcie i uszkodzenie przesyłki oraz
opóźnienie w realizacji zlecenia. Potwierdzeniem umowy między importerem a spedytorem jest zlecenie spedycyjne
przyjęte przez niego bez zastrzeżeń. Składając zlecenie spedycyjne, importer może zlecić spedytorowi organizację
całości transportu lub wykonanie niektórych tylko czynności. Zlecenie spedycyjne w swej treści zawiera wszelkie
niezbędne informacje, potrzebne spedytorowi do zorganizowania transportu, a źródłem tych informacji jest zawarty
kontrakt.

Str 341-342 – opis stawki frachtowej (jako przykład). Pomijam, zainteresowanych odsyłam do książki.
Ciekawe – nomenklatura taryfowa często różni się od handlowej nazwy towaru, stąd nazwa w liście przewozowym
powinna odpowiadać obowiązującej nomenklaturze taryfowej (powinno być to ustalone już na etapie podpisywania
kontraktu, inaczej może być niezgodność w dokumentach a w rezultacie niezły dym).
8.3. Dokumenty transportowe
Dokumenty transportowe są dowodem dostawy towaru do przewoźnika oraz świadectwem przejęcia przez niego
przesyłki w dobrym stanie. Każda uwaga w dokumencie transportowym wskazująca na niewłaściwy stan przesyłki
powoduje „zabrudzenie” dokumentu i uniemożliwia jego akceptację przez bank.

Konosament (ang. Bill of Lading, B/L) jest dokumentem towarowym o charakterze papieru wartościowego (tzn.
zbywalnym i przenośnym) stosowanym w transporcie morskim i śródlądowym. Pełni 3 ważne funkcje:

1) stanowi dowód dostawy na pokład statku
2) jest świadectwem zawarcia umowy o przewóz (sam nie jest taką umową, a jedynie potwierdza jej warunki) i

zobowiązaniem przewoźnika morskiego do wydania towaru w porcie przeznaczenia legalnemu posiadaczowi
konosamentu.

3) Reprezentuje tytuł własności do towaru i umożliwia przelanie praw do przewożonego towaru na osobę trzecią

przez indos, cesję lub wręczenie (jak weksel).

Dokumenty transportowe inne niż konosament, spełniają dwie powyższe funkcje, ale nie stwarzają możliwości kontroli
dostawy towaru w miejscu przeznaczenia i kupujący nie może sprzedać przewożonych towarów osobie trzeciej przez
wydanie dokumentów ich nowemu nabywcy.
Konosament wystawia przewoźnik. Zobowiązuje się on do wydania towaru uprawnionej osobie (posiadaczowi
konosamentu). Przewoźnik wystawia konosament na podstawie i za zwrotem kwitu sternika (już po załadowaniu
towaru). Zawiera on wszystkie dane o towarze (ilość, waga, port przeznaczenia, stan fizyczny towary itp.). Z chwilą
jego wystawienia przewoźnik odpowiada za towar. Kwit może zawierać zastrzeżenia (najczęściej dotyczą one stanu
opakowania towaru lub stanu samego towaru, np. zamoczone worki), które zostają przeniesione do konosamentu,
powodując jego „zabrudzenie”. Konosament, który nie jest „czysty”, przestaje być zbywalny i nie jest honorowany
przez banki.
Zastrzeżenia, które nie mają charakteru restrykcyjnego i nie powodują, że konosament jest brudny:

•

Stwierdzenie przewoźnika o jego niewiedzy na temat stanu towaru

•

Stwierdzenie o zastosowaniu używanego opakowania

•

Zastrzeżenie przewoźnika o nie ponoszeniu odpowiedzialności za te rodzaje ryzyka, które wynikają z
właściwości towaru lub jego opakowania

•

Uwaga typu: „załadowane i policzone przez załadowcę”

W celu uniknięcia przeniesienia zastrzeżeń z kwitu sternika do konosamentu załadowca może złożyć armatorowi list
gwarancyjny, w którym stwierdza, że bierze na siebie odpowiedzialność za ewentualne konsekwencje, wynikające z
zastrzeżeń, w postaci kosztów i odszkodowań. Przyjęcie listu zależy od zgody armatora i kapitana statku. Kwit
sternika nie może być przedmiotem obrotu (nie jest przenośny ani zbywalny).
Konosament jest wystawiany w kilku oryginałach nieograniczonej liczbie kopii. Ponieważ konosament reprezentuje
tytuł własności do towaru, a do odbioru wystarcza przedłożenie jednego oryginału, eksporter żąda zwykle, aby w
klauzuli płatności inkasem był umieszczony warunek złożenia do banku wszystkich oryginałów. Oznacza to, że
importer nie może stać się posiadaczem towaru bez wykupienia wszystkich konosamentów.
Konosament ma cechy papieru wartościowego i – podobnie jak weksel – ma być wystawiony:

1) imiennie (ang.straight B/L): wskazując jako odbiorcę konkretną firmę lub osobę, przenoszony w drodze cesji

lub indosu

2) na zlecenie (ang. to order B/L): przenoszony w drodze indosu, wystawiany jest w dwojaki sposób

- na zlecenie załadowcy/eksportera
- na zlecenie wskazanej przez załadowcę osoby

3) na okaziciela: bez nazwy odbiorcy, przenoszony przez proste wręczenie drugiej osobi

W zależności od przyjętego kryterium rozróżnia się następujące konosamenty

1) rodzaj przewozu

- konosamenty linowe (w przypadku stałych połączeń liniowych)
- konosamenty czarterowe

2) sposób przyjęcia towaru do wysyłki

- konosamenty na towary załadowane
- konosamenty na towary przyjęte do załadunku

3) trasa przewozu

- konosamenty zwykłe (stwierdzające, że towar zostanie wysłany tym samym statkiem)
- konosamenty transportu kombinowanego lub bezpośrednie (różni przewoźnicy i/lub środki transportu)
- konosamenty przeładunkowe (przeładunek ze statku na statek, ale bez zmiany przewoźnika)
- konosamenty wspólne (wystawione przez 2 lub więcej przewoźników obsługujących tę samą relację)
- konosamenty zbiorowe, zbiorcze (obejmują wiele przesyłek od wielu dostawców dla różnych odbiorców)

Należy pamiętać, że zgodnie z m-nar przepisami dotyczącymi akredytyw, banki nie akceptują konosamentów na rejsy
czarterowe i wystawionych przez spedytorów, o ile spedytor nie jest równocześnie przewoźnikiem lub agentem
przewoźnika.
Do pozostałych dokumentów przewozowych, występujących w pozostałych gałęziach transportu należą:

•

samochodowy – międzynarodowy samochodowy list przewozowy CMR

•

kolejowy – międzynarodowy kolejowy list przewozowy CIM

•

lotniczy – międzynarodowy lotniczy list przewozowy AWB

W odróżnieniu od konosamentu, wszystkie te dokumenty:

•

są wystawione imiennie

•

nie są zbywalne

•

oryginał jest zwykle przesyłany z towarem (eksporter nie posiadając oryginału dokumentu przewozowego nie
może po wysyłce dysponować towarem)

8.4. Kontrola towaru
8.4.1. Kontrola towarów w konwencji wiedeńskiej
Ta tematyka poruszona jest w artykułach numer 38 i 39 konwencji wiedeńskiej.
Artykuł 38

1) Kupujący musi zbadać towary lub spowodować ich zbadanie w terminie tak krótkim, jak to w danych

okolicznościach wykonalne.

2) Jeśli umowa przewiduje przewóz towarów, zbadanie może być odłożone aż do przybycia towarów na miejsce

przeznaczenia.

3) Jeśli towary są przeadresowane w drodze lub wysłane ponownie przez kupującego, który nie miał rozsądnej

możliwości ich zbadania, a w chwili zawarcia umowy sprzedający wiedział lub powinien był wiedzieć o
możliwości takiego przeadresowania lub odesłania, zbadanie może być odłożone aż do przybycia towaru do
nowego miejsca przeznaczenia.

Ad 2. Termin przewidziany na kontrolę towaru rozpoczyna się zazwyczaj wraz z nadejściem towaru do miejsca
przeznaczenia ustalonego w umowie.
Ad 3. Artykuł ten dopuszcza zwłokę w badaniu towaru, jeżeli towar został np. sprzedany w drodze, w reeksporcie
bezpośrednim i we wszystkich sytuacjach jego odsprzedaży, kiedy kupujący „nie miał rozsądnej możliwości ich
zbadania”, o ile „sprzedający wiedział lub powinien był wiedzieć” o takiej „możliwości”.
Artykuł 39

1) Kupujący traci prawo do powoływania się na brak zgodności towarów, jeżeli nie zawiadomi sprzedającego o

rodzaju braku zgodności w ciągu rozsądnego terminu od chwili, w której brak ten został lub powinien zostać
wykryty.

2) W każdym razie kupujący traci prawo powoływania się na brak zgodności towarów, jeśli nie zawiadomi o nim

najpóźniej w ciągu dwóch lat od daty, w której towary zostały rzeczywiście wydane kupującemu, chyba że
termin nie jest zgodny z umownym okresem gwarancji.

Artykuł ten ustanawia ogólną zasadę określającą obowiązek i termin dla dokonania notyfikacji o niezgodności towaru
oraz konsekwencje niedopełnienia tego obowiązku.
Ad 1. „Rozsądny termin” jest różny dla różnych towarów. Zawiadomienie o braku zgodności towaru nie może mieć
charaktery ogólnikowego, wymagany jest jego dokładny opis.

Ad 2. „w ciągu 2 lat od daty, w której towary zostały rzeczywiście wydane” – chodzi tu o wyłączenie z 2-letniego
terminu okresu czasu, w którym towar pozostaje w drodze. Stąd podkreślony został moment „fizycznego” wydania.
Na stronach 349-356 – orzecznictwo międzynarodowe. Nie umieszczam tego w skrypcie, gdyż zajęło by to zbyt dużo
miejsca. Zainteresowanych odsyłam do Hermanowskiego.
8.5. Naruszenie umowy przez sprzedającego
8.5.1. Niezgodność towaru z umową
W efekcie przeprowadzonej kontroli dostarczonego towaru może się okazać, że nie odpowiada on postanowieniom
kontraktu. Konwencja wiedeńska wprowadziła pojęcie „niezgodności towaru z umową” (nonconfromity) zamiast
utrwalonego w wielu narodowych ustawodawstwach pojęcia „wady fizycznej”.
Według k.w. „niezgodność z umową” nie jest tożsame z „wadą fizyczną” !
Artykuł 35
1. Sprzedający powinien dostarczyć towary w ilości, jakości i rodzaju przewidzianych w umowie oraz umieszczone i
opakowane w sposób określony przez umowę.
2. Jeżeli strony inaczej nie uzgodniły, towary są zgodne z umową tylko wtedy, gdy:

a) nadają się do celu, któremu zwykle służą towary tego samego rodzaju,
b) nadają się do specjalnego celu, podanego wyraźnie lub w sposób dorozumiany do wiadomości
sprzedającego w chwili zawarcia umowy, z wyjątkiem przypadków, gdy z okoliczności wynika, że kupujący nie
polegał lub że byłoby z jego strony nierozsądnym polegać na znajomości rzeczy i ocenie sprzedającego,
c) posiadają cechy towarów, które sprzedający przedstawił kupującemu jako próbkę lub wzór,
d) są umieszczone lub opakowane w sposób zwykle przyjęty dla danego rodzaju towarów, lub gdy taki sposób
nie istnieje – w sposób odpowiedni dla ich zachowania i ochrony.

3. Sprzedający nie odpowiada na podstawie punktów a)-d) ustępu poprzedniego za brak zgodności towarów, o którym
kupujący wiedział lub nie mógł nie wiedzieć w chwili zawarcia umowy.
1. Określenie towarów w umowie.

•

Strony zwykle określają w niej jakość, ilość, rodzaj i opakowanie towaru. Niemniej, w sytuacjach spornych,
najczęściej poszukiwaną odpowiedzią jest odpowiedź na pytanie: Czy dostarczony towar jest zgodny z
umową lub w jakim zakresie jest on z nią niezgodny.

•

Konwencja wychodzi z założenia, że nawet w takim przypadku. Gdy dostawa towaru jest z jakichkolwiek
przyczyn niezgodna z umową, nie oznacza to, że dostawa towaru nie miała miejsca. Środki ochrony prawnej
oparte są na fakcie niezgodności towaru z umową, a nie na naruszeniu obowiązku dostarczenia towaru, jak
to ma miejsce w niektórych systemach prawnych.

•

Ważne jest, aby w umowie podawać nie tylko nazwę towarów, ale też jego cechy – określa to jakość towaru
(wyrażoną wg kryteriów w rodzaju: wydajność, trwałość, żywotność, nowoczesność, estetyka, wykończenie,
funkcjonalność itp.)

•

Na pojęcie jakości towaru składają się nie tylko jego właściwości fizyczne towaru, ale także inne okoliczności
faktyczne i prawne. Chodzi tu np. o regulacje wewnętrzne kraju kupującego co do jakości towaru (np. mięsa).
Może się zdarzyć, że strony w umowie określą jakość towaru wg kryteriów obiektywnych, niemniej nie będzie
on spełniał wymogów nałożonych przez prawo w kraju kupującego. W takiej sytuacji sprzedający będzie
odpowiedzialny tylko wtedy, jeśli treść przepisów „była mu podana przy zawieraniu umowy” w sposób
wyraźny i dorozumiany (art. 35(2)(b))

2. Obiektywne kryteria określania zgodności towaru

•

Często w umowach jakość towaru nie jest określona. Wtedy zastosowanie ma art. 35 (2)

•

Podpunkt a) określa, że w braku odmiennych postanowień umowy, towary będą zgodne z umową, jeżeli
„nadają się do celu, któremu zwykle służą towary tego samego rodzaju”.

•

Zgodnie z punktem b) kupujący może reklamować niewłaściwe przeznaczenie towaru do określonego celu,
jeśli cel ten został podany przez kupującego (w książce – str. 359 napisane jest „sprzedającego”, ale czy nie
było by to bez sensu?) w chwili zawierania umowy.

•

Punkt dotyczący próbki jest chyba jasny.

•

J.w.

3. Okoliczności zwalniające sprzedającego z odpowiedzialności za brak zgodności towaru

•

Punkt 3) zwalnia sprzedającego od odpowiedzialności za brak zgodności towaru, o ile kupujący wiedział lub
nie mógł nie wiedzieć o braku zgodności towaru w chwili zawierania umowy. W literaturze określa się to jako
sytuację, w której braki towaru rzuciłyby się w oczy „przeciętnemu kupcowi”. Podobnie jeśli kupujący kupił
towar używany (łącznie z jego wadami) i je zaakceptował

Artykuł 45
1. Jeżeli sprzedający nie spełni któregokolwiek ze swych obowiązków wynikających z umowy lub z niniejszej
konwencji, kupujący może:

a) skorzystać z praw przewidzianych w artykułach 46 do 52,
b) żądać odszkodowania przewidzianego w artykułach 74 do 77.

2. Kupujący nie traci żadnego prawa, jakie może mieć do żądania odszkodowania przez to, że wykonuje swoje prawo
do korzystania z innych środków ochrony prawnej.

3. Żaden termin dodatkowy nie może być przyznany sprzedającemu przez sąd lub arbitraż, jeżeli kupujący korzysta
ze środka ochrony prawnej z powodu naruszenia umowy.
8.5.2. Środki ochrony prawnej kupującego
1. Zakres środków ochrony prawnej w dyspozycji kupującego

•

Art. 45 reguluje odpowiedzialność sprzedającego za naruszenie któregokolwiek postanowienia
regulowanego w umowie jak i w konwencji! Środki ochrony prawnej są omówione w art. 46-52 i 74-77.

•

Strony umowy mogą przewidzieć inne środki ochrony prawnej, rozszerzyć ja lub ograniczyć. W obrocie
międzynarodowym bardzo popularne są kary umowne.

•

Uregulowania takich środków ochrony prawnej nie są zawarte w konwencji. W szczególności, jeżeli wynikną
w tej sprawie wątpliwości, których strony nie rozstrzygnęły w treści umowy, będą miały zastosowanie ogólne
zasady wykładni postanowień konwencji, a w ich braku – rozstrzygnięcie nastąpi w myśl prawa właściwego,
wskazanego przez normy prawa kolizyjnego.

2. Prawo żądania odszkodowania przez kupującego przy wykorzystaniu innych środków ochrony prawnej.

•

W art. 45 (2) podkreślono, iż kupujący zachowuje prawo żądania odszkodowania, mimo że zastosował
inne środki ochrony prawnej.

3. Wykluczenie możliwości przyznania terminu ulgowego.

•

Niektóre narodowe systemy przyznają taki termin, ale konwencja wiedeńska jednoznacznie wyklucza taką
możliwość.

Artykuł 46
1. Kupujący może żądać od sprzedającego wykonania jego zobowiązań, chyba że kupujący skorzystał ze środka
ochrony prawnej, który jest nie do pogodzenia z tym żądaniem.
2. Jeżeli towary nie są zgodne z umową, kupujący może żądać od sprzedającego dostarczenia zastępczych towarów
tylko wówczas, gdy brak zgodności stanowi istotne naruszenie umowy, a żądanie wydania zastępczych towarów
zostało przedstawione jednocześnie z zawiadomieniem o braku zgodności, dokonanym zgodnie z artykułem 39 lub w
rozsądnym terminie po tym zawiadomieniu.
3. Jeżeli towary nie są zgodne z umową, kupujący może żądać od sprzedającego usunięcia braku zgodności przez
naprawienie, chyba że byłoby to nierozsądne ze względu na wszystkie okoliczności. Żądanie naprawy powinno być
przedstawione jednocześnie z zawiadomieniem o braku zgodności, dokonanym zgodnie z artykułem 39, lub w
rozsądnym terminie po tym zawiadomieniu.

1. Generalna zasada: wierzyciel ma roszczenie do dłużnika o spełnienie świadczenia w naturze.

•

Zasada ta jest wyrażona w art. 46 (1) w odniesieniu do kupującego, który może żądać od
sprzedającego wykonania zobowiązania i w art. 62 w stosunku do sprzedającego, który może żądać
od kupującego zapłaty ceny i przyjęcia dostawy.

•

Tym „żądaniem nie do pogodzenia” jest np. odstąpienie od umowy (art. 49(1)) lub żądanie obniżki
ceny (art. 50)

•

Realizacja prawa kupującego do spełnienia zobowiązania w naturze nie ogranicza jego prawa do
żądania odszkodowania na mocy art. 45(2).

2. Szczegółowa norma w przypadku niezgodności towaru z umową, stanowiącego istotne jej naruszenie.

•

Art. 46 (2) odnosi się do konkretnego naruszenia (kiedy dostarczony towar nie jest zgodny z umową), a
nie jak art. 46(1) który odnosił się do każdego naruszenia umowy. Kupujący może żądać wymiany towaru
na wolny od wad jeśli:
- brak zgodności stanowi istotne naruszenie (art. 25) umowy
- zawiadomi o niezgodności sprzedającego zgodnie z art. 39
- rozsądny termin zależy od okoliczności (uważa się, że maks. 2 lata)

3. Szczegółowa norma w przypadku niezgodności towaru z umową, nie stanowiącego istotnego jej naruszenia.

•

Podobnie jak pkt 2 odnosi się do konkretnego naruszenia. Inaczej jednak, realizacja tego uprawnienia nie
zależy od tego, czy jest to istotne naruszenie umowy. Niezależnie od „wagi” niezgodności towaru
kupujący ma prawo żądać od sprzedającego naprawy wadliwego towaru, pod warunkiem, że:

Nie jest to nierozsądne z uwagi na wszelkie wchodzące w grę okoliczności (np. towar nie
nadający się do naprawy lub nieproporcjonalne koszty)

Zawiadomi sprzedającego o niezgodności towaru zgodnie z art. 39

Stanie się to w rozsądnym terminie

Artykuł 47

1. Kupujący może wyznaczyć sprzedającemu dodatkowy, o rozsądnej długości, termin dla wykonania jego

zobowiązań.

2. Kupujący nie może przed upływem tego terminu korzystać z żadnego środka ochrony prawnej z powodu

naruszenia umowy, chyba że otrzymał od sprzedającego zawiadomienie, że ten nie wykona swych
obowiązków w wyznaczonym w ten sposób terminie. Jednakże kupujący nie traci z tego powodu żadnego
prawa do żądania odszkodowania z powodu opóźnionego wykonania.

1. Prawo kupującego do wyznaczenia sprzedającemu dodatkowego terminu.

•

Może być wiele terminów, ale sprzedający zawsze musi traktować termin jako jedyny i ostateczny.

•

Termin powinien być konkretnie określony. Wyrażenia „niezwłocznie”, „jak najszybciej” itp. nie
spełniają tego warunku.

2. Ograniczenie praw kupującego przed upływem dodatkowego terminu.

•

Wg mnie wszystko jasne

Artykuł 48
1. Z zastrzeżeniem artykułu 49 sprzedający może nawet po upływie terminu dostawy naprawić na swój koszt wszelkie
nieprawidłowości w wykonaniu swoich obowiązków, o ile nie pociąga to za sobą nie uzasadnionego opóźnienia i nie
stwarza dla kupującego nierozsądnych niedogodności lub niepewności co do zwrotu przez sprzedającego kosztów,
które poniósł kupujący. Jednakże kupujący zachowuje wszelkie prawo do żądania odszkodowania zgodnie z niniejszą
konwencją.
2. Jeżeli sprzedający żąda od kupującego powiadomienia, czy przyjmie on wykonanie, a kupujący nie odpowiada na
to żądanie w rozsądnym terminie, sprzedający może wykonać swoje zobowiązanie w terminie wskazanym w swoim
żądaniu. Kupujący nie może przed upływem tego terminu korzystać ze środka ochrony prawnej, który jest nie do
pogodzenia z wykonaniem przez sprzedającego jego obowiązków.
3. Uważa się, że zawiadomienie sprzedającego o zamiarze wykonania swoich zobowiązań w określonym terminie
zawiera żądanie, aby kupujący powiadomił go o swej decyzji, zgodnie z ustępem poprzednim.
4. Żądanie lub zawiadomienie dokonane przez sprzedającego na mocy ustępu (2) lub (3) niniejszego artykułu jest
skuteczne tylko wówczas, gdy kupujący je otrzymał.
Artykuł ten jest jednym z ważniejszych, a jednocześnie najbardziej złożonych postanowień konwencji. Stanowi próbę
(mimo językowych problemów z jednoznaczną artykulacją) wyrażenia idei współpracy, współdziałania i wzajemnej
pomocy partnerów międzynarodowej umowy sprzedaży, która obiektywnie powinna być właściwa dla stosunków tego
rodzaju.
1. Prawo sprzedającego do „naprawy” i jego granice.

•

Punkt 1) daje sprzedającemu prawo do usunięcia wszelkich nieprawidłowości w wykonaniu swoich
obowiązków nawet po dacie dostawy. Niemniej ta możliwość jest ograniczona:

Postanowieniami art. 49

Gdy skutkiem może być nierozsądne opóźnienie lub nierozsądna dla kupującego niedogodność
lub niepewność kupującego co do zwrotu przez sprzedającego kosztów, które poniósł kupujący

•

Mimo, że występuje tu określenie „naprawić wszelkie nieprawidłowości”, to w świetle artykułu 49 (1)
prawo to będzie ograniczone (np. kiedy sprzedający oferuje wykonanie dostawy po terminie dostawy, a
zwłoka w dostawie stanowi istotne naruszenie – wtedy kupujący będzie miał prawo odstąpić od umowy)

•

Art. 49(1)(a) przewiduje możliwość odstąpienia kupującego od umowy w sytuacji jej „istotnego
naruszenia”. W kontekście art. 25 i 48 powstaje problem wzajemnych relacji pomiędzy prawem
kupującego do odstąpienia od umowy a prawem sprzedającego do naprawy uchybień po dacie dostawy

2. Obowiązek potwierdzenia przez kupującego zgody na „naprawę”

•

Jak wspomniano, art. 48 (1) zakłada współpracę stron w zaistniałej sytuacji. Niemniej, ze względu na
niepewność realizacji prawa sprzedającego z art. 48 (1) lub jeżeli zachowanie kupującego nie wskazuje
na gotowość dania sprzedającemu szansy „naprawy”, to w art. 48(2) konwencja przewiduje możliwość
zażądania sprzedającego, aby kupujący, w rozsądnym terminie powiadomił go o tym, czy przyjęte
zostanie wykonanie naprawy. Propozycja naprawy powinna spełniać pewne wymogi formalne:

Propozycję „naprawy”

Okres czasu, w ramach którego sprzedający zamierza jej dokonać

Pytanie, czy kupujący zgadza się na naprawę (aczkolwiek w świetle art. 48(3) nie jest to
konieczne)

3. „Reguła dojścia” dla pozycji sprzedającego.

•

Propozycja lub żądanie sprzedającego będzie tylko wtedy skuteczne, kiedy kupujący je otrzymał (art.
48(4) – reguła dojścia). Ryzyko błędu lub opóźnienia w dotarciu informacji do kupującego ponosi zatem
sprzedający. Jest to odstępstwo od ogólnej zasady (art. 27), że powiadomienie jest wysyłane na ryzyko
adresata („reguła wysłania”). Natomiast odpowiedź kupującego, do której jest zobowiązany w rozsądnym
terminie, będzie oceniana wg ogólnej „reguły wysłania”.

Artykuł 49
1. Kupujący może oświadczyć o odstąpieniu od umowy:

jeżeli niewykonanie przez sprzedającego któregokolwiek z jego obowiązków wynikających

z umowy lub niniejszej konwencji stanowi istotne naruszenie umowy, lub
b)

w przypadku braku dostawy, jeżeli sprzedający nie dostarczył towarów w dodatkowym

terminie wyznaczonym przez kupującego zgodnie z ustępem (1) artykułu 47 lub jeżeli sprzedający
oświadczył, że nie dostarczy towarów w wyznaczonym w ten sposób terminie.

2. Jeżeli jednak sprzedający dostarczył towary, kupujący traci prawo do oświadczenia o odstąpieniu od umowy, chyba
że uczynił to:

a) w razie opóźnienia dostawy, w rozsądnym terminie od chwili, gdy dowiedział się o dokonaniu dostawy;
b) w razie innego naruszenia umowy niż opóźniona dostawa, w rozsądnym terminie:

i) od chwili, gdy dowiedział się lub powinien był się dowiedzieć o tym naruszeniu,

ii) po upływie jakiegokolwiek dodatkowego terminu wyznaczonego przez
kupującego zgodnie z ustępem (1) artykułu 47 lub po oświadczeniu przez
sprzedającego, że nie wykona swoich obowiązków w tym dodatkowym terminie,
albo
iii) po upływie dodatkowego terminu wskazanego przez sprzedającego zgodnie z
ustępem (2) artykułu 48 lub po oświadczeniu przez kupującego, że nie przyjmie
on wykonania.

Odstąpienie od umowy jest najostrzejszym środkiem prawnej ochrony, postawionym do dyspozycji stron przez
konwencję. Reglamentuje ona stosowanie tego środka do ściśle ograniczonych sytuacji, wychodząc z ogólnego
założenia o konieczności ochrony zobowiązania umownego.
1. Warunki odstąpienia od umowy przez kupującego

•

art. 49(1)(a) zwraca uwagę na istotne naruszenie umowy. Aby było skuteczne musi zostać wyraźnie
notyfikowane sprzedającemu („reguła wysłania”)

•

podpunkt b) jest chyba jasny

2. Terminy dla odstąpienia od umowy przez kupującego

•

art. 49(2) określa sytuacje, w których kupujący może utracić prawo do odstąpienia od umowy, jeżeli nie
spełni przewidzianych w normie warunków.

•

Kupujący może, kiedy towar został dostarczony z opóźnieniem, odstąpić od umowy w rozsądnym terminie
od chwili, gdy dowiedział się o dokonaniu dostawy.

•

Jeżeli dostawa jest opóźniona, kupujący ma swobodę decyzji w zakresie dalszego postępowania:

Jeżeli dostawa jest opóźniona i kupujący dowiedział się o jej wykonaniu – może albo ją przyjąć (z
zachowaniem prawa żądania odszkodowania), albo

Jeżeli opóźnienie stanowi „istotne” naruszenie – nie przyjąć jej, wysyłając w rozsądnym terminie
zawiadomienie o odstąpieniu od umowy

Artykuł 50
W razie braku zgodności towarów z umową, bez względu na to, czy cena została już zapłacona, czy nie, kupujący
może obniżyć cenę proporcjonalnie do różnicy między wartością rzeczywiście dostarczonych towarów w chwili
dostawy a wartością, jaką miałyby w tej chwili towary odpowiadające umowie. Jeżeli jednak sprzedający naprawi
wszelkie nieprawidłowości w wykonaniu swoich obowiązków, zgodnie z artykułem 37 lub artykułem 48, lub jeżeli
kupujący odmawia przyjęcia wykonania przez sprzedającego, zgodnie z tymi artykułami, kupujący nie może obniżyć
ceny.

•

Niniejszy artykuł uprawnia kupującego do zastosowania jednego z najbardziej rozpowszechnionych w
praktyce handlowej środka ochrony prawnej – obniżki ceny. Będzie on miał zastosowanie przy realnym
wykonaniu dostawy, kiedy kupujący przyjął towar, mimo że nie jest on zgodny z umową

•

W art. 50 przyjęto obiektywny sposób liczenia wielkości możliwej obniżki ceny. Problemem praktycznym może
być udowodnienie ceny rynkowej towaru.

Artykuł 51
1. Jeżeli sprzedający dostarcza tylko część towarów lub jeżeli tylko część towarów dostarczonych jest zgodna z
umową, artykuły 46 do 50 mają zastosowanie w odniesieniu do części brakującej lub niezgodnej z umową.
2. Kupujący może oświadczyć o odstąpieniu od umowy w całości tylko wtedy, gdy niewykonanie częściowe lub
niezgodność z umową stanowi istotne naruszenie umowy.
1. Środki ochrony prawnej kupującego przy częściowej dostawie

•

Niniejszy artykuł daje odpowiedź na pytanie: co będzie, jeżeli część dostawy jest niezgodna z umową?

•

Podkreślenie, że w takiej sytuacji, art. 46-50 mają zastosowanie tylko do części niezgodnej z umową, a nie do
całości umowy.

2. Odstąpienie od całej umowy przy częściowej dostawie

•

Punkt 2) pozwala na obejście punktu 1), ale tylko w przypadku istotnego naruszenia umowy.

Artykuł 52
1. Jeżeli sprzedający dostarczy towary przed ustalonym terminem, kupujący może towary przyjąć lub odmówić ich
odebrania.
2. Jeżeli sprzedający dostarczy towary w większej ilości, niż przewiduje to umowa, kupujący może przyjąć dostawę
lub odmówić odebrania nadwyżki towarów. Jeżeli kupujący przyjmuje całość lub część nadwyżki, musi za nią zapłacić
według ceny z umowy.
1. Przedterminowa dostawa towaru

•

Omawiany artykuł pozostawia kupującemu swobodę decyzji, co do przyjęcia lub odmowy przyjęcia
wcześniejszej dostawy. Nie daje natomiast podstawy do rozwiązania umowy, gdyż sprzedający może
„przetrzymać” towar, aż do uzgodnionego terminu.

2. Nadwyżka w ilości towaru

•

Kupujący ma prawo, wg własnego uznania, odmówić przyjęcia lub przyjąć nadwyżkę w całości lub części

•

O przyjęciu nadwyżki towaru będzie decydowało kilka czynników (głównie cena towaru – zapisana w
kontrakcie i obecna na rynku  czasem opłacać się będzie przyjąć nadwyżkę, a czasem nie).

Strony 373-377  orzecznictwo międzynarodowe.

Międzynarodowy factoring

Uwagi ogólne

Od łac. facere – czynić, dokonywać. Factoring jest stosowany w celu sfinansowania przez jeden podmiot (faktora)
eksportu drugiego podmiotu, pod warunkiem przekazania przez tego ostatniego faktorowi prawa do należności od
importera-dłużnika.

Największa zaletą jest to, że dostawca otrzymuje z góry kasę od faktora i nie musi się już martwić.

Konwencja o międzynarodowym factoringu UNIDROID, Ottawa 1988.

Umowę o factoringu rozumie się jako umowę zgodnie z którą:
- dostawca poleca lub przyjmuje na siebie zobowiązanie zlecenia faktorowi pobrania wierzytelności wynikającej z
umowy sprzedazy towarów, zawartej pomiędzy dostawcą a jego klientem,
- faktor powinien spełnić co najmniej 2 z wymienionych funkcji:
* finansowanie dostawcy w postaci pożyczki lub przedpłaty,
* prowadzenie rozliczeń związanych z otrzymaniem wierzytelności,
* pobranie zadłużenia,
* zabezpieczenie przed niezapłaceniem sumy zadłużenia,
- dłużnik powinien otrzymać pisemne powiadomienie o przelewie wierzytelności.

Międzynarodowa regulacja factoringu

Konwencja z Ottawy, podpisało ją 14 państw, weszła w życie 1995 r. Znajduje zastosowanie jeśli jej stronami są
podmioty z państw będących stronami konwencji. Dwa lub więcej państw-członków konwencji może przewidzieć, że w
przypadku istnienia stosownego ustawodawstwa krajowego konwencja nie będzie miała zastosowania.

Pojęcie umowy międzynarodowego factoringu

Dwa rodzaje transakcji:
- factoring cichy (ukryty) – umowa na mocy której podmiot dostarczający towar lub wykonujący prace, przelewa na
inny podmiot przypadające mu z tego tytułu prawo do przyszłego roszczenia, pozostając nadal stroną transakcji z
kupującym. Dłużnik nie zostaje nawet zawiadomiony o zawarciu umowy factoringu. Faktor dokonuje płatności na
rzecz dostawcy i wstępuje na drogę prawną z dłużnikiem. Domagając się zapłaty od dłużnika, działa w imieniu i na
zlecenie dostawcy.
- factoring otwarty – dostawca przelewa na faktora prawo do żądania zapłaty należności ze strony zamawiającego, w
rezultacie faktor staje się kredytodawcą w transakcji z kupującym, a zobowiązanie do należytego dostarczenia towaru
pozostaje obowiązkiem dostawcy.
Dłużnik zawiadamiany jest zarówno przez dostawcę, jak i faktora,
* factoring półotwarty – dłużnik nie zostaje zawiadomiony od razu Dopiero przy wystawieniu faktury na dłużnika
wskazuje się na zawarcie umowy factoringu

Cechy umowy factoringu:
- faktor nie ponosi odpowiedzialności za niewykonanie umowy przez dostawcę,
- zawiera elementy umowy zastawu lub cesji praw, umowy agencyjnej, umowy zlecenia, a także umowy o dzieło
- wierzyciel i faktor znajdują się w różnych krajach – międzynarodowy charakter

Rodzaje międzynarodowego factoringu

Z punktu widzenia zasad odpowiedzialności
* niewłaściwy (faktor ma prawo domagać się od dostawcy pokrycia części sumy, której nie pokryje dłużnik)
* właściwy (ryzyko braku zapłaty ponosi jedynie faktor)

W zależności od wysokości wierzytelności
* pełny (dostawca sprzedaje wszelkie wierzytelności z wyjątkiem wymienionych w umowie)
* fakultatywny (tylko określone wierzytelności)
W zależności od zakresu praw do płatności

* z prawem do pełnej kwoty (faktor nabywa prawo do pełnej wierzytelności, nawet gdy przekracza ona sumę
wypłaconą dostawcy)
* z prawem jedynie do części sumy (nadwyżka przekazywana jest dostawcy)

W zależności od sposobu przeprowadzenia transakcji factoringowej
* bezpośredni (jeden faktor)
* pośredni (faktor z kraju dostawcy zawiera umowę z faktorem z kraju dłużnika)

Róźnice pomiędzy factoringiem a podobnymi stosunkami prawnymi
Factoring jest najczęściej porównywany do cesji wierzytelności, nie jest to jednak uprawnione. Np.
- stronami cesji mogą być dowolne podmioty,
- cesja nie zawsze jest płatna,
- factoring jest formą inwestycji,
- przedmiotem factoringu może być jedynie wierzytelność pienieżna,

Zawarcie umowy factoringu
Umowa factoringu może być zawarta w dowolnym momencie wykonania umowy pomiędzy dostawcą i dłużnikiem.
Dostawca może przenieść zarówno od razu po dostawie towaru, jak i po upływie jakiegoś czasu. Umowa
międzynarodowego factoringu zawierana jest w formie pisemnej.

Przedmiot międzynarodowego factoringu
Przedmiotem umowy mogą być wszystkie lub niektóre prawa wynikające z umowy sprzedaży towarów. Umowa może
dotyczyć zarówno bieżącej wierzytelności, jak i wierzytelności przyszłej. Jeżeli umowa dotyczy wierzytelności
przyszłej, przechodzi ona na faktora dopiero z momentem powstania. Wcześniej odpowiada za nią dostawca.

Poza cesją wierzytelności, faktor może być zaangażowany w następujące działania:
- dyskontowanie dostawcy,
- prowadzenie rachunków dostawcy.
- egzekwowanie wierzytelności ,
- sprawdzenie zdolności płatniczej dłużnika,
- prowadzenie akcji reklamowych towarów dostawcy,
- składowanie i ubezpieczanie towarów dostawcy.

Wykonanie zobowiązania pieniężnego przez faktora
Dłużnik jest zobowiązany dokonać płatności na rzecz faktora, jeżeli nie posiada informacji o innym podmiocie
mającym pierwszeństwo do otrzymania należności przed faktorem. Płatność może nastąpić dopiero po
zawiadomieniu dłużnika o dokonaniu cesji wierzytelności.

Dłużnik może bronić się przed faktorem wszelkimi środkami, jakie przewiduje umowa podstawowa – np. zgłaszać
uwagi co do jakości i ilości towaru.

Dłużnik może domagać się zwrotu należności od faktora, jeżeli:
- dłużnik zapłacił faktorowi, a faktor nie zapłacił dostawcy,
- faktor zapłacił dostawcy, mimo że wiedział o niewykonaniu zobowiązania przez dostawcę

Dochód faktora
- w postaci dyskonta (w przypadku finansowania dostawcy; dyskonto jest różnicą pomiędzy sumą uzyskaną od
dłużnika, a wypłaconą dostawcy)
- w postaci wynagrodzenia za świadczone usługi (w przypadku, gdy na mocy umowy faktoringu faktor świadczy
wobec dostawcy inne usługi)

Międzynarodowy forfating

Odmiana factoringu. W tym przypadku przelew wierzytelności następuje w zamian za weksel własny lub trasowany,
przenoszony na forfaitera.

Forfaiter nabywa u dostawcy weksle własne lub trasowane dłużnika, których termin ma nastąpić w przyszłości. Zwykle
forfaiterem jest bank dostawcy. Forfaiting stosuje się raczej przy długim i średnim terminie finansowania, w przypadku
factoringu terminy są krótsze.

Umowy licencyjne i inne umowy związane z własnością przemysłową

Wprowadzenie

Instrumenty prawne wymiany technicznej w SM:
- międzynarodowa umowa licencyjna,
- umowa przenosząca prawo wyłącznego korzystania z wynalazku lub wzoru (użytkowego prawa z patentu lub
świadectwa ochronnego)
- umowy o udostępnienie tajemnicy technicznej
- umowy o dostawę kompletnego obiektu przemysłowego wraz z udostępnieniem technologii wytwarzania.

Umowa licencyjna może dotyczyć zarówno rozwiązań technicznych (chronione prawami wyłącznymi), jak i know how
(niechronione). 3 rodzaje licencji:
- patentowa
* upoważnia licencjobiorcę do korzystania z opatentowanego wynalazku, w zakresie wynikającym z umowy;
licencjodawca wydaje też środki ułatwiające korzystanie z wynalazku
- know how
* upoważnia do korzystania z informacji techniczno-produkcyjnych
- mieszana.
* umowa dotyczy wynalazku opatentowanego i know how

Umów licencyjnych nie należy mylić z umowami przeniesienia praw do patentu lub do dysponowania know how.
Natomiast umowy o dostawę kompletnego obiektu przemysłowego są bardzo często wiązane z umowami licencyjnymi
(pakiet lub osobno).

Źródła prawa w zakresie międzynarodowych umów licencyjnych

Do tej pory nie doszło do ujednolicenia w skali mnr przepisów dotyczących umów licencyjnych.
Decydujące są więc normy wew. państw (ustalone przez ustawodawcę lub prawo zwyczajowe).

Europejska Komisja ONZ przygotowała przewodnik obrotu know how i podpisywania umów licencyjnych, ma on już
jednak swoje lata (1969 r.). Jest on jednak dość obszerny i obejmuje: informacje ogólne o know how i jego
udostępnianiu, rokowania wstępne, sporządzanie kontraktu, postanowienia kontraktu, obowiązki udostępniającego,
obowiązki przyjmującego, inne obowiązki, odszkodowania za niewykonanie zobowiązań przez strony, wygaśnięcie
kontraktu.

Podstawowe klauzule umowy licencyjnej
Klauzule mogą dotyczyć:
- szczegółowy opis know how – wyczerpujący opis techniczny oraz sposób udostępnienia tajemnicy
- klauzula sublicencji
*czy licencjobiorca może udzielić licencji podmiotowi trzeciemu w ograniczonym zakresie?
- określenie obszaru licencyjnego
- czasu trwania licencji (w praktyce od 3 do 7 lat)
- należności za świadczenia dawcy
*jednorazowa opłata zryczałtowana
*opłata okresowa

VI-VII Sposoby zawierania umów międzynarodowych, w tym wg Konwencji Wiedeńskiej
- oferta i akcept
- modyfikujące przyjęcie oferty
- zawieranie umów za pomocą wzorów umownych
- negocjacje
- listy intencyjne i porozumienia wstępne
- przetarg
- problematyka składania oświadczeń woli na nośnikach elektronicznych (podpis elektroniczny)
Pazdan s. 122-125 + Hermanowski s. 82 – 120 + Konwencja NZ o umowach międzynarodowej sprzedaży towarów,

Wiedeń 1980, art. 1-24; 89 – 101

19.11.2008 i 26.11.2008 – Konwencja Wiedeńska

KONWENCJA WIEDEŃSKA O UMOWACH MIĘDZYNARODOWEJ SPRZEDAŻY TOWARÓW Z 1980 ROKU

Informacje ogólne:
- Ponad 100 ratyfikacji
- Polska ratyfikowała w 1995 roku bez żadnych zastrzeżeń, obowiązuje od 1.06.1996
- Konwencja ma cechę rozwojową: więcej państw przystępuje, niż odstępuje.

- Jest lepsza od konwencji haskich.
- ma 4 części (poniżej)
- można konwencję tak ratyfikować, aby wyłączyć część II (sposób zawierania umowy) lub część III (prawa i
obowiązki). Polska ratyfikowała całą.
- Art. 2 w tłumaczeniu może być niejasny
- Konwencję stosuje się zamiast lub obok umowy – czyli tylko wtedy, o ile nie jest inaczej w umowie!!!

Zakres stosowania konwencji + zasady ogólne

Zwyczaj:
- jest źródłem prawa
- na równi ze zwyczajem, na który się umawiamy, konwencja stawia w ogóle zwyczaje powszechnie znane: wszystkie
obowiązują (art. 9)
- oświadczenia należy interpretować zgodnie z zamiarem, lub w taki sposób, w jaki rozumowałaby osoba rozsądna
(art. 8)
- przy interpretacji należy uwzględniać dobrą wiarę (art. 7)
- w ogóle należy uwzględnić wszystkie negocjacje, deklaracje, zwyczaje itd.

Obowiązywanie:
- strony najpóźniej w chwili zawarcia kontraktu mają siedziby na terytorium 2 różnych państw (świadomość stron)
- gdy strony mają siedziby w tym samym państwie, konwencja też może obowiązywać, o ile normy PPM wskazują, że
to możliwe (część IV umożliwia wyłączenie tego przepisu)

Zakres rzeczowy:
- KW zajmuje się prawami i obowiązkami kupującego i sprzedającego
- nie zajmuje się ważnością umowy
- nie zajmuje się kwestią własności towarów

KW dotyczy wszystkich typów umów o obrocie towarowym. Wyłączenia od tej zasady:
- dobra gospodarstw domowych, sprzedaż konsumencka
- licytacje, egzekucje publiczne
- statki powietrzne, poduszkowce
- tytuły własności akcji itd. (bo to nie są towary)
- energia elektryczna

Na konwencję nie trzeba się powoływać – ona działa z automatu, można co najwyżej coś wyłączyć.

Forma umowy:
- dowolna (art. 11)
- art. 11 można wyłączyć (art. 96) – Polska nie wyłączyła, chociaż się zastanawiano, bo u nas są wymogi dotyczące
formy

*) faks, telefon, teleks = forma pisemna

II.

Sposób zawierania umowy: oferta!

Oferta = jedyny wymieniony sposób zawierania kontraktu wymieniony w KW, bo w sumie najważniejszy

Tzw. „milczące przyjęcie” – czy to przyjęcie oferty?
- niektóre porządki prawne uznają to za „tak” i wymagają negatywnej odpowiedzi, żeby ofertę odrzucić
- inne porządki prawne brak reakcji na ofertę poczytują za odmowę i konwencja też tak uznaje w art. 18

Oferta handlowa nie równa się oferta wiążąca prawnie! Oferta handlowa jest skierowana do nieokreślonych
adresatów (często masowo: ulotki, cenniki), oferta wiążąca musi być skierowana do określonego adresata

Kiedy skuteczność?
Oferta staje się skuteczna z chwilą dotarcia do adresata – tzw. „chwila doręczenia”
„Chwila wysłania” – na liście adnotacja, że oferta ważna x dni
ALE zasadniczo obowiązuje chwila doręczenia – kiedy adresat otrzymał oświadczenie w taki sposób, że miał
możliwość się z nią zapoznać

Odwołanie!

•

Każde oświadczenie można zawsze odwołać, jeśli odwołanie dotrze do adresata przed ofertą

•

Jeśli oferta już dotarła, to bez zgody oblata odwołać już bardzo trudno

•

Jeśli adresat odpowiada po terminie rozsądnym wg oferenta:

- adresat odpowiedział w terminie rozsądnym, odpowiedź szła za długo (np. z winy poczty): oferta wiąże, chyba że
oferent zawiadomi, że odpowiedź przyszła za późno i wtedy oferta nie wiąże
- adresat odpowiedział za późno – oferta nie wiąże, chyba że oferent stwierdzi, że wiąże 

•

Powołano specjalną jednostkę, która ma archiwizować orzeczenia w takich sprawach

Możliwość zmiany treści oferty
- Jeśli zmienimy niektóre elementy, ale nie te zasadnicze, to przyjęliśmy ofertę (przyjęcie zmieniające). Zasadnicze
są: cena, ilość, jakość towaru, miejsce dostarczenia, sposób rozstrzygania sporu.
- oferent może się na to nie zgodzić

III.

Sprzedaż towaru

Prawa i obowiązki głównie sprzedającego, kwestie dostawy towaru, reklamacje itd.
Odszkodowanie może jedynie pokrywać stratę, nie może być okazją do zarobku

Kiedy towar spełnia warunki kontraktu?

•

Jeśli nadaje się do użytku sprecyzowanego w kontrakcie, a jeśli nie ma tam konkretów, to jeśli nadaje się do

zwyczajowego użytku.

•

Nie można sprzedać czegoś komuś do specjalnego celu, wykorzystując niewiedzę kupującego, że towar się

do tego nie nadaje.

•

Standardowo zapakowany – z punktu widzenia kupującego.

•

Można sprawdzić w terminie rozsądnym (2 lata) w miejscu docelowym.

*) kolia = 100 sztuk, fracht = przewoźnik za wynagrodzenie, loko = w miejscu, franko = dostarczyć pod adres (Jeśli
okaże się, że nie znamy takich słów, to bardzo źle…wg G.)

Gdzie towar powinien być odebrany?
- o ile przewidziany jest przewóz – u pierwszego przewoźnika
- towary dopiero wyprodukowane – loko
- w innym przypadku – w siedzibie handlowej

Kiedy umowa jest wykonana?
- Termin dostawy powinien wynikać z umowy
- Jeśli nie wynika, to: 1) wnioskuje się z okoliczności, 2) przedział „od”-„do”, 3) termin rozsądny
- Bieg terminu uregulowany jest w art. 20

Odbiór przesyłki
- Towar powinien być niezwłocznie skontrolowany przez kupującego, jeśli nie jest to rozsądne, to niezwłocznie po
dotarciu do miejsca docelowego
- Nie ma obowiązku kontroli, ale wtedy trudniej z reklamacją
- Reklamacje rozpoznaje się w ciągu najpóźniej 2 lat po skontrolowaniu (chyba, że gwarancja na dłuższy czas była)
- Można dostarczyć towar przed terminem, ale kupujący nie ma obowiązku odebrać (ewentualne koszty z tym
związane – sprzedaż dalej itd. – pokrywa sprzedający)
- Jeśli towaru będzie za dużo, kupujący może nie przyjąć, ale jak już przyjmie to musi zapłacić normalną cenę

Własność
Towar musi być wolny od własności osób trzecich, być wolny od wad prawnych, obciążeń na rzecz osób trzecich w
państwie, gdzie towar ma być dostarczony / siedziba handlowa kupującego. Poza tym KW nie reguluje praw
rzeczowych na towarze.

Sprzedający musi też wydać dokumenty na towar: faktury, dokumenty celne/fitosanitarne itp.

Ryzyko utraty przesyłki
- zasada „dokąd fracht, dotąd ryzyko”: odpowiedzialność ponosi płacący za przewóz (do momentu końca przewozu)
- zasada „dalej fracht, niż ryzyko”: sprzedający płaci za fracht, a kupujący płaci za ubezpieczenie, więc sam ponosi
odpowiedzialność za przesyłkę
- ubezpieczenia przewoźnika (ocb, ubezpieczenie karne) - profesjonalny przewoźnik ma te wszystkie ubezpieczenia,
jest droższy i mniej ryzykowny

Zapłata

- kupujący ma obowiązek podjąć wszelkie czynności, obowiązek w całości na nim!
- w siedzibie sprzedającego (w razie zmiany siedziby kupujący ponosi koszty)

Gdy jedna ze stron nie wykonuje kontraktu to można podjąć
- czynności, by doprowadzić jednak do wykonania kontraktu
- roszczenia odszkodowawcze (zawsze powinny zwierać pełną stratę; Art. 75 ale Odszkodowanie nie może
przewyższać przewidywanej straty)

Istotne (zawsze: brak dostawy) naruszenie umowy = gdy w wyniku naruszenia cel umowy nie zostanie
zrealizowany, można od umowy odstąpić

Kupujący może wyznaczyć sprzedającemu dodatkowy termin (zamiast odstępowania od umowy), ale
odszkodowanie i tak się należy. Chyba, że sprzedający oświadczy przed tym terminem, że nie dostarczy – kupujący
może odstąpić od umowy.

Odstąpienie od umowy – klauzule dotyczące sądu polubownego, odszkodowania itd. pozostają mimo to w mocy!

Jeśli kupujący chce świadczenia zastępczego, wówczas roszczenie odszkodowawcze będzie obejmowało też
różnicę cen.

Jeśli kupujący nie wykonał umowy, a towar jest – sprzedający może:
- przekazać towar do domu składowego
- przystąpić do sprzedaży towarów
- koszty/ różnice zawsze dolicza się do odszkodowania

Dobra szybko się psujące – kwestia amortyzacji, jeśli się nie sprzeda, to nie można odliczyć jej kosztu. Podatek
trzeba zapłacić, jak jest faktura, nawet jeśli kontrahent nie zapłacił (poza przychodami finansowymi nieuzyskanymi)

Jeśli w momencie składania oświadczenia o odstąpieniu nie ma świadomości o dostawie, która jednak przyszła, choć
po terminie, można odstąpić od umowy, w przeciwnym wypadku nie.

Zawarcie kontraktu

Przesłanki ważności umowy
Umowa jest zgodnym oświadczeniem woli dwu lub kilku osób (fizycznych i/lub prawnych), wywołującym zamierzone
skutki prawne. Na podstawie umowy jedna lub kilka osób zobowiązują się wobec jednej innych kilku osób do
przekazania określonej wartości, do dokonania określonej czynności lub powstrzymania się od określonego działania.

Swoboda zawierania umów jest ograniczona przez:
- przepisy prawa bezwzględnie obowiązujące,
- klauzule generalne obowiązujące w danym państwie,
- konieczność określenia swoich praw i obowiązków zgodnie z właściwością danego stosunku prawnego,
- inne przepisy (np. podatkowe, dewizowe, celne)

Normy prawne zobowiązań umownych są dyspozytywne – obowiązują, jeśli strony nie postanowiły inaczej.

Rodzaje umów:
- cywilne i handlowe,
- odpłatne i nieodpłatne,
- jednostronnie i dwustronnie obowiązujące,
- konsensualne i realne,
- nazwane i nienazwane,
- umowy mieszane i kompleksy umów.

Podmiotowe i przedmiotowe przesłanki ważności umowy – pomijam

Forma umowy
Generalnie panuje swoboda wyboru formy umowy (ustnie, pisemnie, w sposób wyraźny lub dorozumiany),
ograniczona jedynie w przypadkach wyraźnie przewidzianych przez prawo.

Formy pisemne
- zwykłe
- szczególne

* wyjątkowo, doniosłe prawnie i społecznie stosunki – forma wyjątkowa ma być gwarantem stabilności; do tych form
należą:
akt notarialny,
forma pisemna z podpisami notarialnie poświadczonymi,
forma pisemna z datą pewną (potwierdzoną)

W większości kodeksów cywilnej przyjmuje się wąskie rozumienie formy pisemnej (własnoręczny podpis)

Konwencja wiedeńska proklamuje pełną swobodę zawarcia umowy (art. 11), jej zmiany lub rozwiązania (art. 29) oraz
formy oferty i jej przyjęcia (część II Konwencji). Wyjątek, na żądanie ZSRR, art. 96: każde państwo, którego
ustawodawstwo wymaga by umowy sprzedaży były zawarte lub stwierdzone na piśmie, może złożyć stosowne
oświadczenie. Pozwoli to prawu krajowemu na tego rodzaju zastrzeżenie, bowiem art. 12 wskazuje na stosowanie
prawa krajowego (wskazanego przez normy kolizyjne, gdy jakakolwiek ze stron ma siedzibę w państwie, które złożyło
oświadczenie).

Sposoby zawierania umowy

a) w drodze negocjacji – wzajemnego uzgodnienia warunków; podstawowy sposób
b) przez ofertę i jej przyjęcie (akceptację) – w wyniku wyrażenia zgody przez jedną stronę na propozycję drugiej
c) w drodze przetargu – w efekcie wyboru najbardziej odpowiadającej spośród porównywalnych ofert
d) na aukcji – w wyniku bezpośredniej konkurencji potencjalnych nabywcow

Różnice pomiędzy negocjacjami a złożeniem oferty:
- oświadczenia uczestników negocjacji nie są oświadczeniami woli, a oferta jest,
- w czasie negocjacji można jednostronnie (bez zgody partnera) zmienić stanowisko
- podczas negocjacji strony wspólnie decydują o wejściu umowy w życie, przy składaniu oferty decyduje jej adresat

Podział umów:


zawierane między obecnymi (w tym samym czasie dochodzi do złożenia oświadczeń woli),



zawierane między nieobecnymi

Zawarcie umowy w drodze negocjacji

Dotyczy najczęściej umów o znacznej wartości. Negocjacje mogą być prowadzone za pomocą wspólnych spotkań i
konferencji, wymiana informacji listownie, telefonicznie, faksem etc.
Negocjacje prowadzone są wielotorowo – uzgadniane są rozmaite kwestie prawne, techniczne, finansowe przez
wyznaczonych specjalistów. Dzieje się to do momentu sporządzenia projektu umowy. Jeżeli strony go zaakceptują,
dochodzi do podpisania umowy. Finałem może być też przygotowanie oferty przez jedną ze stron oferty i zmieni się
sposób zawarcia umowy.

Trudną sytuacją jest określenie momentu zawarcia umowy. Przeważa opinia, że do zawarcia dochodzi po dojściu do
porozumienia, co do wszystkich propozycji składanych w trakcie negocjacji.

System ofertowy w K

W i kodeksie cywilnym

Ofertą jest każde oświadczenie woli posiadające następujące cechy:
- jest określone (określa adresata oferty)
- jest wystarczająco precyzyjna
- jest stanowcza

Kc: „Oświadczenie drugiej stronie woli zawarcia umowy stanowi ofertę, jeżeli określa istotne postanowienia tej
umowy”

Modelowe prawo UNCITRAL o handlu elektronicznym stwierdza, że oferta złożona w formie elektronicznej również
wiąże składającego, jeśli druga strona niezwłocznie potwierdzi jej otrzymanie. (taki sam znalazł się w rodzimym
kodeksie cywilnym)



określoność oferty

Nie ma znaczenia liczba adresatów. Ważne, by zamieścić:
* imię i nazwisko adresata,
* nazwę firmy adresata,
* określenie, kto w firmie posiada kompetencję do przyjęcia oferty.


wystarczająca precyzyjność

* jednoznaczne określenie i wskazanie towaru,

* wyraźnie lub w sposób dorozumiany określenie ilości towaru,
* wyraźnie lub w sposób dorozumiany określenie ceny towaru.


stanowczość oferty

* interpretacja zamiaru oferenta (ocena całokształtu okoliczności przy zawieraniu umowy)

Oznaczenie towaru powinno być dokonane najpóźniej w chwili wykonania umowy. Może to być: rodzaj, gatunek,
rozmiar, kształt, kolor etc.
Oznaczenie ilości towaru jest w Konwencji pozostawione stronom. Np. oferent podaje ogólną sumę pieniędzy jaką
przeznacza na zakup danego towaru.

Oznaczenie ceny w ofercie
Konwencja nakazuje wyraźne lub dorozumiane sprecyzowanie ceny towaru, względnie zamieszczenie w ofercie
postanowienia pozwalająceo wyznaczyć ją w terminie późniejszym.

Oferta skierowana do ogółu
- w praktyce stosowane szeroko (tzw.oferty publiczne)- reklamy, afisze,ogłoszenia, cenniki etc.
- konwecja art. 14.2 jest kompromisem; łagodzi surowe wymagania. Możliwe jest ważne zawarcie umowy, wskutek
przyjęcia propozycji zaadresowanej do nieokreślonej liczby osób
- w Polsce reguluje to art. 71 kc- ogłoszenia, reklamy,cenniki poczytuje się jako zaproszenie do umowy

Skuteczność oferty
Oferta staje się skuteczna- kiedy oferent zaczyna być związany warunkami podanymi w ofercie, a adresat oferty ma
podstawy do dalszych czynności. Do momentu kiedy oferta stała się skuteczna:
- adresat nie ma prawa jej potwierdzić, nawet jeśli wiedział o ofercie
- oferent może wycofać ofertę
- oferent ponosi ryzyko z dojściem oferty, ponieważ staje się ona skuteczna dopiero z chwilą dotarcia do adresata.

Reguła dotarcia
Istnieją trzy sytuacje kiedy umowa staje się skuteczna:

a) chwila wysłania oferty
b) chwila zapoznania się z jej treścią
c) chwila jej dojścia do adresta

Konwencja za rozwiązaniem C. Oferta jest skuteczna, z chwilą dotarcia do adresata w taki sposób, że mógł się
zapoznać z jego treścią. Dojście- oświadczenie jest zakomunikowane słownie lub dostarczone osobiście do miejsca
siedziby lub na adres pocztowy (art. 24)
Przy dostarczaniu oferty w obcym języku- kierować się należy zasadami dobrej wiary. Również w prawie polskim
reguła dojścia. Art. 61 kc.

Wycofanie oferty
W konwencji dwa pojęcia:
- cofnięcie- stos.do ofert jeszcze nie skutecznych
- odwołanie- kiedy oferta dojdzie już do adresata i stała się skuteczna

Zapobieżenie skuteczności oferty- oferent może wycofać ofertę, jeżeli wycofanie dojdzie do adresata wcześniej niż
oferta lub w tym samym czasie co oferta.

Ofertę można odwołać jeżeli odwołanie doszło do adresata zanim wysłał on oświadczenie o przyjęciu oferty to
ogólna reguła odnosząca się do common law wyjątki zapisane w art. 16.2

Istnieje możliwość składania ofert nieodwołalnych, ale tylko gdy spełnione są następujące warunki:
- pochodzą od kupców
- zastrzegają nieodwołalność przez czas nieokreślony
-mają formę pisemną .

Niedopuszczalność odwołania oferty:
Art. 16.2- dwa wyjątki od zasady odwołalności oferty:
-jeżeli oferta wskazuje, że jest nieodwołalna przez
a) zamieszczenie wyraźnego terminu dla jej przyjęcia, lub
b) w inny sposób
- jeżeli postawę adresata, który założył iż otrzymana oferta jest nieodwołalna, można uznać
a) za rozsądną
b) gdy na tej podstawie podjał on zarazem inne czynności

Wygaśnięcie oferty przez jej odrzucenie:

- może w dowolny sposób byleby dało się ustalić jej zamiar nie przyjęcia przez adresata i jest skuteczne jeśli dojdzie
do referenta
- może nastąpić wprost (przesłanie odpowiedzi) lub pośrednio

Sposoby przyjęcia oferty
- oświadczenie lub każde inne zachowanie adresata oferty wskazujące na jego zgodę. Dyrektywa o handlu
elektronicznym mówi o konieczności wprowadzenia potwierdzenia otrzymania zamówienia złożonego drogą
elektorniczą. Stosuje się to TYLKO do stron www

•

zamieszczenie na stronie oferty handlowej (sprzedaży na stronie www)

•

złożenie oferty kupna

•

potwierdzenie przez dostawcę otrzymania zamówienia

Skutki milczenia i braku działania:
- milczenie nie stanowi przyjęcia oferty, choć może oznaczać zgodę, jeśli pomiędzy stronami ustali się taki zwyczaj

Termin przyjęcia oferty:
Może być oznaczony:

•

przez wyraźne określenie w treści

•

w drodze wykładni zapisów oferty

•

jeśli nie ma terminu w ciągu rozsądnego terminu

•

w braku innych możliwości:



jeżeli termin dla przyjęcia oferty był zawarty w telegramie, wówczas rozpoczyna biec od daty wysłania



gdy listem- od daty widocznej na liście



gdy telefonem etc. W chwili dojścia do oblata.

Przez pojęcie rozsądnego terminu rozumiemy:
- czas potrzebny do przebycia oferty od oferenta do adresata
- czas potrzebny na zapoznanie się z oferta
- czas potrzebny na przebycie oferty z odpowiedzią

VIII. Giełdy towarowe
- giełdy towarowe oraz giełdy papierów wartościowych – ich rola i organizacja
Pazdan 82-83

Wykład 3.12.2008 – Giełdy

Giełdy: zawiera się na nich umowę kupna-sprzedaży:
- towarów
- papierów wartościowych
- usług (np. armatorzy oferujący fracht)

Giełdy towarowe

•

Najstarszy typ giełdy

•

Słynne giełdy – obecnie kilka miejsc

•

Towary, które łatwo się standaryzują (bez dotykania wiemy, co to za towar)

•

Koncentracja w jednym miejscu i czasie podaży i popytu

•

Informacje poufne/przecieki są karane na całym świecie – kupcy chcą wiedzieć, że mają taki sam dostęp do

informacji, co inni

•

Czytelny i jasny system

•

Musi być jakiś organ kontroli! Najczęściej giełda jest pod kontrolą państwa (ale nie zawsze same giełdy są

państwowe, najczęściej to podmioty prywatne pod kontrolą)

•

Nie ma prawdziwie międzynarodowej giełdy – zawsze jest zakładana w oparciu o lokalny system prawny

(prawo państwa miejsca położenia)

•

System giełdowy przywiązuje dużą uwagę do bezpieczeństwa – uczestnicy chcą, aby transakcja została

zrealizowana zgodnie z umówionymi warunkami

Zabezpieczenia:
- fundusz gwarancyjny (tworzony z % od każdej transakcji)
- zasada transakcji tylko między właścicielami/akcjonariuszami giełdy à podmioty zlecają zakup/sprzedaż
akcjonariuszowi = brokerowi/maklerowi

Transakcje zleca się biurom maklerskim – to biuro sprawdza, czy kupiec ma środki na zakup. Czy biuro maklerskie
może ryzykować i zaufać nadmiernie kupcowi?
- niektóre regulaminy giełd na to nie pozwalają
- nawet jeśli, to w razie czego biuro musi pokryć transakcję – bo to ono zawiera umowę!

Depozyt zabezpieczający = kwota na rachunku zablokowana, którą giełda rozlicza wszelkie niekorzystne dla klienta
wahania (jego straty)

Giełda (pośrednik) zarabia zawsze(!). Giełda nie wypłaca/nie zabiera pieniędzy – rejestruje wahania, aż do
zamknięcia rachunku.

Zamknięcie rachunku
- Giełda potrzebuje czasu na zamknięcie.
- Jeśli mamy za mało pieniędzy na rachunku (z reguły to 50%,70% depozytu) to giełda może zamknąć nam
przymusowo rachunek, bo jeśli zamknęłaby nam rachunek, dopiero na naszym zerze, to w przypadku kolejnego
wahnięcia na naszą niekorzyść, sama musiałaby pokryć ter straty.
- zamknięcie naszej pozycji nie musi oznaczać, ze pozycja przeciwna też będzie zamknięta – na płynnych rynkach,
cały czas pojawia się ktoś nowy

Zlecenie „stop loss”
- możemy zlecić, by system sam zamykał rachunek na pewnym pułapie strat
- jednocześnie ten mechanizm napędza generowanie ceny w drugą stronę! (wniosek: i tak stracimy – więc lepiej nie
grać na giełdach

Kontrakty zawierane na giełdach

Są kontraktami standaryzowanymi:
- obraca się określonymi jednostkami (ilość)
- ustalone zmiany ceny (np. co najmniej o 10 gr, to cena nie może się zmienić o 9 gr)
- określony rodzaj/jakość towaru

1. Kontrakt SPOT – z dostawą natychmiastową
2. Kontrakt FORWARD – terminowe rzeczywiste

Po cenie x, z terminem płatności y miesięcy (z reguły 3 i 6 miesięcy). Trzeba tak dobrać warunki, by nie opłacało się
po czasie y odstąpić od transakcji – po to jest depozyt rozliczeniowy.

3. Kontrakt terminowy nierzeczywisty

W określonym czasie dostawa określonej ilości po umówionej dziś cenie. Nie ma obowiązku dostawy, natomiast jest
obowiązek zwrotu różnicy między ceną kupioną, a ceną po umówionym czasie. (to tak naprawdę taki zakład: jak się
dobrze obstawi cenę w przyszłości, czyli czy wzrośnie czy spadnie, to się można wzbogacić. Kontrakty dla
spekulantów)

*) derywaty = instrumenty pochodne (towar nie istnieje)

4. Kontrakt na indeksie – pochodny

Np. WIG 20

5. Handel opcjami

Kupujemy prawo do nabycia w określonym czasie. Jest to zakup opcji, czyli pewnej możliwości. Zarabiamy na różnicy.

Opcja „call” = dziś dostaję cenę opcji, ale biorę na siebie obowiązek dostarczenia akcji komuś
Opcja „boot" = zobowiązanie, że po określonej cenie kupię umówioną ilość akcji

*) lewar – np. lewar 20 przy 5 %

A Pazdan mówi:
Funkcje giełd sprawują grupy organizacji handlowych, posiadające status osoby prawnej i działające pod nadzorem
państwa.

Przedmiotem handlu na giełdach są różnego rodzaju towary masowe,o dostatecznie jasno określonych parametrach
jakościowych…. ( i więcej się nie rozpisał…)

IX. Międzynarodowa sprzedaż towarów:
- intercomes oraz inne reguły handlowe – ich rola w międzynarodowym obrocie handlowym
Pazdan s. 91-122; 125-137;
Hermanowski s. 120- 239; 292-314; 342-377;
Konwencja NZ o umowach międzynarodowej sprzedaży towarów, Wiedeń 1980, art. 25-88

Podstawowy zakres odpowiedzialności kontraktowej
- brak jest jednolitej regulacji ogólnych zasad odpowiedzialności kontraktowej
- w przypadku niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania przez dłużnik, wierzyciel zwykle może
domagać się odszkodowania (jeśli kontrakt tak stanowi może żądać zapłaty kary umownej- w większości systemów
rozumie się przez nią zobowiązanie dłużnika do zapłaty wierzycielowi wskazanej w umowie sumy pieniężnej, w
przypadku określonych postaci niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania)

Kary umowne mogą być:

•

Zaliczane – dłużnik może dochodzić odszkodowania przekraczającego umowę

•

Alternatywne – może dochodzić odszkodowania jeśli zrzeknie się kary umownej

•

Kumulatywne – może dochodzić kary umownej łącznie z odszkodowaniem

•

Wyłączne- żądanie odszkodowania jest wykluczone

- Miarkowanie kar umownych przez sąd- przez niektóre państwa uznawane, a przez inne nie.
- pojęcie „odszkodowań zryczałtowanych”- odzwierciedla przewidywania stron co do wysokości szkody grożącej w
razie określonego naruszenia kontraktu (stosowane w systemach anglosaskich)

Zwolnienie od odpowiedzialności
Dłużnik dopuściwszy się niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, ponosi odpowiedzialność tylko w
wypadku, gdy nie może powołać się na okoliczności zwalniające go od odpowiedzialności. Czasami mamy do
czynienia z niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem zobowiązania z powodu zaistnienia nadzwyczajnych
okoliczności faktycznych bądź prawnych. Powody te regulowane są prawnie. Należą do nich:

•

Przepisy odnoszące się do siły wyższej (vis maior)

•

Przepisy odnoszące się do nadzwyczajnej zmiany okoliczności (rebus sic stantibus)

Do okoliczności siły wyższej należą:



Okoliczności naturalne- najstarsze, ich tradycja sięga prawa rzymskiego. W GB do tych okoliczności
przyjmuje się również Act of God (działanie Boga), generalnie chodzi tu o huragany, powodzie i inne
zamiecie



Przemoc zbrojna- najróżniejsze przejawy konfliktów zbrojnych, wojny wypowiedziane i
niewypowiedziane, wojny domowe, zamieszki. U Anglosasów – Act of King’s Enemies



Strajki- dla przedsiębiorstwa strajk jest zdarzeniem nieprzewidywanym i nieodwracalnym.



Awarie w zakładach produkcyjnych



Trudności komunikacyjne



Akty organów państwa – rozbieżność poglądów na ten temat. Doktryna francuska – używa terminu
fait du Prince. Np. zakaz eksportu do konkretnego państwa, nałożenie embarga

Wpływ nadzwyczajnej zmiany okoliczności na zobowiązania:



Złagodzenie zasady pacta sunt servanda



Potrzeba korzystania z tych klauzul zanika w momencie stabilizacji gospodarczej



W praktyce kontraktowej mamy do czynienia z następującymi przypadkami nadzwyczajnej zmiany
okolicznośći :

Wygaśnięcie warunków, które istniały w momencie zawierania

Powstanie nowych dotychczas nieistniejących warunków

Przesłanki zwolnienia od odpowiedzialności

Wystąpienie okoliczności siły wyższej (tylko, te które wystąpiły po podpisaniu kontraktyu)

Związek przyczynowy między zaistnieniem okoliczności, a niewykonaniem kontraktu

Niemożność wykonania zobowiązania

Dokumentowanie okoliczności siły wyższej:

Poświadczenie wystąpienia takich okolicznośći wystawiają Izby Handlowe. Wystawiają tzw. certyfikaty.
Zgodnie z przyjętą od lat praktyką składanie wniosków o certyfikaty leży w gestii działania firm,które ponoszą
odpowiedzialność wobec swoich zagranicznych kontrahentów. We wnisoku określa się:

Przedmiot kontraku z którego wyniak odpowiedzialność wnioskodawcy

Drugą stronę kontraktu

Numer i datę zawarcia kontraktu

Cel, w jakim zaświadczenie ma być wystawione. Należy określić również:

Zdarzenie uniemożliwiające wykonanie zobowiązania i jego okoliczności, a zwłaszcza gdzie miało
ono miejsce i od kiedy do kiedy trwało

Związek przyczynowymiędzy tym zdarzeniem, a niemożliwością wykonania zobowiązania

Do wniosku należy dołączyć dowody okoliczności, na które powołuje się wnioskodawca, a które Izba ma
potwierdzić. Mogą one mieć formę dokumentów wystawionych przez kompetentne organy, wladze czy
urzędzy. Z braku dowodów Izba może się oprzeć na pisemnym stwierdzeniu przebiegu wydarzeń

Redagowanie klauzul siły wyższej i klauzyl rebus sic stantibus- pomoc w publikacji MIH 1985 roku

Przedawnienie:
Istanieje ogromna różnorodność rozwiązań przyjmowanych przez poszczególne systemy prawne. Pierwsze prace w
tym zakresie:
- Międzynarodowe Stowarzyszenie Nauk Prawa 1964r. Na jego wniosek działa podjął Międzynarodowy Instytut
Ujednolicania Prawa Prywatnego’
- od 66 roku prace prowadził UNICITRAL  doprowadziły one do podpisania 14.06,74 w NY konwencji dotyczącej
przedawnień roszczeń z międzynarodowej sprzedaży towarów.

Konwencja jest omówiona poniżej.

Pojęcie i historia regulacji międzynarodowej sprzedaży towarów

Przez umowę sprzedaży sprzedawca zobowiązuje się przenieść na kupującego własność rzeczy i wydać mu rzecz, a
kupujący zobowiązuje się rzecz odebrać i zapłacić sprzedawcy cenę. W systemach prawnych różnych państw
pojawiają się w tym względzie różnice, które dotyczą przede wszystkim obowiązku odebrania rzeczy oraz przejścia
prawa własności.

Umowa sprzedaży pomiędzy podmiotami z różnych systemów prawnych rodzi wiele trudności, stąd dążenie do
unifikacji. Rolę unifikacyjną odgrywały i odgrywają najczęściej ujednolicone zwyczaje handlowe.

Prace unifikacyjne zostały wszczęte przez Instytut Prawa Międzynarodowego w 1926 roku. W 1930 roku zostały
przejęte przez Instytut Ujednolicenia Prawa Prywatnego w Rzymie. Instytut przygotował projekt został zaaprobowany
przez Radę Dyrekcyjną Instytutu w 1939 r.
W 1951 podczas konferencji dyplomatycznej w Hadze powołano komisję roboczą, która miała za zadanie
uzupełnienie projektu o nowe zwyczaje prawa handlowego na świecie.

Komisja wniosła istotne zmiany do przygotowywanego projektu. Zwołano kolejną konferencję w Hadze, która
obradowała w kwietniu 1964 r. Zakończyła się ona podpisaniem dwóch konwencji:

•

K. dotycząca jednolitego prawa o międzynarodowej sprzedaży materialnych przedmiotów ruchomych

•

K. dotycząca jednolitego prawa o zawieraniu umów międzynarodowej sprzedaży materialnych przedmiotów
ruchomych

Konwencje nie uzyskały szerszej aprobaty mnr. Głownym zarzutem był fakt, że przygotowywali je specjaliści z państw
wysoko uprzemysłowionych, bez udziału krajów rozwijających się.

Unifikacja w ramach UNCITRAL

W 1966 ZO ONZ uchwaliło powstanie Komisji Międzynarodowego Prawa Handlowego ONZ. Priorytet Komisji:
- międzynarodowa sprzedaż rzeczy i konwencje haskie z 1964 r.
Komisja rozesłała wśród państw ankietę, z prośbą o ustosunkowanie się do treści konwencji. Wyniki ankiet stały się
podstawą do powołania Grupy Roboczej Międzynarodowej Sprzedaży Materialnych Przedmiotów Ruchomych W
wyniku prac tej konwencji doszło do opracowania Konwencji NZ o Międzynarodowej Sprzedaży Towarów.

Konwencja wiedeńska z 1980 r.

Zadaniem Konwencji było pogodzenie krajowych systemów regulacji umowy sprzedaży z międzynarodowym
charakterem wymiany handlowej. Rozwiązania przyjęte w Konwencji odbiegają czasami znacznie od rozwiązań
ustawodawstw krajowych.
Inne priorytety:
- ujednolicenie instytucji prawnych
- usunięcie kolizji zachodzących pomiędzy różnymi normami prawnymi
- rozwój międzynarodowej wymiany handlowej poprzez uproszczenie formalno-prawnej strony transakcji

Zakres stosowania i postanowienia ogólne Konwencji (cz. I Konwencji)

Zakres
Konwencję stosuje się do umów sprzedaży towarów pomiędzy stronami, których siedziby handlowe znajdują się w
różnych państwach i kiedy albo oba te państwa są umawiającymi się stronami, albo normy ppm wskazują na prawo
umawiającego się państwa.
Ograniczenia terytorialne:

1) kiedy państwo jest stroną innej umowy mnr, zawierającej postanowienia dotyczące regulacji zawartych w

Konwencji

2) państwa, które mają takie samo lub podobne prawo wew. dotyczące sprzedaży mogą oświadczyć, że

Konwencja nie będzie miała zastosowania między nimi.

Konwencja ma moc obowiązującą dla stron jeśli nie dokonały one wyboru innego prawa. Sądy uznają Konwencję za
część prawa państw do niej należących.

Art. 3 – odróżnienie umowy sprzedaży od umowy o świadczenie usług



umowa o dostawę towarów, które mają być wyprodukowane lub wytworzone, jest uważana za umowę
sprzedaży (chyba, że strona zamawiająca ma dostarczyć znaczną część materiałów koniecznych do
wytworzenia/wyprodukowania)



Konwencja nie ma zastosowania, gdy znaczna część obowiązków strony dostarczającej towary polega na
świadczeniu robocizny lub usług

Lista rodzajów sprzedaży wyłączonych z Konwencji

a) z powodu sposobu sprzedaży (sprzedaż aukcyjna, prowadzona w drodze egzekucji lub inny urzędowy

sposób)

b) ze względu na charakter przedmiotu sprzedaży (papiery wartościowe, akcje, obligacje, czeki, pieniądze,

statki, okręty, poduszkowce i energia elektryczna)

Przedmiot Konwencji ogranicza się do zawarcia umowy oraz do praw i obowiązków kupującego i sprzedającego z
niej wynikających. W szczególności Konwencja nie dotyczy ważności umowy, skutków umowy odnoszących się do
własności sprzedanych towarów, odpowiedzialności sprzedającego za czyjąkolwiek śmierć lub uszkodzenie ciała
spowodowane przez towary (odpowiedzialność za produkt).

Autonomia woli stron
Przepisy Konwencji pozwalają stronom wyłączyć jej stosowanie, odstąpić od niej albo zmienić skutki jakiegokolwiek
postanowienia.

Wykładnia Konwencji

W przypadku sporów co do znaczenia poszczególnych postanowień:


zarówno strony, jak i powszechne oraz arbitrażowe sądy zobowiązane są do uwzględnienia jej międzynarodowego

charakteru oraz popierania potrzeby jednolitości stosowania i poszanowania dobrej wiary w handlu międzynarodowym
(art..7)

Preambuła Konwencji podkreśla zasadę równości i wzajemnych korzyści, co może być ważne dla interpretacji
Konwencji.
Wykładnia umowy, zwyczaje

Subiektywne kryterium interpretacji oświadczeń woli i innych zachowań.
(art. 8 ust. 1) Oświadczenie oraz inne postępowanie stron należy interpretować zgodnie z jej zamiarem, jeżeli druga
strona nie widziała lub nie mogła wiedzieć, jaki był ten zamiar.
(art. 8 ust. 2) W przypadku niemożliwości zastosowania ustępu 1, oświadczenia woli oraz inne zachowania należy
interpretować w taki sam sposób, w jaki interpretowałaby je osoba rozsądna tego samego rodzaju co druga strona, w
tych samych okolicznościach.

Zwyczaje
(art. 9) Ustalone zwyczaje między stronami oraz w handlu mnr mogą być wiążące dla stron umowy sprzedaży.
Obowiązywanie zwyczajów zależne jest od woli stron wyrażonej w sposób wyraźny bądź dorozumiany.
(art. 9 ust. 2) Przesłanki dorozumianego przyjęcia zwyczaju:
- znajomość przez strony zwyczaju lub powinność takiej znajomości,
- powszechna znajomość danego zwyczaju w handlu mnr,
- powszechne jego stosowanie przez strony do umów tego rodzaju w danej dziedzinie handlu .

Forma umowy

Konwencja nie ustanawia jakichkolwiek wymagań co do formy umowy.
(art. 11) nie jest wymagana forma pisemna
Zawarcie umowy może być udowodnione również na podstawie zeznań świadków. Jeżeli umowa jest jednak zawarta
w formie pisemnej i zawiera postanowienia przewidujące jej zmiany tylko w takiej formie, nie może być ona zmieniona
i rozwiązana w inny sposób.
(art. 13) przekaz telegramu lub teleksu również stanowi formę pisemną umowy (nie dotyczy to jednak telefaksu i
poczty elektronicznej)

Zawarcie umowy (cz. II Konwencji)

Umowę uważa się za zawartą, gdy przyjęcie umowy stało się skuteczne.
(art. 14) ofertą jest każde oświadczenie woli posiadające:
- oznaczenie – określa adresata,
- określenie – zawiera istotne postanowienia umowy,
- zamiar – zawarcia umowy przez oferenta.

Akceptacja oferty może być dokonana poprzez oświadczenie lub inne zachowanie adresata, wyrażające jego zgodę
na ofertę, jeśli doszło ono do oferenta.
(art. 18 ust. 1) Milczenie lub brak działania nie stanowią zgody

(art. 14 ust. 2) Oferta publiczna, skierowana do ogółu, jest tylko zaproszeniem do składania ofert
(art. 15 ust. 1) Oferta staje się skuteczna w chwili dotarcia do adresata
(art. 15 ust. 2) Oferta może być cofnięta oraz (art. 16) odwołana
[odwołanie musi dotrzeć do oblata zanim wysłał on zawiadomienie o przyjęciu oferty]

Jeżeli oblat odsyła umowę w zmienionej formie (z akceptacją), ale zmiany nie wpływają istotnie na treść umowy
uważa się ją za zaakceptowaną. Jeśli oferent nie sprzeciwi się zmianom, umowę uważa się za zawartą na nowych
warunkach (art. 19)

Zmiany treści istotnie zmieniające warunki umowy:
- cena,
- płatność,
- ilość towaru,
- jakość towaru.


jeśli takie zmiany zaszły w umowie odesłanej przez oblata, uważa się ją za kontrofertę, która podlega akceptacji

Konwencja nie rozstrzyga kwestii miejsca zawarcia umowy.

Prawa i obowiązki stron międzynarodowej umowy sprzedaży (cz. III Konwencji)

(art. 25) Zasadnicze naruszenie umowy następuje wtedy, kiedy strona pozbawiona jest tego, czego zgodnie z umową
miała prawo oczekiwać. (chyba, ze strona naruszająca umowę nie przewidywała takiego skutku i osoba rozsądna
tego samego rodzaju i w takich samych okolicznościach nie przewidziałaby takiego skutku)

Pojęcie szkody jest w Konwencji rozumiane szeroko – dłużnika obciąża obowiązek przewidywania szkody.

Obowiązki sprzedającego

Podstawowe: dostawa towaru, dostarczenie wszelkich dokumentów dotyczących towaru i przeniesienie własności.
Jeśli umowa nie stanowi inaczej, Konwencja wskazuje kiedy, gdzie i jak sprzedający powinien wykonać swoje
obowiązki.
(art. 35) Towar jest zgodny z umową, gdy:
- nadaje się do użytku do takich celów, do jakich służą towary tego samego rodzaju,
- nadaje się do specjalnych celów podanych wyraźnie lub w sposób dorozumiany do wiadomości sprzedającego w
chwili zawarcia umowy,
- jest umieszczony lub opakowany w sposób przyjęty dla tego rodzaju towarów.

(art. 36) sprzedawca jest odpowiedzialny za jakikolwiek brak zgodności towaru z umową, nawet jeśli ten ujawni się w
terminie późniejszym
(art. 42) sprzedawca zobowiązany jest dostarczyć towar wolny od praw osób trzecich

Obowiązki kupującego

Podstawowe: zapłacić i odebrać towar.

Kupujący ma obowiązek zbadania towaru (art. 38), a ewentualne braki powinny zostać zgłoszone najpóźniej 2 lata od
dnia wydania towaru (art. 39), chyba, że umowa przewiduje inny okres gwarancji.

Środki ochrony prawnej w razie naruszenia umowy

Strona pokrzywdzona może żądać:
- wykonania zobowiązania,
- odszkodowania,
- odstąpić od umowy.

Kupujący może odstąpić od umowy w przypadku:

a) niewykonania przez sprzedającego któregokolwiek z jego obowiązków stanowiących istotne naruszenie

umowy,

b) braku dostawy, jeśli sprzedający nie dostarczył towaru w dodatkowym terminie wyznaczonym przez

kupującego

W przypadku braku zgodności towaru z umową, kupujący może obniżyć cenę proporcjonalnie do różnicy.

Odszkodowanie

(art. 74) Odszkodowanie obejmuje sumę równą stracie, w tym utratę zysku, poniesioną przez drugą stronę w
rezultacie naruszenia. Odszkodowanie nie może przewyższać straty.
(art. 75) Strona żądająca odszkodowania może również otrzymać różnicę między ceną pierwotną a ceną transakcji
zastępczej.

(art.. 77) Strona żądająca odszkodowania powinna przedsięwziąć rozsądne kroki, by uniknąć dalszych strat.

Zwolnienie z odpowiedzialności

(art. 79) Zwolnienie z obowiązku zapłaty odszkodowania, jeśli strona nie wykonuje swego zobowiązania z powodu
przeszkody od niej niezależnej, której nie można było wziąć pod uwagę w chwili podpisywania umowy.
(art. 79 ust. 2) Jeśli do wykonania części umowy została zaangażowana osoba trzecia, również jej dotyczy powyższe
wyłączenie.
(art. 79 ust. 4) Strona wykonująca umowę powinna zawiadomić o niemożliwości jej wykonania. Jeśli druga strona nie
otrzyma zawiadomienia w rozsądnym terminie, wykonawca umowy musi odpowiedzieć za szkody spowodowane
niewykonaniem umowy.

Przejście ryzyka

Określenie dokładnej chwili, w której ryzyko utraty lub uszkodzenia towaru przechodzi ze sprzedającego na
kupującego.
(art. 67)

a) kiedy umowa obejmuje przewóz towaru
b) kiedy towar jest w drodze

W innych sytuacjach ryzyko przechodzi na kupującego w chwili odebrania towaru lub wtedy, gdy został on
pozostawiony do dyspozycji kupującego przez sprzedawcę.

Zawieszenie wykonania i przewidywane naruszenie

Sytuacja, gdy staje się oczywiste, że strona nie dotrzyma umowy przed terminem bądź popełni jej istotne naruszenie.

(art.. 71) Strona może wstrzymać się z wykonaniem zobowiązań, jeśli po zawarciu umowy okaże się, że druga strona
nie wykona jej istotnej części

Zabezpieczenie towarów

Konwencja nakłada na wykonawcę umowy obowiązek zabezpieczenia towaru należącego do drugiej strony.

Skutki odstąpienia od umowy

Odstąpienie od umowy zwalnia z obowiązku wykonania jej zobowiązań, z uwzględnieniem ewentualnego
odszkodowania.

Postanowienia końcowe

Dyspozytariuszem Konwencji jest Sek Gen ONZ. Państwo może oświadczyć, że nie będzie związane II lub III jej
częścią.

Wzorce umów międzynarodowej sprzedaży towarów

- Zasady międzynarodowych umów handlowych (1994, UNIDROIT)
- warunki wyznaczone przez Europejską Komisję Gospodarczą ONZ

Kontrakty, ogólne warunki umów

Kontrakt – dokument określający przedmiot dostawy, prawa i obowiązki stron, ich odpowiedzialność z tytułu
zaciągniętych zobowiązań i warunki, po których spełnieniu może nastąpić przeniesienie prawa własności do
rzeczy lub usługi

Ze względu na sposób zawierania kontraktu wyróżniamy:

•

k. jednodokumentowy – umowa w formie jednego aktu prawnego, określającego wszystkie wzajemne prawa i
obowiązki stron; podpisywany w 2 lub 4 egzemplarzach, zwykle w przypadku transakcji długoterminowych, na
dobra inwestycyjne wytwarzane na indywidualne zamówienie lub przy transakcjach o dużej wartości

•

k. wielodokumentowe – powstają w drodze wzajemnej wymiany dokumentów (list, teleks, faks, email), czyli
pisemnych negocjacji między nieobecnymi stronami

Ogólne warunki umów (OWU) – drukowane, opracowane przed przystąpieniem do negocjacji zestawienie klauzul,
ujętych w sposób ogólny i abstrakcyjny, z przeznaczeniem dla nieokreślonej liczby umów, które strony mogą włączyć
do umowy lub powołać się na nie

OWU można podzielić na:

•

opracowane przez jedną ze stron

•

opracowane i zalecane przez związki branżowe, zrzeszenia, izby przemysłowo-handlowe itp.

•

opracowane przez władze państwowe lub organizacje międzyn.

Problemy związane z OWU:

ustalenie sposobu, w jaki następuje wywołujące skutki prawne włączenie przez stronę czy strony

ogólnych warunków umów do treści zawartej umowy

•

- ogólna zasada: OWU stają się treścią umowy, jeśli podpisy stron na umowie znajdują się pod ogólnymi

warunkami lub jeżeli w tekście umowy jest wyraźne odesłanie do OWU

- ogólna zasada jest ograniczona w poszczególnych systemach prawnych w odniesieniu do tzw. klauzul
szczególnie uciążliwych (np. ograniczających odpowiedzialność strony, arbitrażowych)
- prawo angielskie i stanowe USA – jeżeli OWU nie stały się treścią umowy przez podpisanie, konieczne jest ich
podanie do wiadomości w formie pisemnej na dokumencie, który ma charakter dokumentu negocjacyjnego w
stosunkach między stronami
- prawo niemieckie – OWU mogą stać się treścią umowy w wyniku porozumienia stron oraz automatycznie (w
przypadku OWU stosowanych zwyczajowo w danej branży między kupcami
- prawo francuskie – o włączeniu OWU do umowy decyduje ich przyjęcie, które nastąpi, jeśli kontrahent znał
warunki lub miał możliwość zapoznania się z nimi i nie wyraził sprzeciwu

•

OWU pochodzące od organizacji między. wymagają wspólnego włączenia przez strony do treści umowy

•

„konflikt formularzy” – powstaje, gdy obie strony powołują się na własne warunki umów; prawo
anglosaskie za treść umowy uważa warunki strony powołane ostatnio tzw. teoria ostatniego strzału; inne
systemy przyjmują tylko te warunki, które są ze sobą zgodne, a w kwestiach sprzecznych decyduje prawo
właściwe dla kontraktu

2) stosunek między klauzulami indywidualnymi, włączonymi przez strony do umowy, a drukowanym tekstem

włączonych OWU – pierwszeństwo klauzul umownych przed OWU

3) interpretowanie OWU na niekorzyść strony, od której pochodzą
4) sądowa i prawna kontrola nad treścią OWU w celu wyłączenia warunków szczególnie uciążliwych, rażąco

nieuczciwych, jednostronnie korzystnych, zaskakujących

- prawo niemieckie – ustawa z 1976 wylicza nieważne klauzule i uznaje za nieskuteczne takie warunki, które z
naruszeniem dobrej wiary są nadmiernie niekorzystne dla kontrahenta
- kodeks handlowy USA – nie egzekwuje się postanowień klauzul/umów rażąco nieuczciwych i jednostronnie
korzystnych, szokujących sumienie sędziego 

•

OWU usprawniają zawieranie umów, pomagają przezwyciężyć trudności związane ze zróżnicowaniem
systemów prawnych różnych państw

•

Formą kontraktów jednodokumentowych są kontrakty typowe (umowa typowa, wzorcowa, kontrakt
standardowy) – polegają na użyciu gotowego, specjalnego formularza, do którego wpisywane są
negocjowane elementy umowy, a reszta jest drukowana w formie OWU; stosowane w handlu towarami
masowymi

1. Tytuł umowy

•

Określa jaki rodzaj umowy strony zamierzają zawrzeć – funkcja rozstrzygająca w przypadku wątpliwości

interpretacyjnych

2. Miejsce i data zawarcia

•

Miejsce zawarcia kontraktu ma znaczenie ze względu na określenie prawa rządzącego kontraktem (gdy w
inny sposób nie można go ustalić)

•

Data zawarcia to punkt, od którego liczy się bieg następujących później czynności:

- termin wejścia w życie kontraktu,
- czas potrzebny na wykonanie przez jedną ze stron określonych czynności
- dowodzi ona niemożności wykonania kontraktu, jeżeli po tej dacie wprowadzono embargo, kontyngenty itp.

•

Data powinna być podana w formie cyfrowej i słownej, a w kontaktach z egzotycznymi krajami należy

pamiętać o odpowiedniku daty według kalendarza gregoriańskiego

3. Strony

•

Określenie stron powinno zawierać pełną ich nazwę, formę prawną i statutową siedzibę oraz wskazywać
imiennie i z podaniem pełnionej funkcji osoby upełnomocnione do reprezentowania danej osoby prawnej

•

Jeśli siedziba statutowa nie pokrywa się z faktyczną siedzibą handlową, należy oprócz siedziby statutowej
precyzyjnie wskazać siedziby handlowe stron umowy, najściślej związane z wykonywaniem zawieranej
umowy

↓

Siedziba handlowa to stałe i regularne miejsce prowadzenia różnego rodzaju transakcji

•

Pożądane jest wskazanie adresu do doręczeń, ze względu na regułę „dojścia” do adresat oświadczenia woli,
dokonanego przez drugą stronę

4. Numeracja

•

Prawny obowiązek numerowania umów krajowych i kontraktów zagranicznych według ustalonego schematu

•

W PL regulował tą kwestię okólnik z 1992 r., który stracił moc obowiązującą, ale praktyka pozostała

•

Każda strona nadaje dokumentom swój numer, tak więc w praktyce funkcjonują one pod dwoma numerami

•

Zasady numeracji wg okólnika:

- numer kontraktu składa się z 17 znaków o strukturze
PL/999999999/99/9999

I II III IV
I - Kraj
II - identyfikator z I członu numeru REGON
III - dwie ostatnie cyfry roku podpisania kontraktu, dopuszcza się możliwość wykorzystania pierwszego znaku tego
członu dla identyfikacji biura, branży lub zespołu, wówczas drugi człon to ostatnia cyfra roku
IV - porządkowy numer kontraktu zawartego w danym roku, w tym przypadku także można wykorzystać pierwszy
znak członu dla oznaczenia biura, zespołu lub branży
- numer faktury składa się z 21 znaków
PL/999999999/99/9999/9999
Pierwsze 17 znaków to numer kontraktu, natomiast ostatnie 4 znaki to porządkowy numer faktury wystawionej w
ramach danego kontraktu

5. Definicje pojęć umownych

•

Dla jednoznaczności terminów w tekście umowy (na początku lub w załączniku) umieszcza się tzw.
słowniczek precyzujący pojęcia używane i powtarzające się w kontrakcie

•

Pozwala on na uniknięcie wątpliwości interpretacyjnych, a także powtarzania definicji

•

Ważne jest, by ustalić wspólne rozumienie pewnych kluczowych dla kontraktu określeń, jak np. termin
dostawy i sprawdzić, jak są one definiowane w prawie właściwym dla umowy

6. Przedmiot kontraktu i jego właściwości

•

Towar powinien być opisany w sposób powalający na jednoznaczne wyodrębnienie go spośród towarów o
podobnych cechach oraz prawidłowo z towaroznawczego i technicznego punktu widzenia

•

Materiały reklamowe najczęściej uznawane są za zaproszenie do zawarcia umowy, a więc nie mają
charakteru wiążącego dla sprzedającego – dlatego kupujący zawsze powinien opisać w kontakcie lub
załącznikach jakiej jakości towaru oczekuje

•

W handlu międzyn. podstawowym kryterium oceny właściwości towaru są postanowienia umowy między
stronami na ten temat, co podkreśla m. in. art. 35(1) Konwencji Wiedeńskiej: „sprzedający powinien
dostarczyć towary wg ilości, jakości i w asortymencie przewidzianych w umowie oraz umieszczone i
zapakowane w sposób przewidziany w umowie”

•

Pojecie „właściwości towaru” obejmuje jego właściwości fizyczne, a także inne okoliczności faktyczne i
prawne, jak: bariery pozataryfowe w kraju kupującego, które określają jakie wymagania musi spełniać towar
importowany. Jeśli dany towar nie będzie spełniał wymogów nałożonych przez prawo w kraju kupującego, to
sprzedający będzie odpowiedzialny tylko wtedy, gdy treść tych przepisów była mu podana przy zawieraniu
umowy w sposób wyraźny i dorozumiany (art. 35(2)(b) konwencji wiedeńskiej)

•

Praktyka podaje kilka sposobów opisywania towarów, m.in. przez odwołanie się do:

- znanej nazwy handlowej lub marki towaru,
- standardu towarowego tj. wskazania jego gatunku i jakości wg norm międzynar., giełdowych, państwowych; w
ramach tego samego gatunku wyróżnia się rożne stopnie jakości (określone w różny sposób dla poszczególnych
grup towarowych), np. jakość najlepsza, wysoka, dobra, dobra przeciętna, zwyczajna niższa, gorsza-zła.
- próbki - dostarczony towar powinien odpowiadać próbce otrzymanej przez importera przed zawarciem kontraktu
(próbkę taką należy zabezpieczyć),
- wzoru, informującego o właściwościach towaru, jego wyglądzie, estetyce, działaniu
- opisu, uzupełnionego dokumentacją, rysunkami tech., fotografiami, katalogami
- określenia kondycji towaru – w handlu towarami masowymi określa się stan towaru: zawilgocenie, odparowanie
itp., czyli tzw. ubytki naturalne, których dopuszczalny poziom określany jest w klauzuli tolerancji jakościowej

•

Konieczne jest określenie miejsca, w którym towar powinien zostać pozostawiony przez eksportera do
dyspozycji importera, w kondycji ustalonej w kontrakcie. Możliwości:

- w miejscu wykonania świadczenia – kontrakty na załadunek i na przybycie
- w miejscu i czasie wyładunku towaru ze środka transportu – mimo ze transakcja była na załadunek, a ryzyko
w drodze było ponoszone przez kupującego; w tym przypadku stosuje się terminy kondycji:

a) tale quale (TQ)- taki jak jest, czyli towar zdrowy przy załadowaniu, lecz w stanie takim, w jakim będzie

przy wyładowaniu; importer nie ma prawa do reklamacji dot. stanu towaru przy wyładunku, nie może
odmówić przyjęcia towaru – to klauzula wyłączająca odpowiedzialność sprzedającego za wady
jakościowe towaru

b) sound delivered – zdrowo dostarczony, eksporter odpowiada za kondycję towaru w miejscu i czasie

wyładunku, a importer jest zobowiązany do przyjęcia towaru w dobrym stanie, towar dostarczony w złym
stanie importer może sprzedać na rachunek i ryzyko eksportera,

c) rye terms – handel żytem, a także innymi rodzajami zbóż i nasion, gwarantuje on importerowi dobrą

kondycję towaru w chwili przybycia, a gdyby było inaczej, to odbiorca ma prawo do bonifikaty

•

przy opisie towaru nie można zapomnieć o certyfikatach, zaświadczeniach, świadectwach jakości, które
potwierdzają zgodność wysyłanych towarów z obowiązującymi przepisami w kraju pochodzenia lub w
kraju przeznaczenia

•

w umowie należy rozstrzygnąć kto i na czyj koszt uzyska wymagane atesty i dopuszczenia produktów na
dany rynek, a także kiedy i jakiej formie strony będą przekazywały sobie takie atesty

7. Ilość

•

Określa się w jednostkach miary zwyczajowo przyjętych dla danego rodzaju towaru albo w sztukach (buszel –
zboże, kilogram wagi zielonej – skóry surowe, gąski – ołów, sąg drewna), w systemie metrycznym albo
calowym

•

Ilość można określić poprzez wskazanie liczby jednostek opakowań, czyli koli, które oznacza pakunek,
jednostkę opakowania (skrzynię, beczkę), przy czym jednostka taka zawiera tę samą, przyjętą zwyczajowo
lub umownie, ilość towaru

•

Gdy nie można określić dokładnej ilości towaru przed liczbą oznaczającą ilość towaru umieszcza się
określenie „około” lub podobne

•

Przy płatnościach akredytywą określenie „około”:

- użyte w akredytywie w odniesieniu do sumy akredytywy, ilości lub cen jednostkowych towaru podanych w
akredytywie interpretowane jest jako dopuszczające tolerancję ±10%,
- jeśli akredytywa nie stanowi, że wskazana ilość towaru może być dostarczona w ilości mniejszej lub większej,
oznacza, iż dopuszczalne będzie odchylenie ±5%, nawet jeśli wysyłki częściowe są niedozwolone, ale pod
warunkiem, że suma zapłaty nie przekroczy sumy akredytywy; tolerancja ta nie ma zastosowania, jeśli akredytywa
wskazuje ilość w określonej liczbie jednostek opakowania lub w sztukach.

•

Przy towarach, które cechują się naturalnymi ubytkami w trakcie transportu należy określić, czy ustalenia
dotyczące ilości towaru są wg wagi załadowania, czy według rzeczywistej wagi wyładowania

•

Jeżeli wielkość dostawy określono z użyciem słów circa lub about należy zastosować rozliczenie wg wagi
wyładunku

•

Przy ilości towaru podawanej wg wagi należy podać ciężar brutto i netto

•

Wszędzie tam, gdzie nie da się dokładnie określić ilości towaru lub jego parametrów, należy zastrzegać
margines dopuszczalnych różnic i odchyleń, tzw. tolerancję ilościową

•

Ważnym dokumentem, którego sporządzenia należy się domagać w kontrakcie jest specyfikacja załadowcza
towaru (packing list), która podaje jaka ilość towaru powinna znajdować się w każdym opakowaniu

•

Inne dokumenty:

- świadectwo wagi – dokument stwierdzający ciężar towaru przy załadunku lub przy wyładunku
- świadectwo liczenia (mierzenia) – dok. stwierdzający przeliczenie towarów przy załadunku lub wyładunku

8. Opakowanie i oznakowanie

•

W opisie podaje się sposób opakowania ustalony przez strony, w braku takich ustaleń, a przy zastosowaniu
terminów handlowych INCOTERMS, one będą określały sposób opakowania towaru

•

INCOTERMS przyjmują, że towar powinien być dostarczony nabywcy w opakowaniu zwyczajowo przyjętym
dla danego rodzaju towaru (koszty opakowania są wtedy wliczane w cenę jednostkową towaru), a jeśli ma być
opakowany w sposób odbiegający od przyjętego zwyczaju, należy to dokładnie opisać w kontrakcie (koszty
opakowania będą zwykle rozliczane osobno)

•

Sprzedający powinien opakować towar stosownie do przewidywanego środka transportu

•

Art. 35(2)(d) Kon. Wied. nakłada na sprzedającego obowiązek dostarczenia towaru w zwyczajowo
stosowanym opakowaniu, a gdyby takie nie istniało, w opakowaniu zapewniającym bezpieczną dostawę
towaru od kupującego z uwzględnieniem specyfiki środka transportu

•

Do przewozu mogą być używane opakowania zwrotne, ale należy to zaznaczyć w kontrakcie oraz określić
warunki zwrotu

•

W kontrakcie należy też określić oznakowanie opakowania towaru, musi ono być umieszczone w sposób
trwały i być na tyle dokładne, aby umożliwiało identyfikację przesyłki na całej trasie dostawy

•

Podstawowe elementy oznakowania:

- znak firmowy lub nazwa odbiorcy
- numer kontraktu
- miejsce i kraj przeznaczenia
- numer kolejny opakowania i łączna liczba np. 1/10
-waga brutto i netto i/lub wymiary przesyłki
- kraj pochodzenia towaru
- znaki ostrzegawcze

9. Cena, wartość i upusty

•

Cena należy do istotnych elementów każdej umowy, jej brak będzie prowadził do konkluzji, iż umowa nie
została zawarta

•

W wyniku negocjacji ustalana jest cena jednostkowa za ilość towaru, wyrażona w jednostce miary i
umówionej walucie

•

Przyjęcie określonej bazy dostawy ma charakter cenotwórczy – cena podana bez powiązania z warunkami
dostawy nic nie oznacza

•

Przy określaniu ceny należy:

- ustalić sposób powiązania ceny z bazą towaru,
- wyraźnie zapisać, czy cena obejmuje podatek VAT, cło i inne opłaty graniczne,
- wskazać składniki ceny, które mogą być odliczane przy jej ustaleniu, np. fracht, skonto
- określić walutę obliczania i dokonywania płatności za dostarczony towar,
- uzgodnić kurs przeliczeniowy waluty z konkretnej daty, rodzaj kursu i instytucję, która w danym dniu kurs taki
będzie stosowała,
- przewidzieć, czy po przekroczeniu pewnego określonego wolumenu obrotów w skali miesiąca, kwartału strony
będą stosowały uzgodnione upusty cenowe
10.1. Cena w transakcji eksportowej

•

Przygotowując się do negocjacji cenowych należy ustalić cenę ofertową i minimalną cenę sprzedaży, biorąc
pod uwagę:

- kalkulację kosztów własnych + nieprzewidziane warunki (podwyżka kosztów, inflacja, kursy walutowe) –
wskaźnik minimalnej efektywności eksportu
- badanie marketingowe rynku zbytu z uwzględnieniem rozwoju gosp,. przepisów handlowych, celnych,
porozumień międzynar., funkcjonowania mechanizmów kontroli cen, organizacji i działania rynku, łatwości
przenikania informacji handlowych do sąsiednich krajów, sytuacji płatniczej kraju importera, czynników
koniunkturalnych i poza koniunkturalnych,
- zbadanie cen na analogiczne lub zbliżone produkty znajdujące się na rynku, w tym strukturę cen wewnętrznych,
politykę cenową konkurencji oraz uzgodnienie sposobu zapłaty

•

W procesie badania polityki cenowej konkurencji należy korzystać przede wszystkim z dokumentacji
oryginalnej i aktualnej, wystawianej przez firmy o zasięgu ogólnokrajowym lub znane w branży; należy także
sprawdzić, czy eksporter może rzeczywiście dostarczyć, a importer odebrać, wymienione w dokumentach
ilości towaru i to w określonych terminach

•

Ważnym elementem analizy polityki cenowej są terminy dostawy oraz warunki zapłaty proponowane przez
konkurencję, a także ostatecznie oferowana przez nią cena, która nie zawsze zgadza się z ceną wymienioną
w fakturze

•

Cena rzeczywista może być wyższa lub niższa od zapisanej na fakturze np. ze względu na konieczność
dostosowania cen do poziomu wymaganego/akceptowanego przez urzędy lub porozumienia branżowe

•

Cena w ofercie może podlegać dalszym negocjacjom, dlatego pozostawia się pewną rezerwę na ustępstwa,
natomiast w ofertach składanych na przetargi należy podawać cenę ostateczną

•

Wysokość ceny uzależniona jest od terminu dostawy i rodzaju transportu, formy płatności, waluty płatności,
formy transakcji, rodzaju opakowania itd.

10.2. Cena w transakcji importowej

•

Importer powinien zebrać kilka ofert od różnych dostawców i dokonać ich analizy z jednej strony biorąc pod
uwagę przewidywane dochody ze sprzedaży towaru na rynku krajowym, z drugiej koszty transakcji; kryteria
tej oceny to cena, jakość, warunki płatności, termin dostawy

•

Zaleca się, aby żądać od kontrahenta przesłania dwóch ofert – jednej z ceną skalkulowaną na bazie EXW
(czysta cena towaru, nieobciążona żadnymi kosztami dostawy) i drugiej z ceną skalkulowaną na bazie
dostawy, która interesuje importera

•

Analiza kosztów zamierzonej transakcji uwzględnia: koszty zakupu towaru określone w ofercie, koszty
zagraniczne, uzyskania niektórych dokumentów handl., transportu (jeśli nie pokrywa ich sprzedający),
ubezpieczenia (jeśli nie pokrywa ich sprzedający), opłat celnych, składowania towaru, prowizji, marż, odprawy
celnej, VAT, inne koszty własne

•

Zasady stosowane przy wyborze dostawcy:

- cena zawsze podlega negocjacji,
- sprawdzić jaka jest koniunktura na interesujący nas towar na rynku w poszczególnych krajach,
- sprawdzić wiarygodność dostawcy,
- unikać uzależnienia od jednego dostawcy,
- jakość towaru jest bardzo ważna,
- przeanalizować warunki płatności,
- przeanalizować warunki gwarancji, serwisu itd.
10.3 Wartość i upusty

•

Wartość kontraktu to iloczyn uzgodnionej ceny jednostkowej i ilości towaru, podawana cyframi z oznaczeniem
waluty oraz słownie w języku, w którym zawarto kontrakt wraz z określeniem kodu waluty

•

Od wartości stosuje się tzw. upusty, które mogą wystąpić w formie:

1) rabatu, udzielonego kupującemu jako:

- rabat wprowadzający – udzielany przy zawieraniu pierwszej transakcji z poważnym kupcem,
- rabat ilościowy – zależny od ilości towaru, im więcej, tym wyższy rabat,
- rabat klientowski – udzielany stałym klientom za lojalność, z reguły raz w roku
- rabat premiowy lub obrotowy – udzielany klientom, którzy w określonym czasie kupili co najmniej
określoną ilość towaru,
- rabat z tytułu, że dostawca zagraniczny nie posiada u nas przedstawiciela ani własnej sieci
dystrybucji, w ty rabat za przejęcie przez importera serwisu posprzedażnego,
- rabat lub upust cenowy, w zamian za zobowiązanie się nabywcy do przeprowadzenia w swoim kraju
odpowiedniej akcji promocyjnej

2) skonta – procentowy upust, udzielany kupującemu od wartości kontraktu, w zamian za zapłatę
gotówkową lub zapłatę w terminie wcześniejszym niż ustalono w kontrakcie, przejawia się to w tzw.
rabacie fakturowym, który zapisywany jest w formie skrótowej na fakturze np. 2/10 net. 30 – w przypadku
dokonania zapłaty w ciągu 10 dni otrzymuje się skonto w wysokości 2%, a w przypadku dokonania
płatności w terminie do 30 dni nie będzie do ceny doliczany procent z tytułu opóźnionej zapłaty
4) bonifikaty i refakcje – opust od ceny z tytułu różnic jakościowych, stosowany przy towarach, w których
następuje ubytek naturalny np.
- besemschon – w przypadku przylgnięcia lepkiego towaru do opakowania
- decalo (calo) – w przypadku wysychania lub kurczenia się towaru,
- leakage (likaż) – w przypadku wyciekania cieczy z opakowania,
- fusti – towar zanieczyszczony ponad ustalone normy,
- decort – przy dostawie towaru gorszej jakości lub przy braku pełnej miary w sztuce materiału.
Bonifikaty i refakcje z tytułu różnic jakościowych są udzielane importerowi z własnej inicjatywy eksportera
lub wskutek wniesionej reklamacji, zwykle nie są umieszczane w kontrakcie.

11. Warunki dostawy (Incoterms 2000)

•

strony mogą uzgodnić szczegóły transportu towaru albo poprzez każdorazowe indywidualne ustalenia,
albo przez użycie w umowie gotowego terminu handlowego

•

Termin handlowy (warunki dostawy, baza ceny, baza dostawy, reguły handlowe, terminy handlowe)
określa wzajemne obowiązki stron umowy związane z dostawą towaru, a tym samym podział kosztów,
obowiązków i ryzyka utraty lub uszkodzenia towaru

•

Użycie określonego terminu handlowego ma charakter cenotwórczy, gdyż określa jakie koszty, związane
z dostawą towaru, są wliczone w oferowaną cenę

•

Odmienność praktyk handlowych w różnych krajach skłoniła Międzynarodową Izbę Handlową do
pracownia i opublikowania po raz pierwszy w 1936 r. zbiór międzynarodowych reguł do interpretacji
terminów handlowych, zwanych Incoterms (Inrenational Commercial Terms); w latach ’53,’67, ’76, ’80,
’90 i w 2000 roku dokonano zmian i uzupełnień

•

Celem Incoterms jest dostarczenie kompletu międzynarodowych reguł do interpretacji najczęściej
stosowanych terminów handlowych w handlu zagranicznym

•

Incoterms 2000 zawierają wykładnię 13 terminów handlowych, podzielonych na 4 grupy (E, F, C i D), z
których każda oznaczona jest trzyliterowym skrótem; terminy uszeregowano w określonej kolejności, w te
sposób, że pierwsza grupa (EXW) zawiera minimum, a ostatnia (DDP) maksimum obowiązków
sprzedającego; w każdym terminie zarówno obowiązki sprzedającego, jak i kupującego ujęte są w 10
punktach, wzajemnie korespondujących; obowiązki sprzedającego są numerowane A1-A10, a kupującego
B1-B10

•

Oryginalną wersją językową Incoterms jest wersja angielska

•

Incoterms mają zastosowanie wyłącznie do umowy sprzedaży, czyli do stosunków pomiędzy
sprzedającym a kupującym (nie dotyczą osób trzecich) i odnoszą się do sprzedaży towarów w ich
materialnym rozumieniu

•

Incoterms dotyczą określonych obowiązków nałożonych na strony, tj. obowiązek sprzedającego
postawienia towaru do dyspozycji kupującego (E), przekazania go do przewozu (F, C) lub dostarczenia do
miejsca przeznaczenia (D) oraz określają podział ryzyka między stronami w tych przypadkach, a także
dotyczą obowiązku dokonania odprawy celnej, opakowania i oznakowania towaru, obowiązku importera
przyjęcia dostawy i konieczności przedłożenia dowodu, że odnośne obowiązki zostały prawidłowo
wypełnione

•

Incoterms nie dotyczą żadnych konsekwencji naruszenia umowy i zwolnienia się z odpowiedzialności w
następstwie jakichkolwiek okoliczności – te kwestie muszą być rozwiązywane w innych postanowieniach
umownych włączanych do kontraktu przez inkorporację standardowych warunków handlowych albo
przez ich indywidualne negocjowanie

11.1. Włączenie Incoterms do kontraktu

•

Chcąc użyć w kontrakcie najnowszej wersji Incoterms strony powinny to w niej wyraźnie zaznaczyć, aby nie
było wątpliwości przy wykładni terminów; jeżeli strony nie określiły, której wersji Incoterms podlega umowa, to
zwykle będzie stosowana wykładnia zgodna z ostatnią opublikowaną wersją, w której występuje sporny termin

11.2. Terminologia

•

W Incoterms 2000 używane są określenia stosowane w Konwencji Wiedeńskiej tj.:
- „załadowca” (schipper) – pojawia się w umowie przewozu i w umowie sprzedaży, oznacza 1) osobę, która
przekazuje towar do przewozu, 2) osobę, która zawiera umowę przewozu, chociaż obaj załadowcy mogą być
dwiema zupełnie różnymi osobami (umowa na bazie FOB)
- „dostawa” (delivery) – podwójne znaczenie, używany dla: 1) określenia momentu, w którym sprzedający
wykonał swoje obowiązki (klauzula A4), 2) określenia obowiązku kupującego przejęcia lub akceptacji dostawy
(klauzula B4)
W drugim znaczeniu słowo „dostawa” oznacza, iż sprzedający wypełnia swoje obowiązki z chwilą wysyłki
towaru, a kupujący jest zobowiązany do przyjęcia dostawy – ten ostatni obowiązek jest podkreślany w
kontraktach na bazie CFR i CIF, gdzie kupujący może być zobowiązany do zapłaty odszkodowania albo
postojowego, jeśli nie zaakceptuje dostawy towaru. Akceptacja nie oznacza stwierdzenia zgodności towaru z
warunkami umowy sprzedaży, ale uznanie faktu spełnienia przez sprzedającego obowiązku przekazania
towaru do przewozu.
- określenie ”postawić towar do dyspozycji” kupującego stosowane w Incoterms 2000 ma na celu wyrażenie
tego samego znaczenia co zwrot „wydać towar” w Konwencji wiedeńskiej
- „zwyczajowy” (usual) – 1) w formule EXW odnosi się do czasu dostawy (A4), 2) w terminach C do
dokumentów, które sprzedający jest zobowiązany uzyskać i do umowy przewozu, którą sprzedający winien
zawrzeć (A8, A3)
Może być zdefiniowany poprzez czynności, które osoby uczestniczące w obrocie handlowym zwykle
wykonują.
- „opłaty” (charges) – opłaty, które muszą być poniesione dotyczą tylko takich kosztów, które są niezbędną
konsekwencją importu jako takiego i które muszą być poniesione, zgodnie z właściwymi przepisami
importowymi, nie wlicza się tu dodatkowych opłat pobieranych przez osoby prywatne; w Incoterms 2000
usunięto przymiotnik „oficjalne”
- „porty”, „miejsca”, „punkty”, „teren” – służą określeniu miejsca, w którym mają być dostarczone towary; 1) w
terminach przewidujących przewóz towarów morzem lub transport wodny śródlądowy używane są określenia
„port załadunku” i „port przeznaczenia”, 2) w innych przypadkach – „miejsce”, 3) czasami wskazywany jest
„punkt” w ramach portu lub miejsca; jeżeli umowa sprzedaży nie precyzuje dokładnego punktu, to sprzedający

może wybrać punkt odpowiadający jego celom; jeżeli punkt dostawy znajduje się na terenie sprzedającego,
używane jest określenie „teren sprzedającego”
- „statek”, „okręt” – w terminach stosowanych przy przewozie towarów morzem wyrażenia te są używane jako
synonimy
- „sprawdzenie”(checking) i „kontrola” (inspection) – „sprawdzenie” używane jest w stosunku do obowiązku
dostawy sprzedającego w ramach A4, natomiast „kontrola” dla przypadku przeprowadzania kontroli
przedwysyłkowej (ma ona na celu sprawdzenie przed wysyłką, czy towar jest zgodny z postanowieniami
umowy lub przepisami urzędowymi)
- „brak obowiązku” – określenie wprowadzone tam, gdzie na stronie nie ciąży obowiązek wobec drugiej strony

11.3. Obowiązki sprzedającego

•

Incoterms koncentrują się na obowiązkach sprzedającego związanych z dostawą towaru

•

Jeśli strony utrzymują stałe stosunki handlowe to wykształciła się między nimi praktyka handlowa, która ma
charakter wiążący

•

Szczególnie przydatne jest włączenie Incoterms do umowy sprzedaży przy nawiązaniu nowego kontaktu
handlowego, bowiem ułatwia określenie podziału czynności, kosztów i ryzyka

•

Incoterms zachowują pewien stopień ogólności przy określaniu sposobu wypełniania obowiązków związanych
z dostawą towaru, dzięki któremu zachowują swoją uniwersalność, powszechność i międzynarodowy
charakter

11.4. Przejście ryzyka i podział kosztów

•

Ryzyko utraty lub uszkodzenia towaru, jak również obowiązek poniesienia kosztów związanych z towarem,
przechodzi ze sprzedającego na kupującego, kiedy sprzedający wypełnił swój obowiązek dostawy towaru

•

Wszystkie terminy przewidują, iż przejście ryzyka i kosztów może nastąpić nawet przed dostawą, jeżeli
kupujący nie przejmie dostawy w uzgodniony sposób lub nie udzieli sprzedającemu takich instrukcji, jakich ten
może potrzebować, do wypełnienie swego zobowiązania

•

Dla wcześniejszego przejścia ryzyka i kosztów konieczna jest identyfikacja towaru, jako przeznaczonego dla
określonego kupującego lub wydzielonego i przeznaczonego dla niego (szczególnie ważne w EXW)

•

Towar może być wysłany przez sprzedającego jako przesyłka zbiorowa, bez identyfikacji ilości dla każdego
kupującego i wówczas przejście ryzyka i kosztów nie może nastąpić przed identyfikacją lub wydzieleniem
towaru dla poszczególnych kupców (art. 69(3) Kon. Wied.)

11.5. Przejście ryzyka w Konwencji Wiedeńskiej

•

Jeśli strony nie stosowały terminów handlowych i same nie określiły podziału ryzyka w transporcie
zastosowanie ma prawo właściwe dla umowy, a w znacznej części przypadków będzie to regulować
Konwencja Wiedeńska w rozdziale IV art. 66-70

•

„ryzyko” – niebezpieczeństwo, na jakie może być narażony towar, które wystąpiło niezależnie od działania lub
zaniechania stron umowy

•

Kupujący musi zapłacić sprzedającemu cenę ustaloną, jeżeli utrata lub uszkodzenie towarów po przejściu
ryzyka nie wynikało z działania lub zaniechania sprzedającego (art. 66)

•

Jeżeli jednak towary zostały uszkodzone w następstwie działania lub zaniechania sprzedającego, kupujący
ma prawo żądać obniżki ceny (proporcjonalnej do straty wartości towaru), a jeśli uszkodzenie towaru
wyklucza lub ogranicza możliwość jego wykorzystania, kupujący ma prawo odmówić zapłaty za towar – takie
uszkodzenie musi być wiarygodnie udokumentowane

•

Art. 67 dotyczy przemieszczenia towaru od sprzedającego do kupującego za pośrednictwem osoby trzeciej –
przewoźnika; ryzyko przechodzi na kupującego z chwilą wydania towaru pierwszemu przewoźnikowi w celu
przekazania kupującemu zgodnie z umową sprzedaży

- Przewoźnik – osoba, która w umowie przewozu podejmuje się wykonać lub spowodować wykonanie przewozu
transportem kolejowym, samochodowym, morskim, lotniczym, śródlądowym lub będącym kombinacją tych gałęzi
transportu
- Dla zastosowania art. 67 ważne jest określenie momentu wystąpienia ryzyka, w czym
pomocny może być dokument transportowy, w którym opisano stan towaru w chwili jego wydania przewoźnikowi
lub protokół kontroli przedwysyłkowej. W wielu transakcjach przed wysyłką kupujący otwiera akredytywę w
banku, a sprzedający w zamian za zapłatę, przedstawia w banku wtórnik listu przewozowego i ewentualnie polisę
ubezpieczeniową, które przesyłane są kupującemu
- Wydanie towaru pierwszemu przewoźnikowi w celu przekazania go kupującemu, ma miejsce tylko przy
figurowaniu kupującego (lub osoby przez niego wskazanej) w dokumencie transportowym, jako odbiorcy towaru,
co ma miejsce przy:
1) przewozie jednym przewoźnikiem w całości wykonującym przewóz
2) przewozie w bezpośrednim transporcie (w tym również kombinowanym), kiedy przewóz wykonywany jest przez
kilku przewoźników na podstawie jednej umowy przewozu,
3) przewozie kolejnymi przewoźnikami, kiedy jest ich kilku, a niekiedy również kilka umów przewozu, ale
dokonywana jest jedna operacja transportowa
4) przewozie w transporcie z dalszym przekazaniem, kiedy kolejną umowę przewozu zawiera sam przewoźnik,
który posiada towar (transport kolejowy).

•

Dla przejścia ryzyka ważne jest miejsce, w którym sprzedający wydaje towar przewoźnikowi do przewozu –
jeśli nie jest ono określone w umowie, to ryzyko przechodzi na kupującego z chwilą wydania towaru
pierwszemu przewoźnikowi, chyba że sprzedający jest zobowiązany wydać towar przewoźnikowi w
określonym miejscu, to wówczas ryzyko nie przechodzi na kupującego zanim towary nie zostaną wydane
przewoźnikowi w tym miejscu

•

W chwili wydania towaru przewoźnikowi w celu przekazania kupującemu wystawiany jest dokument
transportowy, dla określenia momentu przejścia ryzyka najistotniejsza jest data jest jego sporządzenia

•

Zapis w art. 67(1), mówiący iż fakt, że sprzedający jest upoważniony do zachowania dokumentów
umożliwiających rozporządzanie towarem jest bez znaczenia dla przejścia ryzyka, ma na celu
zabezpieczenie pełnej zapłaty za towar, który może się okazać wadliwy

•

Zgodnie z konwencją sprzedający ma prawo zatrzymać towar w dwóch przypadkach:

- jeżeli kupujący opóźnia się z odebraniem towaru lub nie płaci za niego ceny (a.85),
- jeżeli po zawarciu umowy oczywiste jest, że kupujący nie wykona istotnej części swoich zobowiązań (a.71(1))

•

Dla przejścia ryzyka konieczne jest wcześniejsze zidentyfikowanie towaru (a.67(3)), jako przedmiotu
konkretnej umowy, połączenie go z określonym kupującym

•

Art. 68 dotyczy sytuacji, kiedy towar został sprzedany w trakcie transportu – w takich sytuacjach ryzyko
przechodzi na kupującego z chwilą zawarcia umowy; strony mogą uzgodnić, że ryzyko przechodzi albo na
początku albo na końcu przewozu, o ile jednak wynika to z okoliczności, ryzyko obciąża kupującego od
chwili wydania towaru przewoźnikowi, który wystawił dokumenty stwierdzające zawarcie umowy przewozu

•

Jeżeli sprzedający, w chwili zawarcia umowy, wiedział lub powinien wiedzieć o utracie lub uszkodzeniu
towaru i nie powiadomił o tym kupującego, to sprzedający jest obciążony ryzykiem

•

Art. 69 znajdzie zastosowanie w sytuacjach, kiedy nie następuje przewóz towarów z udziałem przewoźnika i
towar znajduje się w siedzibie handlowej sprzedającego albo w innym miejscu. Przejście ryzyka na
kupującego następuje:

- w siedzibie handlowej sprzedającego (a. 69(1)) – w momencie odebrania towaru lub chwilą postawienia
towaru do jego dyspozycji,
- w innym miejscu (a. 69(2)) – gdy dostawa jest należyta i kupujący wie, że towary są postawione do jego
dyspozycji (sprzedający musi zawiadomić kupującego o fakcie postawienia towarów)

•

Jeżeli kupujący jest zobowiązany do odebrania towaru w siedzibie sprzedającego (termin EXW) możliwe są
2 sytuacje:

- kupujący odbiera towar zgodnie z umową – wtedy ryzyko przechodzi w momencie odebrania towaru
- kupujący nie odbiera towaru, mimo że jest on postawiony do jego dyspozycji w przewidzianym terminie –
ryzyko przechodzi na kupującego w momencie postawienia towaru do jego dyspozycji; kupujący może jednak
dowodzić okoliczności, które uniemożliwiły mu odebranie towaru w terminie i jeżeli przedstawi wiarygodne
dowody, ryzyko nie przechodzi i nadal ciąży na sprzedającym

•

Art. 70 porusza kwestię istotnego naruszenia umowy przez sprzedającego – jeżeli ryzyko przeszło ze
sprzedającego na kupującego, to kupujący ma możliwość wykorzystania swoich uprawnień związanych z
istotnym naruszeniem umowy przez sprzedającego tylko w odniesieniu do towaru i jego stanu, który nie był
następstwem ryzyka (a więc do towaru i jego stanu sprzed przejścia ryzyka)

↓
Istotne naruszenie określone zostało w a. 25, a jego przypadki w art. 46, 49 i 51.

11.6 Charakterystyka grup terminów

•

Incoterms 2000 zawierają zwyczajowe terminy franco i loco

LOCO (łac. miejsce) – terminy oznaczające, iż sprzedający jest zobowiązany postawić towar do dyspozycji
nabywcy w miejscu, w którym towar znajdował się w chwili zawarcia umowy lub w innym miejscu, bez
ponoszenia innych kosztów (termin EXW); ceny w cennikach i katalogach są najczęściej cenami loco
FRANCO (z wł. podróż) – terminy oznaczające, że sprzedający jest obowiązany dostarczyć towar do
umówionego miejsca na swój koszt, w wyniku czego jednostkowa cena towaru wzrasta o poniesione koszty i
czasami ubezpieczenie (wszystkie pozostałe terminy Incoterms, prócz EXW)

•

Terminy Incoterms są podporządkowane następującym regułom:

1) ich zastosowanie zależy od woli stron i powinno zostać zaznaczone w kontrakcie,
2) postanowienia umowne mają pierwszeństwo przed postanowieniami reguł,
3) strony mogą wprowadzić do reguł zmiany lub uzupełnienia,
4) Incoterms odnoszą się wyłącznie do stosunków między sprzedającym a kupującym i nie dotyczą osób

trzecich,

5) Kolejne terminy przewidują zwiększanie obowiązków sprzedającego,
6) Sprzedający nie ponosi ryzyka związanego z towarem do dalszego punktu niż ten, do którego ponosi koszty

transportu, ale może być zobowiązany do poniesienia kosztów transportu do dalszego punktu niż ten, do
którego ponosi ryzyko,

7) Dostawa następuje przez wydanie towaru nabywcy lub osobie przedniego upoważnionej, a jeśli nie stawią

się w miejscu i czasie dostawy, towar uważa się za wydany i zostaje składowany na koszt i ryzyko
kupującego,

8) Towar postawiony do dyspozycji kupującego w miejscu i czasie dostawy musi być wyraźnie wyodrębniony i

zindywidualizowany, jako przedmiot określonej umowy

Terminy INCOTERMS

Grupa E (przygotowanie do wysyłki)
EXW – Ex Works (z zakładu ….. oznaczone miejsce)

Grupa F (zasadnicze koszty przewozu nie opłacone)
FCA – Free Carrier (Franco przewoźnik…..oznaczone miejsce załadunku)
FAS – Free Alongside Ship (Franco wzdłuż burty statku….oznaczony port załadunku)
FOB – Free On Board (Franco statek….oznaczony port załadunku)

Grupa C (Zasadnicze koszty przewozu opłacone)
CFR – Cost and Freight (Koszt i fracht….oznaczony port przeznaczenia)
CIF – Cost, Insurance and Freight (Koszt, ubezpieczenie i fracht….oznaczony port przeznaczenia)
CPT – Carriage Paid To (Przewoźne opłacone do …..oznaczone miejsce przeznaczenia)
CIP – Carriage and Insurance Paid to (Przewoźne i ubezpieczenie opłacone do …….oznaczone miejsce
przeznaczenia)

Grupa D (przybycie)
DAF – Delivered At Frontier (Dostarczone na granicę …..oznaczone miejsce)
DES – Delivered Ex Ship (Dostarczone statek …..oznaczony port przeznaczenia)
DEQ – Delivered Ex Quay (Dostarczone nadbrzeże ….oznaczony port przeznaczenia)
DDU – Delivered Duty Unpaid (Dostarczone, cło nie opłacone…oznaczone miejsce przeznaczenia)
DDP – Delivered Duty Paid (Dostarczone, cło opłacone … oznaczone miejsce przeznaczenia)

•

Grupa E – zawiera tylko jeden termin, który może być stosowany we wszystkich gałęziach transportu,
obowiązki sprzedającego sprowadzają się do minimum – ma postawić towar do dyspozycji kupującego na
swoim terenie lub w innym umówionym miejscu

- w praktyce sprzedający często pomaga w załadunku towaru
- Incoterms 2000 pozostawiły tę grupę bez zmian dla tych sprzedających, którzy nie chcą na siebie przyjmować
żadnych obowiązków związanych z załadunkiem towaru, dlatego nie powinno się stosować tego terminu, jeżeli
kupujący nie może, bezpośrednio lub pośrednio, dokonać formalności eksportowych

•

Grupa F – termin FCA może być stosowany we wszystkich gałęziach transportu, terminy FAS i FOB –
wyłącznie w transporcie morskim i wodnym śródlądowym; terminy tej grupy nakładają na sprzedającego
obowiązek dostarczenia towaru do przewozu, zgodnie z instrukcjami kupującego, który jest tutaj głównym
organizatorem transportu

- formuła FCA powoduje trudności z ustaleniem punktu, w którym strony zamierzają wykonać dostawę, dlatego
w Incoterms 2000 postanowiono, że:
1) jeżeli miejsce, określone w kontrakcie jako miejsce dostawy, znajduje się na terenach sprzedającego,
dostawa jest wykonana, kiedy towar został załadowany na pojazd podstawiony przez kupującego,
2) w innych przypadkach dostawa jest wykonana, kiedy towar jest postawiony do dyspozycji kupującego, na
pojeździe sprzedającego, bez dokonywania wyładunku
- punkt dostawy w FOB (taki sam jest w CFR i CIF) pozostał niezmieniony i jest to „przez nadburcie statku”



W preambule FOB zawarto wyraźne ostrzeżenie, że termin ten nie powinien być stosowany, jeśli strony
nie przewidują dostawy przez burtę statku ( a więc przekazanie towaru przewoźnikowi do następnego
wprowadzenia na statek np. umieszczonego w kontenerach czy wagonach, nie jest przesłanką do
użycia FOB)

- w FAS dokonano zmiany w Incoterms 2000: na sprzedającym ciąży obowiązek dokonania odprawy celnej
w eksporcie

•

Grupa C – CRF i CIF są stosowane wyłącznie w transporcie morskim i wodnym śródlądowym, CTP i CIP
mogą być użyte w każdej gałęzi transportu; w tej grupie sprzedający ma obowiązek zawarcia umowy
przewozu do wskazanego miejsca na swój koszt i na zwyczajnych warunkach, a w terminach CIF i CIP
sprzedający musi również ubezpieczyć towar i ponieść koszty ubezpieczenia

- terminy C mają ten sam charakter co terminy F, tzn. sprzedający wykonuje umowę w kraju załadunku lub
wysyłki, tym samym kontrakty sprzedaży na bazie C należą do kontraktów „na załadunek” (ich istotą jest to, że o
ile sprzedający jest zobligowany do poniesienia kosztów przewozu towaru normalną drogą, w zwyczajowy
sposób, do uzgodnionego miejsca, o tyle ryzyko utraty lub uszkodzenia towaru oraz wszelkie dodatkowe koszty,
które mogą wyniknąć ze zdarzeń po przekazaniu towaru do przewozu – obciążają kupującego,
- preferowaną formą płatności w tych terminach jest akredytywa dokumentowa (sprzedający otrzymuje zapłatę
po przedstawieniu w banku dokumentów wysyłkowych); sprzedający ponosi koszty związane z przewozem, a
wszelkie dodatkowe koszty po załadunku i wysyłce obciążają kupującego

- w kontraktach sprzedaży strony stosują często tzw. klauzule transportowe, które limitują zawarcie umowy
przewozu i mają wpływ na wysokość kosztów transportu – takie klauzule powinny być przeniesione do umowy
przewozu i dokumentów transportowych,
- Incoterms 2000 przewidują w punkcie 6 wszystkich terminów grupy C, że jeżeli sprzedający ma zawrzeć
umowę przewozu która obejmuje opłaty celne, podatki i inne koszty, to takie koszty będą obciążały
sprzedającego, w takim zakresie, jaki wynika z postanowień umowy przewozu; wszelkie dodatkowe koszty
wynikające z niespodziewanych przeszkód w przewozie obciążają kupującego
- jeżeli strony chcą sprecyzować zakres umowy przewozu włączając w nią koszt wyładunku, zapisują w umowie
sprzedaży, że towar ma być przewieziony lub co najmniej powinien być przewieziony, zgodnie z warunkami
liniowymi (a po terminach CFR i CIF dodawane jest słowo „wyokrętowane”)
- zgodnie z charakterem terminów C, sprzedający nie może podejmować jakichkolwiek zobowiązań w
odniesieniu do przybycia towaru do miejsca przeznaczenia, ponieważ ryzyko wszelkich opóźnień ponoszone jest
przez kupującego
- w handlu towarami masowymi zdarza się, że towar jest zakupiony w trakcie przewozu morzem i takich
przypadkach po formule handlowej CFR i CIF dodawane jest słowo „w drodze (na morzu)” – problemy
interpretacyjne związane z przejściem ryzyka rozstrzygane są w takich przypadkach przez prawo właściwe dla
umowy sprzedaży
- Incoterms 2000 nie przewidują obowiązku dostarczenia przez sprzedającego w CFR i CIF kopii czarteru wraz z
innymi dokumentami transportowymi (istniał taki zapis w Incoterms 1990)
- pkt. A8 Incoterms przewiduje dostarczenie kupującemu „dowodu dostawy”, za który w CPT i CIP uznawany jest
„zwyczajowy dokument transportowy”, a w CFR i CIF konosament lub morski list przewozowy; dokument taki
powinien być „czysty”, czyli nie zawierać klauzul lub uwag o wadliwym stanie towaru/opakowania, w przeciwnym
razie jest on uznawany za „brudny” i nie będzie akceptowany przez bank przy akredytywie dokumentowej
- przewoźnik zwykle odmawia odpowiedzialności za informacje dotyczące towaru w dokumencie transportowym,
choć przyjmuje się, że jeśli nie użył rozsądnych środków sprawdzenia prawidłowości informacji, może to
skutkować odpowiedzialnością wobec odbiorcy
- terminy CIF i CIP odnoszą się do obowiązku sprzedającego do ubezpieczenia towaru na rzecz kupującego (w
innych przypadkach strony same decydują czy i jakim zakresie chcą się ubezpieczyć)
Instytutowe Klauzule Ładunkowe opracowane przez Institute of London Underwriters możliwe jest ubezpieczenie
w minimalnym zakresie (zgodnie z klauzulą C), średnim zakresie (zgodnie z klauzulą B) i w najszerszym
zakresie (klauzula A).
- tradycyjnie w CIF jest stosowany minimalny zakres ubezpieczenia, z możliwością dodatkowego ubezpieczenia
przez sprzedającego na żądanie kupującego; taki sam zakres przewidziany jest w CIP

•

Grupa D – terminy DES i DEQ można stosować tylko w transporcie morskim i wodnym, natomiast terminy
DAF, DDU i DDP mają uniwersalny charakter; grupa ta, z wyjątkiem DDP, nakłada na sprzedającego
obowiązek dostarczenia kupującemu towaru nieoclonego w imporcie, w kraju przeznaczenia

- Incoterms 2000 przewidują, iż strona, która posiada domicyl w kraju przeznaczenia dokonuje odprawy celnej,
płaci cło i inne opłaty,
- termin DDU, dodany w Incoterms 1990, ma zastosowanie, gdy sprzedający jest gotów dostarczyć towar do
kraju przeznaczenia, bez dokonywania odprawy celnej w imporcie i bez opłacania cła – kupujący ponosi tu
dodatkowe ryzyko i koszty, które mogą być skutkiem nie wywiązania się przez niego z obowiązku dokonania
odprawy celnej w imporcie
11.7. Modyfikacja terminów

•

Strony umowy często dokonują modyfikacji terminów handlowych przez dodanie po formule określonych
słów, starając się doprecyzować termin – powoduje to duże kłopoty interpretacyjne, jeśli nie określą one w
kontrakcie dokładnego wyjaśnienia tych zmienionych terminów

•

Preambuły niektórych terminów sygnalizują stronom konieczność użycia specjalnych umownych warunków,
jeżeli strony życzą sobie wyjść poza postanowienia Incoterms

- EXW – dodany obowiązek sprzedającego załadunku towaru na pojazd podstawiony przez kupującego,
- CIF/CIP – żądanie kupującego dodatkowego ubezpieczenia towaru,
- DEQ – dodany obowiązek sprzedającego opłacenia kosztów po wyładunku.

•

Odwołanie się przez strony do praktyki w handlu żeglugą liniową lub czarterową wymaga wyjaśnienia w
kontrakcie sprzedaży jaki jest podział kosztów między stronami, a w przypadku terminów z czarterów – jaki
jest podział kosztów i ryzyka

Dla pasjonatów ↓

•

Sztauerka – czynności związane z załadunkiem i wyładunkiem towarów drobnicowych , szczególnie z
pracami w ładowni statku
Trymerka – te same czynności w odniesieniu do towarów masowych

11.8. Zwyczaje portowe lub branżowe

•

Ze względu na ogólny charakter Incoterms wymagane jest niekiedy odwołanie się do zwyczajów czy praktyki
między stronami – wyjaśnienie sytuacji prawnej stron w odniesieniu do takich zapisów powinno znaleźć się
w kontrakcie sprzedaży; takie szczególne postanowienia będą zmieniać lub zastępować wszystko, co
zostało ustalone jako reguła w różnych terminach Incoterms

10. 9. Opcje kupującego dotyczące miejsca załadunku

•

Jeżeli chwili zawierania kontraktu nie było możliwe dokładne określenie punktu lub miejsca, do którego
sprzedający powinien dostarczyć towar do przewozu, kupujący ma zwykle prawo lub obowiązek późniejszego
wskazania takiego punktu – jeżeli nie dopełni tego obowiązku może ponieść ryzyko i dodatkowe koszty, a
sprzedający ma wówczas prawo wyboru punktu, który najbardziej odpowiada jego celom

11.10. Odprawa celna

•

Incoterms 2000 określają, iż obowiązek odprawy celnej obejmuje nie tylko zapłatę cła i innych opłat, ale także
dokonanie i opłacenie jakichkolwiek czynności administracyjnych, które są związane z przekroczeniem przez
towar granicy celnej oraz powiadomienie o tym władz

•

Słowa „gdzie ma to zastosowanie” w punktach A2, B2, A6 i B6 terminów Incoterms mają na celu umożliwienie
używania postanowień o odprawie celnej w strefach wolnego handlu

•

W Incoterms 2000 terminy FAS i DEQ nakładają obowiązek odprawy celnej, odpowiednio na sprzedającego w
eksporcie i na kupującego w imporcie, podczas gdy w terminie EXW odprawa celna leży w gestii kupującego

11.11. Opakowanie towaru

•

Sprzedający jest zobowiązany do opakowania towaru w taki sposób, jakiego wymaga użyta gałąź transportu,
ale tylko w takim zakresie, jaki wynika z okoliczności związanych z transportem, które były mi znane przed
zawarciem umowy sprzedaży (podobnie w Kon. Wied. art. 35(1), 35(2))

11.12. Kontrola towaru

•

Zaleca się, aby kupujący dokonał kontroli towaru przed lub w czasie jego przekazywania przez sprzedającego
do przewozu (tzw. kontrola przedwysyłkowa), kupujący wówczas sam ponosi jej koszt, chyba że kontrola
przeprowadzona jest, aby sprzedający mógł spełnić wymogi eksportowe w swoim kraju; jeżeli użyto terminu
EXW koszty kontroli w każdym wypadku ponosi kupujący

11.13. Konosament a handel elektroniczny

•

Tradycyjnie konosament na załadowany towar jest jedynym akceptowanym dokumentem przedstawianym
przez sprzedającego w ramach terminów CFR i CIF

•

Funkcje konosamentu: 1) dowód dostawy towaru na pokład statku, 2) świadczy o zawarciu umowy przewozu,
3) reprezentuje tytuł własności towaru i umożliwia przeniesienie praw do przewożonego towaru n osobę
trzecią przez indos, cesję lub wydanie; jest zobowiązaniem przewoźnika morskiego do wydania towaru w
porcie przeznaczenia legalnemu posiadaczowi konosamentu

•

Dokumenty przewozowe inne niż konosament spełniają dwie pierwsze funkcje

•

Konosament jest wystawiany w dowolnej ilości oryginałów i kopii, ważne znaczenie ma upewnienie się, czy
sprzedający przekazał komplet oryginałów przy akredytywie

•

Dokument transportowy świadczy nie tylko o dostarczeniu towaru przewoźnikowi, ale też o stanie i kondycji
towaru, dlatego każda uwaga na dokumencie, że towar nie był w wymaganym stanie, sprawia, że dokument
staje się brudny

•

Konosament będzie zastąpiony w przyszłości środkiem elektronicznym, co przewidywały już Incoterms 1990
(punkty A8), kwestie te są też regulowane przez „Reguły dla Elektronicznych Konosamentów” z 1990 r.,
„Prawo modelowe dla handlu elektronicznego” z 1996 opracowane przez UNCITRAL

11.14. Niezbywalne dokumenty transportowe

•

Konosamenty są często zastępowane przez niezbywalne dokumenty transportowe, noszące nazwy „morski
list przewozowy”, „liniowy list przewozowy”, „kwit frachtowy” – dokumenty te są wystarczające, wyjąwszy
sytuację, gdy kupujący zamierza sprzedać towar w drodze przez wydanie dokumentu nowemu nabywcy

11.15. Udzielanie instrukcji przewoźnikowi

•

Kupujący, płacąc za towar w ramach terminów C, powinien być pewien, że sprzedający po otrzymaniu zapłaty
nie będzie dysponował towarem przez wydawanie przewoźnikowi instrukcji – dlatego niektóre dokumenty
transportowe przewidują dostarczenie kupującemu specjalnego oryginału lub kopii listu przewozowego, aby
powstrzymać sprzedającego od takich działań

•

Dokumenty stosowane w transporcie morskim zamiast konosamentu nie przewidywały ograniczeń w tym
względzie dla sprzedającego, dlatego w 1990 wprowadzono „Jednolite zasady dla morskich listów
przewozowych” umożliwiające stronom wstawianie klauzuli „no-disposal”, zgodnie z którą sprzedający zrzeka
się prawa do dysponowania towarem poprzez udzielanie przewoźnikowi nowych instrukcji

Incoterms a umowa przewozu

Warunki Incoterms odnoszą się tylko tylko do terminów w umowach sprzedaży (w umowach przewozu stosowane do
warunków, najczęściej czarterów, pisane są małymi literami).
Umowa przewozu określa obowiązki załadowcy lub sprzedającego związane z przekazaniem towaru przewoźnikowi
do przewozu.
UWAGA: terminy FOB, CFR, CIF zakładają tradycyjny sposób załadunku towaru na statek (ponad burtą). Obecnie, w
związku z nowymi technikami transportu mogą występować rozbieżności pomiędzy punktem dostawy towaru, a
punktem przekazania towaru do przewozu. Wtedy sprzedający powinien używać terminów z grupy F lub C, które nie
wiążą przejścia ryzyka z przekazaniem towaru do przewozu przez jego załadunek na pokład, tj. FCA, CPT, CIP.

Stosunki kupujący-przewoźnik-sprzedający: Przewozy lądowe i lotnicze regulują przepisy obligatoryjne (konwencje,
taryfy, regulacje przewozu). Przewozy morskie – uzanse i zwyczaje, które mogą być zalecane, a nie obligatoryjne, o
różnym zasięgu (np. lokalne zwyczaje portowe).
TERMINY PRZEWOZU MORSKIEGO
Związane z czarterem:

1. Związane z podziałem kosztów czarterujący-armator

a. fio (free in and out) lub fob/fob (free on board and free out board) – koszt załadunku i wyładunku

ponosi czarterujący

b. fio and stowed (trimmed) lub fob and stowed (trimmed) – czarterujący oprócz kosztów za- I wyładunku

ponosi koszty rozmieszczenia towaru na statku

c. fas (free alongside ship) – odpowiednikiem FAS z Incoterms; czarterujący musi dostarczyć towar do

burty statku

d. fob (free on boar) – czarterując ponosi koszty załadunku na statek

2. Przestojowe (czas na załadunek i wyładunek)

a. running days – kolejne dni kalendarzowe bez odliczani świąt i niedziel

b. working days – dni robocze w ustawowym czasie pracy

c. weather working days – dni, kiedy przeładunek jest możliwy ze względu na pogodę

Incoterms 2000
EXW
Ex Works (…named place)

Z zakładu (…wymienione z nazwy miejsce)

FCA
Free Carrier (...named place)

Franko przewoźnik (...wymienione z nazwy miejsce)

Sprzedający dostarcza towar, odprawiony w eksporcie, do przewoźnika (wyznaczonego przez kupującego) w
wymienionym z nazwy miejscu (miejsce ma wpływ na obowiązku załadunku/wyładunku. Jeśli ma miejsce na terenie
sprzedającego jest on odpowiedzialny za załadunek). Jeżeli kupujący wyznaczył do odbioru towaru inną osobę niż
przewoźnik, sprzedający wypełnił swój obowiązek wykonania dostawy towaru, kiedy dostarczył go do tej osoby.
FAS
Free Alongside Ship (...named port of shipment) Franko wzdłuż burty statku (…wymieniony z nazwy port załadunku)
Tylko w transporcie morskim lub wodnym śródlądowym
Sprzedający wykonuje dostawę, kiedy towar został umieszczony wzdłuż burty statku w wymienionym z nazwy porcie
załadunku. Kupujący musi ponieść wszystkie koszty i ryzyko utraty lub uszkodzenia towaru od tej chwili
Sprzedający musi ponieść wszelkie koszty odprawy celnej w eksporcie (jeśli strony sobie życzą, by kupujący dokonał
odprawy celnej w eksporcie musi być to sformułowane wyraźnie w umowie sprzedaży)
FOB
Free On Board (...named port of shipment)

Franko statek (…wymieniony z nazwy port załadunku)

Tylko w transporcie morskim i wodnym śródlądowym.
Sprzedający wykonuje dostawę, kiedy towar przekracza nadburcie statku w wymienionym z nazwy porcie załadunku
(jeżeli strony nie zamierzają dostarczyć towaru przez nadburcie statku powinien być użyty termin FCA). Kupujący
musi ponieść wszelkie koszty i ryzyko utraty lub uszkodzenia towaru od tego punktu. Wymaga od sprzedającego
dokonania odprawy celnej towarów w eksporcie
Wymaga od sprzedającego dokonania odprawy celnej towarów w eksporcie
CFR
Cost and Freight (...named port of destination) Koszt i fracht (…wymieniony z nazwy port przeznaczenia)
Tylko w transporcie morskim i wodnym śródlądowym
Sprzedający wykonuje dostawę, kiedy towar przekracza nadburcie statku w porcie załadunku (jeżeli stron nie
zamierzają dostarczać towaru prze nadburcie statku, powinien być użyty termin CPT)
Sprzedający musi opłacić koszty i fracht do dostarczenia towaru do portu przeznaczenia, ale ryzyko utraty i
uszkodzenia towaru, dodatkowe koszty związane ze zdarzeniami po momencie dostawy przechodzą na kupującego.
Sprzedający musi dokonać odprawy celnej w eksporcie.
CIF
Cost, insurance and freight (…named port of destination); Koszt, ubezpieczenie I fracht (…wymieniony z nazwy port
przeznaczenia)
Może być stosowany tylko w transporcie morskim i wodnym śródlądowym.
Jeśli strony nie chcą dostarczać towaru przez nadburcie powinien być użyty termin CIP. Sprzedający dokonuje
dostawę, gdy towar przekracza nadburcie statku w wymienionym z nazwy porcie załadunku.

Sprzedający musi opłacić koszt i fracht niezbędne do dostarczenia towaru, ale ryzyko utraty lub uszkodzenia towaru,
jak również wszelkie dodatkowe koszt związane ze zdarzeniami po momencie dostawy, przechodzą na kupującego.
Sprzedający musi uzyskać na rzecz kupującego ubezpieczenie morskie towaru od ryzyka jego utraty lub uszkodzenia
podczas przewozu.
Sprzedający zawiera umowę ubezpieczeniowa i płaci składkę. Ubezpieczenie musi być w minimalnym stopniu
pokrycia – jeśli kupujący chciałby ochrony w szerszym zakresie powinien to uzgodnić ze sprzedają cym albo sam
dodatkowo ubezpieczyć.
Sprzedający musi dokonać opłaty celnej towaru w eksporcie.
CPT
Carriage Paid To (named place of destination) Przewóz opłacony do (…wymienione z nazwy miejsce przeznaczenia)
Sprzedający dostarcza towar do przewoźnika wyznaczonego przez siebie, ale musi dodatkowo opłacić koszty
niezbędne do dostarczenia towaru do wymienionego z nazwy miejsca przeznaczenia. Kupujący ponosi ryzyko i koszty
następujące po dostarczeniu w ten sposób towaru.
„Przewoźnik” oznacza każda osobę, która w umowie przewozu podejmuje się wykonać lub spowodować wykonanie
przewozu trans[portem kolejowym, samochodowym, lotniczym, morskim, wodnym śródlądowym lub będącym ich
kombinacją.
Jeżeli w przewozie są wykorzystywani kolejni i przewoźnicy ryzyko przechodzi gdy towar został dostarczony
pierwszemu przewoźnikowi.
Sprzedający musi dokonać odprawy celnej towarów w eksporcie.
Może być stosowany niezależnie od gałęzi transportu, łącznie z transportem kombinowanym.
CIP
Carriage and Insurance Paid to (…named place of destination); Przewóz I ubezpieczenie opłacone do (…wymienione
z nazwy miejsce przeznaczenia)
Przewóz i ubezpieczenie opłacone do oznacza sprzedający dostarcza towar do przewoźnika wyznaczonego przez
siebie ale musi dodatkowo opłacić koszty niezbędne do dostarczenia towaru do wymienionego z nazwy miejsca
przeznaczenia. Kupujący ponosi ryzyko i koszty następujące po dostarczeniu w ten sposób towaru. Sprzedający musi
uzyskać ubezpieczenie od ryzyka kupującego utraty towaru lub uszkodzenia towaru podczas przewozu.
Sprzedający zawiera umowę i opłaca składkę ubezpieczeniową. Ubezpieczenie musi być w minimalnym stopniu
pokrycia, – jeśli kupujący chciałby ochrony w szerszym zakresie powinien to uzgodnić ze sprzedającym albo sam
dodatkowo ubezpieczyć.
„Przewoźnik” oznacza każda osobę która w umowie przewozu podejmuje się wykonać lub spowodować wykonanie
przewozu transportem kolejowym, samochodowym, lotniczym, morskim, wodnym śródlądowym lub będącym ich
kombinacją. Jeżeli w przewozie są wykorzystywani kolejni i przewoźnicy ryzyko przechodzi gdy towar został
dostarczony pierwszemu przewoźnikowi.
Sprzedający musi dokonać odprawy celnej towarów w eksporcie.
Może być stosowany niezależnie od gałęzi transportu, łącznie z transportem kombinowanym.
DAF
Devlivered At Frontier (…named place) Dostarczone do granicy (…wymienione z nazwy miejsce)
Sprzedający wykonuje dostawę, kiedy towar odprawiony w eksporcie, ale nieodprawiony w imporcie został
postawiony do dyspozycji kupującego na przybyłym środku transportu bez rozładunku w wymienionym z nazwy
punkcie i miejscu na granicy, ale prze granica celną kraju sąsiedniego. Pojęcie „granica” może być używane do każdej
granicy, łącznie z granica kraju eksportu. Ważne, by była ona precyzyjnie zdefiniowana przez każdorazowe podanie
miejsca i punktu.
Jeżeli strony sobie życzą by sprzedający był odpowiedzialny za wyładunek towaru z przybyłego środka transportu i
ponosił ryzyko i koszt wyładunku powinno być to jasno stwierdzone w umowie sprzedaży.
Może być stosowany niezależnie od gałęzi transportu, jeśli towar ma być dostarczony na granicę lądową. Jeśli
dostawa ma nastąpić w porcie przeznaczenia na pokładzie statku lub na nabrzeżu (pirsie) powinny być używane
terminy DES lub DEQ.
DES
Delivered Ex Ship (…named port of destination) Dostarczone na statku (…wymieniony z nazwy port przeznaczenia)
Sprzedający wykonuje dostawę, kiedy towar został pozostawiony do dyspozycji kupującego n pokładzie statku
wymienionym z nazwy porcie przeznaczenia bez dokonani odprawy celnej w imporcie. Sprzedający musi ponieść
koszty i ryzyko poprzedzające wyładunek związane z dostarczeniem towaru do wymienionego z nazwy portu
przeznaczenia. Jeżeli strony życzą sobie, aby sprzedający ponosił koszty i ryzyko wyładunku wtedy powinien być
użyty termin DEQ.
Termin ten może być używany tylko, kiedy w transporcie morskim, wodnym śród lądowym lub kombinowanym ma być
dostarczony na statku w porcie przeznaczenia
DEQ
Delivered Ex Quay (…named port of destination) Dostarczone na nabrzeże (…wymieniony z nazwy port
przeznaczenia)
Sprzedający wykonuje dostawę, kiedy towar nieodprawiony w imporcie został pozostawiony do dyspozycji kupującego
na nabrzeżu (pirsie) w wymienionym z nazwy port przeznaczenia. Sprzedający musi ponieść wszystkie koszty i ryzyko
związane z dostarczeniem towaru do wymienionego z nazwy port przeznaczenia i rozładunku na nabrzeże (pirs).

Wymaga od kupującego dokonania odprawy celnej w imporcie i opłacenia wszystkich formalności cła, podatków i płat
związanych z importem.
ODWROTNIE JAK W POPRZEDNICH WERSJACH.
Jeżeli strony chcą, aby do obowiązków sprzedającego włączyć wszystkie lub cześć kosztów w płatnych w związku z
importem powinno być to jasno stwierdzone w umowie sprzedaży.
Termin ten może być używany tylko, kiedy towar w transporcie morskim, wodnym śródlądowym lub kombinowanym
ma być dostarczony z wyładunkiem ze statku na nabrzeże (pirs) w porcie przeznaczenia. Jeżeli Strony sobie życzą,
aby włączyć do obowiązków sprzedającego ryzyko i koszty przemieszczenia towarów z nabrzeża do innego miejsca w
lub poza portem powinny być używane terminy DDU lub DDP
DDU
Delivered Duty Unpaid (…named plac f destination) Dostarczone, cło nieopłacone (...wymienione z nazwy miejsce
przeznaczenia)
Sprzedający dostarcza towar w wymienionym z nazwy miejscu przeznaczenia, nieodprawiony w imporcie, bez
wyładunku z jakiegokolwiek środka transportu. Sprzedający musi ponieść wszystkie koszty i ryzyko związane z
dostarczeniem towaru inne niż, gdzie ma to zastosowanie, cło (termin ten obejmuje odpowiedzialność i ryzyko
dokonania formalności celnych oraz opłacenie tych formalności, cła, podatków i innych opłat) związane z importem w
kraju przeznaczenia. Cło musi być poniesione przez kupującego jak również koszty i ryzyko niedokonywania przez
niego w porę odprawy celnej imporcie.
Jeżeli strony chcą by sprzedający dokonał formalności celnych i poniósł koszty i ryzyko, jak również niektóre koszty
płatne w związku z importem towarów, powinno być to jasno stwierdzone w umowie.
Termin ten może być stosowany niezależnie od gałęzi transportu jednak, jeśli dostawa ma być dokonana na nabrzeżu
(pirsie) lub na pokładzie statku w porcie przeznaczenia powinny być używane terminy DEQ i DES.
DDP
Delivered Duty Paid (…named plac of destination) Dostarczone, cło opłacone (...wymienione z nazwy miejsce
przeznaczenia)
Sprzedający dostarcza towar w wymienionym z nazwy miejscu przeznaczenia, odprawiony w imporcie, bez
wyładunku z jakiegokolwiek środka transportu. Sprzedający musi ponieść wszystkie koszty i ryzyko związane z
dostarczeniem towaru włączając, gdzie ma to zastosowanie, cło (termin ten obejmuje odpowiedzialność i ryzyko
dokonania formalności celnych oraz opłacenie tych formalności, cła, podatków i innych opłat) związane z importem w
kraju przeznaczenia.
DDP reprezentuje maximum obowiązków sprzedającego (EXW – minimum).
Termin nie powinien być używany, jeśli sprzedający nie może uzyskać licencji importowej (pośrednio/bezpośrednio).
Jeśli strony sobie życzą by wyłączyć z obowiązków sprzedającego niektóre koszty związane z importem (np. VAT)
powinno być to jasno stwierdzone w umowie.
Jeżeli strony sobie życzą, aby kupujący ponosił wszelkie koszty związane z importem powinien być używany termin
DDU.
Termin ten może być stosowany niezależnie od gałęzi transportu jednak, jeśli dostawa ma być dokonana na nabrzeżu
(pirsie) lub na pokładzie statku w porcie przeznaczenia powinny być używane terminy DEQ i DES.

Który termin Incoterms wybrać?
Tutaj to już pozostaje przeczytać Hermanowskiego 233-236 i rozważyć czy mądrze prawi.

Inne klauzule umowne

Klauzule uzależniające wejście w życie kontraktu
strony mogą chcieć odsunąć wejście umowy w życie w stosunku do daty jej zawarcia. Wejście umowy w życie można
uzależnić od terminu lub warunku. Np.: eksporter – pozwolenie wywozu, świadectwo fitosanitarne, dokumentacja
techniczna; importer – homologacja, otwarcie akredytywy, dostarczenie eksporterowi weksla.
Termin to zdarzenie przyszłe i pewne.
Warunek to zdarzenie przyszłe i niepewne.

Art.89 k.c. – powstanie lub ustanie skutków czynności prawnej można uzależnić od przyszłego i niepewnego

zdarzenia (warunku) (z wyjątkami wynikającymi z właściwości czynności prawnej lub przewidzianych w ustawie).

Art. 116 §.1 k.c. jeżeli skutki czynności prawnej mają powstać w oznaczonym terminie stosuje się

odpowiednio przepisy o warunku zawieszającym

§2 jeżeli skutki czynności prawnej mają ustać w oznaczonym terminie stosuje się odpowiednio przepisy o

warunku rozwiązującym

Klauzule rewizji ceny (klauzula zmienności ceny)
Cena jest wiążąca dla obu stron umowy, chyba że zawarto w niej klauzulę o rewizji (renegocjacji) ceny.
Leży w interesie dostawcy, zwłaszcza w przypadku kontraktów długoterminowych. Określa warunki i sposób zmiany
cen ustalonych w kontrakcie, w związku ze spadkiem/wzrostem cen rynkowych. Może:
cechować się pełnym/częściowym automatyzmem,
mieć charakter jednostronny/gwarancyjny,
przewidywać ponowne rokowanie cen.

Wzór takiej klauzuli został opracowany np. przez Europejską Komisję Gospodarczą ONZ w kontraktach wzorcowych
np. ogólne warunki dotyczące dostaw towarów inwestycyjnych z 1953 (dok. Nr 188) i z 1955 (dok. Nr 574). [wzór tego
na stronie 293 Hermanowskiego].

Klauzule waloryzacyjne
Dla zabezpieczenia swoich interesów eksporter dąży do określenia ceny w „mocnej” walucie której wahania kursowe
są niewielkie lub do umieszczenia klauzuli waloryzacyjnej w umowie. Są stosowane dla uniknięcia ryzyka związanego
z wahaniami kursowymi.

•

Klauzule automatyczne pełne – proporcjonalna zmiana ceny w wyniku zmiany kursu waluty kontraktu w ten
sposób, aby cena do zapłacenia w innej walucie (lub w odniesieniu do koszyka walut”) pozostała bez zmian.
Uzgodniona cena skalkulowana jest np. 1$: …. Euro. W razie zmian kursu walut należności zmienia się
proporcjonalnie.

•

Klauzule automatyczne z franszyzą – gdy zmiana kursu waluty kontraktu przekracza ustalony procent.
Uzgodniona cena skalkulowana jest np. 1$: …. Euro. W razie zmiany kursu walut powyżej 3% zmienia się
proporcjonalnie należności

•

Klauzule renegocjacji cen w związku ze zmiana kursu walut – w wyniku zmiany (określonej w klauzuli) kursu
waluty kontraktu przestaje obowiązywać cena kontraktowa i strony ustalają procedurę uzgadniania nowej
ceny. Jeśli nowa cena nie zostanie określona można poprosić osobę trzecią lub liczyć się z rozwiązaniem
kontraktu.

Strony mogą tez przyznać sprzedającemu prawo wyboru waluty płatności „kupujący zobowiązuje się zapłacić …. Euro
lub ….dolarów w dniu płatności”.

Klauzule gwarancyjne
Większość systemów prawnych odróżnia rękojmię od gwarancji kontraktowej udzielanej kupującemu przez
sprzedającego (producenta).

Art.577 k.c. gdy kupujący otrzymała od sprzedawcy dokument gwarancyjny co do jakości rzeczy

sprzedawanej, w razie wątpliwości poczytuje się ze wystawca zobowiązany jest do usunięcia wady fizycznej rzeczy
lub do dostarczenia nowej wolnej od wad, jeśli te wady ujawnią się w terminie określonym w gwarancji (jeśli nie został
określony wynosi 1 rok od chwili, kiedy rzecz została wydana kupującemu).

Art. 578 Jeśli w gwarancji nie określono inaczej obejmuje ona tylko wady powstałe z przyczyn tkwiących w

sprzedanej rzeczy.

Należy pamiętać, że w praktyce gwarancja służy interesom sprzedającego i ma na celu uniemożliwienie odstąpienia
od kontraktu w sytuacji wad fizyczny towaru (do czego kupujący ma prawo na mocy przepisów o rękojmi).

Gwarancja polega na tym, ze sprzedający w umowie lub odrębnych pismach gwarancyjnych przyjmuje na siebie w
określonym zakresie odpowiedzialność za usunięcia wad fizycznych towaru które podczas jego normalnej eksploatacji
mogą postać w ciągu określonego czasookresu (po przejściu ryzyka na kupującego).
Z jednej strony sprzedający gwarantuje określone cechy towaru i zobowiązuje się do naprawy/wymiany, wydłuża
okresy gwarancyjne. Z drugiej strony wprowadza wyłączenia i ograniczenia swojej odpowiedzialności i ryzyka.
Gwarancje udzielana przez dostawcę:

•

Gwarancje techniczne – dot. Zachowania parametrów technicznych towaru czy

Prawidłowego działania maszyn przez okres zwykle 12-36 m-os, ale nie dłuższy niż 2-3 lata od wysyłki. W
postanowieniach kontraktowych znajduje się sprecyzowany zakres odpowiedzialności i i tryb zgłaszania reklamacji.
Oprócz precyzyjnego określenia odpowiedzialności dostawcy ma to na celu wyeliminowanie aktów złej woli ze strony
nabywcy.

•

Gwarancje technologiczne – odpowiedzialność za działanie całego zakładu/obiektu jo jednostki funkcjonalnej

z uwzględnienie gwarantowanych kontraktem wskaźników tech-ekon. I jakości/ilości wytwarzanych w obiekcie
produktów/usług. Zakres i sposób wykonania gwarancji należy umieścić w osobnym załączniku do kontraktu. Powinno
określać w jakim terminie i jak długo powinna trwać próba gwarancyjna i jakie mają być stosowane metody pomiaru.
Warto zastrzec możliwość powtórzenia prób gdy pierwsza nie da pożądane rezultatu.

Gwarancje jakościowe – z reguły ujmowane w „ogólnych warunkach dostaw i sprzedaży” poszczególnych dostawców.

Klauzule reklamacyjne
Jeśli nie jest elementem klauzuli gwarancyjnej, należy ją uzgodnić osobno. Należy uzgodnić:

•

Termin i sposób zgłaszania reklamacji jakościowych/ilościowych

•

Dokumentowanie reklamacji

•

Kto ustala zasadność reklamacji i która ze stron poniesie koszty

•

Sposób załatwienia reklamacji

•

Zabezpieczenie wadliwego towaru o ile zostanie pozostawiony do dyspozycji strony umowy

•

Termin przekazania rysunków konstrukcyjnych/narzędzi diagnostycznych koniecznych do oceny jakości
urządzeń i ich uszkodzeń

•

Zazwyczaj umieszcza się w nich obowiązek potwierdzenia reklamacji przez oficjalną instytucję kontrolną w
kraju importera przez dostarczenie świadectwa kontroli takiej instytucji

Reklamacja jest roszczeniem. Zazwyczaj nie zwalnia z obowiązku zapłaty za towar.
(przykład klauzuli na str. 298 Hermanowskiego)

Klauzule kar umownych

•

Kara umowna – podstawowa forma odpowiedzialności majątkowej stron umowy za jej
niewykonanie/nienależyte wykonanie; to sposób naprawienia szkody poniesionej przez druga stronę.
Zobowiązanie dłużnika do zapłaty wierzycielowi ustalonej w umowie sumy pieniężnej w przypadkach
określonych postaci niewykonania/nienależytego wykonania zobowiązania.

Stymulują strony do wykonania umowy i nie pozostają w związku z przewidywaną szkoda.

•

Odszkodowanie zryczałtowane – odzwierciedla przewidywania stron co do możliwej wysokości szkody w
razie określonego naruszenia umowy. Ich użycie wynika m.in. z tego, ze prawo anglosaskie pozbawia
ważności porozumienia dotyczące kar bez związku z przewidywaną szkodą.

Obie klauzule zwalniają wierzyciela od dowodu co do wysokości poniesionej szkody.

W praktyce - Wysokość kary umownej powinna odpowiadać rozmiarowi ewentualnej szkody, które strony mogły
przewidzieć w chwili zawierania umowy (Art.77 Konwencji Wiedeńskiej).

Jest ona przede wszystkim w interesie kupującego, choć co do zasady powinna w równoważny sposób rozkładać
odpowiedzialność majątkową na strony umowy.

Kary umowne są płatne niezależnie od procedur reklamacyjnych
(przykład klauzuli str. 300-301 Hermanowskiego)

Klauzule ochrony praw niematerialnych
Sprzedający powinien dostarczyć towar nieobciążony prawami osób trzecich – wolny od wad prawnych do który
zaliczymy m.in.

•

prawa rzeczowe,

•

prawa obligacyjne

•

dostawę z naruszeniem przepisów prawa publicznego, o ile w następstwie tego naruszenia mogą one
podlegać zajęciu

prawa i roszczenia oparte na własności przemysłowej (wynikające z zarejestrowanej marki, wzoru, patentu) lub innej
własności intelektualnej (prawa autorskie)

art. 41 i 42 Konwencji Wiedeńskiej dają kupującemu prawo wystąpienia przeciw sprzedającemu jeśli dostarczył towar
z wadami prawnymi. Nie ma on obowiązku sprawdzenia czy towar nie ma wad prawnych. Sprzedający nie odpowiada
za wadę prawną, jeśli kupujący zgodził się przyjąć taki towar. (takie rozwiązanie jest również w polskim k.c. art. 557)
sprzedawca gwarantuje również że posługiwanie się znakiem/marką itp. W kraju importera nie narusza praw osób
trzecich.

Klauzule siły wyższej i zmiany okoliczności
Odpowiedzialność kontraktowa – ujemne skutki niewywiązywania się ze zobowiązań kontraktowych przejawiająca się
w obowiązku naprawienia szkody.
Zwolnienie od tej odpowiedzialności może mieć miejsce w razie wystąpienia (prawnie określonych) siły wyższej i
zmiany okoliczności
Wg. Konwencji wiedeńskiej odpowiedzialno strony naruszającej umowę ma charakter obiektywny tj. nie wyłącza
okoliczności że naruszenie zobowiązania nie zostało przez nią zawinione. Strona poszkodowana może żądać
naprawienie szkody – najczęściej w formie odszkodowania – powstałej w wyniku niewykonania zobowiązań przez
drugą stronę umowy. Druga strona może się zwolnić z odpowiedzialności jeśli szkoda powstała w następstwie

•

Siły wyższej (art 79)

•

Zachowania się strony poszkodowanej (art. 80)

Art. Te mają charakter dyspozytywny (strony mogą od nich odstąpić w umowie, ale należy tego dokonywać w świetle
przepisów prawa krajowego – ponieważ większość praw krajowych zabrania wyłączania odpowiedzialności za szkody
spowodowane umyślnym zachowaniem dłużnika np. atr. 473 §2 k.c.)

Jeśli w umowie nie ma postanowień określających okoliczności zwalniające od odpowiedzialności strony
niewykonującej postanowień umowy, konieczne jest ustalenie czy od strony można oczekiwać że wzięła tę
przeszkodę pod uwagę przy podpisywaniu umowy. Jeśli strona może udowodnić że nie można było od niej
oczekiwać, że uwzględnienia tej przeszkody przy podpisywaniu umowy, to musi tez udowodnić, ze nie mogła jej ani jej
skutków uniknąć ani przezwyciężyć. Jeśli strona może mimo wszystko spełnić swoje zobowiązania w drodze
rozsądnych ekonomicznie działań, które przy danych okolicznościach można uznać za zamianę świadczenia, to
niepodejmując tego nie może liczyć na zwolnienie od odpowiedzialności.

Niemożność wykonania zobowiązania ze względu na siłę wyższą jest najczęściej czasowa i wtedy umowa ulega
zawieszeniu. Na ten czas rozciąga się zwolnienie z odpowiedzialności. (art. 79 §3 Konwencji wiedeńskiej)

Jeśli zdarzenie wskutek działania siły wyższej jest niemożliwe do wykonania w ogóle wtedy strona poszkodowana
odstąpi od umowy i nie uzyska naprawienia szkody. Konwencja wiedeńska nie reguluje tego, gdyż w Mn obrocie
handlowe przedmiotem umów są rzeczy oznaczone co do gatunku (zastępowalne).

Siła wyższa – wypadki, przed którymi nie można się absolutnie zabezpieczyć, a które utrudniają lub uniemożliwiają
wykonanie zobowiązań. Są to:

•

Działania sił natury

•

Przemoc zbrojna

•

Strajki (w tym nielegalne), lokauty, blokady

•

Akty organów państwowych Lu międzynarodowych (np. embargo)

•

Inne

Aby strona mogła występować o zwolnienie od odpowiedzialności jednocześnie musze wystąpić przesłanki:

•

Wystąpienie okoliczności siły wyższej po zawarciu umowy (następcza niemożność świadczenia)

•

Istnienie bezpośredniego związku przyczynowego pomiędzy wystąpieniem okoliczności siły wyższej a faktem
niewykonania umowy.

•

Obiektywna niemożność wykonania świadczenia (nie zwalnia jeśli tylko utrudniła wykonanie zobowiązania)

Zmiana okoliczności – zastrzeżenie, ze umowa obowiązuje dopóty, dopóki stosunki istniejące przy jej zawarciu nie
ulegną zasadniczej zmianie. Nowoczesna formuła obejmuje też okoliczności mające miejsce w momencie
podpisywani kontraktu lecz strona o tym nie wiedziała i nie mogła rozsądnie wiedzieć.
W braku klauzuli zmiany okoliczności o możliwości i zakresie zwolnienia z odpowiedzialności będą decydowały
przepisy prawa właściwego dla danej umowy.

Międzynarodowa Izba Handlowa 1985 r. publikacja nr 421 – dokument-przewodnik przy redagowaniu klauzul.
Zalecenia:
Zmiana okoliczności powodująca szczególne uciążliwości dla jednej ze stron – powinna ta strona niezwłocznie
powiadomić drugą i powinno to zawierać wniosek o dokonanie rewizji kontraktu. W celu dokonania rewizji strony
powinny przeprowadzi konsultacje. Taki wniosek nie wstrzymuje wykonania kontraktu. Jeśli porozumienie nie zostanie
osiągnięte w ciągu 90 dni kontrakt pozostaje w mocy zgodnie z oryginałem. Strony mogą wnieść o rozpatrzenie
sprawy przez Stały Komitet MIH ds. Regulacji Stosunków Kontraktowych, który powoła eksperta lub 3-osobowy panel
który zaproponuje nowe warunki nienapuszające równowagi kontraktowej. Są niewiążące, ale strony powinny je
rozważyć w dobrej wierze (strony mogą także zgodzić się że opinia będzie wiążąca). Strony mogą też wnieść do sądu
arbitrażowego.
(Przykład str. 309 Hermanowski)

Klauzula arbitrażowa
Określa sposób rozstrzygania sporów wynikłych z realizacji kontraktu. Mogą być rozstrzygane przez sądy
powszechne ale najczęściej są przez arbitrażowe.

Klauza wyboru prawa właściwego
Patrz prawo właściwe dla umowy. Ogólnie formułka o prawie, jakie strony wybierają

Klauzule zakazu reeksportu towaru
Może:

•

Zakazywać reeksportu towaru do wszystkich krajów

•

Zakazywać reeksportu towaru do wybranych krajów

•

Określać kraje, do których reeksport jest dozwolony

•

Określać warunki na których sprzedawca wyrazi zgodę na reeksport

•

Przewidywać kary umowne i odszkodowania za dokonanie reeksport

Klauzule kontroli, odbioru i akceptacji towaru

Warunki odbioru i akceptacji – określa się rodzaj badań, atestów, miejsce przeprowadzenia kontroli (zarówno
obowiązkowej ja i zleconej przez jedną ze stron kontraktu) – może być to miejsce wysyłki towaru, wydania importerowi
lub u importera. Może być zlecona wyspecjalizowanym przedsiębiorstwom.
Określenie charakteru prawnego kontroli przedwysyłkowej – w zależności od uzgodnionej bazy i rodzaju towaru może
być konieczność zamieszczenia odpowiednich klauzul o nierównoznaczności kontroli z odbiorem (np. w EXW i
wszędzie tam gdzie kontrola będzie wykonana przed przejściem ryzyka na kupującego)
Należy przewidzieć skutki negatywnej kontroli.
Protokoły domowe – sporządzone tylko przez jedną stron umowy (lub jej przedstawiciela) mają słabą moc dowodową.

Odsetki od opóźnionej zapłaty
Konwencja wiedeńska:
art. 78 – bezwarunkowe prawo strony poszkodowanej do żądania odsetek w przypadku niedokonania lub opóźnienia
płatności należności
art. 74 – prawo strony do odszkodowania
nie określono szczegółów wiec należy się kierować prawem właściwy dla umowy. Przy szacowaniu wielkości należy
sięgać po miernik z kraju dłużnika/wierzyciela wg. Dyrektywy zgodnie z którą przeciąganie zapłaty nie powinno się
opłacać dłużnikowi.

W Polsce od 1.01.2004 obowiązuje ustawa z 12.06.2003 o terminach zapłaty w transakcjach handlowych która jest
implementacją dyrektywy 2000/35/WE Parlamentu Europejskiego i rady z dnia 29.06.2000 r. w sprawie zwalczania
opóźnień w płatnościach w transakcjach handlowych. Dyrektywa opiera się na zasadzie swobody umów – strony mają
swobodę co do ustalenia terminu zapłaty. Jeśli strony nie wprowadzą, ustawodawca powinien wprowadzić zapisy
umożliwiające naliczanie odsetek po 30 dniach od uzgodnionego terminu wymagalności świadczenia. W polskiej
ustawie uczyniono z tego regułę, nie przewidując wyjątków dla działalności gdzie spełnienie terminu nie jest możliwe.

Transakcja handlowa – umowa, której przedmiotem jest odpłatne dostarczenie towaru lub świadczenia usług, jeśli
strony zawierają ja w związku z wykonywaną przez siebie działalnością gospodarczą lub zawodowa.

Jeśli strony w umowie przewidziały termin dłuższy niż 30 dni wierzycie może żądając odsetek ustawowych za okres
od 31 dnia po spełnieniu świadczenia niepieniężnego i doręczeniu faktury/rachunku do dnia zapłaty, ale nie dłuższy
niż do dnia wymagalności świadczenia pieniężnego – czyli dzień określony w pisemnym wezwaniu dłużnika do
zapłaty, w szczególności na fakturze/rachunku.
Jeśli termin zapłaty nie został określony w umowie wierzycielowi bez wezwania przysługują odsetki ustawowe za
okres od 31 dnia po spełnieniu świadczenia do dnia wymagalności świadczenia pieniężnego. Są naliczane
automatycznie.
Jeśli termin określony w umowie lub w wezwaniu do zapłaty został przekroczony kontrahent ma prawo otrzymać
dodatkowe odsetki w wysokości odsetek od zaległości podatkowych, bez odrębnego wezwania w tej sprawie.

Art. 9 ustawy stanowi że nie można przez umowę ani w inna czynność prawną wyłączyć/ograniczyć uprawnień
wierzyciela lub obowiązków dłużnika.

KONWENCJA

o przedawnieniu w międzynarodowej sprzedaży towarów
Nowym Jorku dnia 14 czerwca 1974 r.

Artykuł 1



„termin przedawnienia” :

wzajemne roszczenia kupującego i sprzedającego, wynikające z umowy międzynarodowej sprzedaży towarów lub
odnoszące się do jej naruszenia, zakończenia lub unieważnienia, nie mogą być dalej dochodzone z powodu upływu
pewnego okresu

Artykuł 2



„umowa międzynarodowa” : czasie zawarcia umowy kupujący i sprzedający mają swoje siedziby handlowe w

różnych państwach
„siedziba handlowa” : najściślejsze powiązania z umową i jej wykonaniem, przy uwzględnieniu okoliczności znanych
lub rozważanych przez strony w czasie zawarcia umowy,

Artykuł 3



konwencja ma zastosowanie tylko wtedy gdy w czasie zawierania umowy siedziby handlowe stron znajdują się w

umawiających się państwach
konwencja nie będzie stosowana jeżeli strony w wyraźny sposób wyłączyły tego w umowie

Artykuł 4



nie ma zastosowania do: towarów zakupionych do osobistego, domowego użytku, na licytacji, w drodze

egzekucji, sprzedaży udziałów, akcji, itp. Statków, okrętów powietrznych i energii elektrycznej

Artykuł 5



konwencja nie ma zastosowania do roszczeń spowodowanych:

śmiercią, obrażeniami fizycznymi, zniszczeniami radioaktywnymi, zastawem, hipoteką, wyrokiem,
postanowieniem wydanym w postępowaniu, wekslem, czekiem, skryptem dłużnym, dokumentem, którego
bezpośrednie wykonanie lub egzekucja mogą być osiągnięte zgodnie z prawem miejsca, gdzie żąda się takiego
wykonania lub egzekucji,

Artykuł 8



termin przedawnienia wynosi 4 lata

Artykuł 9



termin przedawnienia zaczyna biec w dniu w którym, powstało roszczenie

Artykuł 10



Roszczenie wynikające z naruszenia umowy powstanie w dniu, w którym takie naruszenie nastąpi.

Wynikające z wady w dniu faktycznego przekazania kupującemu/ odmowy
Spowodowane oszustwem w dniu wykrycia

Przerwanie i przedłużenie terminu przedawnienia

Artykuł 13

Bieg terminu przedawnienia przerywa się, gdy wierzyciel podejmie jakiekolwiek działanie uznane za
rozpoczynające postępowanie sądowe przeciwko dłużnikowi lub za wysunięcie roszczenia w trakcie postępowania
wszczętego wcześniej przeciwko dłużnikowi

Artykuł 14

1. sąd arbitrażowy bieg przedawnienia zostanie przerwany, gdy którakolwiek ze stron rozpocznie postępowanie
arbitrażowe w sposób przewidziany w umowie arbitrażowej lub przez prawo właściwe dla takiego postępowania.

2. W braku stosownych postanowień, postępowanie arbitrażowe będzie uważane za wszczęte w dniu, w którym
żądanie poddania sporu pod rozstrzygnięcie arbitrażowe zostało doręczone do stałego miejsca zamieszkania
drugiej strony lub do jej siedziby handlowej

Artykuł 15

W jakimkolwiek postępowaniu, z wyjątkiem wymienionych w artykułach 13 i 14, w szczególności w postępowaniu
wszczętym w związku:

(a) ze śmiercią lub ograniczeniem zdolności prawnej lub zdolności do działań prawnych dłużnika,
(b) z upadłością lub jakimkolwiek stanem niewypłacalności
(c) z rozwiązaniem lub likwidacją organizacji będącej dłużnikiem,

bieg przedawnienia przerywa się, gdy wierzyciel zgłosi swoje roszczenia

Artykuł 18

termin przedawnienia określony w niniejszej konwencji przerywa swój bieg przeciwko jakiejkolwiek innej stronie
solidarnie odpowiedzialnej wraz z dłużnikiem, pod warunkiem że wierzyciel powiadomi tę stronę, w formie
pisemnej, w ciągu tego okresu, że postępowanie zostało wszczęte.

Artykuł 19

Jeżeli przed upływem terminu przedawnienia wierzyciel podejmie w państwie, w którym dłużnik ma swoją
siedzibę handlową, nowy czteroletni termin przedawnienia rozpocznie się w dniu przewidzianym przez wyżej
wymienione prawo.

Artykuł 21

Jeżeli w wyniku okoliczności, na które wierzyciel nie miał wpływu i których nie mógł uniknąć ani też
przezwyciężyć, wierzyciel nie był w stanie spowodować przerwania biegu przedawnienia, termin przedawnienia
zostanie odpowiednio przedłużony

Zmiana terminu przedawnienia przez strony

Artykuł 22

1. Termin przedawnienia nie może być zmieniony, wyjątek:
2. Dłużnik może w każdym dowolnym czasie podczas trwania terminu przedawnienia przedłużyć ten termin przez
oświadczenie złożone wierzycielowi w formie pisemnej.

Ogólne ograniczenie terminu przedawnienia

Artykuł 23

Niezależnie od postanowień niniejszej konwencji, termin przedawnienia upłynie w każdym wypadku nie później niż po
dziesięciu latach

Skutki upływu terminu przedawnienia

Artykuł 24

Upływ terminu przedawnienia -brany pod uwagę wyłącznie w wypadku powołania się na niego przez stronę
postępowania.

Artykuł 25

roszczenie nie może zostać uznane ani wykonane w jakimkolwiek postępowaniu wszczętym po upływie terminu
przedawnienia.
2. Pomimo upływu terminu przedawnienia jedna ze stron może przedstawić swoje roszczenie gdy:

(a) oba roszczenia odnoszą się do tej samej umowy /tej samej transakcji
(b) roszczenia mogły zostać zaspokojone w każdym dowolnym czasie przed upływem terminu

przedawnienia.

Artykuł 26

Jeżeli dłużnik wykona swoje zobowiązanie po upływie terminu przedawnienia, nie będzie uprawniony do żądania
zwrotu spełnionego świadczenia

Obliczanie terminu

Artykuł 28

1. Termin przedawnienia-aby upływał w końcu dnia odpowiadającego dacie, w której termin przedawnienia
rozpoczął swój bieg. Jeżeli nie ma takiej -upłynie z końcem ostatniego dnia ostatniego miesiąca terminu
przedawnienia.
.

Uznanie międzynarodowe

Artykuł 30

Art. 13-19 tylko pod warunkiem, ze wierzyciel przedsięwziął wszelkie rozsądne środki, aby zapewnić powiadomienie
dłużnika w jak najkrótszym czasie o stosownych czynnościach i okolicznościach.

CZĘŚĆ II. STOSOWANIE

Artykuł 31

Jeżeli państwo posiada dwie lub więcej jednostek terytorialnych różnych systemach prawnych w odniesieniu do
spraw regulowanych w niniejszej konwencji konwencja może obowiązywać na całym terytorium lub na wskazanych
częściach.

CZĘŚĆ III. OŚWIADCZENIA I ZASTRZEŻENIA

Artykuł 34

Państwa strony konwencji za porozumieniem mogą nie stosować konwencji jeśli stosują w sprawach regulowanych
przez niniejszą konwencję takie same lub podobne przepisy prawne.

Artykuł 35

w chwili składania dokumentu ratyfikacyjnego lub dokumentu przystąpienia, państwo może oswiadczyć że nie
będzie stosowało postanowień niniejszej konwencji w celu unieważnienie umowy oraz że nie będzie stosowało
postanowień art.24

Artykuł 37

Niniejsza konwencja nie uchyla konwencji, które już weszły w życie lub mogą wejść w życie pod warunkiem że
sprzedający i kupujący mają swoje siedziby handlowe w Państwach-Stronach takiej konwencji.

Artykuł 40

Każde państwo, które złożyło oświadczenie zgodnie z niniejszą konwencją, może je wycofać w dowolnym czasie
poprzez notyfikację skierowaną do Sekretarza Generalnego Organizacji Narodów Zjednoczonych nabierze mocy
pierwszego dnia miesiąca następującego po upływie sześciu

CZĘŚĆ IV. POSTANOWIENIA KOŃCOWE

Artykuł 41

otwarta do podpisania dla wszystkich państw do dnia 31 grudnia 1975 r

Artykuł 42

podlega ratyfikacji

Artykuł 44

1. wchodzi w życie pierwszego dnia miesiąca następującego po upływie sześciu miesięcy od daty złożenia

dziesiątego dokumentu ratyfikacyjnego lub dokumentu przystąpienia.

2. 2. Dla każdego państwa wejdzie w życie pierwszego dnia miesiąca następującego po upływie sześciu

miesięcy od daty złożenia przez to państwo dokumentu ratyfikacyjnego lub dokumentu przystąpienia.

Artykuł 45

1. może wypowiedzieć niniejszą konwencję

2. Wypowiedzenie obowiązywać będzie od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym
upływa dwanaście miesięcy od daty otrzymania oświadczenia przez Sekretarza Generalnego Narodów
Zjednoczonych.

X-XI Operacje rozliczeniowe i zabezpieczające w obrocie międzynarodowym:
- weksel, czek
- akredtytywa dokumentowa
- gwarancje bankowe
- inkaso dokumentowe

- i inne
Pazdan s. 155 – 193
Hermanowski s. 239 – 292; 314 – 321

Wykład 10.12.2008 – Płatności w handlu międzynarodowym

1) Zapłata, która nie zależy od żadnych warunków = zapłata nieuregulowana z góry
- całe ryzyko ponosi kupujący
- w profesjonalnym handlu się nie stosuje, bo nie jest bezpieczna
2) Zapłata zależna od spełnienia warunków = zapłata uwarunkowana
- akredytywa
- inkaso: kapitańskie i towarowe

Sam fakt, w jaki sposób nastąpi płatność, stanowi przedmiot negocjacji. (Np. akredytywa jest bardziej obwarowana
warunkami, niż inkaso).
Wybór sposobu płatności zależy od stopnia ryzyka (np. wysokie jest w handlu z państwami mającymi problem z
wypłacalnością), od zaufania do partnera.

Eksporter wysyła towar importerowi, ale nie udostępnia go / nie wydaje dokumentów na towar, dopóki nie zostaną
spełnione pewne wynegocjowane warunki.

AKREDYTYWA

•

= dokument wystawiony przez bank, który stwierdza, że eksporter dostanie pieniądze, jak spełni warunki

•

Sposób zapłaty po dostawie towaru.

•

Jest to bardzo wiarygodna gwarancja zapłaty!

•

<wzór akredytywy MIH 500 to tzw. „soft law” stosowane na świecie (patrz str. 2)>

•

Bank okazuje eksporterowi oryginał akredytywy jeszcze przed wysłaniem towaru, a eksporter robi wszystko,
by spełnić warunki i dostarcza dokumenty o spełnieniu tych warunków do banku.

•

Bank sprawdza dokumenty pod względem formalnym i czy są one przedstawione w zgodności logicznej. ALE
bank nie ma obowiązku sprawdzania, czy dokumenty oparte są na prawdzie (!). Od złożenia dokumentów
bank ma określony czas na „sprawdzenie” wszystkiego – w praktyce importer sprawdza stan faktyczny i
informuje bank.

•

Akredytywa jest wypłacana dokładnie w taki sposób, w jaki zostało to określone w dokumencie

•

Eksporter korzysta na akredytywie: ma zaufanie do banku (większe niż do importera), który zresztą sam
wybiera

•

Niekorzystna dla importera: to droga gwarancja, importer musi zapłacić bankowi prowizję, poza tym musi
całą sumę akredytywy + prowizję zabezpieczyć na swoim majątku (bo banki nie podejmą ryzyka) - a podmiot,
który ma problem z płynnością finansową musi w tym momencie kombinować z hipotekami, zastawami itp.

•

Tzw. „bank korespondenta”: zleca otwarcie akredytywy dalej (np. wskazany przez eksportera mały bank w
Kazachstanie nie oferuje takiej usługi jak akredytywa, ale ma powiązania z bankiem rosyjskim, który z kolei
jest bankiem-córką Deutsche Banku – i tak może zlecić mu otwarcie akredytywy)

•

Akredytywa „z zieloną klauzulą” = pozwala tytułem zaliczki zapłacić % wartości akredytywy jeszcze przed
dostawą towaru. Eksporter nie musi gwarantować zwrotu tej zaliczki. (jest to raczej nie więcej niż ¼ kwoty)

•

Akredytywa „z czerwoną klauzulą” = można wypłacić nawet do 100%, ale eksporter w razie czego musi
zwracać nienależną sumę (musi przedstawić bankowi gwarancje)

•

Akredytywa dokumentowa = ???

•

Akredytywa rewolwingowa, tzw. „rewolw” = bez zawierania nowej umowy powtarzalna akredytywa dla
stałych partnerów

.
INKASO

W akredytywie to bank gwarantuje. W przypadku inkasa bank nie bierze odpowiedzialności za wypłacalność
importera.

Inkaso jest mniej pewne dla eksportera, chociaż tak naprawdę bez zapłaty importer i tak nie dostanie dokumentów na
towar, ani dostępu do towaru (towaru i tak wyłudzić się nie da).

Metoda stosunkowo bezpieczna, dobra dla sprawdzonych partnerów, sporo tańsza od akredytywy.

Rozliczenia międzynarodowe

Charakter prawny i rodzaje rozliczeń międzynarodowych

Geneza: obowiązek dłużnika do wykonania zobowiązań wobec wierzyciela za wykonane usługi lub dostarczony towar

Formy mnr rozliczeń bezgotówkowych:

•

zapłata przelewem na rachunek,

•

zapłata akredytywą dokumentową (ang. documentary credit)

•

zapłata inkasem dokumentowym (ang. documentary collection)

•

rozliczenia za pomocą czeków i weksli

Pojęcie zlecenia w rozliczeniach mnr: stosunek, w którym jeden podmiot dokonuje określonych czynności prawnych w
imieniu i na rzecz drugiego podmiotu (najczęściej stosunek między płatnikiem a bankiem: zlecenie płatności,
kredytowanie, udzielenie gwarancji)

Zobowiązania powstające przy dokonywaniu płatności mnr nie są uregulowane konwencjami. Prawa i obowiązki stron
w tym zakresie reguluje prawo wybrane przez strony lub wskazane przez normę kolizyjną. Niezależnie od tego, w
obrocie mnr wypracowano wielu zwyczajów, utrwalonych w aktach przygotowywanych przez Międzynarodową Izbę
Handlową.

Przelew

Poleceniem przelewu jest umowa, na mocy której bank przekazuje za wynagrodzeniem, w imieniu i na zlecenie
podmiotu posiadającego rachunek w banku środki pieniężne do drugiego banku na rzecz podmiotu wskazanego w
zleceniu. WAŻNE: To nie bank odpowiada za płatność, a zlecający przelew (np. jeśli kwota zlecenia różni się od
wysokości zobowiązania).
Prawo UNCITRAL o międzynarodowym przelewie z 1992 roku wymienia uczestników operacji polecenia przelewu:
przekazujący (płatnik), bank przekazującego, beneficjent, bank beneficjenta, zleceniodawca (udzielający zlecenia
zapłaty; może być nim i płatnik, i bank), bank otrzymujący polecenie zapłaty, bank pośrednik (dowolny, nie będący
bankiem płatnika ani beneficjenta).

O co chodzi z bankiem otrzymującym i bankiem pośrednikiem? Płatnik niekoniecznie musi dokonać polecenia zapłaty
we własnym banku. Bank płatnika może również skorzystać z pośrednictwa innego banku

Droga wygląda najczęściej tak:
Przekazujący-Bank dokonujący przelewu-Bank pośrednik-Bank beneficjenta-Beneficjent

Polecenie przekazującego udzielone jego bankowi

Polecenie uważa się za przyjęte w chwili akceptu przez bank przekazującego. Bank realizuje polecenie tylko, gdy
przekazujący posiada odpowiednie środki na rachunki. Chyba, że umowa pomiędzy bankiem a przekazującym
przewiduje kredytowanie przelewów.

Jeżeli bank nie wykona polecenia w terminie i nie poinformuje o odmowie akceptu, przekazujący ma prawo odstąpić
od przelewu i domagać się wyrównania strat.

Polecenie banku przekazującego bankowi pośredniczącemu

W przypadku braku bezpośrednich kontaktów pomiędzy bankiem przekazującego a bankiem beneficjenta, ten
pierwszy korzysta z pośrednika – innego banku (lub kilku banków).

Zgodnie z art. 7 prawa przelewów UNCITRAL:
- musi istnieć umowa pomiędzy bankiem przekazującym a bankiem pośredniczącym o wykonaniu przelewu do banku
beneficjenta,
- bank pośredniczący musi przysłać akcept polecenia do banku przekazującego,
- bank pośredniczący obciąża konto banku przekazującego

Bank pośredniczący może odmówić wykonania przelewu w przypadku:
- braku wystarczających środków na koncie banku przekazującego,
- dokonywania płatności w inny sposób,
- braku wystarczających informacji do identyfikacji banku przekazującego

Powiadomienie o odmowie akceptu powinno być wystosowane najpóźniej następnego dnia roboczego po dniu, w
którym upływa termin wykonania polecenia przelewu.

Polecenie banku przekazującego lub banku pośredniczącego bankowi beneficjenta

W określonych przypadkach bank beneficjenta ma prawo odmówić akceptu przyjęcia polecenia przelewu (jw., w
przypadku banku pośredniczącego)

Jeżeli beneficjenta dokonał akceptacji zlecenia płatniczego, a beneficjent nie mógł jeszcze wykorzystać otrzymanych
środków, np. w związku z upadłością banku, to powstała szkoda obciąża beneficjenta.

Jeżeli bank przekazującego dokonał płatności i należnośc została spisana z jego konta, ale polecenie zapłaty nie
zostało jeszcze zaakceptowane przez bank beneficjenta, np. z powodu upadku banku pośrednika, ryzyko ponosi
przekazujący.

Termin dokonania przelewu

Bank zobowiązany jest dokonać przelewu w ciągu dnia bankowego, w którym otrzymał zlecenie. Jeśli do końca dnia
bankowego pozostało zbyt mało czasu, zlecenie powinno być wykonane dnia następnego. W zleceniu może być
wskazany dłuższy termin jego wykonania.

Przed dokonaniem przelewu, może być ono zmienione lub odwołane, a środki powinny wrócić na rachunek.

Ryzyko przekazującego i beneficjenta w przypadku rozliczeń w formie przelewu

Dla beneficjenta:

⇒

ryzyko niewypłacalności kontrahenta

⇒

ryzyko związane z krajem nabywcy

(przepisy dewizowe mogą uniemożliwić nabywcy dokonanie przelewu)

⇒

ryzyko związane z tranzytem

(ryzyko utraty towaru)

⇒

ryzyko kursowe

(spadek kursu waluty płatności)

Akredytywa w handlu międzynarodowym

Pojęcie akredytywy

Akredytywa jest kolejną formą rozliczeń w hm. Jest regulowana zunifikowanymi zwyczajami, opracowanymi przez
Międzynarodową Izbę Handlową (Jednolite zwyczaje i praktyka dla akredytywy dokumentowej)

Akredytywa jest umową, na mocy której bank (bank otwierający), na zlecenie podmiotu posiadającego w nim
rachunek (zleceniodawcy) lub w swoim własnym imieniu, zobowiązuje się do zapłaty na rzecz beneficjenta
akredytywy określonej sumy pieniężnej, pod warunkiem przedłożenia przez niego stosownych dokumentów lub
spełnienia innych przesłanek, określonych umową pomiędzy zleceniodawcą a bankiem otwierającym.

Uczestnikami procesu są więc: zleceniodawca, bank otwierający (akredytywę), beneficjent, bank awizujący
(powiadamia beneficjenta o otwarciu dla niego akredytywy i wykonuje ją), bank potwierdzający (bank otwierający
może przekazać mu pełnomocnictwo lub zwrócić się z prośbą o potwierdzenie akredytywy nieodwołalnej; od tego
momentu bank ten jest za nią współodpowiedzialny)

Rodzaje akredytywy

a) odwołalna i nieodwołalna
- odwołalna może być odwołana lub zmieniona przez bank otwierający, bez konieczności powiadamiania
beneficjenta (jeżeli nie określono inaczej, akredytywę uznaje się zawsze za nieodwołalną)

b) potwierdzona i niepotwierdzona

- potwierdzona oznacza akredytywę, w której bank pośredniczący przyjmuje takie samo zobowiązanie, jak
otwierający (zazwyczaj uznaje się wszystkie za potwierdzone)

c) pokryta i niepokryta
- w przypadku akredytywy pokrytej bank otwierający musi przekazać wszystkie środki do banku awizującego już w
momencie jej otwarcia; przy akredytywie niepokrytej b.o. upoważnia b.a. do pobrania kwoty ze swojego rachunku
w tym banku

d) podzielna i niepodzielna

- przy a. podzielnej, beneficjent może wykorzystać część środków; przy a. niepodzielnej beneficjent może
wykorzystać środki dopiero po przedstawieniu dokumentów świadczących o wykonaniu całości zobowiązania
wobec kontrahenta

e) przenośna i nieprzenośna
- beneficjent ma prawo złożyć bankowi awizującemu polecenie przeniesienia akredytywy na inny podmiot

odnawialna i nieodnawialna

- przy a. odnawialnej zleceniodawca przyjmuje na siebie obowiązek odnowienia swoich zobowiązań do określonej
wysokości i we wskazanym okresie nawet po jej częściowym lub całkowitym wykorzystaniu

f1) kumulatywna i niekumulatywna (tylko w przypadku odnawialnej)
- a. kumulatywna to taka, w której niewykorzystane środki mogą być dodane do następnej

Akredytywa zabezpieczająca – stanowi zabezpieczenie, w przypadku odmowy zapłaty ze strony ustanawiającego
akredytywę
Akredytywa z czerwoną klauzulą – częściowo realizowana po przedstawieniu kwitu składowego lub weksla, a po
przedstawieniu dokumentów transportowych całkowicie.
Akredytywa z zieloną klauzulą – dokumenty składowe wystawiane są na bank, a nie na nabywcę.

Sposoby wykorzystania akredytywy



w drodze zapłaty za przedstawione dokumenty (bank dokonuje płatności po przedłożeniu dokumentów)



w drodze akceptu weksla trasowanego za przedłożone dokumenty (bank dokonuje akceptu weksla
wystawionego przez beneficjenta, po przedłożeniu przez niego określonych w akredytywie dokumentów z
dokonaniem płatności po nastapieniu terminu zapłaty)

**weksel trasowany: zawierający skierowane do oznaczonej osoby bezwarunkowe polecenie zapłacenia
określonej sumy pieniędzy w oznaczonym czasie i miejscu (w odróżnieniu od weksla własnego, czyli własnego
zobowiązania)



w drodze dyskonta weksla trasowanego za przedłożone dokumenty – bank dokonuje dyskonta weksla
trasowanego po przedłożeniu określonych dokumentów



w drodze odroczonej płatności – bank dokonuje płatności w terminie wskazanym w akredytywie

Etapy akredytywy
1) polecenie zleceniodawcy otwarcia akredytwy
2) polecenie banku otwierającego wykonania akredytywy, udzielone bankowi awizującemu
3) potwierdzenie akredytywy
4) wykonanie akredytwy przez bank awizujący lub otwierający

Polecenie otwarcia akredytywy bankowi otwierającemu
- zlecenie, wraz z warunkami otwarcia i wykorzystania akredytywy
- pozostawienie bankowi sumy akredytywy (zazwyczaj)
Zlecenie banku otwierającego udzielone bankowi awizującemu
- jeśli wybór banku awizującego jest zasugerowany przez zleceniodawcę, to on ponosi ryzyko
Potwierdzenie akredytywy
- w charakterze banku potwierdzającego akredytywę, może występować zarówno bank awizujący, jak i inny bank
Wykonanie akredytywy przez bank awizujący
- bank informuje beneficjenta o otrzymaniu akredytywy
- beneficjent zobowiązany jest przedstawić dokumenty wskazane we wcześniejszej instrukcji zlecenia
- termin sprawdzenia dokumentów nie powinien przekraczać 7 dni bankowych
- jeśli w dokumentach wykryto niezgodności, a bank otwierający wyda mimo wszystko polecenia wykonania płatności,
bank awizujący musi tego dokonać
Zmiana lub odwołanie, zamknięcie akredytywy
- zmiana lub odwołanie może nastąpić tylko w przypadku akredytywy odwołalnej
- zmiana jest możliwa do momentu przyjęcia dokumentów przez bank awizujący
- zamknięcia akredytywy dokonuje bank awizujący po upływie jej ważności
Odpowiedzialność banków za wykonanie zlecenia otwarcia akredytywy
- w przypadku nienależytego otwarcia a., banki muszą pokryć straty (otwierający – straty zleceniodawcy, awizujący –
straty banku otwierającego)
- banki nie ponoszą natomiast odpowiedzialności za wszelkie oszustwa związane z dokumentami potrzebnymi
podczas realizowania akredytywy (np. fałszerstwo, autentyczność)
Ryzyko przy rozliczeniach za pomocą akredytywy

- akredytywa jest jednym z najbardziej bezpiecznych sposobów rozliczeń międzynarodowych; należy jednak brac pod
uwagę:

•

niewypłacalność banku otwierającego,

•

warunki w państwie banku otwierającego,

•

ryzyko tranzytowe,

•

ryzyko kursowe,

•

ryzyko niezgodności dokumentów,

•

ryzyko odwołania akredytywy

Inkaso w handlu międzynarodowym

Pojęcie inkasa
Inkaso stosuje się dla zmniejszenia ryzyka niedokonania płatności. Reguły inkasa zostały usystematyzowane przez
MIH w „Jednolitych regułach inkasa”.

Rozliczenia za pomocą inkasa dokonywane są zgodnie z umową, w myśl której podmiot posiadający prawo do
żądania zapłaty poleca bankowi przekazanie podmiotowi zobowiązanemu do zapłaty lub akceptacji weksla
trasowanego przez bank tego płatnika dokumentów, pod warunkiem zapłaty lub dokonania akceptu weksla.

Bank przekazujący może angażować do realizacji inkasa także inne banki.

W procesie biorą udział: zleceniodawca, bank przekazujący, bank inkasujący (pośrednik wybrany przez bank
przekazujący), bank prezentujący (bank prezentujący dokument płatnikowi), płatnik

Rodzaje inkasa



inkaso bezdokumentowe – płatność lub akcept weksla następuje tylko poprzez dokumenty finansowe (weksli,

czeków), bez udziału dokumentów handlowych (faktury, dokumenty transportowe)


inkaso dokumentowe – na podstawie dok finansowych i handlowych

Formy inkasa

a) w drodze otrzymania zapłaty po przedłożeniu odpowiedniego dokumentu finansowego,
b) w drodze akceptu weksla trasowanego,
c) w drodze wydania dokumentów handlowych w zamian za zapłatę,
d) w drodze wydania dokumentów handlowych w zamian za akcept weksla trasowanego,
e) w drodze wydania dokumentów na innych warunkach

Fazy rozliczeń za pomocą inkasa

1) udzielenie zlecenia bankowi przekazującemu,
2) udzielenie zlecenia bankowi inkasującemu,
3) wykonanie przez bank przekazujący zlecenia inkasowego,
4) przelew pieniędzy lub przekazanie zaakceptowanie weksla własnego zleceniodawcy

Odpowiedzialność banków przy niewykonaniu zlecenia inkasowego

Każdy z banków – przekazujący, prezentujący i inkasujący – jest odpowiedzialny za ewentualne straty (w odniesieniu
do swoich czynności).

Gwarancja bankowa w handlu międzynarodowym

Charakterystyka gwarancji bankowej
Gwarancja bankowa stanowi samodzielne zobowiązanie banku do wypłacenia określonej w gwarancji sumy
pieniężnej beneficjentowi gwarancji, w przypadku niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania przez
osobę trzecią (pryncypała).

Gwarancji udziela bank w wyniku zawarcia umowy ze swoim klientem – zleceniodawcą gwarancji. W umowie tej bank
zobowiązuje się, że w razie wystąpienia określonych okoliczności, np. dokonania opłaty przez importera w określonym
terminie, pokryje wszelkie wynikłe straty, do wysokości gwarancji.

Charakter prawny gwarancji bankowej
Rozumienie gwarancji w mph:
- gwarancja producenta lub sprzedawcy przy umowie sprzedaży co do jakości sprzedanej rzeczy (regulowana
kodeksami cywilnymi, służy odmiennym celom gospodarczym niż gwarancja bankowa)
- poręczenie, czyli zobowiązanie jednego podmiotu do ponoszenia odpowiedzialności wobec wierzyciela drugiego
podmiotu,

- samoistne i nie zawisłe zobowiązanie banku o charakterze zabezpieczenia wykonania zobowiązania innego
podmiotu.

Gwarancja wyrosła z instytucji poręczenia. Gwarancja nie jest jednak zobowiązaniem akcesoryjnym (tzn. zależnym od
innych stosunków). Oznacza to, że:
- bank nie może wysunąć żadnych zarzutów wobec beneficjenta gwarancji z tytułu rękojmi za wady dostarczonego
towaru
- bank nie może potrącić sumy wierzytelności dłużnika z gwarancji
- zakres zobowiązania banku nie pokrywa się zawsze ze zobowiązaniem dłużnika, jest określany w umowie
- ważność zobowiązania gwarancyjnego banku nie jest uzależniona od zobowiązania dłużnika głównego

Gwarancja bankowa nie ma też w odróżnieniu od poręczenia charakteru zobowiązania posiłkowego.
W przypadku, gdy beneficjent zgłasza roszczenie do banku, ten nie może zażądać uprzedniego zgłoszenia tego
roszczenia do dłużnika głównego. Bankowi nie przysługuje bowiem beneficium discussionis.

Źródła prawa gwarancji bankowej w międzynarodowym obrocie handlowym

Gwarancja rzadko regulowana jest w prawie krajowym. Podstawowym źródłem praw i obowiązków stają się ustalenia
pomiędzy zleceniodawcą a bankiem.

Międzynarodowa Izba Handlowa opracowała jednak „Zunifikowane zasady gwarancji umownych” (1978, nowa
redakcja 1990) oraz „Jednolite reguły gwarancji płatnych na pierwsze żądanie MIH” (1991) oraz „Gwarancje bankowe
w handlu międzynarodowym”.

Cechy charakterystyczne gwarancji bankowej

- nie jest zobowiązaniem akcesoryjnym
- jest zobowiązaniem abstrakcyjnym (gwarancja nie wygasa, nawet gdy wygasło zobowiązanie leżące u jej podstaw)
- najczęściej zabezpiecza zobowiązanie eksportera wobec importera (sprzedawcy wobec kupującego)
- gwarancja nie polega na wypłaceniu należności, a przede wszystkim na wypłaceniu odszkodowania w razie braku
realizacji całości lub części zobowiązania
- może być odwołalna lub nieodwołalna
- może być zabezpieczona zastawem

Rodzaje gwarancji bankowej

- przetargowe lub wadialne - zabezpieczające roszczenia instytucji organizującej przetarg z tytułu strat
spowodowanych wycofaniem się oferenta, a w razie wygrania przez niego przetargu, przed uchyleniem się od
zawarcia kontraktu; zleceniodawca zawiera z bankiem umowę o udzieleniu gwarancji na rzecz instytucji organizującej
przetarg (2-5 proc. kwoty, na którą opiewa oferta)
- dobrego wykonania – zabezpiecza należyte wykonanie towaru lub wykonanie prac
(zwykle 10 proc. wartości kontraktu)
- zwrotu zaliczki – importer otrzymuje zwrot wpłaconej zaliczki w razie nie wypełnienia kontraktu przez eksportera
- zapłaty – zabezpiecza płatności w ramach dowolnego kontraktu

Inne:
- celna – zabezpiecznie opłat celnych
- sądowa – zabezpieczenie zwrotu kosztów stron postępowania
- zabezpiecznie powództwa – zajęcie majątku może być cofnięte na jej podstawie
- konosamentowa- zapewnia pokrycie strat w przypadku przekazania towaru bez konosamentu (listwu przwozowego,
tu: prawa do towaru)

Oraz:
- bezpośrednie i pośrednie
* bezpośrednio przez bank
* pośrednio przez inny bank (tzw. bank-korespondent)
- na żądanie
* wypłata na pierwsze żądanie beneficjenta
- warunkowa
* po przedstawieniu uzgodnionego dokumentu lub spełnieniu innego warunku

Zawarcie umowy gwarancji. Wykonanie

Zawarcie następuje najczęściej na podstawie formularza przygotowanego przez bank. Źródłem gwarancji jest jednak
zawsze umowa pryncypała z beneficjentem (np. eksportera z importerem).

Gwarancja jest zobowiązaniem abstrakcyjnym, ale powinna zawierać termin, po którym wygasa.
Po dokonaniu płatności bank nie może żądać jej zwrotu. Wszelkie niezgodności w tej kwestii rozwiązuje pryncypał z
beneficjentem.

Termin dostawy

Z terminem dostawy wiąże się szereg ważnych następstw dla stron umowy:

- jego dotrzymanie przez sprzedającego oznacza, że spełnił swój obowiązek wykonania dostawy i może żądać zapłaty
- termin dostawy jest często początkiem biegu terminu gwarancji
- od tego momentu często liczy się termin do przedstawienia reklamacji z tytułu braków ilościowych i jakościowych
- od niego mogą być liczone terminy przedawnienia roszczeń
- niedotrzymanie terminu dostawy oznacza opóźnioną dostawę, z określonymi konsekwencjami dla sprzedającego,
najczęściej w postaci naliczania kar umownych
- ustalony termin dostawy jest również wiążący dla eksportera w tym sensie, że bez zgody importera nie można
dokonać dostawy przed tym terminem

Termin dostawy jest określany w umowie w różny sposób:
- jako konkretna data kalendarzowa
- jako określony odcinek czasu
- po spełnieniu albo w ramach określonych warunków, np. w ciągu 14 dni od otrzymania przedpłaty

W zależności od przyjętego przez strony umowy terminu handlowego terminem dostawy może być:
- termin postawienia towaru do dyspozycji kupującego w magazynie sprzedającego przy kontraktach loco
- termin załadunku na środek przewozowy lub przekazania towaru przewoźnikowi przy kontraktach „na załadunek”
-termin dostarczenia towaru do miejsca przeznaczenia przy kontraktach „na przybycie”

Za datę dostawy przyjmuje się date właściwego dokumentu przewozowego

Gdy w kontraktach występuje określenie „natychmiast”, itp., to wtedy przyjmuje się, że wysyłka powinna nastąpić w
ciągu 30 dni od daty otwarcia akredytywy, natomiast, gdy w kontrakcie określono termin czasowy(np. 15 -20.V) to
wtedy dostawa musi mieć miejsce do godziny 24-ej ostatniego dnia tego odcinka czasowego

Ustalając termin dostawy towaru lub wykonania usługi należy rozstrzygnąć sprawę ewentualnych sankcji.

Gdy ustalamy terminy dostaw większej partii towaru czy złożonego zestawu urządzeń to powinniśmy pamiętać aby
kontraktowo określić dopuszczalność lub niedopuszczalność dostaw częściowych i w takim przypadku o ich
harmonogramie

Strony powinny dążyć do tego aby harmonogram był włączony do kontraktu w postaci załącznika, a gdy nie jest w
kontrakcie powinien być określony termin dostarczenia harmonogramu, aby następnie kontrolować przebieg dostaw w
zgodzie z tym dokumentem.

W przypadku urządzeń kompletnych, których dostawy biegną przez pewnie czas sprzedający może domagać się
ustalenia terminu dostawy dla tzw. „głównej części urządzeń”(należy zdefiniować to określenie)
W przypadku złożonych urządzeń powinno się kontraktowo ustalić:
- termin dostaw do miejsca przeznaczenia
- termin montażu
- termin oddania funkcjonującego urządzenia

Opóźnienia mogą wynikać z nieterminowego nadesłania:
-dokumentacji potwierdzającej zawarcie umowy
-dokumentacji technicznej (np. konstrukcyjnej), w oparciu o którą mają być wykonane urządzenia lub towary
-dokumentacji niezbędnej do uzyskania zezwoleń przywozu lub wywozu(o ile jest wymagana)
- szczegółowych instrukcji spedycyjnych
- numeru i daty licencji imp./ex. (o ile jest wymagana)
- dokumentów niezbędnych do uruchomienia płatności
- dokumentów niezbędnych do dokonania odprawy celnej

Konwencja wiedeńska w artykule 33 mówi, że sprzedający powinien dostarczyć towary:

(a) jeżeli data jest oznaczona w umowie lub możliwa do ustalenia według umowy – w tym dniu,
(b) jeżeli okres czasu jest oznaczony w umowie lub możliwy do ustalenia według umowy – w każdej chwili w

ciągu tego okresu, chyba , że z okoliczności wynika, że kupujący ma określić datę, lub

W wielu sytuacjach, kiedy gestia transportowa(organizacja transportu) leży po stronie kupującego, on określa termin
dostawy („określa datę”) – terminy EXW, FCA, FOB, FAS

W świetle prawa cywilnego, cywilnego formalnego punktu widzenia, chwila zapłaty ceny w umowie kupna sprzedaży
może być ustalona zupełne dowolnie. W doktrynie, aby ocenić zobowiązania pieniężne w oderwaniu od umów, z
których wynikają, wykształciły się dwa podejścia:
-teoria prawa waluty (lac. Lex pecuniae), według której do oceny tych stosunków właściwe jest prawo państwa, w
którego walucie zobowiązanie jest wyrażone
-teoria tzw. Prawa kasy, według której właściwe jest prawo kraju miejsca skąd zapłata jest dokonywana .

Zapłata ceny za towar i przyjęcie dostawy to podstawowe obowiązki kupującego, które wynikają z umowy sprzedaży.
Według art. 54 KW obowiązek zapłaty ceny przez kupującego obejmuje podjęcie przez kupującego takich środków
oraz spełnienie takich formalności, które umożliwią dokonanie zapłaty i które wymagane są w ramach umowy lub
jakichkolwiek przepisów ustawy lub rozporządzeń. W praktyce będą to wszelkie działania w rodzaju: otwarcie
akredytywy, wykupienie lub akceptacja weksla, itp. Sam sposób zapłaty wynika z ustaleń umownych.

W pierwszym rzędzie kupujący powinien podjąć właściwe działania zgodnie z przepisami państwa, w którym znajduje
się jego siedziba handlowa, gdyż sama KW nie wskazuje, którego państwa przepisy należy zastosować. Jeżeli,
zgodnie z umową zapłata ma nastąpi w innym państwie – również zgodnie z przepisami tego państwa.

Kwestie dotyczące zapłaty są bardzo istotne dlatego tez strony zwykle dokładnie przewidują sposób, miejsce i termin
dokonania zapłaty.
Jeżeli strony nie uzgodniły miejsca zapłaty to może mieć zastosowanie art. 57 KW – jeżeli strony inaczej nie uzgodniły
i zapłata nie ma być dokonana w zamian za wydanie towaru to kupujący winien jej dokonać w siedzibie
sprzedającego, wiąże się z tym:
- takie zorganizowanie przekazu środków, aby we właściwym czasie znalazły się w siedzibie sprzedającego
- wzięcia pod uwagę postanowień prawa kraju kupującego sprzedającego i ewentualnie innych krajów, dotyczących
przekazu tych środków
- poniesienia kosztów i ryzyka przekazu środków do miejsca płatności

Zapłata w zamian za wydanie towarów lub reprezentujących je dokumentów – powinna ona nastąpić w miejscu tego
wydania, czynności kupującego analogiczne jw.

Gdy nie jest ustalony termin zapłaty i nie wynika on z umowy, praktyki handlowej i zwyczajów miedzy stronami to w
zgodzie z art. 58 KW, kupujący płaci, kiedy:
- sprzedający stawia do jego dyspozycji towary lub dokumenty pozwalające nimi rozporządzać
- sprzedający wysyła towar z zastrzeżeniem, że towar lub dokumenty pozwalające nimi dysponować, będą wydane
kupującemu tylko po zapłaceniu ceny
- towary sprzedane w drodze przybędą do nowego miejsca przeznaczenia
- kupujący zbada towary, w terminie przewidzianym w artykule 38, chyba, że uzgodnione prze strony sposoby
dostawy lub zapłaty nie dają mu takiej możliwości

Gdy nie ma ustalonego miejsca przekazania towarów lub dokumentów:, to analizujemy następujące okoliczności:
- kupujący jest zobowiązany, a sprzedający może żądać zapłaty w miejscu siedziby sprzedającego
- kupujący ma prawo żądać otrzymania towarów lub dokumentów dla zapłaty ceny
- sprzedający ma prawo wysłać towar i być w posiadaniu dokumentów, aż do momentu zapłaty ceny przez
kupującego

Powyższe sprzeczności godzi akredytywa dokumentowa – sprzedający nie wyśle towaru, dopóki kupujący nie
otworzy(lub potwierdzi) akredytywy w banku – rejonie siedziby sprzedającego

Zgodnie z art. 59 KW kupujący powinien zapłacić cenę w terminie oznaczonym lub dającym się określić wg umowy i
konwencji bez potrzeby żądania lub wypełnienia formalności przez sprzedającego (np. wezwania do zapłaty)

Wybór sposobu zapłaty
Płatność gotówkowa – nabywca zobowiązany jest do zapłaty przy dostawie towaru lub w krótkim czasie po dostawie
towaru.

Płatność kredytowa – importer jest zobowiązany do zapłaty w pewnie czas po dostawie (kredyt kupiecki). Okres
kredytowania: z reguły <6 mies. Podobnie kredytowanie exportera przez importera gdy np. importer płaci z góry w 100
%, lub wpłaca zaliczkę.

Ryzyka: importer- zapłacił, ale brak dostawy; exp. – dał dostawę ale nie zapłacono mu
Zmniejszenie ryzyka: zapłata następuje nie po fizycznej dostawie towarów, lecz po dostarczeniu kupującemu przez
sprzedającego, dokumentów reprezentujących towar i umożliwiających jego odebranie w miejscu przeznaczenia. W
ten sposób powstały tzw. uwarunkowane formy zapłaty – uzależnienie wykonania świadczenia przez jedna stronę od
wykonania świadczenia przez drugą stronę. Uwarunkowane formy zapłaty:



akredytywa dokumentowa – uzależnienie zapłaty exp od dokonania przez niego udokumentowanej wysyłki
towaru imp



inkaso dokumentowe – uzależnienie wydania imp towaru lub dokumentów reprezentujących towar od
dokonania przez niego zapłaty



uwarunkowane polecenie wypłaty (nie podlega jednolitym miedz unormowaniom, bywa zastępowana przez
akredytywę odwołalną)– imp zleca swojemu bankowi dokonanie wypłaty exp, pod warunkiem wydania przez
niego dokumentów handlowych

Nieuwarunkowane formy zapłaty – imp nie uzależnia płatności dla exp od spełnienia przez niego jakiegokolwiek
warunku. Dotyczy zapłat gotówkowych: realizowanych za pomocą czeku i polecenia wypłaty (najczęściej realizowane
za pomocą przekazu bankowego)

Klasyfikacja warunków płatności od najmniej do najb korzystnych:
a) importer: polecenie wypłaty z góry (przed otrzymaniem towaru), akredytywa dokumentowa at sight, akredytywa

dokumentowa z odroczonym terminem zapłaty, akredytywa dokumentowa z odroczonym terminem zapłaty,
akredytywa dokumentowa z trata z odroczonym terminem zapłaty, inkaso dokumentowe, polecenie wypłaty z dołu
(po otrzymaniu towaru)

b) nieuwarunkowane polecenie wypłaty z dołu (po wysyłce towaru), inkaso dok, inkaso dok z gwarancja bankową,

akredytywa dok niepotwierdzona, akredyt dok potw, nieuwarunkowane polecenie wypłaty z góry

Środkiem zapłaty należności wynikających z kontraktu handlu zagranicznego może być pieniądz gotówkowy lub
dewizy (surogaty pieniądza zastępujące pieniądz gotówkowy) w postaci czeku (dokument płatniczy służący do
pokrycia należności), weksla (dokument kredytowy - zobowiązanie do pokrycia należności),a rzadziej przekazu
pieniężnego lub akredytywy pieniężnej.

Na ustalenie warunków i terminów płatności wpływ ma: wiarygodność stron umowy; obowiązujące przepisy dewizowe;
siła przetargowa partnerów; dokładne rozpoznanie rynku, w tym działalności konkurentów; ryzyka, w tym kursowe
towarzyszące realizacji umowy; umiejętności negocjacyjne; koszty prowizji i opłat bankowych.

Ponieważ istnieje obawa niewypłacalności polskich eksporterów (tzw. „polskie ryzyko”) dlatego też wobec polskich
odbiorców żąda się : dokonania przedpłaty z góry w pełnej wysokości przed wysyłką towaru, uiszczania
wygórowanych zaliczek, otwarcia akredytywy z niespotykanie długimi terminami ważności i jej potwierdzenia na koszt
polskiego importera

Płatność z góry – import przed dostawa towaru przesyła – często wraz z zamówieniem należność przekazem
nieuwarunkowanym lub czekiem (krótkoterminowy kredyt kupiecki dla exp). Jest to forma niekorzystna dla exp a
korzystna dla imp, powinna być stosowana w wyjątkowych przypadkach; jest ona wymuszana np. na kontrahentach o
złej reputacji.

Mieszaną formą zapłaty jest żądanie przedpłaty (zaliczki). Aby zabezpieczyć zwrot zaliczki imp może żądać od ex na
wypadek niedokonania dostawy, dostarczenia bankowej gwarancji zwrotu zaliczki

Sprzedaż na rachunek otwarty – ex adresuje towar imiennie na imp, przesyłając mu bezpośrednio dokumenty (z
pominięciem banku), a zapłata następuje w sposób uzgodniony w kontrakcie (np. przekaz bankowy, czek) i w
umówionym terminie (na ogół w jakiś czas po dostawie). Ten sposób płatności stosowany jest w kontaktach z dużymi,
solidnymi importerami o dobrym standingu finansowym. Ta forma płatności i inkaso towarowe określa się jako
płatność z dołu (po otrzymaniu towaru) i są one wyjątkowo korzystne dla importera

Polscy exp są w trudniejszej sytuacji niż imp bo istnieją trudności z ulokowaniem towaru na rynkach zagranicznych, a
poza tym przy eksporcie do ZSRR ponoszą ogromne ryzyko nieotrzymania zapłaty. Opóźnienie w zapłacie mogą
leżeć po stronie kontrahenta (można je zredukować przez zastosowanie weksla lub gwarancji bankowej) lub po
stronie polskiego ex co wynika głównie z: braku lub niedokładnego określenia dokumentów handlowych,
występujących w akredytywie lub inkasie; błędy merytoryczne i rachunkowe w dokumentach prezentowanych w
banku; zbyt krótki termin ważności akredytywy, co rodzi konieczność kilkakrotnego nawet jej przedłużania. Bardzo
dużym niedopatrzeniem ze strony exp jest brak ścisłej kontroli nad tempem wykupienia inkasa przez zagranicznych
nabywców

Papiery wartościowe
Ze względu na sposób przenoszenia tytułu własności papieru wartościowego, dokumenty takie mogą być wystawione:
- imiennie – w treści dokumentu wskazana jest imiennie osoba fiz lub prawna, która może zrealizować prawa z
posiadanego dokumentu. Zastrzeżenie w dok „nie na zlecenie” lub „na rzecz” powoduje , że dok może być
przeniesiony na inna osobę tylko w drodze cesji tj. osobnej umowy notarialnej
- na zlecenie – w treści dok wskazana jest imiennie osoba fiz lub prawna z zastrzeżeniem „na zlecenie” lub bez
żadnego zastrzeżenia, prawa z tych dok mogą być przenoszone na inna osobę w drodze indosu
- na okaziciela – dok te zawierają określenie „wypłacić okazicielowi” albo wskazują imiennie os fiz lub prawną , na
którą zostały wystawione oraz z dodaniem „lub okazicielowi”. Przenosi się przez zwykłe doręczenie innej osobie

Indos (żyro) przeniesienie praw własności do papieru wartościowego lub dok handl o takich cechach, przez
oświadczenie osoby, która go posiada, że ustępuje ona swoje prawa innej osobie. Indosant = osoba, która odstępuje
prawa z dok innej osobie; indosatariusz = osoba nabywającą te prawa. Wyróżnia się następujące formy indosu :
- indos imienny (zupełny)– stwierdzenie indosanta, że przenosi on prawo własności do dok na zlecenie/rzecz innej,
imiennie wskazanej osoby i podpisanie tak sporządzonego indosu przez indosanta. Papier wartościowy może być
dalej indosowany(nie można dokonać wręczenia) lub nie – jeżeli występuje zakaz indosowania, w takim wypadku
może być przeniesiony na inna osobę tylko w drodze cesji/
- indos in blanco (otwarty, niezupełny) – nie wymienia się osoby, na rzecz której jest przeniesiony dok, zwykle jest to
tylko podpis indosanta lub termin „odstępuję/ustępuję” wraz z podpisem indosanta. Kolejny posiadacz papieru może
dalej przenieść z niego prawa przez indosowanie lub wręczenie.
- indos na okaziciela – stwierdzenie indosanta o odstąpieniu praw na rzecz okaziciela(wg prawa równoznaczny z
indosem in blanco). Można przenieść prawa dalej –indosowanie lub wręczenie.

Ze względu na cel indosu wyróżnia się mi.n:
-indos własnościowy – indosant przenosi własność papieru wartościowego na indosatariusza. Może on zostać
dokonany w formie indosu imiennego, in blanco, na okaziciela
- indos pełnomocniczy – jest on rodzajem upoważnienia, na jego podstawie indosatariusz otrzymuje pełnomocnictwo
do wykonywania praw z papieru wartościowego w imieniu indosanta(najczęściej w odniesieniu do czeków i
weksli).Odmianą indosu pełnomocniczego jest indos inkasowy, stosowany przy oddawaniu weksli do inkasa(wykupu,
skupu) lub czeków do zapłaty; indosem pełnomocniczym może być również indos in blanco. Papier wartościowy z
indosem pełnomocniczym może być dalej przenoszony ale tylko ze skutkiem pełnomocnictwa tzn. po indosie
pełnomocniczym może nastąpić tylko taki indos , który ma charakter pełnomocnicy(pełnomocnictwo nie wygasa przez
śmierć, czy utratę zdobności do czynności prawnych).
- indos zakazujący dalszego indosowania – wystawca czeku lub weksla lub indosant może zabronić przenoszenia z
nich praw przez umieszczenie zastrzeżenia „nie na zlecenie”
- indos zwrotny- występuje wówczas, gdy czek lub weksel jest przenoszony na osobę, która nabyła ten sam czek lub
weksel po raz drugi. Oznacza to, że nie ma ona prawa regresu w stosunku do tych swoich poprzedników, wobec
których odpowiada wekslowo lub czekowo z pierwszego podpisu
- indos zastawniczy – występuje przy oddawaniu weksla w zastaw indosatariuszowi np. indosant otrzymuje kredyt z
banku, jako zabezpieczenie jego spłaty zostaje ustanowiony zastaw na wekslu

Czek – jest papierem wartościowym, zawierającym w swej treści bezwarunkowe polecenie wypłaty przez bank
określonej kwoty pieniężnej okazicielowi czeku lub osobie na nim wskazanej, ze środków

Polskie prawo czekowe – oparte jest na Konwencji ws. jednolitej ustawy o czekach podpisanej w Genewie 19 marca
1931 roku i ratyfikowanej przez Polskę; do Konwencji nie przystąpiły kraje anglosaskie(stosują one do czeku prawo
wekslowe –czek uznany jako rodzaj weksla trasowanego płatnego za okazaniem, który może być wystawiony na
okaziciela).

W w/w przepisach nie ma definicji czeku ale są wskazane elementy niezbędne dla czeku:
- słowo „ czek” w treści dok w jęz narodowym(w systemie anglosaskim nie jest wymagane)
- bezwarunkowe polecenie zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej
- nazwa osoby, który ma zapłacić (trasanta) – w praktyce zawsze nazwa banku
- oznaczenie miejsca płatności – jeśli nie ma podanego to miejsce płatności = miejsce podane przy nazwie trasanta, a
gdy i to nie zostało określone to miejsce wystawienia czeku. Miejsce płatności decyduje o: walucie i właściwości
miejscowej sądu
- oznaczenie daty i miejsca wystawienia czeku – gdy nie podano to miejsce wystawienia = miejsce podane obok
nazwiska wystawcy. Data służy do: oceny zdolności prawnej wystawcy do zaciągania obowiązku czekowego i prawo
właściwe dla danego stosunku czekowego (w przypadku zmiany przepisów czekowych), określenia terminu
początkowego przedstawienia czeku do zapłaty
- podpis wystawcy (trasanta ) czeku, który powinien być własnoręczny; os prawna i podmiot gosp wystawiła stempel
firmowy + podpisują się osoby do tego uprawnione

- określenie remitenta (osoby, na której zlecenie ma być dokonana zapłata) – nie jest to obligatoryjne gdyż czek
można wystawić na:


określona os fiz lub prawną, z dodaniem zastrzeżenia „na zlecenie” lub bez takiego zastrzeżenia – czek taki może
być przeniesiony przez indos. Czek może być wystawiony na własne zlecenie wystawcy, na rachunek osoby
trzeciej (czek komisowy – komisant wystawia na rachunek komitenta)



określoną os fiz lub prawną , z dodaniem zastrzeżenia „ nie na zlecenie” lub równoznacznego –czek nie może być
przenoszony przez indos, a jedynie przez cesję. Czek taki nosi nazwę rektaczek



na okaziciela – za czek na okaziciela traktowany jest czek: z określeniem na okaziciela lub bez takiego określenia,
wystawiony imiennie z dodaniem określenia „lub okazicielowi”.

Czek – to środek zapłaty(weksel to również środek kredytu), jest papierem zbywalnym, uosabia prawa majątkowe
jego posiadacza są one z nim nierozerwalnie związane – ich zapłata możliwa jest wyłącznie po przedstawieniu czeku

Wierzytelności czekowe i wekslowe mają charakter abstrakcyjny – mimo, że wystawienie ich jest związane z
określona przyczyna ekonomiczna, to z chwilą wystawienia staja się samoistnymi dokumentami finansowymi,
całkowicie oderwanymi od np. transakcji handlowej , w związku z która zostały wystawione

Ze względu na kryterium sposobu oznaczenia osoby uprawnionej do podjęcia wypłaty z czeku:
- czeki imienne – zawierają imię i nazwisko osoby (nazwę firmy) + zastrzeżenie „ nie na zlecenie” lub równoznaczne
- czeki na zlecenie – imie i nazwisko osoby(nazwa firmy) + określenie „na zlecenie” lub bez takiego zastrzeżenia
- czeki na okaziciela – określenie „wypłacić okazicielowi” albo imie i nazwisko osoby (nazwa firmy) i określenie „lub
okazicielowi”; czeki te mogą tez nie wskazywać komu ma być uiszczona zapłata

W czeku występują: trasant(wystawca czeku), remitent (osoba uprawniona do żądania i podjęcia wypłaty, trasat(bank,
który ma dokonać wypłaty). Indos czeku musi być bezwarunkowy, tzn. nie można w nim uzależnić przeniesienia czeku
od jakiegokolwiek świadczenia lub innego warunku. Indos częściowy jest nieważny. W handlu miedz papiery
wartościowe najczęściej są wystawiane na zlecenie.

Zapłatę czeku można zabezpieczyć poręczeniem czekowym (awal), dotyczącym całej sumy lub jej części. Czek jest
płatny za okazaniem stąd powinien mieć pokrycie od momentu jego wystawienia lub do upływu terminu, ustalonego
do przedstawienia czeku trasantowi).

Zgodnie z polskim prawem czekowym , czek powinien być przedstawiony do realizacji trasantowi w ciągu:
10 dni – od daty wystawienia, jeżeli czek jest wystawiony i płatny w tym samym kraju
20 dni – jeżeli miejsce wystawienia i płatności znajdują się w różnych krajach tej samej części świata
70 dni –jeżeli miejsce wystawienia i miejsce płatności znajdują się w róznych częściach świata
Inaczej jest w USA, W.Brytanii i Kanadzie prawo czekowe określa , że należy przedstawić czek w rozsądnym
terminie(zwyczajowo w USA i Kan to 6 mies ,a w W.B – 3 mies)

W okresie przewidzianym do przedstawienia czeku do zapłaty, wystawca nie może czeku odwołać tj. zakazać
trasantowi (bankowi) dokonywania wypłat za pomocą tego czeku. Odwołanie może nastąpić tylko w 2-óch
przypadkach:
- gdy posiadacz czeku nie przedstawił go do zapłaty w banku, w określonym przez prawo czekowe terminie lub
- gdy czek wystawiony imiennie lub na zlecenie i przesłany bezpośrednio bankowi (trasantowi), nie został jeszcze
przez bank wypłacony (możliwość ta dotyczy tylko i wyłącznie czeków płatnych w Polsce)

Czek nie może służyć jako zabezpieczenie kredytu, występują czeki postdatowane, tj. z pomniejsza datą niż data
faktycznego wystawienia. Jednakże czek postdatowany jest płatny w dniu jego przedstawienia, wystawca czeku
powinien zapewnić jego pokrycie „od zaraz” tj. w momencie wystawienia (mimo, że wpisuje późniejsza datę
wystawienia czeku).Przenosząc czek w drodze indosu, indosant staje się odpowiedzialny za jego zapłatę wobec
wszystkich następnych posiadaczy czeku, jednak może on wyłączyć swoja odpowiedzialność przez odpowiednie
zastrzeżenie np. „bez regresu”.

W obrocie międz wyróżniamy następujące czeki:
- czeki gotówkowe, kasowe – podawcza czeku otrzymuje gotówkę w zamian za czek lub może go indosować na inna
osobę
- czeki zwykłe – krąg osób, które mogą zrealizować prawa z czeku nie jest ograniczony
- czeki zakreślone, krosowane – na przedniej stronie umieszczane są dwie równoległe linie, przekreślające ukośnie
jego treść, co oznacza , że krąg osób, które mogą otrzymać zapłatę tego czeku jest ograniczony. Zakreślenia
dokonuje wystawca lub posiadacz czeku do momentu przedstawienia go do zapłaty. Rozróżnia się: zakreślenie
ogólne – gdy miedzy liniami wpisano wyraz „bank” lub skrót „CO” bądź nic nie wpisano (w takim przypadku trasat
może zapłacić czek tylko do rąk banku lub swojego stałego klienta), zakreślenie szczególne – gdy miedzy liniami
wpisano nazwę banku, a gdy oznaczonym bankiem jest trasat – wypłata może nastąpić tylko do rąk swojego stałego

klienta. Jeżeli czek z zakreśleniem ogólnym lub szczególnym przedstawi do zapłaty inna osoba , niż uprawniona z
mocy zakreśleń, wówczas bank (trasat) ma obowiązek odmowy realizacji czeku.
- czeki rozrachunkowe – zawierające dyspozycje wystawcy czeku dla trasata( banku) do obciążenia jego rachunku
kwotą czeku i uznania tą kwotą rachunku odbiorcy czeku
- czeki wizowane – bank potwierdza na czeku jego pokrycie w momencie jego wystawienia
- czeki potwierdzone, certyfikowane – bank potwierdza na czeku zablokowanie określonej kwoty. Przy czekach
zupełnych jest to kwota na jką został wystawiony czek. Przy czekach niezupełnych (In blanco) bank wskazuje kwotę ,
do wysokości której dokonuje potwierdzenia
- czeki gwarantowane – na podstawie osobnej umowy zawartej z posiadaczem rachunku, bank na czeku zamieszcza
swoje zobowiązanie do zapłaty za czek, nawet gdyby nie było pokrycia na rachunku wystawcy czeku
W praktyce handlu zagr wystawcą czeku jest najczęściej bank krajowy

Czek bankowy (bankierski) – wystawiony na formularzu banku, jest zobowiązaniem banku, stanowi wiec lepsze
zabezpieczenie niż czek prywatny. Bank przyjmując czek do realizacji może go skupić (czyli natychmiast wypłacić
należność) lub przyjąć go do inkasa Jeżeli bank skupujący czek jest jego trasantem to czek kończy swój obieg. Gdy
bank skupuje czek , którego trasantem jest inny bank krajowy lub zagraniczny to nabywa ten czek w charakterze
indosatariusza. Aby otrzymać zapłatę za ten czek musi go przedstawić trasantowi bezpośrednio lub za pośrednictwem
swojego korespondenta. Inkaso polega na tym ,że bank przesyła z powrotem czek do kraju wystawcy, bank zagr go
realizuje i uznaje konto banku inkasującego, dopiero wtedy bank wypłaca należność jego posiadaczowi (czas
oczekiwania na zapłatę może wynosić 2-8 tyg). Jeżeli bank odmówił zapłacenia czeku , mimo przedstawienia go do
zapłaty we właściwym terminie , a odmowę zapłaty stwierdzono albo protestem albo oświadczeniem trasanta )banku),
to posiadacz czeku może dochodzić roszczeń od wystawcy, indosantów, poręczycieli bez potrzeby zachowania
kolejności. Typowymi przyczynami odmowy przez banki zapłaty czeków są : brak wystarczającego pokrycia, nie
ustalony rachunek wystawcy, czek przeterminowany, płatność czeku zastrzeżona, rachunek wystawcy zamknięty,
podpis wystawcy niezgodny ze wzorem, wystawca zmarł, czek fałszywy, rozbieżność sumy podanej słownie i cyframi
Zastosowanie czeku w handlu zagr jest dosyć ograniczone

Duża cześć transakcji w handlu zagr przewiduje odroczone terminy zapłaty w ramach tzw. Kredytów kupieckich,
udzielanych imp przez ex(płatności te najczęściej są zabezpieczane wekslem). W POL całość zagadnień związanych
z wekslem reguluje prawo wekslowe. POL jest również stroną trzech konwencji genewskich genewskich 1930 r. które
zunifikowały obrót wekslowy tzw. System konwencyjny !(genewski, kontynentalny). Oprócz tego systemu istnieje tzw.
System anglosaski (naleza do niego W.B, Kan i inne kraje Commonwealthu’u), oraz niewiele różniący się od syst
anglosaskiego syst amerykański, obowiązujący w USA, Panamie i na Filipinach. Na ogólnym posiedzeniu ONZ 9
grudnia 1989 r. została przyjęta, opracowan prze UNCITRAL , Konwencja o międz wekslach trasowanych i międz
wekslach własnych zwana syst konwencyjnym II.

Syst anglosaski rózni się od syst kontynentalnego, tym ,że:
- nie wymaga , chociaż i nie zabrania aby w treści dokumentu znajdowało się słowo „weksel”
- nie traktuje w sposób bezwzględnie obowiązujący oznaczenia w wekslu daty i miejsca jego wystawienia oraz
miejsca płatności
- dopuszcza określenie terminu płatności weksla , uzależnionego od przyszłych zdarzeń, które nadejdą na pewno, ale
nie wiadomo kiedy(np. weksel płatny w ciągu x dni od dnia śmierci pana Smitha)
- dopuszcza wystawienie weksla na okaziciela
- dopuszcza możliwość zwolnienia wystawcy weksla od odpowiedzialności za zapłatę przez umieszczenie
zastrzeżenia „bez obliga”, „bez regresu” ponad lub obok podpisu wystawcy
- nie zna instytucji awalu wekslowego, utożsamiając ją z indosowaniem weksla
- uznaje czek za rodzaj weksla trasowanego, podczas gdy prawo konwencyjne traktuje czek jako odrębny dok
podlegający osobnej regulacji prawnej

Syst konwencyjny II jest próba ujednolicenia wspomnianych 3-ech syst prawa wekslowego – stosowanie w treści
weksla elementów treściowych z systemu kontynentalnego kontynentalnego jednoczesnym wyraźnym podaniem
klauzuli waluty, klauzuli rzeczywistej zapłaty w walucie zagra i nie stosowanej w żadnym syst klauzuli płatności sumy
wekslowej bez jakichkolwiek potrąceń publiczno – prawnych

W obrocie wekslowym wyróżniamy 2 podst typy weksli:
- weksel trasowany, ciągniony, trata(Bill of Exchange, Dryft) – jest papierem wartościowym, o ściśle określonej przez
prawo formie, wyrażającym bezwarunkowe polecenie osoby wystawiającej weksel, skierowane pod adresem innej
osoby, zapłacenia przez nią osobiście wskazanej lub na jej zlecenie określonej sumy pieniężnej, w oznaczonym
czasie i miejscu
- weksle własny, sola weksel, weksel prosty – wystawca bezwarunkowo przyrzeka zapłacić wskazanej osobie lub na
jej zlecenie , określoną sumę pieniędzy, pieniędzy oznaczonym czasie i miejscu; staje się więc głównym dłużnikiem
(dłużnikiem przypadku weksla trasowanego głównym dłużnikiem jest osoba , która akceptuje ciągniony na nią weksel)
Weksel własny w handl zagr wystawia głownie imp a weksel trasowany ex i „ciągnie” go na imp lub jego bank,
któremu poleca zapłacenie sobie określonej sumy pieniędzy

W obrocie wekslowym wyróżniamy podst pojęcia:
- wystawca weksla – osoba, która przy wekslu trasowanym zwana jest trasantem
- trasat (występuje tylko przy wekslu trasowanym) – osoba, która ma zapłacić sumę pieniężną oznaczoną w wekslu
- akceptant – trasat po przyjęciu weksla; akceptacja = podpis na 1 stronie weksla, po klauzuli „akceptuję”, „przyjmuję”
lub bez żadnej klauzuli
- remitent – osoba wskazana w wekslu, na której rzecz lub zlecenie ma być wypłacona suma wekslowa, remitentem
może być wystawca weksla trasowanego
- indos – przeniesienie praw z weksla na inną osobę przez zamieszczenie na jego odwrocie klauzuli: „ustepuję na
rzecz/zlecenie…”, podpisu, nazwy i siedziby posiadacza weksla oraz daty (indos imienny) lub zamieszczenie tylko
podpisu, nazwy i siedziby posiadacza weksla (indos in blanco)
- indosant (żyrant) – osoba , która przenosi prawa z weksla na inna osobę
- indosatariusz – osoba , na którą przeniesiono prawa z weksla
- awal – poręczenie zapłaty sumy pieniężnej, oznaczonej na wekslu, w całości lub części ze wskazaniem osoby, za
którą jest dane
-poręczyciel (awalista) – osoba, która poręczyła za zapłatę całości lub części sumy wekslowej przez inna osobe
zobowiązaną wekslowo
- domicyl (domicylowanie) weksla– wyznaczenie miejsca płatności weksla u osoby trzeciej (domicyliata), którym
zwykle jest bank
W zobowiązaniu wekslowym dłużnikami są wszystkie osoby podpisane na wekslu a zwłaszcza: wystawca weksla;
trasat , jeżeli weksel przyjmie; indosant(żyrant); poręczyciel, który przez awal poręczył za zapłatę weksla

Zdolność wekslową o zdolność do czynności wekslowych posiadają:
-os fiz, posiadające zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych
-os prawne
W zależności od formy prawnej, zgodnie z kodeksem cywilnym prawo do złozenia podpisu na wekslu mają te same
osoby, które reprezentują spółkę w stosunkach stosunkach osobami trzecimi.

Funkcje weksla:
- kredytowa – zastosowanie weksla pozwala jego wystawcy na odroczenie do daty wskazanej na wekslu zapłaty
przypadającej należności pieniężnej oraz otwiera drogę do otrzymania przez jego posiadaczy, kredytu bankowego w
drodze dyskonta weksli
- obiegową – jej wyrazem jest możliwość nieograniczonego przenoszenia praw z weksli przez indos z jednej osoby na
drugą
- płatniczą – polega ona na wykorzystywaniu weksla przez kolejne przekazywanie go z „rąk do rąk’ jako środka
płatniczego
- gwarancyjną – polega ona na zabezpieczeniu zapłaty weksla przez wszystkie osoby na nim podpisane i szybkim
tempie postępowania w dochodzeniu należności wekslowych

Weksle niezupełny potocznie w obrocie handlowym nazywane wekslami In blanco, wystawiane są wówczas, gdy
strony zawierając między sobą umowę pragną zabezpieczyć mogące powstać w przyszłości roszczenia wynikłe z
umowy, ale nie są w stanie z góry określić ani wysokości tych roszczeń, ani terminu ich płatności. Strona , która ma
się stać dłużnikiem wynikającego z umowy roszczenia , podpisuje blankiet wekslowy upoważniając jednocześnie
drugą stronę przez odrębne porozumienie do wypełnienia blankietu. Weksle niezupełny może być przenoszony przez
indos. Weksel niezupełny w obrocie miedz stosowany jest przy sprzedaży w rachunku otwartym. Weksel niezupełny
może służyć zabezpieczeniu interesów przez exp jak i imp

Weksle występują w handlu zagra są określane najczęściej jako traty dokumentowe, gdyż zwykle do takiego weksla
są dołączane dok załadowcze, posiadanie których pozwala na dysponowanie towarem

Aby dany dok mógl być uznany za weksel zgodnie z syst konwencyjnym I musi zawierać następujące elementy:
- nazwę „weksel” w treści dok w jęz. w jakim jest wystawiony dok(syst anglosaski nie wymaga słowa „weksel” w treści
dok ważne by znalazł się on w jego tytule
-bezwarunkowe polecenie (w wekslu trasowanym) lub bezwarunkowe przyrzeczenie (weksel własny) zapłacenia
oznaczonej sumy pieniężnej
- termin płatności weksla(w syst anglosaskim można rozłożyć na raty), może być określony następująco: płatny za
okazaniem, płatny w pewien czas po okazaniu, płatny w pewien czas po dacie wystawienia, płatny w oznaczonym
dniu. Inne określenie terminu lub podanie kilku terminów – weksel nieważny; w. trasowany może nie zawierać terminu
płatności –> płatny za okazaniem; data wymagalności – płatność weksla w następny dzień roboczy , jeśli termin
płatności przypada w niedzielę, święto lub dzień wolny od pracy; jeśli termin płatności nie jest oznaczony , weksle
traktuje się jako płatny za okazaniem
- miejsce płatności weksla , jeżeli nie oznaczono miejsca płatności weksla , uważa się za nie miejsce wymienione
obok trasanta
- nazwisko osoby(nazwa firmy), na której rzecz lub zlecenie ma być dokonywana zaplata, czyli remitenta(syst
anglosaski dopuszcza możliwość wskazania okaziciela jako remitenta)

- data i miejsce wystawienia weksla jeżeli miejsce wystawienia weksla nie zostało oznaczone, przyjmuje się , że został
on wystawiony w miejscu podanym obok nazwiska wystawcy
- podpis wystawcy weksla
- nazwisko osoby (nazwa firmy), która ma zapłacić (trasat) – w przypadku weksla trasowanego.

Weksle płatne za okazaniem – są płatne przy przedstawieniu(powinno ono nastąpić w ciągu roku od dnia jego
wystawienia; termin może być skrócony przez wystawce i indosanta lub wydłużony przez wystawcę. Weksle
trasowane płatne w pewien czas po okazaniu, musza być przedstawione dłużnikowi, który akceptując je , powinien
datę akceptu umieścić na wekslu, od niej liczy się bieg terminu płatności. Weksel własny, płatny w pewien czas po
okazaniu powinien być przedstawiony wystawcy w celu zaznaczenia daty okazania(tzw. Wizy), bo bieg terminu
płatności liczy się od wizy. Poręczenie weksla (awal) w sferze międz głównie dokonują banki; poręczenie może zostać
udzielone za wystawcę weksla, akceptanta i indosantów.

Dyskonto – to otrzymanie należności wekslowej przed terminem płatności weksla. Bank dokonując dyskonta weksla
potrąca z sumy wekslowej odsetki(ich wysokość to stopa dyskontowa) za czas od dnia nabycia weksla do dnia jego
płatności. Po zdyskontowaniu weksla bank zwykle dokonuje jego redyskonta w banku centralnym z potrąceniem
odsetek redyskontowych. Weksle mogą być dyskontowane na rynku miedz, różnice w wysokości stopy dyskontowej i
redyskontowej, zazwyczaj poniżej 1 % zachęcają banki do zwiększenia operacji dyskontowych; najchętniej
dyskontowane są tzw. Pierwszorzędne akcepty bankowe np. traty ciągnione na banki londyńskie.

Polskie banki będą na ogół przyjmowały do dyskonta weksle:
-odpowiadające wymaganiom określonym w przepisach prawa wekslowego; których prawdziwość nie nasuwa
wątpliwości; złożone przez remitenta lub osobę opierającą swoje prawo do weksla na podstawie nieprzerwanego
ciągu indosów; od których uiszczono opłatę skarbową we właściwej wysokości; pochodzące z dokonanych obrotów
gosp tzw. weksle kupieckie i handlowe; podpisane co najmniej przez budzących zaufanie jako solidni płatnicy,
wystawców i akceptantów a w przypadku weksli własnych – wystawców; których termin płatności upływa nie później
niż trzy miesiące od dnia złożenia weksla do dyskonta; z terminem płatności w oznaczonym dniu; płatne w oddziałach
banków, w których główni dłużnicy wekslowi posiadają rachunki bieżące; opatrzone, w przypadku weksli trasowanych,
akceptem trasanta obejmującym całą sumę wekslową; opatrzone indosem in blanco składającego weksel do
dyskonta; bez klauzul w tekście lub indosach ograniczających prawo zwrotnego poszukiwania lub indosowania;
podpisane w sposób umożliwiający bezsporną identyfikacje podmiotów, które je podpisały

Ostatni posiadacz weksla zwraca się o zapłatę do dłużnika głównego, gdy ten odmawia zapłaty lub jej uzyskanie jest
niemożliwe to można wystąpić przeciwko dłużnikom wtórnym poprzez tzw. poszukiwanie zwrotne , czyli skorzystanie
z regresu do swoich poprzedników wekslowych. Dochodzenie roszczenia od dłużnika głównego nie wymaga od
wierzyciela dopełnienia pewnych, w przypadku dłużników zwrotnie zobowiązanych należy dotrzymać określonych
wymagań prawa wekslowego – tzw akty staranności(w prawie konwencyjnym przedstawienie weksla do przyjęcia lub
zapłaty i stwierdzenie odmowy przyjęcia lub odmowy zapłaty, notyfikacja i protest = w syst anglosaskim też
przedprotest(noting)

Protest- jest podstawową czynnością zachowawczą , która musi zostać złożona we właściwym terminie, dla
zachowania regresu w stosunku do dłużników wtórnych; nie ma bliższej def protestu, musi być on złożony na
odwrotnej stronie weksla lub na dołączonej do niego kartce tzw. przedłużku musi zawierać:
- nazwisko osoby , która żąda protestu i nazwisko osoby, przeciw której protest ma być dokonany
-oświadczenie , że osoba przeciw której ma być dokonany protest, mimo wezwania do niej skierowanego, nie
zastosowała się do tego wezwania
- oświadczenie osoby przeciw której protest ma być dokonany albo stwierdzenie , że osoby tej nie zastano albo ,że
nie można było odnaleźć lokalu jej przedsiębiorstwa lub mieszkania
- oznaczenie miejsca i dnia , w którym wezwania dokonano lub starano się bezskutecznie dokonać
- określenie rodzaju i ilości egzemplarzy weksla , które przedstawiono do protestu
- numer organu sporządzającego protest wraz z pieczęcią urzędową i numerem protestu

Rodzaje protestów i terminy dla zachowania skuteczności protestu:
- protest z powodu nie przyjęcia weksla trasowanego: weksle płatne w oznaczonym dniu lub płatne w pewien czas po
dacie wystawienia – do nadejścia terminu płatności, w. płatne w pewien czas po okazaniu – rok od wystawienia,
chyba że wyznaczony inny termin, w. płatne za okazaniem –termin zastrzeżony, rok od wystawienia, inny termin
- protest z powodu odmowy zamieszczenia daty przyjęcia weksla: terminy zastrzeżone na wekslu do jego przyjęcia
przez wystawców lub indosantów lub w ciągu roku od wystawienia
- protest z powodu odmowy udzielenia wizy na wekslu własnym lub z powodu nie zaopatrzenia datą wizy na wekslu
własnym: w ostatnim dniu terminu przewidzianego do przedstawienia celem uzyskania wizy(najpóźniej rok)
- protest z powodu niezaplacenia weksla trasowanego: przy wekslach płatnych w oznaczonym dniu , w pewien czas
po dacie wystawienia albo w pewien czas po okazaniu: 2 dni powszednie, po dniu wymagalności, w. płatne za
okazaniem – termin jak w proteście z powodu nie przyjęcia w. trasowanego

- protest z powodu niezapłacenia przez wystawce weksla własnego: przy wekslach płatnych w oznaczonym dniu , w
pewien czas po dacie wystawienia albo w pewien czas po okazaniu: 2 dni powszednie, po dniu wymagalności, w.
płatne za okazaniem – rok od daty wystawienia
Protest może być złożony z innych przyczyn np. z powodu odmowy wydania egzemplarza przesłanego do przyjęcia
lub protest powodu odmowy wydania oryginału weksla. Dokonanie protestu nie jest konieczne, gdy dłużnik umieścił
na wekslu zastrzeżenie „bez protestu” lub „bez kosztów”, w przypadku zaistnienia siły wyższej trwającej dłużej niż 30
dni, stwierdzenia otwarcia postępowania układowego lub ogłoszenia upadłości trasanta, wystawcy weksla własnego,
a także wystawcy weksla trasowanego

Oprócz protestu powinna być dokonana także notyfikacja czyli zawiadomienie wystawcy weksla oraz swojego
bezpośredniego indosanta w ciągu 4 dni powszednich , następujących po dniu protestu, a w przypadku zastrzeżenia
„bez protestu” po dniu przedstawienia. Praktycznym celem notyfikacji jest umożliwienie wystawcy i innym
poprzednikom wekslowym jak najwcześniejsze wykupienie weksla dla uniknięcia narastania kosztów

Poszukiwanie zwrotne(czyli realizacja roszczeń wynikających z weksla) może nastąpić na drodze sądowej lub
pozasądowej. Droga sądowa – pozew zawsze jest skierowany do sądu rejonowego, jeżeli sprawa dotyczy podmiotów
gosp, właściwy do jej rozpoznania będzie zawsze sąd gosp. Do pozwu należy dołączyć weksle, a ponadto o ile
istnieją dalsze dok potrzebne do uzasadnienia roszczenia: protest; rachunek zwrotny; dowody notyfikacji; dowód
przejścia praw z weksla na powoda, jeżeli przejście to nie wynika bezpośrednio z weksla tzn. jeżeli weksel nie został
przeniesiony na inną osobę przez indos, lecz w drodze spadkobrania lub przelewu(cesji); odpis weksla , na którym
ewentualnie sąd może umieścić nakaz zapłaty w formie skróconej; gdyby z treści weksla wynikało, że roszczenie jest
przedawnione , do pozwu powinny być dołączone dok urzędowe lub prywatne z podpisem urzędowo poświadczonym,
stanowiące dowód przerwy lub zawieszenia biegu postępowania. Sąd w trybie postępowania nakazowego w trybie
niejawnym i pod nieobecność stron wydaje nakaz zapłaty lub wydaje postanowienie o odmowie wydania nakazu
zapłaty. Nakaz zapłaty – stanowi tytuł zabezpieczenia tzn. na jego podstawie tego samego dnia można dokonać
zajęcia wierzytelności, nieruchomości lub ruchomości dłużnika. Dłużnik może wnieść pisemną formę odwołania od
wydanego nakazu zapłaty, która musi być wniesiona w nieprzekraczalnym terminie 7 dni od dnia doręczenia przez
sąd nakazu

Zarzuty przeciw nakazowi zapłaty mogą być natury formalnej(obiektywne) – wynikają z samej treści weksla i są
skuteczne wobec każdego posiadacza, subiektywne – skuteczne tylko przeciw pewnym osobom lub przysługujące
tylko określonym osobom.
Zarzuty obiektywne:
- z powodu braków formalnych weksla nieautentyczność podpisu
- brak zdolności wekslowej i zdolności do czynności wekslowych
-zmiana tekstu weksla , przysługuje on tylko tym osobom, które podpisały weksel przed zmianą
- zarzut, że sume wekslową złożono do depozytu z powodu nie przedstawienia weksla do zapłaty w terminie
- zarzut przedawnienia
- zarzut odmowy przyjęcia zapłaty częściowej

Zarzuty subiektywne::
- zarzuty z czynności prawnej
- zarzuty braku waluty tzn. że dłużnik nie otrzymał żadnego świadczenia wzajemnego, które miał otrzymać wg umowy
zawartej z wierzycielem dochodzącym należności
- zarzut z powodu wadliwości wzajemnego świadczenia
- zarzut wygaśnięcia zobowiązania np. poprzez zrzeczenie się
-zarzut potrącenia, który może być podnoszony przez tego dłużnika , któremu przysługują wzajemne wierzytelności
względem posiadacza weksla
- zarzuty dotyczące samego wręczenia weksla
- zarzut podpisu z grzeczności

Zwrotne poszukiwanie w drodze pozasądowej może być realizowane w jeden z następujących sposobów:
- posiadacza weksla zwraca zwrotnie zobowiązanemu weksel pokwitowany, protest i rachunek zwrotny, otrzymując
sumę zwrotną
- posiadacz weksla przesyła zwrotnie zobowiązanemu weksel pokwitowany, protest i rachunek zwrotny, obciążając go
suma zwrotną, którą potrąca z wzajemnych roszczeń
- zwrotnie poszukujący wystawia na zwrotnie zobowiązanego nowy weksel trasowany płatny za okazaniem w miejscu
zamieszkania/siedziby zwrotnie zobowiązanego

Posiadacz weksla może zażądać od zwrotnie zobowiązanego:
- nie przyjętej i nie zapłaconej sumy wekslowej wraz z odsetkami od daty płatności
- odsetek ustawowych od daty płatności do daty zapłaty
- kosztów protestu, dokonanych zawiadomień i innych kosztów poszukiwania zwrotnego
- prowizji komisowej

Osoba , która wykupiła weksel może zażądać od swoich poprzedników:
- całkowitej sumy zapłaconej
- odsetek ustawowych od tej sumy licząc od dnia wykupienia do dnia otrzymania od jej poprzednika wekslowego
- własnych kosztów
- prowizji komisowej

W płatnościach zagranicznych weksle (zwany wtedy trata dokumentową) występuje z reguły w powiązaniu z
operacjami dokumentowymi przeprowadzonymi za pośrednictwem banków dewizowych (akredytywa i inkaso). Weksel
stosowany jest w akredytywie typu listu kredytowego(L/C). Inne rodzaje akredytyw , w których występuje weksel to
akredytywa akceptacyjna i dyskontowa. Weksel jest również stosowany przy realizacji płatności w formie inkasa dok
typu D/P i typu D/A. Exp składa w swoim banku zlecenie inkasowe wraz z kompletem dok towarowych oraz tratę
ciągnioną na imp

Jeżeli dok załadowczym towarzyszy trata, to ich wydanie imp (zależnie od postanowień kontraktu) następuje:
- albo w zamian za zapłatę traty, przy czym zapłaty tej może dokonać bank lub importer(typ płatności określany jako
D/P)
- albo w zamian za zaakceptowanie traty, przy czym akceptu może dokonać bank lub imp

Weksle w hand zagra występują na ogół w formie:
- trat bezp, czyli weksli trasowanych , ciągnionych przez ex bezpośrednio na imp(inkaso, rachunek otwarty)
- trat pośr , czyli weksli trasowanych, ciągnionych przez ex na bank wskazany przez imp (akredytywa)
- trat pośr, weksli trasowanych, ciągnionych przez ex na bank wskazany przez imp, przy czym wskazany bank składa
uprzednio ex zapewnienie ,że traty takie akceptuje

Płatności wekslem występują również w rozliczeniach bezp pomiędzy ex i imp (rachunek otwarty, kredyt kupiecki).
Zależnie od ustaleń kontraktu imp może znaleźć się w 3 sytuacjach
- wystawia w kraju weksel własny na zlecenie ex zagr płatny za okazaniem (transakcja gotówkowa) lub w późniejszym
terminie (transakcja kredytowa)
- wykupuje weksel trasowany przez ex na imp , płatny za okazaniem (przy transakcji gotówkowej)
- akceptuje weksel trasowany przez ex na imp, płatny w terminie późniejszym

Polecenie wypłaty – jest to otrzymane z banku zagr lub skierowane do banku zagr zlecenie w formie listownej(często
z załączonym czekiem przy liście towarzyszącym) lub telekomunikacyjnej( w tym za pomocą SWIFT – system
telekomunikacyjny łączący najpoważniejsze banki i instytucje finansowe na świecie) wypłacenia określonej kwoty
pieniężnej na rzecz wskazanego beneficjenta, to jest odbiorcy. Może być zrealizowane przez:
-dokonanie przelewu na jego konto – jest najczęściej praktykowanym sposobem wykonania polecenia wypłaty
- wypłacenie gotówki – stosowane najczęściej w stosunku do osób fiz i w walucie kraju wypłaty
- doręczenie beneficjentowi czeku – występuje najczęściej w przypadku płatności na rzecz osób prawnych , kiedy w
poleceniu wypłaty nie podano konta bankowego odbiorcy

W obrocie miedz polecenia wypłaty są z reguły wykonywane przez bank krajowy za pośrednictwem banku zagra –
korespondenta banku krajowego. Pojecie bank korespondent oznacza,że bank krajowy współpracuje z określonymi
bankami zagr na ustalonych zasadach, wymieniane są klucze telegraficzne, wzajemne otwierane rachunki w celu
przeprowadzenia bieżących operacji. Rachunki prowadzone w banku krajowym dla banku zagr nazywane są
rachunkami loro, natomiast rachunki banku krajowego w banku – korespondenta noszą nazwę rachunków ostro

Polecenia wypłaty dokonywane są w różny technicznie sposób
-listowne polecenie zapłaty
- telekomunikacyjne polecenie zapłaty

W poleceniu wypłaty przynajmniej cztery strony:
- zleceniodawca – każda osoba fizyczna lub prawna zlecająca bankowi wypłacenie wskazanej osobie trzeciej,
określonej kwoty pieniężnej
- bank przyjmujący zlecenie – odpowiada wobec zleceniodawcy jedynie za wykonanie polecenia ściśle według
instrukcji zawartych w zleceniu oraz za dokonanie wyboru zagranicznego banku – korespondenta ze starannością
„dobrego kupca”
- bank pośredniczący(zagr bank korespondent) – działa ściśle i wyłącznie zgodnie ze zleceniem otrzymanym od
banku zleceniodawcy. Nie może przyjąć i wykonać bezpośredniej dyspozycji pierwotnego zleceniodawcy lub odbiorcy
polecenia wypłaty
- odbiorca(beneficjent) polecenia wypłaty – każda osoba fiz lub prawna której kwota ma być wypłacona

W krajach anglosaskich stosowane są podobne do poleceń wypłaty bankowe przekazy pieniężne, są one wystawiane
na określony bank, posiadają również pewne cechy czeków

Akredytywa dok – jest pisemnym zobowiązaniem banku , który ją otworzył na zlecenie i zgodnie z instrukcjami
zleceniodawcy (imp) do zapłacenia lub zabezpieczenia zapłaty beneficjentowi akredytywy (ex) określonej sumy.
Dokonanie tej wypłaty nastąpi, gdy beneficjent udowodni przedłożonymi przez niego dok, że zostały dopełnione
wszystkie warunki, od których akredytywa uzależnia zapłatę oraz przedłoży te dok w okresie ważności akredytywy

Cechy charakterystyczne akredytywy:
- akredytywa jest samodzielnym zobowiązaniem banku , które może mieć dwojaki charakter: dokonania płatności,
zabezpieczenia płatności
- zobowiązanie banku dotyczy imiennie określonego beneficjenta
- zobowiązanie banku zawiera limit kwotowy(wartość akredytywy)
- zobowiązanie banku zawiera limit czasowy (termin ważności akredytywy)
- akredytywa zawiera warunki – spełnienie wszystkich warunków przez beneficjenta skutkuje wywiązaniem się banku
ze swojego zobowiązania

W związku z akredytywą:
- decyzję o zapłacie ex podejmuje bank a nie imp
- chociaż akredytywę otwiera się w związku z umową kupna – sprzedaży, jest ona samodzielnym zobowiązaniem
banku, niezależnym od tej umowy
- bank otwierający akredytywę jest zobowiązany do zapłaty ex ustalonej kwoty w walucie określonej w akredytywie
niezależnie od tego , czy zleceniodawca ma w danej chwili pokrycie , czy nie
dok przełożone przez ex musza być zgodne z oznaczonymi w akredytywie , co do ich treści i ilości, jak również
zgodne między sobą np. opis towaru w akredytywie musi być identyczny z opisem na przedstawionej przez ex
fakturze
- exp musi przedstawić dok w banku w terminie przewidzianym w akredytywie tj. w terminie jej ważności – jeżeli tego
nie dokona nie otrzyma płatności
- jeżeli ex nie spełni choćby jednego z warunków, od których akredytywa uzależnia zapłatę to zobowiązanie banku
wygasa i akredytywa „zamienia” się w inkaso
-w kalkulacji opłacalności imp należy wziąć pod uwagę koszty bankowe związane z otwarciem akredytywy, jej
zmianami, przedłużaniem, itp. Stosuje się dwa rozwiązania , dotyczące pokrywania kosztów:



wszystkie koszty i prowizje bankowe pokrywa imp



koszty podzielone są między strony tzn. każdy płaci koszty swoich banków , co ujmuje się w sformułowaniu,
że wszystkie koszty bankowe poza krajem imp pokrywa ex

- ponieważ bank płaci „za dokumenty” i zgodnie z warunkami zawartymi w akredydytywie nie ma dla niego żadnego
znaczenia, że towar uległ uszkodzeniu lub zniszczeniu w czasie przewozu
- banki na ogół żądają blokady środków finansowych na koncie imp, co powoduje utratę dochodów

Ogólne zasady stosowane przez polskie banki są następujące:
- akredytywy imp otwierane w ciężar rachunków złotowych bieżących i pomocniczych, prowadzonych w Banku dla
klientów posiadających zdolność kredytową



zabezpieczenie pod płatność za granice nie jest wymagane



obciążenie rachunku z reguły następuje w momencie wykorzystania akredytywy według kursu dnia rozliczenia
operacji

- akredytywy imp otwierane z polecenia klientów Banku, nie posiadających zdolności kredytowej oraz klientów innych
banków wymagają zabezpieczenia w formie:



blokady środków na rachunku lub



nieodwołalnej gwarancji banku prowadzącego rachunek lub



potwierdzenia dokonania przelewu środków na rzecz Banku lub



czeku potwierdzonego lub



promesy kredytowej klienta lub



innego zabezpieczenia w formie uzgodnionej z bankiem

Stronami akredytywy są:

−

zleceniodawca akredytywy

−

bank otwierający akredytywę

−

bank pośredniczący, który w zależności od otrzymanego zlecenia może: awizować exp otwarcie na jego rzecz
akredytywy przez imp i pośredniczyć w przekazywaniu korespondencji między exp i bankiem imp;
negocjować akredytywę

Z punktu widzenia formalnoprawnego wyróżniamy następujące rodzaje akredytyw:

−

akredytywy dokumentowe(D/C)

w których zobowiązanie banku otwierającego opiera się na prawie

zobowiązaniowym i wśród dokumentów wymaganych przez akredytywę nie występuje w zasadzie trata, czyli
zobowiązanie wekslowe

100

−

akredytywy typu listu kredytowego (L/C)

wywodzące się z anglosaskiego syst prawnego w których

zobowiązanie banku otwierającego powiązane jest z jego zobowiązaniem wekslowym. Bank otwierający w
treści akredytywy upoważnia exp do ciągnięcia traty na siebie , zobowiązując się nieodwołalnie do jej
wykupienia gdy exp spełni warunki akredytywy. Nieograniczona negocjacja wekslowa – beneficjent
akredytywy może sprzedać tratę wraz z dok jej towarzyszącymi każdemu, kto zechce ja kupić. Ograniczona
negocjacja wekslowa oznacza iż prawo do dyskontowania traty jest zastrzeżone dla imiennie określonego
banku pośredniczącego lub innego banku upoważnionego przez bank pośredniczący

Ze względu na treść zobowiązania banku otwierającego akredytywę rozróżniamy:

−

akredytywę odwołalną

– która może być odwołana lub zmieniona w każdej chwili bez uprzedniego

zawiadomienia exp

−

akredytywę nieodwołalną

– która nie może być zmieniana lub anulowana bez zgody wszystkich stron

akredytywy przed upływem jej terminu ważności

Ze względu na rodzaj zobowiązania banku otwierającego akredytywę rozróżniamy:

−

akredytywę gotówkową inaczej akredytywa a'vista

(D/P Credit) – zawierającą zobowiązanie banku

otwierającego do bezpośredniej, natychmiastowej zapłaty w zamian za prezentowane dok.

−

Akredytywa dyskontowa –

jest odmianą akredytywy gotówkowej. Bank otwierający zobowiązuje się w treści

akredytywy do dokonania za okazaniem skupu za gotówkę , czyli zdyskontowania wg wartości nominalnej,
trat terminowych ciągniętych przez exp na imp i akceptowanych przez tego ostatniego

−

akredytywa gwarancyjna

zwana tez akredytywa z odroczona płatnością mającą zastosowanie przy

płatnościach w kredycie kupieckim tj. w kredycie udzielanym imp przez exp. Bank imp gwarantuje exp, że
trata terminowa ciągniona na imp zostanie przez niego zaakceptowana oraz zapłacona w terminie
wymagalności

−

akredytywę akceptacyjną

potocznie nazwaną kredytem akceptacyjnym, polegającą na upoważnieniu exp

przez bank otwierający akredytywę do ciągnięcia traty terminowej na ten bank i zobowiązaniu się banku do jej
zaakceptowania

Z punktu widzenia roli banku pośredniczącego wyróżniamy

−

akredytywę potwierdzoną

– bank otwierający zleca bankowi pośredniczącemu potwierdzenie akredytywy.

Jeżeli bank pośredniczący wyrazi zgodę na potwierdzenie oznacza to, że podejmuje swoje własne
zobowiązanie w stosunku do exp na takich warunkach, jakie określił bank imp. Akredytywy potwierdzone są
zawsze akredytywami nieodwołalnymi. Stosowane są zwykle w handlu z imp z krajów o dużym stopniu ryzyka
handl

−

akredytywę niepotwierdzoną

przez bank exp, tzn bank pośredniczący nie podejmuje swojego własnego

zobowiązania w stosunku do exp. Wyróżnia się 2 rodzaje akredytyw niepotwierdzonych: niepotwierdzoną
akredytywę awizowaną oraz niepotwierdzoną akredytywę negocjacyjną(oznacza, że bank imp upoważnił bank
exp do negocjowania dok – tzw negocjacja zlecona. Bank pośredniczący może działać w dwojaki w
odniesieniu do negocjowania dok złożonych w ramach akredytywy: jeżeli wśród dok występuje trata –
dokonywać dyskonta traty, działając we własnym imieniu(tzw. akredytywy o nieograniczonej negocjacji
wekslowej); działając na zlecenie banku otwierającego akredytywę i w jego imieniu – dokonywać skupu
dok(tzw. akredytywy o bezwekslowej negocjacji zleconej), dokonywać dyskonta traty (tzw. akredytywy o
wekslowej negocjacji zleconej)

Z punktu widzenia terminu rozliczeń między bankami rozróżniamy:

−

akredytywy pokryte z góry

– polegające na tym ,że bank otwierający przekazuje na konto banku

pośredniczącego w chwili przesłania mu upoważnienia do negocjacji(akredytywa niepotwierdzona
negocjacyjna) lub przekazanie zlecenia potwierdzenia akredytywy (akred potwierdzona)

−

akredytywy pokryte z dołu

– bank otwierający nie udziela w chwili otwarcia akredytywy żadnego

zabezpieczenia finans. Bank pośredniczący otrzymuje płatność po: przesłaniu dok złożonych przez exp do
banku otwierającego akred(dotyczy to niepotwierdzonych akred awizowanych przez bank exp),
telegraficznym(tlx, fax, swift) zawiadomieniu wysłanym do banku imp o wypłaceniu kwoty akredyt exp dotyczy
to akredyt niepotwierdzonych negocjacyjnych

−

akredytywy rembursowe

– bank otwierający akredyt , zlecając bankowi pośredniczącemu potwierdzenie

akredyt albo negocjację, jednocześnie upoważnia ten bank do zwrócenia się do trzeciego banku w którym
bank otwierający ustanowił remburs o zwrot kwot wyłożonych przez bank pośredniczący

Z punktu widzenia możliwości przeniesienia praw wynikających z akredyt na inna osobę rozróżniamy:

−

akredytywy przenośne

– umożliwia exp jednorazowe przeniesienie wynikających z niej uprawnień w całości

lub części do dyspozycji innej lub innych osób pod warunkiem otrzymania zgody banku otwierającego
akredytywę. Tego typu dyspozycję przeniesienia daje exp swojemu bankowi, który ma prawo odmówić
przeniesienia akredyt. A. przenośne mają zastosowanie w przypadku gdy exp jest pośrednikiem tzn. kupuje
towar od poddostawców lub producentów. Przenosząc akred na prod nie musi wykładać własnych środków
finans na zakup tow, lecz zdobywa kredyt i płaci za towar na podstawie akredyt

101

−

akredytywy nieprzenośne

– może je zrealizować tylko jeden imiennie wskazany beneficjent

W praktyce stosowane są również inne rodzaje akredytyw:

−

akredytywa odnawialna

albo rewolwingowa ma zastosowanie w długofalowych kontraktach, gdzie są

przewidziane sukcesywne dostawy jednolitego towaru. Ustalona jest w nich górna kwota(plafon, pułap)- exp
realizuje ja az do wyczerpania plafonu. Część akredyt pozostawiona do dyspozycji exp nazywa się
nawiązka(wartość jednej dostawy)i jest automatycznie odnawiana po jej wykorzystaniu. Odnawianie może
nastąpić w stosunku do czasu lub wartości. Akredytywa może ustanawiać nieodnawialność natychmiast po
prezentacji dok w banku exp lub tylko po ich otrzymaniu przez bank imp

−

akredytywa z czerwoną klauzulą

zwana też zaliczkową – zawiera specjalna klauzule(druk na czerwono), która

upoważnia bank awizujący i potwierdzający akredyt do wypłaty zaliczki exp przed przed prezentacją dok

−

akredytywa wiązana zwana też kompensacyjną

jest zbliżona do akred przenośnej; służą one do finans

dostaw, gdy prod i/lub exp nie posiadają środków. Rozróżnia się: wiązanie bezpośrednie – stosowane jest
przy transakcjach wiązanych(uzależniających sprzedaż/zakup) jednego towaru od wzajemnego
zakupu/sprzedaży innego towaru),wiązanie bezp jest również stosowane w transakcjach
kompensacyjnych(bez przepływu dewiz między stronami) gdzie każdy z banków rozlicza transakcje swojego
exp; wiązanie pośrednie charakterystyczne dla transakcji reeksportowych – na podstawie akredytywy otwartej
przez imp exp może zlecić swojemu bankowi otwarcie akredyt na rzecz innego beneficjenta w taki sposób,
aby wpływy z pierwszej akredyt pokryły wypłaty z drugiej

−

akredytywa zabezpieczająca

jest odpowiednikiem gwarancji bankowej i stosuje się ja w USA (w

przeciwieństwie do Europy gdzie nie jest prawnie dopuszczalną forma gwarancji bankowej) jest ona
zobowiązaniem banku otwierającego do zapłaty określonej w niej kwoty na pierwsze żądanie exp jeżeli imp
nie zapłacił należności inkasowej lub nie wykupił traty exp w określonym terminie

−

akredytywa zaliczkowa

połączona z inkasem polega na zobowiązaniu banku do zapłaty exp określonego

procentu wartości dostawy(20 – 25 %) w zamian za prawidłowe dok oraz zawiera klauzulę, iż reszta
należności zostanie wypłacona w drodze inkasa

Akredytywa powinna zawierać:

−

określenie jej rodzaju

−

termin ważności

−

sumę i walutę

−

termin załadowania towaru

−

określenie towaru z podaniem jego ilości, dok potrzebnych do jej negocjacji i wymagań w stosunku do
dokumentów

- miejsce, termin oraz sposób negocjacji dok

Treść akredyt powinna być zgodna z zawartym kontraktem. Dopuszczalne jest użycie określeń circa lub abort(około)
w stosunku do sumy akredyt, ilości lub ceny jednostkowej towaru, co oznacza dopuszczalne odchylenie w górę lub dół
nie większe niż 10 %;gdy nie ma ustaleń to pułap wynosi 5%; tolerancji ilościowej nie stosuje się gdy ilość towaru
podana jest w jednostkach opakowań, w sztukach lub dotyczy indywidualnych pozycji

Podstawowe dokumenty, których powinien wymagać imp otwierając akredyt:
- dok identyfikujące towar (faktura handl, specyfikacja)
- zaświadczające, że towar został wysłany(dok przewozowe)
- ubezpieczony, o ile ubezpieczenia miał dokonać exp (dok ubezpieczeniowe)
- inne dok świadczące o właściwej jakości, ilości, stanie towaru

W kontraktach w handlu zagr stosuje się „ Jednolite zwyczaje i praktyki dotyczące akredytyw dokumentowych”
opracowane przez Komisję Techniki i Praktyki Bankowej Międzynarodowej Izby Handlowej w Paryżu. Od 1 stycznia
1994 r. stosowana jest wersja nr 500. Powyższy dok nie wyklucza odmiennego uregulowania w akredyt spraw
szczegółowych

Korzyści i wady stosowania akredytywy dokumentowej

Importer
Zalety:
- pewność , że płatność nastąpi za takie dok jakie są wymienione w akredyt
- pewność kontroli bankowej przedłożonych przez ex dok
- imp nie musi płacić za towar, dopóki ten nie znajduje się efektywnie w drodze, stąd więcej pewności co do realizacji
wysyłki w uzgodnionym terminie

Wady:
- blokuje swoje środki obrotowe lub musi zaciągnąc kredyt na otwarcie akred
- ponosi koszty bankowe otwarcia akred
- nie ma pewności, że ex wywiąże się swoich zobowiązań

102

Eksporter

Zalety:
- pewność otrzymania zapłaty, gdyż za zapłatę odpowiada bank otwierający
- sprzedając towar imp w kredycie , może uzyskać wcześniejszą zapłatę
- może wykorzystać akred(przenośną) jako środek płatniczy dla swoich dostawców lub poddostawców
- może na podst akred, uzyskać kredyty bankowe na sfinansowanie produkcji lub zakupu towaru

Wady:
- skomplikowany przebieg płatności
- koszty bankowe
- uciążliwości w opracowaniu i skompletowaniu dokumentacji

Inkaso dokumentowe – jest drugą podst, uwarunkowaną formą zapłaty za towar. Ponieważ należy do prostych i tanich
form płatności, dlatego jest powszechnie stosowane w handlu zagr, zwłaszcza miedzy partnerami, którzy dobrze się
znają i mają do siebie zaufanie. Inkaso= umowa na mocy której bank zobowiązuje się wobec zleceniodawcy do
wydania wskazanej osobie przedmiotu inkasa po pobraniu („zainkasowaniu”) określonej sumy pieniężnej, lub po
spełnieniu przez nią innego świadczenia określonego przez zleceniodawcę inkasa

Ze względu na rodzaj dok wyróżnia się inkaso dok – którego przedmiotem są dok handl lub handl i finansowe oraz i.
finansowe(proste) którego przedmiotem są różnego rodzaju wartości pieniężne (np. weksle i czeki).
Inkaso dok polega na wydaniu dok handl imp przez bank , w zamian za zapłatę lub akcept traty, bez prawa
uprzedniego zbadania towaru przez imp; inkaso dok realizowane jest za pomocą tzw. zlecenia inkasowego
skierowanego przez ex do swojego banku (tzw. bank przekazujący).

Teoretyczna zasada płatności za dok bez uprzedniego zbadania towaru przez imp , może być zrealizowana w
transporcie morskim lub śródlądowym za konosamentem to order. Natomiast w transporcie kolejowym,
samochodowym i lotniczym listy przewozowe adresowane sa imiennie na nabywcę i ma on często możliwość
obejrzenia towaru lub wchodzi w jego posiadanie , zanim dok reprezentujące towar wpłyną do banku

Stronami inkasa są:
- zleceniodawca inkasa (zwany podawcza inkasa) – czyli osoba , która składa w swoim banku dok reprezentujące
towar wraz ze zleceniem inkasowym, określającym warunki ich wydania imp
- bank podawczy (bank zleceniodawcy), zwanym również bankiem przekazującym, który na podst zawartej z
podawczą umowy o inkaso przesyła otrzymane dok do banku imp, zgodnie ze zleceniem inkasowym
- bank pośredniczący (inkasujący), zwykle bank imp prezentujący dok, który otrzymuje zlecenie prezentowania imp
dok do zapłaty lub udzielenia jej zabezpieczenia
- płatnik – imp , który ma zapłacić lub zaakceptować tratę w zamian za prezentowane dok

Koszty inkasa ponosi zleceniodawca(exp), chyba ,ze strony ustaliły w kontrakcie inaczej

inaczej punktu widzenia terminu zapłaty wyróżnia się:
- inkaso dokumentowe gotówkowe ,inkaso a’ vista , AT sight (D/P) – polega na wydaniu dok reprezentujących towar w
zamian za zapłatę gotówką. Nie istnieją przepisy określające termin w jakim imp powinien wykupić dok – w USA i
krajach europejskich – uważa się, że powinien być to termin pozwalający na załatwienie niezbędnych formalności (w
praktyce banki dopuszczają zwłokę 2 – 5 dni w zapłacie za dok. Czasami ex załącza do dok tratę płatną za
okazaniem (a vista at sight), która imp powinien zaakceptować i jednocześnie dokonać zapłaty; w przypadku
niezaakceptowania traty przez imp co równoznaczne jest z niewykupieniem dok , bank odda tratę do protestu –
podważa to zaufanie do imp , chociaż nie gwarantuje exp uzyskania zapłaty
- inkaso akceptacyjne(D/A) ma charakter terminowy i polega na wydaniu dok reprezentujących towar w zamian za
akceptowanie przez imp traty terminowej, ciągniętej przez ex na imp. Imp może dysponować towarem po otrzymaniu
dok, natomiast należność exp jest zabezpieczona wekslem
- inkaso z akceptem – po zapłacie (Akcept D/P) rzadko stosowane; ex ciągnie tratę terminową na imp, którą ten
akceptuje i zwraca bankowi. Trata wraz z dok pozostaje w banku az do terminu jej płatności. Stosowane jest wtedy,
jeżeli termin zapłaty tarty jest krótszy niż transport towarów

Inne rodzaje inkasa:
- inkaso spedytorskie – polega na tym ,że ex w celu uniknięcia ryzyka odebrania towaru przez imp bez dokonania
zapłaty, adresują dok przewozowy na swojego agenta lub spedytora. Spedytor ma wtedy obowiązek wydać towar imp
dopiero po przedstawieniu przez niego dowodu wykupienia dok handl lub zaakceptowania traty
- inkaso gwarancyjne – wymaga przesłania exp gwarancji bankowej czyli zobowiązania banku do pokrycia należności
exp , w przypadku gdyby imp nie wykupił inkasa w terminie lub nie akceptował trat terminowych

103

- inkaso kapitańskie , inkaso bezpośrednie , zwane tez przyspieszonym lub skróconym, wykształciło się w praktyce
polskiego handlu zagra ,w związku z dość długim obiegiem dok inkasowych; wykorzystuje się pocztę kapitańską i
stosowane jest głównie w ex z Polski w morskich relacjach europejskich, gdzie istnieje ryzyko, że towar może przybyć
do miejsca przeznaczenia przed dokumentami
- inkaso towarowe – imp może wykupić dok reprezentujące towar z banku, w pewien czas (ustalony w kontrakcie) po
odebraniu towaru

Podstawą prawna inkasa są Jednolite zasady dla Inkasa(uniform Rulet for Collection ICC No 522) opracowane przez
Międzynarodową Izbę Handlową – chcąc podporządkować kontrakt jednolitym Zasado, należy to za znaczyć w
umowie, podając powyższą nazwę i numer publikacji

Korzyści i wady stosowania inkasa dokumentowego:

Importer

Zalety:
- płatność jest zazwyczaj dokonywana dopiero po przybyciu towaru do miejsca przeznaczenia i imp ma zwykle
możność wcześniejszego obejrzenia towaru
- unika czasochłonności procedury związanej z otwarciem akred
- koszty inkasa są niższe niż w przypadku akred
- przy zastosowaniu traty terminowej ex kredytuje imp

Wady:
- niemożność kontrolowania terminu wysyłki
- możliwość wcześniejszego przybycia dok do banku , niż fiz dotarcie towaru do miejsca przeznaczenia
- w przypadku nie dokonania zapłaty , narażenie się na protest traty i utratę zaufania ex

Eksporter

Zalety:
- większa możliwość konkurencji(inkaso jest prostsze i tańsze) niż przy żądaniu akred
- zmniejszenie ryzyka wejścia w posiadanie towaru przez imp przy inkasie spedytorskiej lub w transporcie morskim za
konosamentem
- użycie drogi bankowej , która dzięki sieci banków korespondentów pozwala na zmniejszenie ryzyka nieotrzymania
zapłaty

Wady:
- brak pewności otrzymania zapłaty (zobowiązanie imp a nie banku jak przy akred)
- dodatkowe koszty , wynikające z faktu, że imp opóźnił płatność lub jej nie dokonał
- przy prostym inkasie imp może wejść w posiadanie towaru przed dokonaniem zapłaty i próbować „wymusić”
ustępstwa cenowe

Zabezpieczenie wykonania kontraktu

Podstawowym ryzykiem, które ponosi sprzedający w umowie sprzedaży i umowie dostawy jest ryzyko nieotrzymania
zapłaty, szczególnie tam , gdzie odroczono jej termin (tzw. kredyt kupiecki). Zabezpieczenie się przed tym ryzykiem
nabiera szczegółowego znaczenia w handlu zagranicznym, gdzie strony umowy mają swoje siedziby na obszarze
różnych państw. Prawo i praktyka handlowa wypracowały szereg sposobów ograniczających to ryzyko.

Zabezpieczenie wierzytelności pieniężnych może być rozumiane jako:
- zabezpieczenie umowne - rozumiane jako materialno-prawna gwarancja udzielana z
reguły przez dłużnika na podstawie umowy
- zabezpieczenie sądowe - rozumiane jako zabezpieczenie przez sąd wykonalności wyroku,
jaki ma zapaśc przeciwko dłużnikowi
Zabezpieczenie wierzytelności pieniężnych można podzielić na dwie grupy:
1. zabezpieczenie rzeczowe – ustanawiane na określonych dobrach materialnych dłużnika lub
osoby trzeciej, które dają możliwości przymusowego zaspokojenia roszczenia w sytuacji,
gdy dłużnik nie spełnia zobowiązania dobrowolnie. Do tej grupy zaliczane są:
- zastaw,
- hipoteka,
- zastrzeżenie prawa własności rzeczy sprzedanej,
- prawo zatrzymania,

104

- przewłaszczenie na zabezpieczenie,
- przelew wierzytelności na zabezpieczenie,
- prawo odkupu, prawo pierwokupu, blokada środków na rachunku bankowym.
2. zabezpieczenie obligacyjne (osobowe) –ułatwiające dochodzenie roszczenia poprzez
rozszerzenie kręgu osób odpowiedzialnych za zobowiązania. Do tej grupy zaliczane są:
- poręczenie,
- gwarancja bankowa
- uwarunkowane formy zapłaty (akredytywa i inkaso dokumentowe)
- weksel niezupełny i poręczenie wekslowe (awal)
- przejęcie długu,
dobrowolne poddanie się przez dłużnika egzekucji w akcie notarialnym (art.7777 ust. 4
k..p.c.)

Zastaw – (ang. Mortgage) jest ograniczonym prawem rzeczowym i może być ustanowiony na rzeczach ruchomych i
zbywalnych prawach majątkowych. Zastaw uprawnia wierzyciela do władania rzeczą zastawioną albo do
dysponowania zastawionym prawem. W razie nie zaspokojenia wierzytelności można prowadzić egzekucję z rzeczy
zastawionej.
Do ustanowienia zastawu niezbędne jest zawarcie umowy zastawniczej pomiędzy właścicielem rzeczy ruchomej lub
prawa (zastawca) a wierzycielem (zastawnik) oraz wydanie rzeczy wierzycielowi lub osobie trzeciej, na którą strony
się zgodziły, a jeżeli zastaw jest ustanowiony na prawie – przeniesienie tego prawa na rzecz wierzyciela.
Ustanowienie zastawu nie stanowi przeszkody w zbyciu lub obciążeniu rzeczy zastawionej. Zbycie rzeczy obciążonej
zastawem oznacza, że rzecz przechodzi na nabywcę wraz z zastawem.
Zastaw ma charakter akcesoryjny tzn. może on w zasadzie powstać tylko wraz z wierzytelnością. Wraz z
wygaśnięciem wierzytelności wygasa zastaw.

Hipoteka – podobnie jak zastaw, jest ograniczonym prawem rzeczowym i ma charakter akcesoryjny. Przedmiotem
hipoteki mogą być nieruchomości oraz wierzytelności zabezpieczone hipotecznie.
Do powstania hipoteki zwykłej niezbędne jest zawarcie umowy o ustanowienie hipoteki w formie aktu notarialnego
oraz wpisu hipoteki do księgi wieczystej.
W przeciwieństwie do zastawu z ustanowieniem hipoteki nigdy nie wiąże się wydanie nieruchomości wierzycielowi.
Właściciel nadal nią włada i nie jest ograniczony ani w normalnym korzystaniu z nieruchomości, ani w rozporządzaniu
nią.
Zastrzeżenie prawa własności sprzedanej rzeczy polega na tym, że sprzedawca, sprzedając rzecz (ruchomą),
zastrzega sobie na piśmie, że to on jest właścicielem tej rzeczy aż do chwili uiszczenia przez nabywcę określonej
ceny.
Zastrzeżenie własności chroni sprzedającego, przynajmniej częściowo, przed ryzykiem wynikającym z upadłości
kupującego.
art. 30 Konwencji wiedeńskiej stwierdza, że sprzedający jest obowiązany dostarczyć towary, przekazać wszelkie
dokumenty ich dotyczące oraz przenieść prawo własności towarów, zgodnie z umową i niniejszą Konwencją. A
ponieważ Konwencja nie dotyczy własności towarów (art 4) toteż przeniesienie własności będzie oceniane:
- na tle postanowień umowy, jeżeli strony same określiły moment przejścia własności
towaru, lub
- na tle prawa właściwego dla umowy, o ile strony same uzgodniły to prawo, lub
- na tle prawa właściwego, wskazanego przez normę prawa prywatnego
międzynarodowego, którą organ orzekający uznał za właściwą dla danej umowy.
Prawo zatrzymania – znane w innych systemach prawnych jako tzw. kupieckie prawo
zatrzymania. Generalnie jego istota polega na odroczeniu wydania przez wierzyciela rzeczy
należących do dłużnika, dopóki dłużnik nie spełni swojego zobowiązania.
W świetle Konwencji wiedeńskiej prawo zatrzymania towarów przysługuje tej stronie, która
podjęła środki dla zabezpieczenia towarów, na podstawie art. 85 oraz art.. 88 Konwencji.
Przewłaszczenie na zabezpieczenie – nie jest bezpośrednio regulowane w kodeksie
cywilnym. Przewłaszczenie na zabezpieczenie polega na tym, że dłużnik zobowiązany do
zwrotu wierzytelności pieniężnych przenosi własność oznaczonej rzeczy ruchomej na
wierzyciela, jednocześnie zatrzymując ją w swoim posiadaniu z zastrzeżeniem, że w razie
zapłaty wierzytelności w ustalonym w umowie terminie, nastąpi powrotne przeniesienie
własności. Jednocześnie wierzyciel zobowiązuje się do korzystania z własności w ściśle w
umowie określonych granicach.
Poręczenie według kodeksu cywilnego – polega na tym, że jedna lub więcej osób
(poręczyciele) zobowiązuje się wobec wierzyciela do wykonania zobowiązania dłużnika, w
przypadku gdyby dłużnik zobowiązania nie wykonał.
Gwarancja bankowa – jest pisemnym zobowiązanie banku, podjętym na zlecenie
zleceniodawcy, do zapłaty określonej sumy pieniężnej beneficjentowi gwarancji (osobie na
rzecz której gwarancja została wystawiona), w przypadku gdyby zleceniodawca gwarancji
nie wypełnił zobowiązań umownych w stosunku do beneficjenta.

105

Skuteczność gwarancji bankowej, zgodnie z teorią prawa kasy, należy oceniać według prawa
siedziby banku, który taką gwarancję wystawił.
Stosując kryterium przedmiotu gwarancji bankowej rozróżnia się następujące rodzaje:
- gwarancje przetargowe lub wadialne – potencjalny nabywca, organizujący przetarg,
dla zabezpieczenia się przed wycofania z przetargu oferenta, którego oferta została
przyjęta, ustala warunek, że każda firma biorąca udział w przetargu winna uprzednio
złożyć wadium, czyli zastaw w gotówce, papierach wartościowych, wekslach lub tym
podobne.
- gwarancje dobrego wykonania kontraktu – stanowią zabezpieczenie dla importera
wykonania przez eksportera określonych dostaw z punktu widzenia ilości, jakości,
terminów itp.
- gwarancje zabezpieczające zwrot zaliczki – importerzy, udzielający eksporterom
zaliczki na poczet dostaw, żądają często tego typu gwarancji, na wypadek gdyby
eksporter nie wykonał kontraktu i nie zwrócił otrzymanej zaliczki.
- gwarancje zabezpieczające płatność, których przedmiotem może być:
* zapłata za dokumenty skierowane przez eksportera do inkasa,
* zobowiązanie zapłaty zaliczki przewidzianej kontraktem,
* zobowiązanie otwarcia akredytywy, mającej na celu zabezpieczenie eksporterowi
otwarcia akredytywy w terminie przewidzianym kontraktem lub np. w określonym
czasie od chwili otrzymania zawiadomienia o gotowości towaru do wysyłki,
* analizowanie trat/weksli tzn. udzielenie przez bank poręczenia (awalu) na wekslu
wystawionym przez importera (weksel własny)lub na tracie akceptowanej przez
importera,
* zapłata należności kredytowych, ustalonych w kontrakcie, w przypadku gdy nie

przewiduje się innego zabezpieczenia, jak np. weksle, akredytywa.

Ubezpieczenia w handlu zagranicznym

Ryzyko w handlu zagranicznym może być rozumiane w sensie:
- makroekon( np. ryzyko naruszenia równowagi bilansu handl lub płatniczego danego kraju)
- mikroekon (ryzyko dotyczące poszczególnych podmiotów uczestniczących w wymianie międz np. ryzyko
składowania, ryzyko cargo, ryzyko kursowe

Ryzyko związane z handlem zagr wywołuje skutki przede wszystkim o charakterze majątkowym. Wartościami
majątkowym podlegającym ryzyku mogą być więc:
- rzeczy: towar, środki transportu(ryzyko uszkodzenia, zniszczenia)
- oczekiwane korzyści finansowe (ryzyko niedotrzymania lub opóźnienia należności, itp.)
- nieoczekiwane dodatkowe koszty lub potrzeby majątkowe(ryzyko dodatkowych kosztów transportu)

Stosując kryterium przedmiotowe rozróżniamy:
- ryzyko towarowe – związane ze stanem towaru
- ryzyko handlowe – związane z sytuacją na rynku zbytu i z zawartym kontraktem handl

Ryzyko towarowe – polega na niebezpieczeństwie utraty lub uszkodzenia towaru, zmiany jego ilości i jakości lub na
konieczności podniesienia wydatków w celu zapobieżenia powstaniu( lub zmniejszenia rozmiarów) tego rodzaju strat

W handlu zagra szczególną rolę odgrywa ryzyko poniesienia strat w trakcie transportu nazywane ryzykiem
transportowym. Ważną kwestią jest ścisłe rozgraniczenie momentu ponoszenia ryzyka (odpowiedzialności za towar)
miedzy kontrahentów

Ryzyko handlowe można podzielić na :
- ryzyko rynkowe – związane z sytuacja na rynku
- ryzyko transakcyjne – związane z zawartą transakcją

Analizując kryterium przyczyny można dokonać następującej klasyfikacji ryzyka:
- ryzyko strat stanowiących rezultat działania sił przyrody
- ryzyko strat będących następstwem ludzkiego działania przez m.in.: zawinione działanie osób uczestniczących w
organizowaniu i wykonywaniu przewozu, przeładunku, składowaniu, itp.; działanie przestępcze(np. kradzież);
działanie będące następstwem konfliktów społ(strajki); niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązań
umownych przez kontrahentów transakcji handl
ryzyko strat z przyczyn natury politycznej(wojna, itp.)

W Pocie istnieją dwa odrębne syst ubezpieczeń umownych:
- syst ubezpieczeń morskich i

106

- syst pozostałych ubezpieczeń umownych

Ubezp. morskie są uregulowane w Kodeksie morskim z 1 XII 1961. Pozostałe bezp. Umowne regulowane są
przepisami kodeksu cywilnego; ponadto istnieje ustawa z 28 VII 1990 r o działalności ubezpieczeniowej

Ubezpieczenie towarów w transporcie międzynarodowym

Ubezpieczenie ładunku na czas transportu dokonywane jest przez tę stronę transakcji handlowej na której, w świetle
warunków kontraktu, ciąży albo obowiązek zorganizowania ubezpieczenia albo ryzyko utraty czy uszkodzenia towaru.
Wybór warunków dostawy odbywa się najczęściej w oparciu o terminy handlowe Incoterms( określają one obowiązki
sprzedającego w zakresie ryzyka, organizacji i ponoszenia kosztów transportu oraz ubezpieczenia). O tym która ze
stron kontraktu ubezpiecza towar, do (od) którego miejsca decyduje przyjęty termin handlowy, ogólnie towar jest
ubezpieczany przez stronę ponoszącą ryzyko związane z utratą lub uszkodzeniem towaru do miejsca przejęcia ryzyka
przez drugą stronę. Oprócz formuł CIF i CIP nakazujących obligatoryjne ubezpieczenie towaru przez sprzedającego,
w pozostałych pozostawiono tę decyzje woli stron. W terminach CIF i CIP sprzedający zobowiązany jest uzyskać na
własny koszt ubezpieczenie ładunku, jakie uzgodniono w umowie tak, aby kupujący mógł dochodzić swoich roszczeń
bezpośrednio u ubezpieczyciela oraz dostarczyć kupującemu polisę ubezpieczeniową lub inny dowód zawarcia
umowy ubezpieczenia

Standardową forma polisy stosowana przez kilka stuleci do wszystkich typów ubezpieczeń morskich był tekst polisy
S.G Form of Lloyd’s Marine Insurance Policy (S.G jest skrótem Ship – Goods – statek – ładunek). Polisa ta stosowana
była na rynku ang od 1795 z 31 III 1983 r została wycofana. Wraz z nową redakcja instytutowych warunków
ubezpieczeń 1 I 1982 polisę S. G zastąpiono Nowa Polisą Morska (the New Marine Policy Form). Nie zawiera ona
warunków ubezpieczenia , a jedynie dane dotyczące: nr polisy, określenia ubezpieczonego, nazwy statku, oznaczenia
podróży lub okresu ubezp., przedmiotu i sumy ubezp. oraz składki bezp.

W nowej formie nie posługuje się skrótem All Risks ; podobnie jest pokrycie ryzyk ICC(A) jak jak w starej, natomiast w
dwóch zestawach klauzul ICC(B) i ICC(C) nastąpiły bardziej radykalne zmiany

Każdy zestaw = 19 klauzul , które różnią się od siebie brzmieniem tzw. klauzuli zamieszczonej pod nr 1 oraz
zakresem wyłączeń zawartych w klauzulach od nr 4 do 7; wszystkie pozostałe klauzule są identyczne. Najwęższy
zakres bezp. obejmują ICC(C), potem ICC(B) a największy zakres oferuje ICC(A)

Zestaw ICC(A) obejmuje ochronę „wszelkiego ryzyka” powodującego stratę lub uszkodzenie przedmiotu ubezp., z
wyjątkiem wyraźnie wyłączonych w następnych klauzulach. Zestawy ICC(B) i ICC(C) wyraźnie wymieniają ryzyko
objęte ochrona bezp..

Klauzula C obejmuje szkody , które można przypisać pożarowi lub eksplozji, wejściu statku na mieliznę, jego
zatonięciu lub wywróceniu się, przewróceniu się lub wykolejeniu środka trans ląd, kolizji środka transp z obiektem
innym niż woda, rozładunkowi towarów w porcie schronienia orasz takie , które są spowodowane awarią wspólna lub
wyrzuceniem ładunku za burtę

Klauzula B stosowana praktycznie tylko w transporcie morskim, ubezpieczenie w oparciu o: szkody spowodowane
trzęsieniem ziemi, wybuchem wulkanu lub uderzeniem pioruna, zmyciem z pojazdu oraz obejmująca także stratę
całkowitą ładunku powst w czasie załadunku lub rozładunku ze statku

Klauzula A - wyłączenia obejmują ubytki naturalne, niewłaściwe opakowanie towaru, wady wewnętrzne, lekkomyślne
lub świadomie niewłaściwe postępowanie ubezpieczonego, szkody spowodowane opóźnieniem w dostawie towaru,
szkody jądrowe, ryzyko wojenne oraz strajkowe

Istnieją Instytutowe Klauzule Ładunkowe (A) (Zał 6) i (C) (Zał) – stosowane przy bezp. ex i imp towarów w transporcie
lądowy, ;są to tzw klauzule uniwersalne gdyż można je stosować do każdego ładunku, bez względu na specyficzne
cechy poszczególnych towarów

Klauzule specjalistyczne:
Institute Cargo Clauses(Air) (ecluding sending by post) – stosowane przy ubezpieczaniu przesyłek lotniczych
Institute Bulk Oil Clauses – stosowane przy ubezp. ropy
Institute Coal Clauses FOSFA Trades Clauses (A,B i C)- ubezp olejów, nasion i tłuszcz.ów
Institute Frozen Food Clauses (A i C) – ubezp mrożonych prod zywność z wyłącz mięsa
Institute Frozen Meat Clauses (A i C) – ubezp. Mrożonego mięsa
Institute Timber Trade Federation Clausess – ubezp ładunków drewna

Inne kluzule:

107

Radioactive Contamination Exclusion Clause – wyłączające odp ubezp za szkody powst w wyniku skażenia
radioaktywnego tow na skutek działania różnych przyczyn

Institute Replacement Clause – ubezp. Maszyn i urządzeń. Ogranicza ona odp ubezpieczyciela, w przypadku
szkody częściowej, do kosztów naprawy, obejmujących wymianę lub naprawę uszkodzonych części wraz z
kosztami ich transportu, koszty te nie mogą przekroczyć wartości całego urządzenia

Additinal Cover for Duty – stos gdy uszkodzenie lub zniszczenie ładunku mogło narazić ubezpieczonego na
poniesienie dodatkowych kosztów, związanych z opłatami celnymi

Institute War Clauses (Cargo) – tylko transp morski

Institute War Clauses(Air Cargo) (excluding sendings by post) – tylko transp lotniczy

Institute Strike Clauses (Cargo) z wyłączeniem transp lotniczego

Institute Strikes Clauses( Air Cargo) – tylko transp lotniczy

Umowę ubezpieczenia zawiera się na podst zgłoszenia przez ubezpieczającego w formie wniosku
ubezpieczeniowego, który powinien zawierać:
- nazwę i adres ubezpieczającego
- opis tow, rodzaj, ilość, waga, rodzaj opakowania, wartość lub specyfikacja towaru z podaniem wartości
- rodzaj transp, dane o przewoźniku i środki transp
- zakres ubezp.
- sumę bezp.
- datę wysyłki towaru
- trasę przewozu tow

Dok potwierdzającym zawarcie umowy ubezp. towaru na czas transportu jest polisa ubezpieczeniowa (Zał 8)

Polisy ubezpieczeniowe występują najczęściej w dwóch rodzajach:
Polisa pojedyncza (jednorazowa) – jednorazowa umowa o ubezpieczenie towaru na czas trwania określonego
przewozu lub na określony czas. Składaka ubezpieczeniowa powinna być opłacona najpóźniej w dniu rozpoczęcia
przewozu
Polisa generalna (obrotowa) – ubezpieczający zawiera z ubezpieczycielem umowę , w której, w której ubezpieczone
są wszystkie otrzymane i wysłane przesyłki, bez obowiązku oddzielnego ich zgłaszania. Ubezpieczający podaje do
ubezpieczenia z góry określona wartość globalną towarów, obliczoną w stosunku do przewidywanych obrotów w
okresie polisowym. Płatność składki może zostać rozłożona na raty

Stosowane przez ubezpieczycieli warunki (klauzule) polisowe , określające rodzaje ryzyka objęte ubezpieczeniem,
przewidują jednocześnie wyłączenia szkód, które nie podlegają kompensacji ubezpieczeniowej. Będą to na ogol
szkody powstałe wskutek:
-winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa ubezpieczającego, bądź osoby, na rzecz której ubezpieczenie było zawarte
- niewłaściwego lub niedostatecznego opakowania
- wadliwej właściwości lub natury przedmiotu objętego ubezpieczeniem
zwłoki w dostarczeniu towaru
- strajków , rozruchów, represji i zamieszek polit
Ubezpieczenie przesyłki w żadnym razie nie zwalnia przewoźnika od odpowiedzialności za stan przesyłki, jaka ponosi
on zgodnie z normami prawa transportowego. Ubezpieczony zwraca się o pokrycie szkody, głównie ze względu na
szybszy termin zaspokojenia roszczenia (z reguły następuje ono 30 dni od daty zawiadomienia o szkodzie)

Ubezpieczycie wskazuje jakie dokumenty musi przedstawić ubezpieczający do ustalenia okoliczności powstania
szkody jej przyczyn i rozmiaru. Zwykle to są:
- dowód ubezpieczenia towaru
- list przewozowy, konosament lub inny dowód zawarcia umowy o przewóz
- komisyjny protokół szkody, sporządzony z udziałem przewoźnika
- faktura i specyfikacja towaru
- kalkulacja żądanego odszkodowania
przelew praw (cesja) na ubezpieczyciela dla roszczeń regresowych
- wszelkie inne pisemne info, które mogą mieć znaczenie dla oceny przyczyn i wysokości szkody oraz
odpowiedzialności ubezpieczyciela

Rozliczenia z tytułu umów ubezpieczenia przedawniają się po upływie 1 roku od daty powstania lub stwierdzenia
szkody. Terminy przedawnienia roszczeń w stosunku do poszczególnych przewoźników różnią się miedzy sobą. W
żadnym wypadku nie wolno ubezpieczającemu (odbiorcy) pokwitować odbioru przesyłki, gdy jest uszkodzona lub w
stanie wskazującym na uszkodzenie – odbiorca powinien wówczas wnieść pisemny protest do przewoźnika i zażądać
od przedstawiciela przewoźnika sporządzenia protokołu szkodowego. W przypadku wystąpienia szkód ukrytych
należy powiadomić o tym fakcie przewoźnika i wezwać go do udziału w sporządzeniu protokołu w odpowiednim
terminie (z reguły nieprzekraczającym 7 dni od daty odebrania przesyłki) – niedotrzymanie tego terminu powoduje
wygaśnięcie roszczeń w stosunku do przewoźnika

108

Podst uregulowanie stosunku ubezpieczenia towarów w obrocie miedz powinno się znajdować w samej umowie
ubezpieczenia, a w szczególności w dołączonych do umowy warunkach ubezpieczenia

Ex i imp ładunki mogą być ubezp. od następującego ryzyka:

1. transportowego wg:
- Institute Cargo Clauses(A)
- Institute Cargo Clauses(B) – tylko transporty morskie
-Institute Cargo Clauses(C)
-Institute Cargo Clauses(Air)(excluding sending by Post) – tylko transporty lotnicze
2. politycznego
3. wojennego wg:
- Institute War Clauses(Cargo) – tylko transporty morskie
- Institute War Clauses(Air Cargo)(excluding sending by Post) – tylko transporty lotnicze
- Institute War Clauses(Air Cargo)( sending by Post) – tylko lotnicze przesylki pocztowe
4. strajkowego wg:
- Institute Strike Clauses(Cargo) – z wyłączeniem transportów lotniczych
- Institute Strikes Clauses(Air Cargo) – tylko transporty lotnicze
5. poza taryfowego – nie objętego klauzulami wymienionymi w pktach 1) i 2) – po uprzednim uzgodnieniu

warunków ubezpieczenia z ubezpieczycielem

6. opłat celnych i podatków ponoszonych w kraju docelowym wg. Additional Cover for Duty , przy czym opłaty te

musza być wykazane w polisie ubezpieczeniowej w oddzielnej pozycji

7. podczas ich składania w magazynach przewoźnika ,spedytora, celnych w okresie nie objętym ubezp

transportowym: od ryzyka ognia, od ryzyka ognia i kradzieży z włamaniem

Przy ubezpieczaniu maszyn i urządzeń stosuje się dodatkowo Institute Replacement Clause
Przy ubezpieczaniu wszystkich ładunków stosuje się obligatoryjnie Institute Radioactive Contamination Exlusion
Clause (Zał 9)

Na odwrocie polisy ubezp. określone są obowiązki ubezpieczonego w czasie trwania transportu oraz w przypadku
powstania szkody. Ponadto przy dokonywaniu ubezpieczenia , ubezpieczający zaopatrywany jest w warunki
ubezpieczenia oraz zasady postępowania w przypadku powstania szkody

Ubezpieczenie wystawców na zagr targach – ubezp. może być objęte następujące ryzyko majątkowe: ryzyko
związane z trasp eksponatów, ryzyko związane z samą ekspozycją targową, ryzyko odpowiedzialności cywilnej
wystawców za szkody wyrządzone osobom trzecim

Przedmiot ubezp.: wszelkie eksponaty i wyposażenie stoisk

Przy przewozach miedz zastosowanie mają każdorazowo odpowiednie warunki ubezpieczenia wg klauzul
instytutowych:

1. transporcie morskim – instytutowe klauzule ładunkowe, odpowiednio do wyboru: w zakresie ryzyka

elementarnego ICC(C), w zakresie „wszelkiego ryzyka” ICC(A)

2. w transporcie lądowym i innym niż morski: w zakresie ryzyka elementarnego (ogień , katastrofa środka

transportowego, działania żywiołów żywiołów siła wyższa – ICC (C), w zakresie „wszelkiego ryzyka – ICC (A)

Do ochrony ubezp. można włączyć ryzyko strajku
Wys składki za ubezpieczenie eksponatów w eksporcie zależy od wartości przedmiotów zgłoszonych do ubezp.,
grupy asortymentowej, rodzaju transportu oraz ryzyk przyjętych do ubezpieczenia.

Eksponaty i inne wartości majątkowe mogą w czasie trwania imprezy uzyskać kompleksowe ubezpieczenie od
następującego ryzyka:
- od ognia i innych zdarzeń losowych (np. pożaru, wybuchu)
- od kradzieży z włamaniem i rabunku

Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej wystawcy – polisą ta ubezp. jest odpowiedzialność cywilna ubezp. bezp.
tytułu użytkowania powierzchni wystawowej i organizatorów wobec osób trzecich

Ubezp. objęte są szkody i straty powstałe w czasie wykonywania przez ubezpieczonego lub osoby przez niego
zatrudnione czynności montowania, demonstrowania i demontowania ubezpieczonych eksponatów

Z OC przysługuje wystawcy odszkodowanie w wypadku:
- uszkodzenia ciała, rozstroju zdrowia lub śmierci osób trzecich
- uszkodzenia lub zniszczenia mienia osób trzecich

109

ponadto ubezpieczenie pokrywa koszty ochrony prawnej wystawców

Z ubezpieczenia wyłączone są:
- szkody rzeczowe i osobowe (obrażenia cielesne poniesione przez personel stoiska i przez osoby zatrudnione przez
wystawcę)
- szkody i obrażenia cielesne wyrządzone umyślnie
szkody rzeczowe i obrażenia cielesne wynikłe w następstwie niezachowania lub lekceważenia przepisów
bezpieczeństwa
- szkody rzeczowe i obrażenia cielesne powstałe z powodu wady konstrukcyjnej eksponatu lub narzędzi przy pomocy
których szkoda została wyrządzona

Geneza ubezpieczenia OC za produkt wiąże się z rynkiem amerykańskim; pol ex w praktyce musieli ubezpieczać się
u amer, w 1974 -pol – amer pokrycie dla ryzyka OC za produkt w ramach porozumienia T.UiR WARTA z koncernem
A.I.U – 50 % podział składki ubezpieczeniowej ryzyka

Przedmiotem ubezpieczenia jest pozaumowna(deliktowa) odpowiedzialność cywilna ubezpieczającego (ex towarów)
za szkody poniesione przez osoby trzecie wskutek wadliwości używanych lub konsumowanych towarów
sprzedawanych i wysyłanych przez ubezpieczającego zagranicę w okresie trwania ubezpieczenia

Ubezpieczenie obejmuje również odpowiedzialność cywilna producenta towarów ex przez ubezpieczającego.
Ubezpieczenie obejmuje odpowiedzialność za szkody poniesione przez osoby trzecie w następstwie:
- śmierci , uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia
zniszczenia lub uszkodzenia mienia, innego niż exp wadliwy produkt będący przyczyną szkody

Instytucją zajmująca się ubezpieczaniem należności ex polskich oprócz firm ubezpieczeniowych jest Korporacja
Ubezpieczeń Kredytów Eksportowych S.A (KUKE). Wprowadziła ona ubezpieczenie krótkoterminowych należności
ex również od ryzyka handl w formie polisy ubezpieczeniowej. Polisą obrotową ubezpiecza się w zależności od
potrzeb cały obrót exp , obrót realizowany w danej grupie towarowej bądź z wybranymi krajami

Ubezpieczeniem objęte: należności płatne w terminie do 180 dni od kontrahentów pryw z ODCE.
W ramach polisy obrotowej świadczone są trzy rodzaje usług:
- ocena standingu finanse kontrahentów zagra
- ubezpieczycie zobowiązuje się do pokrycia strat polegających na niedotrzymaniu należności za wyexp towary lub
usługi w przypadku urzeczywistnienia się ryzyka handl tj: bankructwa, niewypłacalności lub przewlekłej zwłoki w
regulowaniu płatności
- ubezpieczycie prowadzi postępowanie windykacyjne i sądowe

W 1994 r KUKE opracowała nowy produkt bankowo – ubezpieczeniowy, łączący posiadanie ochrony
ubezpieczeniowej należności ex z możliwością otrzymania kredytu dla sfinansowania działalności przedsiębiorstwa.
Korporacja zawarła umowy z poszczególnymi polskimi bankami np. BRE S.A, dzięki którym banki uznają polisy
Korporacji jako zabezpieczenie spłaty kredytów udzielanych ex. Syst ten opiera się na mechanizmie finanse ex
wykorzystującego bezp. kredytów exp

Syst ten funkcjonuje w następujący sposób:

a. Exp posiada rachunek otwarty w banku , zawiera umowę ubezpieczenia z korporacją i ceduje prawo do

odszkodowania na bank

b. Korporacja ubezpiecza należności ex i zobowiązuje się w przypadku urzeczywistnienia się ryzyka do wypłaty

odszkodowania. W związku z cesja praw odszkodowanie będzie wypłacone bankowi

c. Bank udziela exp kredytu, którego spłata zabezpieczona jest należnościami exp kredytobiorcy

ubezpieczonymi w korporacji

Dzięki porozumieniu Korporacja – Bank, ex może uzyskać kredyt na warunkach preferencyjnych. W ramach
wspierania polskiego exp mi.n do krajów b. RWPG została uchwalona przez Sejm ustawa o gwarantowanych przez
Skarb Państwa ubezpieczeniach kontraktów exp

Celem ubezpieczenia kontraktów exp jest udzielenie krajowym podmiotom gospodarczym ochrony na wypadek strat
poniesionych w trakcie realizacji kontraktu ex, mogących powstać:
- przed wysyłką towarów lub realizacją usługi
- po wysyłce towarów lub zrealizowaniu usług

Ubezpieczenie kontraktów exp obejmuje szkody poniesione przez ubezpieczającego w wyniku niemożności
wykonania kontraktu ex bądź w wyniku niewykonania lub nienależytego wykonania kontraktu przez kontrahenta zagr,
jeśli szkody są następstwem ryzyka niehandl:

110

1. ryzyko polityczne obejmujące m.in.: ogłoszenie powszechnego moratorium płatniczego przez rząd państwa

dłużnika lub państwa uczestniczącego w regulowaniu należności; wybuch poza granicami RP działań
wojennych, powstania, rewolucji, zamieszek, przewlekłych masowych strajków; ogłoszenie aktów
nacjonalizacji

2. ryzyko katastrofalne obejmujące: trzęsienie ziemi, wybuch wulkanu, cyklon, tajfun, powódź, gwałtowny

przypływ morski, pożary o rozmiarach katastrofalnych

3. ryzyko przewlekłej zwłoki w wypełnieniu zobowiązań płatniczych przez państwo lub dłużnika publicznego,

innego dłużnika, za którego poręczyło państwo

Ryzyko przewlekłej zwłoki = opóźnienie w zapłacie przez kontrahenta zagr, wynoszące co najmniej 2 mies od upływu
ustalonego w kontrakcie terminu płatności

Ubezpieczenie kontraktów exp może dotyczyć również ryzyka o char handlowym, jeżeli kontrakt zawarty jest na
warunkach kredytu pow 1 roku; ubezpieczenie kontraktów ex w zakresie ryzyka handlowego obejmuje stwierdzona
niewypłacalność oraz przewlekła zwłokę kontrahenta zagr

Ustawa powierza ubezpieczanie kontraktów ex KUKE; za prowadzenie działalności ubezpieczeniowej KUKE pobiera
prowizję, której wysokość i sposób finansowania określa umowa między ministrem finansów z KUKE. Rada Ministrów
w terminie do 30 listopada każdego roku określać będzie zasady działalności KUKE. KUKe na podstawie wytycznych
Rady Min, opracowuje taryfę stawek za ubezpieczenie kontraktów ex

Z ubezpieczeń kontraktów ex mogą korzystać:
- krajowe podmioty gosp dokonujące ex krajowych towarów i usług
jednostki finansujące kontrakty ex , realizowane przez krajowe podm gosp

Ubezpieczenia związane z budową i montażem statków znane są pod różnymi nazwami ale najb powszechna to
Contractor’s All Risk( C.A.R – „wszelkie ryzyko wykonawcy robót budowlanych”

Jego cechy char to możliwość objęcia jedna plisą wszystkich kategorii mienia znajdujących się na placu budowy lub w
jego bezpośr sąsiedztwie i szeroki wachlarz ryzyk objętych ubezpieczeniem

Przedmiotem ubezpieczenia są z reguły rożnego rodzaju obiekty budowlane

Ubezpieczone mienie to obiekt budowlany w stadium budowy, zaplecze placu budowy, maszyny budowlane; na
wniosek ubezpieczającego polisa może również objąć budynki i budowle znajdujące się na placu budowy lub jego
bezp sąsiedztwie

Ubezpieczenie to zapewnia odszkodowanie za nagłe i nieprzewidziane straty lub uszkodzenie ubezpieczonego mienia
z jakielkwolwiek przyczyny, z wyjątkiem ryzyka lub szkód wyłączonych z pokrycia

Ubezpieczeniem nie jest więc objęte ryzyko: ogień , uderzenie pioruna , wybuch, upadek statku powietrznego;
powódź, deszcz nawalny, huragan, lawina, trzęsienie ziemi, osiadanie, osunięcie się ziemi; wypadki spowodowane
niezręcznością , niedbalstwem, złośliwością; kradzież z włamaniem; inne przyczyny szkód, jeżeli nie są wyraźnie
wyłączone

Odpowiedzialność cywilna w związku z wykonywaniem robót budowlanych podlega osobnym „sumom gwarancyjnym”
– stanowiącym górna granicę odpowiedzialności ubezpieczyciela za szkody osobowe i szkody w mieniu poniesione
przez osoby trzecie w wyniku jednego wydarzenia.

Ubezpieczenie budowlano – montażowe nie podlega w zasadzie taryfom składek

XII Rozstrzyganie sporów wynikających z transakcji międzynarodowych, arbitraż międzynarodowy:
- pojęcie i rodzaje sądów arbitrażowych
- arbitraż i ad hoc i arbitraż instytucjonalny
- środki arbitrażowe
Pazdan: 297-350;
Hermanowski 377-427
Konwencja Nowojorska o uznawaniu i wykonywaniu zagranicznych orzeczeń arbitrażowych, 1958
Konwencja europejska o międzynarodowym arbitrażu handlowym, Genewa 1961
Konwencja o rozstrzyganiu w drodze arbitrażu sporów cywilno prawnych wynikających ze stosunków współpracy
gospodarczej i naukowo technicznej, Moskwa 1972

111

Konwencja waszyngtońska z 1965 o rozwiązywaniu sporów dotyczących inwestycji pomiędzy państwami a
podmiotami o obcej przynależności państwowej

XII. Rozstrzyganie sporów wynikających z transakcji międzynarodowych, arbitraż międzynarodowy:

A. Sądy powszechne:
I Jurysdykcja w sprawach cywilnych i handlowych:

1) W przypadku sporu z umowy międzynarodowej sprzedaży istotne jest ustalenie właściwej jurysdykcji, czyli

właściwego sądu, który ma rozstrzygnąc spór

2) Główne źródła prawa w zakresie jurysdykcji w UE:
a) konwencja brukselska z 1968 roku o jurysdykcji i wykonywaniu orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych i
handlowych
- jej stronami mogą być jedynie państwa członkowskie UE
b) Konwencja bliźniacza z Lugano 1988
- stara UE+ EFTA (SUI, NOR, ISL) + POL (pozostałe nowe państwa nie przystąpiły)
- podpisana, gdyż kraje EFTA nie mogły przystąpić do konwencji brukselskiej
- postanowienia analogiczne do brukselskiej
c) 2002 – weszło w życie rozporządzenie Rady UE nr 44/2001 o jurysdykcji oraz uznawaniu i wykonywaniu orzeczeń
w sprawach cywilnych i handlowych
- zastąpiło konwencję brukselską,
- w stosunkach między państwami UE (bez DUN) obowiązuje bezpośrednio, zastępując odpowiednie przepisy KC
oraz umowy międzynarodowe w tej dziedzinie, przede wszystkim konwencję z Lugano
3) Stan prawny po 1 maja 2004:
a) w stosunkach POL z państwami UE (bez DUN) obowiązuje rozporządzenie nr 44/2001
b) z NOR, SUI i ISL zachowała moc konwencja z Lugano
c) w stosunkach z DUN zachowała dla Polski moc konwencja z Lugano, a dla państw UE konwencja brukselska
(Polska nei jest stroną konwencji brukselskiej)
d) z innymi państwami – dwustronne konwencje albo autonomiczne międzynarodowe prawo procesowe danego kraju
(część kodeksu cywilnego)
4) Główne postanowienia odnoścnie jurysdykcji:
a) z zakresu zastosowania rozporządzenia wylączono sprawy dotyczące:
- stanu cywilnego, zdolności osób fizycznych, ustroju majątkowego małżeńskiego, testamentów i dziedziczenia
- postępowania układowego i upadłościoweo oraz innych podobnych postępowań
- ubezpieczeń społęcznych (wyłączenie to nie rozciąga się na umowę o pracę oraz roszczenia instytucji opieki społ
wobec osób trzecich)
- sądownictwa polubownego (w tym zakresie obowiązują odrębne konwencje, o których w punkcie B)
- spraw podatkowych, celnych i administracyjnych
b) ogólna reguła dotycząca jurysdykcji:
- dla rozstrzygnięcia sporu właściwy jest sąd, w którego okręgu ma stały pobyt pozwany, bez względu na jego
obywatelstwo
c) sposoby określania miejsca zamieszkania:
- sąd państwa czł rozpatrujący daną sprawę, przy ustalaniu, czy osoba fizyczna ma miejsce zamieszkania na
terytorium tego pańśtwa, stosuje swoje prawo
- spółki i osoby prawne mają swoje miejsce zamieszkania w miejscu, w którym znajduje się: ich statutowa siedziba,
ich główny organ zarządzający lub ich główne przedsiębiorstwo (jak w róznych państwach, to jurysdykcja wszystkich i
swobodny wybór powoda)
d) jeżeli przemiotem postępowania jest umowa lub roszczenie wynikające z umowy, osoba mająca miejsce
zamieszkania w państwie członkowskim może być pozwana także przed sąd miejsca, gdzie zobowiązanie zostało
wykonane lub miało być wykonane
e) w konwencji podjęto próbę stworzenia autonomicznego pojęcia miejsca wykonania zobowiązania:
- w braku odmiennego uzgodnienia stron, miejscem wykonania jest:
- w przypadku sprzedaży rzeczy ruchomych – miejsce w pańśtwie czł, w którym rzeczy te zgodnie z umową zostały
albo miały być dostarczone
- w przypadku świadczeni ausług – miejsce w państwie czł, w którym usługi zgodnie z umową były albo miały być
spełnione
- dopiero w braku przesłanek do postępowania z ww wskazówkami, zwrócić się trzeba do ogólnego pojęcia miejsca
wykonania (interpetacja sądu)
f) jeżeli strony porozumiały się co do jurysdykcji sądu (umowa o jurysdykcję), to w braku odmiennego porozumienia
stro wybrany przez nie sąd będzie miał jurysdykcję wyłączną
II. Uznawanie i wykonywanie orzeczeń sądowych w UE
1) Uwagi ogólne:
a) należy odróżnić instytucję uznania i stwierdzenia wykonalności orzeczenia:

112

b) pierwsze postępowanie ma na celu ustalenie istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego
c) celem drugiego jesy wydanie decyzji zezwalającej na wykonanie uznanego orzeczenia zagranicznego;
2) Konwencja z Lugano:
a) w konwencji wymieniono sądy stron, do których można się zwrócić o wykonanie orzeczenia zagranicznego. Sądy te
są wyłącznie właściwe do rozpatrzenia i wydania decyzji o wykonaniu orzeczenia zagranicznego
b) zasady ustalania jurysdykcji sądów:
- sądem właściwym miejscowo do złożenia wniosku o wykonanie zagranicznego orzeczenia zasadniczo jest sąd
miejsca zamieszkania lub siedziby dłużnika
- pomocnicza właściwość sądu miejsca przeprowadzania egzekucji
c) orzeczenie zagraniczne korzysta z domniemania prawidłowości, które może być obalone tylko w przypadku:
- sprzeczności uznania z porządkiem publicznym państwa uznającego
- braku prawidłowego doręczenia pozu
- niezgodności z orzeczeniem wydanym w państwie, do którego zwrócono się o uznanie
- niezgodności z ppm państwa, do którego zwrócono się o uznanie lub wykonanie
- niezgodności z wczesniejszym orzeczeniem wydanym w państwie, które nie jest stroną konwencji
- niezgodności z przepisami konwencji dotyczącymi jurysdykcji
d) mimo rozróznienia między uznaniem i stwierdzeniem wykonalności, podstawy odmowy uznania i stwierdzenia
wykonalności są takie same
e) sąd badając czy istnieje któraś z przesłanek odmowy wykonania orzeczenia, związany jest zakazem kontroli
merytorycznej orzeczenia zagranicznego
f) sąd przeprowadza postępowanie tylko od strony formalnej, nie badając meritum sprawy:
- czy przeczenie zostało wydane w państwie-stronie kownencji; czy mieści się w zakresie przemiotowym kownencji;
czy jest orzeczeniem w rozumieniu konwencji; czy orzeczenie jest wykonalne w państwie jego wydania; czy
orzeczenie zostało prawidłowo doręczone pozwanemu; czy wniosek został wniesiony przez „zainteresowaną stronę”;
czy do wniosku dołączono odpowiednie dokumenty
g) jeśli nie istnieją podstawy odmowy wykonania orzeczenia (analogicznie jak dla odmowy uznania – patrz punkt a), a
powyższe warunki zostały spełnione, wówczas sąd nie może odmówić zgody na wykonanie orzeczenia
h) poprzez stwierdzenie wykonalności orzeczenia zagranicznego staje się ono wykonalne na terytorium całego
państwa, którego sąd tę wykonalność stwierdził
i) postępowanie egzekucyjne regulowane jest przez prawo wew państwa, w którym egzekucja jest wykonywana
3) Rozporządzenie 44/2001 - zmiany:
a) nie jest wymagane uprzednie doręczenie orzeczenia pozwanemu
b) w 1 etapue postępowania nie weryfikuje się podstaw odmowy uznania orzeczenia – czynności te zostały
przeniesione do fazy po zaskarżeniu orzeczenia w sprawie stwierdzenia wykonalności
=> zatem po spełnieniu określonych wymogów formalnych wykonalność orzeczenia powinna być automatycznie
stwierdzona
c) ograniczono możliwość odmowy uznania orzeczenia na podtsawie klauzuli porządku publicznego, do przypadków
oczywistej z nim sprzeczności
d) katalog podstaw odmowy uznania orzeczeń obejmuje ponadto kolizję oreczeń pochodzących z różnych państw czł.
e) wykreślono jako podstawę odmowy sprzeczność z przepisami ppm państwa, w k™órym ma być wykonane
oreczenie
B. Arbitraż (sądy polubowne):
I Uwagi ogólne

1) Pojęcie międzynarodowego arbitrażu handlowego:

Jest to tryb rozstrzygania sporów handlowych, w drodze wyroku wydanego przez sąd polubowny, złożony z jednej lub

większej liczby osób fizycznych, wybranych przez strony, a więc przez organ nie będący sądem państwowym, którego

orzeczenie posiada jednak moc wyroku państwowego

2) Historia arbitrażu:
a) czasy rzymskie – orzeczenia sądów polubownych nie były wykonywane w drodze przymusu państwowego; strony
mogły jedynie przewidzieć w umowie o arbitraż specjalne kary lub inny środek zabezpieczający wykonanie orzeczenia
b) Justynian – nadał orzeczeniom sądów polubownych moc wyroków sądow państwowych
c) średniowiecze – nie sprzyja rozwojowi międzynarodowego arbitrażu handlowego, gdyż pan feudalny sprawował
całkowitą władzę sądowniczą nad swoimi poddanymi
d) zainteresowanie arbitrażem wzrasta wraz z rozwojem handlu
e) Przełom XVIII i XIX wieku:
- coraz wiecej sporów handlowych i związanych z przewozem towarów morzem rozstrzyga się w drodze arbitrażu
- powstanie pierwszych stałych sądów arbitrażowych, powołanych przez giełdy, instytucje handlowe czy izby
przemysłowo handlowe

113

f) przełom – powołanie w 1914 roku Międzynarodowej Izby Handlowej w Paryżu na podstawie decyzji
Międzynarodowego Kongresu Izb Handlowych
g) współczesne trendy:
- wzrastająca popularność arbitrażu i docenienie jego roli przez oficjalne czynniki państwowe doprowadziło do rozwoju
międzynarodowej regulacji międzynarodowego arbitrażu handlowego
- ale też do dostosowywania przepisów wew do tej regulacji, co jest szczególnie ważne, gdyż to krajowe systemy
prawne określają ważność i skuteczność zapisu na arbitrażu
- wiele państw, odgrywających zasadniczą rolę w międzynarodowym obrocie handlowym (FRA, BEL, ENG, HOL,
SUI), wprowadziło bardzo nowoczesne ustawodastwo arbitrażowe, uwzględniające specyfikę międzynarodowego
arbitrażu handlowego
- znajduje w tych ustawodastwach zastosowanie teoria delokalizacji arbitrażu (umiędzynarodowienia):
* maksymalne oderwanie arbitrażu od norm prawnych krajowych i kontroli państwa, w którym arbitraż ma miejsce
* oznacza to zezwolenie państwa na prowadzenie na jego terytorium przez zagraniczne podmioty postępowania
arbitrażowego, bez jakiejkolwiek ingerencji krajowych organów wymiaru sprawierliwości
- istnieje nadal znacząca liczba państw, które nie należą do nowoczensych konwencji międzynarodowych lub które
mają ustawodastwo niechętne arbitrażowi
3) Formy arbitrażu:
a) stałe sądy arbitrażowe
- powołane zwykle przez organizacje kupieckie i zawodowe
- działają wg nadanych im przez te organziacje regulaminów
b) sądy arbitrażowe ad hoc:
- powołane przez strony dla rozstrzygnięcia konkretnego sporu
- działają wg zasad określonych przez same strony
c) sądy arbitrażowe administrowane:
- forma pośrednia między stałymi i ad hoc
- polega na tym, że instytucje kupieckie lub stałe sądy arbitrazowe podejmują się, na warunkach określonych w
specjalnych regulaminach, administrować sądem arbitrażowym ad hoc
4) Przyczyny popularności międzynarodowego arbitrażu handlowego:
a) brak zaufania do sądownictwa państwowego:
- nieznajomość procedury obowiązującej przed zagranicznym sądem państwowym, co oznacza konieczność
angażowania miejscowego adwokata (osobiście zależy mu na przeciąganiu procesu+kwalifikacje często nie
sprawdzalne przed udzieleniem pełnomocnictwa)
- konieczność prowadzenia procesu w języku kraju siedziby sądu=> konieczność tłumaczenia wszystkich
dokumentów przez tłumacza przysięgłego
- wieloinstancyjność i formalistyka => długość postępowania, koszty
- brak wystarczających kompetencji merytorycznych sędziów państwowych (nie są specjalistami w danej, często
wąskiej dziedzinie)
- skłonność sędziów do faworyzowania stron procesowych pochodzących z własnego kraju
- tendencja do dokonywania ocen stanu prawnego na podstawie własnego systemu prawngo
- bardzo ograniczona możliwość wykonanai orzeczenia sądu państwowego na terytorium państwa innego niż to, w
którym zostało wydane (inacze jednak dzięki konwencji brukselskiej 1968 i lugańskiej 1988 o jurysdykcji i
wykonywaniu zagranicznych orzeczeń- są to jednak konwencje o zasięgu lokalnym)
b) zalety międzynarodowego arbitrażu handlowego:
- wyrok sądu arbitrażowego ma taką samą moc prawną jak wyrok sądu powszechnego
- odbywa się z udziałem ekspertów z zakresu MPH
- umożliwia uzyskanie wpływu na skłąd sądu
- strony mają też wpływ na procedury – w większości systemów prawnych zezwala się im na określenie trybu
postępowania przed sądem arbitrażowym
- zwykle niepotrzebne jest zastępstwo procesowe (adwokat)
- szybsze, jednoinstancyjne i mniej formalistyczne rozstrzyganie sporów
- ewentualne niedogodnosci płynące z jednoinstancyjności są łagodzone przez instytucję skargi o uchylenie
orzeczenia lub skargi o unieważnienie orzeczenia
- kameralność – odbywają się bez udziału publiczności
- jest ono prowadzone w atmosferze wygodniejszej, w językach uzgodnionych przez strony
- koszty są niższe – gdyż krótszy proces
- sądy państwowe rozsytrzygają spory wyłącznie w oparciu o normy prawa, natomiast sądy arbitrażowe, o ile strony
tak się umówią, mogą rozstrzygać spór w oparciu o zasady słuszności
- system konwencji międzynarodowych zapewnia przymusowe wykonanie orzeczeń sądów arbitrażowych w ponad
100 krajach swiata
5) Źródła właściwości sądu arbitrażowego:
a) właściwość sądu arbitrażowego wynika z woli stron, wyrażonej w umowie o arbitraż; umowa taka występuje w 2
formach
- jako kompromis – strony dokonują zapisu na arbitażu w stosunku do sporu, który już między nimi zaistniał

114

- jako klauzula arbitrażowa – część składowa określonej umowy głównej; stanowi porozumienie stron co do tego, iż w
razie powstania sporu w przyszłości, będzie on rozstrzygany przez sąd arbitrażwy, ukonstytuowany w trybie
przewidzianym w klauzuli arbitrażowej
b) właściwość sądu wynika z przepisów konwencji:
- np. konwencja moskiewska 1972 o rozstrzyganiu w drodze arbitrażu sporów cywilno – prawnych, wynikających ze
współpracy gosp i nauk-techn:
* właściwość sądu arbitrażowego w kraju strony pozwanej jest niezalezna od istnienia kompromisu lub klauzuli
arbitrażowej zawartej w umowie stron
* wola stron ogrnaiczona tylko do możliwości wyboru stałego sądu arbitrażowego w trzecim kraju konwencyjnym
6) Regulacja międzynarodowego arbitrażu handlowego odbywa się w 3 płaszczyznach:

a) w stosunkach pomiędzy stronami procesowymi (w drodze umowy stron, ustalającej właściwość sądu
arbitrażowego dla rozstrzygnięcia powstałych pomiędzy nimi sporów)

b) w ustawodastwie wew każdego państwa

c) na płaszczyźnie międzynarodowej:
- w sferze stosunków międzypaństwowych

- działania na płaszczyźnie międzynarodowej w sferze stosunków o charakterze prywatnoprawnym

- działania niepaństwowych organizacji krajowych w sferze arbitrażu handlowego

II. Międzynarodowa regulacja arbitrażu handlowego:

1) Protokół genewski o klauzulach arbitrażowych 1923:

a) państwa zobowiązały się uznawać ważność zapisu na sąd polubowny, dokonanego przez podmioty
podlegające jurysdykcji różnych umawiających się państw

b) państwa zobowiązały się honorować decyzje stron co do procedury arbitrażowej

c) państwa zobowiązały się ułatwiać czynności procesowe, które mają być dokonane na ich terytroium

d) państwa zobowiązały się zapewnić wg norm swojego prawa wykonalność orzeczeń arbitrazowych, które
zapadły na ich własnych terytoriach (tylko)

e) fakt, że strony podpisały kompromis lub zawarły w umowie klauzulę arbitrażową, zobowiązywał sądy
powszechne do odrzucenia pozwu, jeżelu taki pozew do sądów tych został skierowany

f) protokól utracił swoje znaczenie wobec podisania konwencji nowojorskiej i europejskiej, ale część państw
przy nim pozostało, nie ratyfikując konwencji nowojorskiej

2) Konwencja genewska o wykonywaniu obcych orzeczeń arbitrażowych z 1927 roku

a) państwa zobowiązały się do wzajemnego uznawania i wykonywania orzeczeń arbitrażowych, wydanych na
mocy kompromisu lub klauzul arbitrazowych, pod warunkiem, iż orzeczenie takie zapadło między osobami
podlegającymi jurysdykcji którejś z umawiających się stron

b) podano warunki, jakim powinno odpowiadać orzeczenie, aby mogło być uznane i wykonane:

- orzeczenie arbitrażowe zapadło na podstawie kompromisu lub klauzuli arbitrażowej, które są ważne wg
prawa mającego do nich zastosowanie

- wg prawa kraju, w którym się dochodzi praw z orzeczenia arbitrażowego, przemiot tego orzeczenia mógł być
poddany arbitrażowi

- orzeczenie arbitrażowe zostało wydane przez sąd arbitrażowy przewidziany w kompromisie lub w klauzuli
arbitrażowej i ukonstytuowany zgodnie z umową stron oraz z prawem mającym zastosowanie do
postępowania arbitrażowego

- orzeczenie arbitrażowe w kraju, w którym zapadło, było rozstrzygnięciem ostatecznym

- uznaniu lub wykonaniu orzeczenia arbitrażowego nie sprzeciwia się porządek publiczny ani podstawowe
zasady prawa publicznego kraju, w którym dochodzi się praw z orzeczenia

c) nawet pomimo istnienia ww przesłanek, sąd odmów uznania lub wykinania orzeczenia arbitrażowego,
jeżeli:

- orzeczenie arbitrażowe zostało uznane za nieważne w kraju, w którym zapadło

- strona, przeciwko której dochodzi się praw z orzeczenia arbitrażowego, nie otrzymała wiadomości o
postępowaniu arbitrażowym w czasie wystarczającym do wystąpienia ze srodkami zaczepnymi i obronnymi,
albo

- nie mając zdolności procesowej, nie była należycie zastąpiona

115

- orzeczenie arbitrażowe nie odnosi się do pubktów spornych wymienionych w kompromisie lub
podpadających pod postanowienia klauzuli arbitrażowej albo zawiera rozstrzygnięcia przekraczające granice
kompromisu lub klauzuli arbitrażowej

d) utraciło ważność analogicznie do protokołu genewskiego

3) Konwencja nowojorska o uznawaniu i wykonalności zagranicznych orzeczeń arbitrażowych 1958:

a) przystąpienie do niej jest równoznaczne z wystąpieniem z protokołu i konwencji genewskiej w takim
zakresie, jaki obejmuje konwencja nowojorska, w stosunku do krajów, które również przystąpiły do tej
kownencji

=> nie narusza jednak właściwości innych umów

b) Zakres stosowania konwencji:

- przemiotem konwencji jest zagraniczne orzeczenie arbitrażowe, czyli:

* takie, które zostały wydane na obszarze Państwa innego niż to, w którym żąda się uznania i wykonania tych

orzeczeń. (teoria terytorialna)

* takie, które w Państwie, w którym żąda się ich uznania i wykonania, nie są uważane za orzeczenia krajowe. (teoria

procesowa)

- określenie przemiotu orzeczenia arbitrażowego i zakresu podmiotowego: „orzeczenie wydane wskutek
sporu między osobami fizycznymi lub prawnymi”

=> oznacza to, że w trybie konwencji nowojorskiej mogą być wykonywane orzeczenia zarówno w sprawach
cywilnych, jak i handlowych

=> i to orzeczenia wydane niekoniecznie na terytorium kraju – strony konwencji

=> mogą być to również orzeczenia wydane w postępwaniu, w którym jedną ze stron jest jednostka
podlegająca państwu, które nie podpisało konwencji

- możliwość złożenia zastrzeżenia dotyczącego wzajemności, ograniczającego zakres stosowania konwencji:

* każde z Państw może na podstawie wzajemności oświadczyć, że będzie stosowało Konwencję do uznawania i
wykonywania orzeczeń wydawanych jedynie na obszarze innego Umawiającego się Państwa.
* Może ono również oświadczyć, że będzie stosowało Konwencję do sporów wynikłych jedynie z takich stosunków
prawnych, zarówno umownych jak i pozaumownych, które uważane są według jego prawa krajowego za handlowe.
c) Uznawanie umów o arbitraż:

- Każde z Umawiających się Państw uzna pisemną umowę o arbitraż
- Określenie "umowa pisemna" oznacza zarówno klauzulę arbitrażową zamieszczoną w kontrakcie, jak i kompromis-
zarówno podpisane przez strony, jak i zawarte w wymianie listów lub telegramów.
d) odesłanie przez sąd stron do arbitrażu:
- Sąd Umawiającego się Państwa, w którym wszczęto spór w sprawie, co do której strony zawarły umowę w
rozumieniu niniejszego artykułu, na żądanie jednej ze stron odeśle strony do arbitrażu, (chodzi o to, że jak jest umowa
o arbitraż, to już sąd nie może w tej sprawie orzekać)
- chyba że stwierdzi, że dana umowa jest nieważna, niewykonalna lub nie nadaje się do realizacji.
e) Kluczowy przepis – zobowiązanie państw członkowksich do uznawania orzeczeń arbitrażowych za wiążące
i wykonywania ich zgodnie z procedurą obowiązującą na obszarze, na którym dochodzi się praw z orzeczenia

f) wymagane dokumenty:

- Aby uzyskać uznanie i wykonalność strona żądająca uznania i wykonania powinna wraz z żądaniem przedłożyć:
* należycie legalizowany oryginał orzeczenia lub należycie uwierzytelniony odpis takiego dokumentu,
* oryginał umowy o arbitraż lub należy uwierzytelniony jej odpis.
- Jeżeli odnośne orzeczenie lub odnośna umowa nie są napisane w języku urzędowym kraju, w którym dochodzi się
praw z orzeczenia, strona żądająca uznania i wykonania orzeczenia powinna przedłożyć uwierzytelniony przekład
tych dokumentów na ten język.
g) odmowa uznania i wykonania orzeczenia – warunki:

- ciężar dowodu spoczywa na stronie, przeciwko której orzeczenie jest skierowane – musi dostarczyć dowodów:
* że stronom umowy o arbitraż - według prawa odnoszącego się do nich - brak było zdolności
* że wspomniana umowa jest nieważna według prawa, którego strony umowę tę poddały, a - w razie braku wzmianki
w tym względzie - według prawa kraju, w którym orzeczenie zostało wydane

116

* że strona, przeciwko której orzeczenie jest skierowane, nie była należycie powiadomiona o wyznaczeniu arbitra lub
o procedurze arbitrażowej albo że z innego powodu nie mogła przedstawić swojej sprawy
* że orzeczenie odnosi się do sporu nie wymienionego w kompromisie lub nie podpadającego pod zakres klauzuli
arbitrażowej albo że zawiera rozstrzygnięcia przekraczające granice kompromisu lub klauzuli arbitrażowej,
=> jeżeli jednak rozstrzygnięcie spraw, które zostały poddane arbitrażowi, da się oddzielić od rozstrzygnięcia spraw
nie poddanych arbitrażowi, to ta część orzeczenia, która zawiera rozstrzygnięcie spraw poddanych arbitrażowi, może
zostać uznana i wykonana
* że bądź to skład sądu arbitrażowego, bądź też procedura arbitrażowa nie były zgodne z umową stron,
* lub - w razie braku takiej umowy - że nie były zgodne z prawem kraju, w którym odbył się arbitraż, lub
* że orzeczenie nie stało się jeszcze dla stron wiążące
* że właściwa władza kraju, w którym lub według praw którego orzeczenie zostało wydane, uchyliła je lub wstrzymała
jego wykonalność.
=> Jeżeli do właściwej władzy zwrócono się z żądaniem uchylenia lub wstrzymania wykonalności orzeczenia

arbitrażowego, to wówczas władza przed którą dochodzi się praw z tego orzeczenia, może, jeśli uzna to za właściwe,

odroczyć decyzję o wykonalności orzeczenia; na wniosek strony żądającej wykonania orzeczenia może ona również

nakazać stronie drugiej udzielenie odpowiedniego zabezpieczenia.

- Odmowa uznania i wykonania orzeczenia arbitrażowego może nastąpić również i wówczas, jeżeli właściwa władza
kraju, w którym postawiono żądanie uznania i wykonania stwierdzi:
* że według prawa tego kraju przedmiot sporu nie może być rozstrzygany w drodze arbitrażu, lub
* że uznanie lub wykonanie orzeczenia byłoby sprzeczne z porządkiem publicznym tego kraju.
4) Konwencja europejska o międzynarodowym arbitrażu handlowym, Genewa 1961

*stronami jest 26 państw; ma to być uzupełnienie konwencji nowojorskiej+ ma na celu usunięcie niektórych
trudności związanych z funkcjonowaniem i organizacją międzynarodowego arbitrażu handlowego; pod
auspicjami Eur Kom Gosp ONZ

a) zakres konwencji:

- do umów o arbitraż, zawieranych w celu rozstrzygania sporów wynikających przy dokonywaniu transakcji handlu

międzynarodowego między osobami tak fizycznymi, jak i prawnymi, które w chwili zawierania takich umów mają stałe

miejsce zamieszkania bądź swoją siedzibę w różnych umawiających się państwach;

- do procesów i orzeczeń arbitrażowych, opartych na tych umowach
- Zdolność osób prawnych prawa publicznego do poddawania się arbitrażowi.

* osoby prawne, które według prawa mającego do nich zastosowanie uważane są za "osoby prawne prawa
publicznego", mają możność zawierania umów o arbitraż.
* Przy podpisaniu lub ratyfikacji niniejszej Konwencji albo przystąpieniu do niej każde umawiające się państwo będzie
mogło oświadczyć, że ogranicza powyższą możność warunkami podanymi w oświadczeniu.
b) Dla celów niniejszej Konwencji pojęcie:
- "umowa o arbitraż" oznacza (formalne przesłanki ważności) klauzulę arbitrażową w umowie pisemnej lub osobną

umowę o arbitraż (zapis na arbitraż) podpisane przez strony lub zawarte w wymianie listów, telegramów lub

zawiadomień dalekopisem.

* W stosunkach między państwami, których ustawodawstwa nie wymagają formy pisemnej dla umowy o arbitraż,

pojęcie to oznacza każdą umowę zawartą w formie dozwolonej przez te ustawodawstwa;

- "siedziba osoby prawnej" oznacza miejsce, gdzie znajduje się przedsiębiorstwo osoby prawnej, która zawarła
umowę o arbitraż.
c) Organizacja procesu arbitrażowego
- Strony umowy o arbitraż mogą według swojego uznania:

* przewidzieć poddawanie sporów do rozstrzygania stałej instytucji arbitrażowej;
=> w takim wypadku rozpoznawanie sporów będzie następowało zgodnie z regulaminem takiej instytucji;

117

* przewidzieć poddawanie sporów do rozstrzygnięcia przez arbitraż dla danej sprawy (arbitraż ad hoc)
=> w takim wypadku strony mogą w szczególności:

* wyznaczyć arbitrów albo ustalić sposób ich wyznaczania na wypadek powstania sporu;
* oznaczyć miejsce sądu arbitrażowego;
* ustanowić reguły postępowania, których mają przestrzegać arbitrzy.

- zastępcza nominacja arbitrów:

* Jeżeli strony przewidziały poddanie mogących wyniknąć między nimi sporów rozpoznaniu arbitrażu ad hoc i jeśli w
ciągu 30 dni od daty powiadomienia pozwanego o przekazaniu sprawy na arbitraż jedna ze stron nie wyznaczyła
swego arbitra, to, jeżeli strony nie przewidziały inaczej w umowie o arbitraż, arbitra tej strony wyznacza na żądanie
drugiej strony przewodniczący właściwej izby handlowej w kraju, gdzie strona, która omieszkała wyznaczyć arbitra,
zamieszkuje lub ma swoją siedzibę w chwili wystąpienia z żądaniem arbitrażu.
- postępowanie w razie braku określenia w umowie o arbitraż ad hoc danych, niezbędnych do zorganizowania
procesu arbitrażowego:
* o ile strony nie doszły w tej sprawie do porozumienia
* odpowiednie kroki będą powzięte przez arbitra lub arbitrów już wyznaczonych
* Jeżeli strony nie doszły do porozumienia co do wyznaczenia jednoosobowego arbitra albo jeżeli wyznaczeni arbitrzy

nie mogli osiągnąć jednomyślności co do kroków, które powinny być powzięte, to:

* jeżeli strony uzgodniły miejsce arbitrażu, powód może zwrócić się o podjęcie tych kroków, według swego

wyboru, albo do przewodniczącego właściwej izby handlowej właściwej dla miejsca arbitrażu obranego przez

strony, albo do przewodniczącego izby handlowej właściwej dla miejsca, w którym pozwany zamieszkuje lub

ma swoją siedzibę w chwili wystąpienia o skierowanie sprawy do arbitrażu.

* Jeżeli strony nie doszły do porozumienia co do miejsca arbitrażu, to powód może zwrócić się według swego
wyboru albo do przewodniczącego izby handlowej właściwej dla miejsca, w którym pozwany zamieszkuje lub
ma swoją siedzibę w chwili wystąpienia o skierowanie sprawy do arbitrażu, albo do Komitetu Specjalnego,
którego skład i charakter działania zostały określone w załączniku do niniejszej Konwencji
* Jeżeli powód nie skorzystał z uprawnień, przyznanych mu w niniejszym ustępie, z uprawnień tych mogą
skorzystać pozwany lub arbitrzy.

- Przewodniczący lub Komitet Specjalny, do którego skierowano prośbę, mogą, zależnie od prośby ( zarówno

zastępcza nominacja arbitrów, jak i postępowanie w razie braku…):

* wyznaczyć arbitra jedynego, jeśli to zostało uzgodnione między stronami, arbitra przewodniczącego, superarbitra lub
arbitra trzeciego;
* spowodować zastąpienie arbitra lub arbitrów wyznaczonych w innym trybie, niż przewidziany w ustępie 2 niniejszego
artykułu;
* oznaczyć miejsce arbitrażu, przy czym rozumie się, że arbitrzy mogą obrać inne miejsce arbitrażu;
* ustanowić albo wprost, albo przez powołanie się na regulamin dowolnie wybranej stałej instytucji arbitrażowej reguły

postępowania, których powinni przestrzegać arbitrzy, jeżeli ci w braku porozumienia stron sami nie ustanowili reguł

tego postępowania.

- Jeżeli strony przewidziały poddawanie mogących wyniknąć między nimi sporów do rozstrzygania przez stałą
instytucję arbitrażową, ale jej nie oznaczyły i nie osiągnęły porozumienia w tej kwestii, to powód może zwrócić się o
oznaczenie tej instytucji stosownie do przepisów ustępu 3 niniejszego artykułu.
- Jeżeli w umowie arbitrażowej nie ma wskazania co do tego, w jakiego rodzaju arbitrażu – w stałej instytucji

arbitrażowej czy w arbitrażu ad hoc:

* jeżeli w tej sprawie strony nie doszły do porozumienia,

* to o rozstrzygnięcie tej kwestii powód może zwrócić się stosownie do przepisów ustępu 3 niniejszego artykułu.

118

* Przewodniczący właściwej Izby Handlowej lub Komitet Specjalny mogą albo odesłać strony do stałej instytucji

arbitrażowej, albo wezwać strony do wyznaczenia swych arbitrów w terminie wskazanym przez przewodniczącego

Izby Handlowej lub Komitet Specjalny i do powzięcia w tymże terminie kroków niezbędnych dla zorganizowania

procesu arbitrażowego. W ostatnim przypadku mają zastosowanie ustępy 2, 3 i 4 niniejszego artykułu.

- Jeżeli w ciągu 60 dni od chwili otrzymania prośby o wypełnienie jednej z funkcji wyliczonych w ustępach 2, 3, 4, 5 i 6

niniejszego artykułu przewodniczący izby handlowej, do którego zwrócono się stosownie do przepisów jednego z

wyżej wymienionych ustępów, nie podejmie odpowiednich kroków, wnioskodawca może zwrócić się do Komitetu

Specjalnego o przejęcie funkcji, które nie zostały wykonane.

d) zarzut niewłaściwości arbitrażu:

-Termin wniesienia zarzutu:
* Zarzut niewłaściwości arbitrażu powinna strona zgłosić w sądzie arbitrażowym nie później od wniesienia przez nią
zarzutów co do istoty sprawy, jeśli zarzut niewłaściwości jest oparty na nieistnieniu umowy o arbitraż, jej nieważności
lub utraceniu przez nią mocy;
* zarzut niewłaściwości oparty na tym, że kwestia sporna przekracza umocowanie arbitrów, powinien być zgłoszony,
skoro tylko w toku postępowania arbitrażowego zostanie postawiona kwestia, która według mniemania strony
zgłaszającej zarzut niewłaściwości przekracza granice kompetencji arbitrów.
* Zarzut niewłaściwości zgłoszony w późniejszych stadiach postępowania arbitrażowego może być uwzględniony,
jeżeli arbitraż uzna przyczynę uchybienia terminu za usprawiedliwioną.
* Decyzja arbitrażu o uchybieniu terminu może być jednak zaskarżona do sądu państwowego
- Sąd arbitrażowy, przeciw któremu zgłoszono zarzut niewłaściwości, nie powinien uchylać się od rozpoznania sprawy

i ma prawo sam orzec co do swojej właściwości albo co do istnienia lub ważności umowy o arbitraż lub kontraktu,

którego częścią składową jest ta umowa, z tym jednak, że takie orzeczenie sądu arbitrażowego może być następnie

zaskarżone do właściwego sądu państwowego zgodnie z prawem kraju sądu.

e) Właściwość sądów państwowych
- Zarzut niewłaściwości sądu państwowego, uzasadniony istnieniem umowy o arbitraż i zgłoszony w sądzie

państwowym, w którym wszczęła sprawę jedna ze stron umowy o arbitraż, powinien być zgłoszony pod rygorem

utraty prawa do tego zarzutu wskutek upływu terminu, przed lub jednocześnie z podniesieniem zarzutów co do istoty

sprawy, w zależności od tego, czy ustawodawstwo kraju sądu uważa zarzut niewłaściwości za kwestię prawa

procesowego, czy materialnego.

- Jeżeli jedna ze stron umowy o arbitraż zapoczątkowała postępowanie arbitrażowe, to sąd państwowy, do którego

zwróciłaby się następnie druga strona z powództwem w tym samym przedmiocie lub w kwestii nieistnienia,

nieważności lub utracenia mocy umowy o arbitraż, powinien odroczyć wydanie orzeczenia w kwestii właściwości

arbitrażu do czasu wydania orzeczenia arbitrażowego co do istoty sprawy, chyba że sąd państwowy miałby

dostatecznie ważne powody do odstąpienia od tej zasady.

119

- Żądania jednej ze stron wydania przez sąd państwowy zarządzeń tymczasowych lub zabezpieczających nie należy

uważać ani za sprzeczne z umową o arbitraż, ani za przekazanie sprawy sądowi państwowemu do rozstrzygnięcia co

do istoty sprawy.

f) normy kolizyjne:

- Przy orzekaniu w kwestiach istnienia lub ważności umowy o arbitraż sądy państwowe umawiających się państw, jeśli

idzie o zdolność stron do działań prawnych, powinny kierować się prawem mającym zastosowanie do stron, a co do

innych kwestii:

* prawem, któremu strony poddały umowę o arbitraż;
* w braku wskazań w tym względzie - prawem kraju, w którym powinno być wydane orzeczenie;

* w braku wskazania co do prawa, któremu strony poddały umowę o arbitraż, oraz jeśli w chwili, gdy ta kwestia została
przedłożona do rozstrzygnięcia przez sąd państwowy, nie można ustalić, w którym kraju orzeczenie arbitrażowe
powinno być wydane - prawem, mającym zastosowanie na mocy normy kolizyjnej sądu państwowego, w którym
wszczęto sprawę. Sąd, w którym wszczęto sprawę, może nie uznać umowy o arbitraż, jeżeli według prawa jego kraju
dany spór nie może być przedmiotem rozpoznania arbitrażowego.
g) prawo właściwe przy orzekaniu przez arbitrów co do istoty sprawy:
- Strony mogą, według swego uznania, oznaczać za wspólną zgodą prawo, które arbitrzy mają stosować przy

rozstrzyganiu sporu co do istoty.

- W razie nieoznaczenia przez strony prawa, które należy stosować, arbitrzy stosują prawo, wskazane przez normę

kolizyjną, uznaną przez arbitrów za odpowiednią dla danego wypadku. - W obu wypadkach arbitrzy kierują się

postanowieniami kontraktu i zwyczajami handlowymi.

- Arbitrzy wydają orzeczenie na zasadzie słuszności jeżeli strony tak się umówiły i jeżeli prawo właściwe na to
zezwala.
h) Uzasadnienie orzeczenia:
- Uważa się, że w umowie o arbitraż strony uzgodniły, że uzasadnienie orzeczenia arbitrażowego jest niezbędne,

chyba że strony:

* umówiły się wyraźnie, że orzeczenie nie powinno być uzasadnione, albo
* obrały procedurę arbitrażową, według której uzasadnianie orzeczenia arbitrażowego nie jest przyjęte, a żadna ze
stron nie zażądała przed zakończeniem ustnej rozprawy lub w braku ustnej rozprawy – przed sporządzeniem
orzeczenia arbitrażowego, aby orzeczenie było uzasadnione.
i) Uchylenie orzeczenia arbitrażowego
- Uchylenie w jednym z państw będących stroną Konwencji orzeczenia arbitrażowego stanowi przyczynę odmowy
uznania lub wykonania tego orzeczenia w innych państwach stronach Konwencji:
* tylko wówczas, gdy to uchylenie orzeczono w Państwie, w którym lub według prawa którego orzeczenie to zostało
wydane i tylko z jednego z następujących powodów:
* strony umowy o arbitraż były według prawa mającego do nich zastosowanie pod jakimkolwiek względem niezdolne
do działań prawnych
* bądź umowa ta jest nieważna według prawa, któremu strony ją poddały, lub, w braku wskazówek w tym względzie,
według prawa kraju, w którym wydano orzeczenie; albo
* strona, żądająca uchylenia orzeczenia, nie była należycie powiadomiona o wyznaczeniu arbitra lub o postępowaniu
arbitrażowym albo z innych przyczyn nie mogła złożyć swych wyjaśnień, albo
* orzeczenie zostało wydane w sporze nie objętym zapisem na arbitraż lub nie podpadającym pod zasięg klauzuli
arbitrażowej w umowie albo zawiera rozstrzygnięcie w kwestiach wykraczających poza granice zapisu na arbitraż lub
klauzuli arbitrażowej;
=> jednakże, jeżeli postanowienia orzeczenia arbitrażowego w kwestiach objętych zapisem na arbitraż lub klauzulą
arbitrażową dają się oddzielić od postanowień w kwestiach nie objętych takim zapisem lub klauzulą, to część

120

orzeczenia arbitrażowego, która zawiera postanowienie w kwestiach objętych zapisem na arbitraż lub klauzulą
arbitrażową, może nie zostać uchylona
* skład zespołu arbitrażowego lub procedura arbitrażowa nie były zgodne z umową stron, a w braku umowy nie były
zgodne z postanowieniami artykułu IV niniejszej konwencji (dotyczy procedury arbitrażowej).
- W stosunkach między państwami-stronami niniejszej Konwencji, które są jednocześnie stronami Konwencji
nowojorskiej z 10 czerwca 1958 r. o uznawaniu i wykonywaniu zagranicznych orzeczeń arbitrażowych, ustęp 1
niniejszego artykułu ogranicza stosowanie artykułu V ustęp 1 punkt "e" Konwencji nowojorskiej (wymienia warunki
uchylenia) jedynie do wypadków, przewidzianych w ustępie 1 artykułu IX niniejszej Konwencji.
5) Konwencja waszyngtońska 1965 o rozwiązywaniu sporów dotyczących inwestycji pomiędzy państwami a
podmiotami o obcej przynależności państwowej:
* potrzeba stworzenia takiej konwencji wynikała z nierównej pozycji państwa i inwestora w przypadku zaistnienia
sporu – ze względu na immunitet państwa
a) powołano Międzynarodowe Centrum Rozstrzygania Sporów Inwestycyjnych
- celem jest zapewnianie udogodnień dla koncyliacji i arbitrażu między umawiającymi się państwami a obywatelami
innych umawiających się państw
- jest organem BŚ, ma w nim swoją siedzibę
- jest zarządzane przez Radę Administracyjną i Sekretariat, na którego czele stoi Sekretarz Generaln, oraz utrzymuje
panel rozjemców i panel arbitrów
- prezesem Rady Adm jest z urzędu prezez BŚ
- w odróżnieniu od innych instytucjki arbitrażowych, Centrum nie jest ani instytucją prywatną, ani państwową,
działającą na podstawie prawa określonego państwa, zostało bowiem powołane w wyniku konwencji
międzynarodowej, jest administrowane przez OM, a stosowana procedura uwzględnia normy PMP
- jest instytucją niezależną od krajowych systemów prawnych
- nie stanowi niezależnego organu koncyliacyjno – arbitrażowego, bezpośrednio rozstrzygającego spory, ale stwarza
warunki dla administrowania procesami arbitrażowymi (lista arbitrów, instancja kasacyjna)
b) Centrum prowadzi 2 listy (panele):
- listę mediatorów (koncyliatorów) i listę arbitrów
- listy są odnawiane co 6 lat
- na listach umieszczone są osoby wskazane przez państwa konwencyjne (4 od każdego państwa)+ po 10 osób
delegowanych przez Prezesa Rady Adm.
- osoby mogą być zgłoszone jednocześnie na obie listy
c) jurysdykcja Centrum:
- właściwość Centrum obejmują wszelkie spory prawne wynikające bezpośrednio z inwestycji, występujące między
podmiotem prawa jednego umawiającego się państwa (osoby fizyczne lub prawne) a drugim umawiającym się
państwem, jeżeli strony zgodziły się w formie pisemnej na przekazanie spory do Centrum.
- strony nie mogą wycofać swej zgody na oddanie sporu do Centrum
- każde państwo może zastrzec, jakie klasy sporów będzie lub nie będzie uważało za podpadające pod jurysdykcję
Centrum, co jednak nie stanowi jeszcze wymaganej zgody
- zgoda w danej sytuacji na arbitraż oznacza, że Centrum posiada wyłączną jurysdykcję do rozstrzygnięcia sprawy
d) procedura pojednawcza:
- postępowanie rozpoczyna się od przesłania odpowiedniego wniosku przez jedną ze stron umowy inwestycyjnej do
Sekretarza, który przesyła kopię 2 stronie
- Wniosek powinien zawierać informacje dotyczące kwestii spornych, tożsamości stron i ich zgody na postępowanie

pojednawcze zgodnie z zasadami procedury

- Sekretarz Generalny rejestruje wniosek, chyba że stwierdzi, na podstawie informacji zawartych we wniosku, że spór

jest w sposób oczywisty poza jurysdykcją Centrum

- ukonstytuowanie komisji pojednawczej:
* możliwie szybko po zarejestrowaniu wniosku
* komisja składa się z 1 koncyliatora lub jakiejkolwiek liczby nieparzystej, powoływanych w sposób uzgodniony przez
strony
* jeżeli strony nie uzgodnią liczby koncyliatorów, komisja składa się z 3- po 1 wybranym przez stronę i trzeci wybrany
za porozumieniem stron, który jej przewodniczy
* jeżeli komisja nie ukonstutuuje się w ciągu 90 dni od powiadomienia o jej rejestracji lub w innym terminie
uzgodnionym przez strony, przewodniczący Rady Adm na wniosek jednej ze stron i po zasięgnięciu opinii 2, powołuje
koncyliatorów jeszcze nie powołanych
* koncyliatorzy mogą pochodzić spoza listy koncyliatorów Centrum, z wyjątkiem tych, powołanych przez
przewodniczącego Rady Adm
- procedura:
* obowiązuje procedura zawarta w załączniku do konwencji, chyba, że strony zdecydowały inaczej

121

* komisja sama ocenia, czy jest kompetentna, w razie podniesienia sprzeciwu wobec jej kompetencji przez jedną ze
stron
* komisja stara się wyjaśnić kwestie sporne między stronami w celu doprowadzenia do porozumienia na wzajemnie
akceptowalnych warunkach
* komisja na każdym stadium postępowania może proponować warunki rozwiązania sporu
* strony mają obowiązek współpracy z Komisją w dobrej wierze i poswięcenia należytej uwagi jej propozycjom
* jeżeli strony dojdą do porozumienia, Komisja sporządza odpowiedni raport
* jeżeli na jakimkolwiek etapie postępowania komisja uzna, że nie ma szans na porozumienie, powinna zamknąć
procedurę i sporządzić raport
* jeśli jedna ze stron nie stawi się na postępowaniu – zachowanie komisji jak wyżej
e) procedura arbitrażowa:
- postępowanie rozpoczyna się od przesłania odpowiedniego wniosku przez jedną ze stron umowy inwestycyjnej do
Sekretarza, który przesyła kopię 2 stronie
- Wniosek powinien zawierać informacje dotyczące kwestii spornych, tożsamości stron i ich zgody na postępowanie

pojednawcze zgodnie z zasadami procedury

- Sekretarz Generalny rejestruje wniosek, chyba że stwierdzi, na podstawie informacji zawartych we wniosku, że spór

jest w sposób oczywisty poza jurysdykcją Centrum

- ukonstytuowanie się Trybunału:
=> postanowienia identyczne jak w przypadku koncyliacji
- narodowość arbitrów:
* arbitrzy wyznaczeni przez Przewodniczącego Rady Adm nie są obywatelami państwa będącego stroną sporu
* większość arbitrów powinna pochodzić spoza państw, będących stronami sporu; nie stosuje się tego jednak, jeżeli
wszyscy arbitrzy zostali powołani za porozumieniem stron
- postępowanie:
* obowiązuje procedura zawarta w załączniku do konwencji, chyba, że strony zdecydowały inaczej
* Trybunał sam ocenia, czy jest kompetentny, w razie podniesienia sprzeciwu wobec jego kompetencji przez jedną ze
stron
* sąd orzeka na podstawie takiego prawa, jakie ustaliły strony; w razie braku takiej umowy orzeka na podstawie prawa
Państwa, będącego stroną sporu (nie obywatela-inwestora) oraz, jeśli to możliwe, na podstawie PMP
* sąd może orzekać na podstawie zasady słuszności, jeśli strony wyrażą na to zgodę
* jeżeli strony nie uzgodnią inaczej, trybunał może w każdym etapie postępowania:

* wezwać strony do przedstawienia dokumentów lub innych dowodów
* odbyć wizję w miejscu związanym ze sporem

* jeżeli strona nie stawia się na posiedzeniu, istnieje możliwość wydania orzeczenia zaocznego, po uprzednim
ostrzeżeniu
* trybunał może zarządzić wszelkie środki tymczasowe, w celu zabezpieczenia praw którejś ze stron
- orzeczenie:
* trybunał podejmuje decyzje większością głosów członków
* orzeczenie wydawane jest w formie pisemnej
* powinno rozwiązywać wszystkie kwestie sporne które były podstawą postępowania (jak nie rozwiązał, to na wniosek
strony złożony w ciągu 45 dni ma obowiązek rozwiązać pominiętą kwestię)
* Centrum nie publikuje orzeczenia bez zgody stron
f) każda ze stron może wystąpić z wnioskiem do Sek Gen o uchylenie orzeczenia, czego podstawą może być zarzut,
że:
- niewłaściwie został ukonstytuowany sąd arbitrażowy
- sąd arbitrażowy w sposób wyraźny przekroczył swoje kompetencje
- miał miejsce przypadek korupcji członka składu orzekającego
- naruszone zostały w spośób istotny podstawowe zasady procedury
g) Każda ze stron ma prawo złożyć Sekretarzowi Gen wniosek o dokonanie rewizji orzeczenia, jeżeli ujawnione
zostały nowe, dotychczas nieznane okoliczności sprawy
6) Konwencja moskiewska 1972 o rozstrzyganiu w drodze arbitrażu sporów cywilno prawnych, wynikających
ze stosunków współpracy gospodarczej i naukowo – technicznej:

* obowiązywała między państwami RWPG, obecnie jej stroną jest tylko RUS, KUB i MON

a) istota konwencji sprowadza się do ustalenia obligatoryjnej drogi arbitrażowej dla wszystkich sporów
cywilnoprawnych, wynikających ze współpracy gosp i nauk-techn podmiotów z krajów konwencyjnych

b) wyłączono możliwość poddawania takich sporów sądom powszechnym

c) właściwość sądów arbitrażowych:

122

- zasada generalna – wlaściwy jest sąd arbitrażowy przy Izbie Handlowej w państwie, na którego terytorium
ma siedzibę pozwany.

- strony mogą się jednak umówić, że będzie to analogiczny sąd arbitrażowy w trzecim państwie
konwencyjnym

-strony mogą się także umowić, że będzie to istniejący w państwie konwencyjnym specjalistyczny sąd
arbitrażowy, rozpoatrujący np. spory z zakresu przewozów morskich lub rzecznych

d) orzeczenia uważa się za uznane we wszystkich państwach konwencyjnych bez dalszego postępowania;
podlegają one wykonaniu w każdym państwie konwencyjnym

e) właściwy sąd państwa, w którym dochodzi się wykonania, może odmówić spowodowania wykonania
orzeczenia tylko w przypadku:

- naruszenia zasad właściwości sądu

- jeżeli strona wykaże, że była pozbawiona możliwości obrony

- jeżeli strona wykaże, że orzeczenie zgodnie z ustawodastwem państwa, w którym zostało wydane, zostało
uchylone albo że jego wykonanie zostało zawieszone

f) w razie odmowy nadania orzeczeniu klauzuli wykonalności z przyczyny 1 lub 2, strona na której rzecz było
ono wydane ma prawo wnieść nowe powództwo, oparte na tej samej podstawie prawnej, do właściwego
organu w ciągu 3 miesięcy, licząc od dnia uprawomocnienia się postępowania o takiej odmowie

g) termin przedawnienia roszczeń o wykonanie orzeczenia wynosi 2 lata

7) Regulaminy arbitrażowe dla arbitraży ad hoc

a) dla ułatwienia stronom transakcji międzynarodowych przeidujących rozpoznawanie sporów przez arbitraż
ad hoc, zostały opracowane na płaszczyźnie międzynarodowej i postawione do dyspozycji stron
ewentualnych sporów specjalne regulaminy, których powołanie w klauzuli arbitrażowej jest równoznaczne z
dokonaniem przez strony wyboru procedury, wg której sąd arbitrazowy winien postępować

b) do najbardziej popularnych należa następujące regulaminy postępowania ad hoc:

- regulamin arbitrażowy Europejskiej Komisji Gospodarczej ONZ 1963

- regulamin arbitrażowy UNCITRAL, przyjęty w 1976 r.

8) Prawo modelowe:

a) w 1985 w ramach UNCITRAL powstalo prawo modelowe, którego tekst został przez ZO ONZ zalecony jako
wzór dla ustawodastwa arbitrażowego

b) Jest ono wyrazem tendencji zmierzającej do ujednolicenia prawa w zakresie arbitrażu w skali uniwersalnej

c) forma prawa modelowego pozwala pańśtwom dostosować je do ich indywidualnych wymagań

9) Uznawanie i wykonywanie zagranicznych orzeczeń arbitrażoweychL

a) najczęściej rozróżnia się pojęcia uznawania i wykonywania zagranicznych orzezeń w ten sposób, że
wykonywanie dotyczy orzeczeń zasądzających (nadających się do egzekucji), a uznanie – orzeczeń nie
nadających się do egzekucji

b) przymusowa egzekucja orzeczeń arbitrażowych jest zapewniona krajowym prawem procesowym ,ale z
reguły prawo zapewnia jednak wykonalność jedynie orzeczeń wydanych we włąsnym kraju.

- Praktycznie podstawą uznania i wykonania zagranicznych orzeczeń arbitrażowych jest więc umowa
międzynarodowa

c) konwencja nowojorska:

- każde z umawiających się państw jest zobowiązane uznać orzeczenie za wiążące i wykonać je zgodnie z
przepisami procedury obowiązującej na obszarze, na którym dochodzi się z praw z orzeczenia

- odmowa uznania i wykonania może nastąpić tylko z powodów wymienionych w konwencji

d) problem uznawania i wykonywania zagranicznych orzeczeń arbitrażowych jest też uregulowany w
konwencjach dwustronnych i wielostronnych konwencjach branżowych, jak np. w berneńskich konwencjach
kolejowych

III. Działania prywatnych organizacji międzynarodowych w sferze stosunków o charakterze prywatnoprawnym:

1) Międzynarodowa Izba Handlowa w Paryżu

a) najstarsza instytucja międzynarodowa działająca w sferze prywatnoprawnej (1914)

123

b) w sposób znaczący przyczyniła się do rozwoju arbitrażu

c) niepaństwowa swiatowa organizacja handlowa
d) miała za zadanie stworzenie warunków dla szybkiego, taniego i ostatecznego rozstrzygania sporów
pomiędzy kupcami

e) w 1923 roku utworzyła stały Sąd Arbitrażowy, działający wg charakterystycznego dla tego sądu regulaminu

2) Międzynarodowa Rada ds. Arbitrażu handloweho (ICCA)

a) znaczący wkład w rozwój międzynar arbitrażu handl

b) prywatna grupa 25 specjalistów z róznych krajów, którym przyświeca idea popularyzowania i rozwoju
arbitrażu

c) organizuje co 2 lata kongresy i seminaria arbitrażowe

d) redaguje ważne periodyki

3) Międzynarodowa Federacja Instytucji Arbitrażu Handlowego

- skupia 74 stałe sądy arbitrażowe i inne instytucje arbitrażowe z całego swiata

IV. Działania organizacji krajowych w sferze arbitrażu handlowego

1) Chodzi o działania podejmowane przez niepaństwowe organziacje krajowe, zajmujące się poropagowaniem
międzynarodowego arbitrażu handlowego

2) Współpraca pomiędzy takimi organizacjami rozwija się zwykle w drodze zawierania dwu i wielostronnych
porozumień, obejmujących:

- zalecenia dla podmiotów gospodarczych do korzystania ze wskazanych stałych sądów arbitrażowych, a
także

- zobowiązanie do udzielania sobie wzajemnie pomocy przy administrowaniu arbitrażami na terytorium innego
kraju, jeśli taka pomoc okaże się konieczna

- do porozumień załącza się także wzorcowe klauzule arbitrażowe

3) Ważne instytucje tego typu:

a) Amerykańskie Stowarzyszenie Arbitrażowe

b) Londyński Sąd Arbitrażu Międzynarodowego w Londynie

c) Centrum Arbitrażowe Fed Izby Gosp w Wiedniu

d) Instytut Arbitrażowy Sztokholmskiej Izby Handlowej w Sztokholmie

e) Niemeicki Instytut Arbitrażu

f) Stałe Sądy Arbitrażowe przy Izbach handlowych byłych krajów RWPG

V. Umowa o arbitraż

1) Źródła prawa:

- do zapisu na sąd polubowny w stosunkach czysto wew znajdują zastosowanie przepisy kodeksów
postępowania cywilnego poszcz. państw

- umowy o arbitraż, zawiwrane w obrocie międzynarodowym, podlegają postanowieniom konwencyjnym,
zgodnie z zakresem zastosowania poszcz. konwencji

2) Pojęcie umowy o arbitraż:

a) jest to umowa, na mocy której strony poddają spór pod rozstrzygnięcie sądu polubownego (arbitrażowego)

b) „spór” oznacza spór o prawo (wynikający ze stosunku prawnego), a nie jedynie spór o fakty

c) „sąd polubowny” oznacza sąd niepaństwowy, mający zgodnie z przepisami prawa oraz wolą stron
kompetencję do rozstrzygania takiego sporu wyrokiem, któremu strony są obowiązane się podporządkować

d) nie jest umową o arbitraż umowa, na mocy której strony upowzniają osobę trzecią (arbitratora) tylko do
ustalenia pewnych prawnie doniosłych faktów (np. zgodności dostarczonego towaru z kontraktem) albo do
uzupełnienia w pewnym zakresie oświadczeń woli stron (np. określenia ceny towaru)

e) w praktyce zawiera się nieraz umowy o tzw. arbitraż jakościowy lub techniczny, mające zazyczaj charakter
umów arbitrtorskich, a nie umów o arbitraż we właściwym znaczeniu, chyba, że osoby trzecie, powołane do
ustalenia jakości lub stanu technicznego danego przemiotu, są jednocześnie upoważnione do rozstrzygnięcia
o roszczeniach związanych z dokonamymi ustaleniami

124

3) Rodzaje umów o arbitraż:

a) kompromis:

- umowa o arbitraż, dotycząca sporu już zaistniałego

b) klauzula arbitrażowa:

- umowa przewidująca, że spory, które mogą wyniknąć w przyszłości z oznaczonego stosunku prawnego,
będą rozstrzygane na drodze arbitrażu

- jest to za zwyczaj jedna z klauzul zamieszczonych w umowie głównej

- autonomia klauzuli wobec umowy głównej – nieważnośc lub bezskuteczność umowy głównej, jak równeiż jej
rozwiązanie czy wypowiedzenie, nie podważają automatycznie mocy wiążącej klauzuli arbitrażowej, dlatego
sąd polubowny może badać te okoliczności (np. czy umowę wypowiedziano zgodnie z prawem)

c) inny podział:

- arbitraż instytucjonalny:

* arbitraż prowadzony przez składy orzekające arbitrów w ramach określonej instytucji, która została
specjalnie powołana do tego celu lub też stanowi to jedno z jej zajęć

* zwykle tymi instytucjami są izby handlowe, handlowo-przemysłowe lub gospodarcze

* instytucja taka grupuje zwykle grono kompetentnych osób, specjalistów z różnych dziedzin obrotu
międzynarodowego, do pełneinia funkcji arbitrów

* oprócz tego zapewnia zwykle pomieszczenia, obsługę adm i biurową oraz prowadzi sekretariat arbitrażu

* określa także, w wydanym przez siebie regulaminie, zasady postępowania arbitrażowego

- arbitraż ad hoc – gdy strony poddają rozstrzygnięcie sporu dorywczo tworzonemu sądowi polubownemu

d) stosuje się też łamane klauzule arbitrazowe, które przewidują arbitraż instytucjonalny lub ad hoc w kraju
strony pozwanej

4) Skutki prawne:

a) umowa o arbitraż wywołuje 2 skutki prawne w sferze kompetencyjnej:

- skutek pozytywny – polega na przyznaniu sądowi polubownemu kompetencji do rozstrzygnięcia sporu
objętego taką umową

- skutek negatywny – polega na wykluczeniu rozpoznania sporu przez sąd państwowy, jeżeli wbrew umowie o
arbitraż strona zostanie pozwana do sądu państwowego i przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy
zgłosi tam należycie uzasadniony zarzut, że do rozstrzygnięcia sporu właściwy jest sąd polubowny

b) zapis na sąd polubowny nie stanowi jednak przeszody dla wydania przez sąd państwowy zarządzeń
tymczasowych, w celu zabezpieczenia roszczeń strony związanej takim zapisem na sąd polubowny. Może to
być tymczasowa blokada rachunku bankowego, gwarancji bankowej, zabezpieczenie na towarze lub innym
majątku kontrahenta

- o tymczasowe zarządzenei zabezpieczające wykonanie wyroku arbitrażowego na majątku strony przeciwnej
należy występować do właściwego sądu państwowego w kraju, w którym dany element majątku się znajduje

5) Forma umowy o arbitraż:

a) zgodnie z konwencją nowojorską, forma pisemna umowy o arbitraż jest zachowana zarówno wtedy, gdy
umowa została sporządzona na jednym dokumencie, podpisanym przez strony, jak i wtedy, gdy zawarta
została w drodze wymiany listów lub telegramów

b) do czego konwencja europejska dodaje jeszcze wymianę zawiadomień dalekopisem

c) interpretacja tych konwencji zmierza obecnie w kierunku uznania za ważne co do formy umów o arbitraż,
zawieranych za pomocą teleksów oraz innych środków porozumiewania się na odległość, rejestrujących na
piśmie treść umowy (np. wydruków komputerowych)

6) Zdolność do zawarcia umowy o arbitraż:

a) jak wynika z konwencji nowojorskiej oraz europejskiej, zdolność stron do zawarica umowy o arbitraż należy
oceniać wg prawa odnoszącego się do stron

b) oznacza to, że sąd powinien stosować prawo, na które wskazują przepisy ppm; sądy zagraniczne kierować
się będą w tym zakresie własnymi ppm (przeważnie będzie to prawo siedziby przedsiębiorstwa)

7) Zawarcie umowy o arbitraż przez pełnomicnika:

125

a) żadna z konwencji nie zawiera na ten temat wzmianek

b) jak każda umowa, umowa o arbitraż może być zawarta przez pełnomicnika

c) osoba mająca pełnomoctnictwo do zawarcia międzynarodowego kontraktu handlowego, jest zwykle w
sposób dorozumiany umocowana do zamieszczenia w nim klauzuli arbitrażowej

d) w odniesieniu do formy omawianego pełnomoctnictwa – wystarcza, jeśli czyni ona zadość wymogom
formalnym przewidzianym dla umowy o arbitraż (czyli wymóg pisemności) albo przepisom obowiązującym w
państwie, w którym pełnomocnictwo zostało udzielone

8) prawo właściwe dla umowy o arbitraż:

a) wg konwencji nowojorskiej (mówi o tym w kontekście odmowy uznania i wykonania orzeczenia i jego
przesłanek):

- ważność umowy o arbitraż pod względem formy oceniana jest wg przepisów samej konwencji

- zdolność stron wg prawa odnoszącego się do nich (statutu personalnego)

- pozostałe materialne przesłanki ważności umowy – wg prawa, któremu strony tę umowę poddały, a w braku
wzmianki w tym względzie – wg prawa kraju, w którym orzeczenie zostało wydane

b) wg konwencji europejskiej (mówi o tym w kontekście podniesienia przez stronę zarzutu do sądu, że wiąże
ją ze stroną powodową ważna umowa o arbitraż i dlatego sąd nie ma kompetencji – chodzi zatem o przesłanki
zbadania, że taka umowa istnieje)

- analogiczne regulacjie jak w konwencji nowojorskiej,

- z tym że zamiast prawa kraju, w którym orzeczenie zostało wydane – prawo kraju, w którym orzeczenie
„powinno być wydane”;

- jeżeli nie można ustralić, w którym kraju orzeczenei arbitrażowe powinno być wydane – właściwe jest praow
wskazane przez normę kolizyjną obowiązującą w sidzibie sądu państwowego

- sąd ten może przy tym uznać umową o arbitraz za nieważną, jeżeli wg legis fori dany spór nie może być
przemiotem rozstrzygnięcia arbitrażowego

=> unormowania te można stosować uniwersalnie

9) Umowa pomiędzy arbitrem a stroną procesową:

a) nikt nie może być powołany na arbitra wbrew własnej woli

b) w tych stałych sąda arbitrażowych, które prowadzą listy arbitrów, przyzwolenie na umieszczenie swego
nazwiska na liście uważa się za domniemaną zgodę na wybór w konkretnej sprawie

c) nominacja przez stronę arbitra powoduje powstanie stosunku prawnego pomiędzy arbitrem a stronami
procesowymi; dopuszczalne są umowy regylujące ten stosunek (określające np. wynagrodzenie)

d) umowa stron z arbitrem jest umową prawa cywilnego materialnego z dziedziny prawa zobowiązań

e) problem odpowiedzialności cywilnej arbitrów:

- arbiter nie może być traktowany jak funkcjonariusz państwowy, za którego w określonych sytuacjach
odpowiedzialność może ponieść Skarb Państwa

- nie jest jednak wykluczona odpowiedzialność kontraktowa arbitr z tytułu niewykonania lub nienależytego
wykonania obowiązków wchodzących w skłąd konkretnego stosunku obligatoryjnego pomiędzy stronami i
arbitrami

- niekiedy umowa z arbitrami wprost przewiduje obowiązek wynagrodzenia szkody spowodowanej np.
zawinionym nadmiernym opóźnieniem postępowania, naruszeniem tajemnicy narad lub innych obowiązków

- w zasadzie arbitrzy nie odpowiadają za treśći skutki wydanego przez nich orzeczenia

10) Zasady formułowania umów o arbitraż:

a) zaniechać umieszczenia w kontrakcie klauzuli arbitrażowej możemy tylko wtedy, kiedy z jakichś powodów
uważamy za niecelowe poddanie sporu pod rozstrzygnięcie arbitrażu lub arbitraż będzie właściwy z mocy
prawa

b) podstawową przesłanką formułowania klauzuli jest zapewnienie sobie wykonalności orzeczenia
arbitrażowego w kraju, w którym nasz partner posiada siedzibę:

- w przypadku państw-stron konwencji nowojorskiej, orzeczenie może zapaść w dowolnym kraju trzecim,
będącym także stroną konwencji

126

- jeżeli kontrahent posiada siedzibę w kraju niebędącym stroną konwencji, należy przewidzieć w klauzuli, że
co najmniej spory przeciwko naszemu kontrahentowi będą rozstrzygane w kraju jego siedziby; wybór innego
państwa jest możliwy jedynie wówczas, gdy orzeczenia arbitrażowe, zapadłe w tym kraju, są wykonalne w
kraju naszego kontrahenta na podstawie umowy dwustronnej, co wymaga odrębnego sprawdzenia

c) minimalna treść umowy o arbitraż:

- warunkiem koniecznym umowy o arbitraż jest określenie sporu czy sporów, jakie mają podlegać
rozstrzygnięciu przez sąd

- nie chodzi tu o szczegółowe sprecyzowanie przemiotu sporu, gdyż jest to niemożliwe

- wystarcza wskazanie stosunku prawnego, z którego może wyniknąć spór (np. „wszelkie spory wynikające z
kontraktu lub w związku z nim”).

d) fakultatywna treść umowy o arbitraż:
- cała koncepcja arbitrażu wywodzi się z zasady swobody umów stron; z tego też względu mogą one w zapisie
na sąd polubowny uregulować wszystko, co uznają za celowe i konieczne dla określenia trybu, w jakim ich
przyszły spór ma być rozpatrywany

- wiążące są jedynie bezwzględnie obowiązujące przepisy prawa właściwego dla umowy o arbitraż

- treść fakultatywna umowy o arbitraż zależeć będzie w znacnzym stopniu od tego, czy strony dokonują
wyboru stałego sądu arbitrażowego (ma zwykle określoną procedurę) czy też dokonują zapisu na sąd
arbitrażowy ad hoc (muszą same określić procedurę)

e) arbitraż instytucjonalny czy arbitraż ad hoc?

- abitraż ad hoc:

* stosowany jest zywkle w dużych transakcjach, o wysokiej wartosci sporu, gdzie może chodzić o problemy
szczególnie skomplikowane

* w takich sporach z reguły powstaje konieczność studiowania tysięcy stron akt, co wymaga poświęcenia
przez arbitrów znacznej ilości czasu na dokładną analizę materiału dowodowego

* wiąże się to z koniecznościa określenia wielkości honorarium arbitrów na odpowiednio wysokim poziomie,
czego nie zapewniają zwykle taryfy opłat stałych sądów arbitrażowych

* przeciwko arbitrażowi ad hoc przemawia pewna przewlekłość postępowania, poczynając od procesu
konstutuowania się sądu arbitrażowego i czynności techniczno – proceduralnych, utrudnionych z powodu
braku wyspecjalizowanego aparatu sekretarsko – technicznego

- arbitraż instytucjonalny:

* stosowowany w większości przypadków

* niższe i bardziej przewidywalne koszty postępowania

* większa sprawność organizacyjna

* osoby wykonujące funkcje arbitrów w stałych sądach arbitrażowych bardziej poczuwają się do
odpowiedzialności za prawidłowość wydanego orzeczenia i to nie tylko wobec stron, które ich wyznaczyły, ale
i wobec instytucji arbitrażowej, w ramach której przyszło im działać

* korzystanie z listy arbitrów daje gwarancję, że wybrana osoba posiada odpowiednie doświdczenie w
prowadzeniu postępowania arbitrażowego, a także sprawdzone w praktyce kwalifikacje merytoryczne

* jak pokazują statystyki, przypadki uchylenia przez sądy państwowe wyroków sądów ad hoc są znacznie
częstrze od przypadków uchylenia wyroków wydawanych w ramach stałych instytucji arbitrażowych

f) kwesie składu zespołu orzekającego

- przy kontraktach o niewielkiej wartości lub małym ryzyku wystąpienia sporu może być wystarczające
uzgodnienie, że spór będzie rozstrzygany przez 1 arbitra – bo jest to tańsze

- składy o parzystej liczbie arbitrów występują bardzo rzadko, a w niektórych ustawodastwach są zakazane;
prawo angielskie dopuszcza arbitraż 2-osobowy, jednak jeżeli arbitrzu wybrani przez strony nie uzgodnią
orzeczenia, wóczas wybierają 3 arbitra (ang. umpire) który rozstrzyga spór jednoosobowo

- dokonując wyboru arbitrażu ad hoc, warto wskazać w klauzuli arbitrażowej organ powołany do dokonywania
zastępczej nominacji arbitrów i arbitra przewodniczącego – jednym bowiem z najczęstrzych sposobów
przeciągania postępowania przez stronę pozwaną jest zwlekanie z wyznaczeniem arbitra. Potrzeby takiej nie
ma w przypadku stałego sądu arbitrażowego, ponieważ regulaminy tych sądów zawsze przewidują tryb
postępowania w takich przypadkach

127

- wskazując w klauzuli arbitrażowej organ do zastępczej nominacji, najlepiej wskazac jedną z izb handlowych,
które ogłosiły, że podejmują się wykonania funkcji organu do zastępczej nominacj – w innym przypakdu nie
mamy pewności, że wybrany poodmiot takiej nominacji faktycznie dokona

VI. Postępowanie arbitrażowe:

* w postępowaniu arbitrażowym instytucjonalnym – sprawy te w większoścu reguluje regulamin

* UNCITRAL, EKG – wydały regulaminy, które mogą być przyjmowane dla postępowania ad hoc jako
obowiązujące

* Sąd Arbitrażowy Międzynarodowej Izby Handlowej w Paryżu – sąd instytucjonalny, ma własny regulamin

* konwencja europejska, nowojorska – obowiązują między stronami

a) wybór procedury:

- arbitraż instytucjonalny – własny regulamin

- arbitraż ad hoc – samodzielne ustalenie procedury albo powołanie się na istniejący regulamin; jeżeli strony
tego nie zrobią, będą obowiązywały przepisy dotyczące procedury arbitrażowej, obowiązujące w miejscu
siedziby arbitrażu, uzupełnione przez ustalenia samcyh arbitrów; jeżeli dany kraj jest stroną konwencji
międzynarodowej, to jej postanowienia będą wiążące w stosunkach z innymni krajami stronami tejże
konwencji

b) konstytuowanie się sądu arbitrażowego:

- arbitraże instytucjonalne dysponują listami arbitrów, ukłądanymi zgodnie z posiadanymi przez nich
kwalifikacjami, z pośród których dokonuje się wyboru arbitrów (w większości arbitraży nie jest to
obligatoryjne, można wyznaczyć arbitra spoza listy) i arbitró przewodniczących (na ogół jest to obligatoryjne)

- w postępowaniu arbitrażowym ad hoc strony mają pełną swobodę w kształtowaniu składu sądu i to zarówno
w odniesieniu do liczby arbitrów rozpatrujących spór, ich kwalifikacji, jak i sposobu ich wybierania

- ustawowe wymagania wobec arbitrów:

* w zasadzie nie ma ograniczeń co do obywatelstwa czy zawodu

* nie wymaga się z reguły określonych kwalifikacji (w sądach stałych listy arbitrów są układane właśnie pod
kątem kwalifikacji)

* tylko niektóre ustawodastwa wymagają, by arbitrem był prawnik

* wg prawa polskiego, arbitrem nie może być sędzia państwowy (w innych krajach jest to zwykle
dopuszczalne)

* wszędzie wymagana jest niezależność arbitra od stron – nie moż ebyć pokrewieństwa, aktualnego lub
dawnego stosunku pracy lub innego rodzaju stosunku zależności

- ze względów praktyczncyh strony ograniczają się zwykle w klauzuli arbitrażowej do wskazania, z ilu osób ma
się składać sąd, w pozostałych kwestiach odwołując się do regulaminów

- zgodnie z postanowieniami większości regulaminów (np. EKG ONZ, UNCITRAL):

* jeżeli strony nie dojdą do porozumienia co do składu sądu arbitrażowego, spór rozpatruje skład
trzyosobowy

* strona pozwana ma możliwośc wyznaczenia swego arbitra w określonym terminie. Niedotrzymanie terminu
uzasadnia odwołanie się do organu właściwego do zastępczej nominacji arbitrów

- Regulamin Sądu Arbitrażowego MIH w Paryżu – jeżeli strony nie uzgodniły, jaka będiz eliczba arbitrów, Sąd
Arbitrażowy wyznacza 1 arbitra, chyba że uzna, że charakter sprawy uzasadnia powołąnie składu
trzyosobowego; zabitrzy wyznaczeni przez strony muszą być zatwierdzeni przez władze Sądu Arbitrażowego

c) organ zastępczej nominacji arbitrów (tzw. appointing authority):

- w sytuacji, gdy arbitrzy są wyznaczani przez strony, pozwany ma praktyczne możliwości niedopuszczenia do
ukonstytuowania się składu orzekającego;

- dla uniknięcia impasu, powołano instytucję zastępczej nominacji arbitrów lub arbitra-przewodniczącego,
realizacji której podejmują się różne instytucje

- doniosła rola konwencji europejskiej 1961 – powołała Komitet Specjalny, do którego zadań należy m.in.
określenie, w braku umowy stron, siedziby arbitrażu, a także zastępcza nominacja arbitrów i arbitra
przewodniczącego

128

- wiele instytucji ogłosiło, że podejmować się będzie funkcji organu zastępczej nominacji arbitrów (strony
mogą sobie wybrać którąś z nich)

- regulamin EKG – organem zastępczej nominacji arbitrów może być organ kraju, w którym pozwany ma swe
stałe miejsce zamieszkania (siedzibę) albo Komitet Specjalny, czy też stosowny Komitet Narodowy
Międzynarodowej Izby Handlowej (MIH) w Paryżu

- regulamin UNCITRAL – jeżeli strony nie uzgodniły organu do zastępczej nominacji lub organ ten odmówił
działania albo nie wyznaczył arbitra w ciągu 60 dni od otrzymania wniosku o wyznaczenie, każda ze stron
może zwrócić się do Sekretarza Stałego Trybunału Rozjemczego w Hadze o wskazanie organu właściwego do
dokonania nominacji. Regulamin określa też tryb działania organu zastępczego

- regulamin Sądu Arbitrażowego MIH – sam Sąd jest kompetentny do nominacji

d) siedziba arbitrażu:

- określenie siedziby arbitrażu ma przede wszystkim znaczenie dla skuteczności wykonalności wyroku, a
także ze względu na miejscowe przepisy proceduralne, które mogą mieć posiłkowe zastosowanie w
postępowaniu arbitrażowym

- w przypadku arbitrażu ad hoc strony mają nieograniczoną możliwość określenia siedziby arbitrażu

- regulamin EKG ONZ – w braku porozumienia stron, siedziba zostaje określona przez arbitrów. Arbitrzy mają
też prawo wydać wyrok w kraju innym niż ten, w którym aż do ogłoszenia wyroku toczyło się postępowanie
arbitrażowe

- regulamin UNCITRAL – w braku porozumienia stron siedzibę określają arbitrzy. Sąd może przesłuchiwać
świadków i odbywać niejawne posiedzeni akonsultacyjne w każdym miejscu, które uzna za odpowiednie.

- regulamin MIH – siedzibę arbitrażu określjają w każdym przypadku strony, a w braku porozumienia stron,
władze Sądu Arbitrażowego

e) zarzut niewłaściwości arbitrażu:

- kwestia dotyczy ustalenia momentu, do którego zarzut taki może zostać zgłoszony, a także problemu, kto
jest upoważniony do decydowania w kwestii niewłaściwości arbitrażu

- zasada „Kompetenz-Kompetenz” – polega na tym, że w razie zgłoszenia przed sądem arbitrażowym zarzutu
niewłaściwości sądu, sąd ten, mimo, że jego właściwość została zakwestionowana, ma prawo orzekać, czy
zarzut ten jest uzasadniony czy też nie; zasada ta jest powszechnie respektowana

- konwencja europejska:

* strona może skutecznie podnieść zarzut niewłaściwości arbitrażu, wynikający z braku lub nieważności
umowy o arbitraż, najpóźniej w chwili przedstawienia swojej obrony merytorycznej; jeżeli chodzi o
przekroczenie uprawnień arbitrażu, zarzut w tym względzie może być przedstawiony najpóźniej w chwili, gdy
w postępowaniu arbitrażowym zostanie podniesiona kwestia, która, zdaniem osoby wysuwającej zarzut,
wykracza poza właściwość arbitrażu. Sąd arbitrażowy może wyjątkowo dopuścić zarzuty wysunięte w
późniejszym czasie, jeżeli opóźnienie w zgłoszeniu zarzutów wynikło z przyczyny, którą sąd arbitrażowy uzna
za ważną

* zasada Kompetenz-Kompetenz

- UNCITRAL:

* zarzut niewłaściwości nie może być podniesiony później niż w odpowiedzi na pozew lub, w stosunku do
pozwu wzajemnego, w odpowiedzi na pozew wzajemny

* sąd arbitrażowy może wyjątkowo dopuścić zarzuty wysunięte w późniejszym czasie, jeżeli opóźnienie w
zgłoszeniu zarzutów wynikło z przyczyny, którą sąd arbitrażowy uzna za ważną

* zasada Kompetenz- Kompetenz

- EKG:

* zarzut niewłaściwości arbitrażu może być podniesiony najpóźniej w chwili zgłoszenia obrony co do meritum,
a jeżeli wniosek dotyczy kwestii spornych, które nie mieszczą się w umocowaniu arbitrów, najpóźniej w chwili
zgłoszenia kwestii spornej, która to umocowanie przekracza

* Zasada K-K

- Sąd Arbitrażowy MIH – zasada K-K

f) wszczęcie postępowania:

- ustalenie momentu wszczęcia jest istotne dla określenia termniny przerwania biegu przedawnienia

129

- w postępowaniu arbitrażowym proces rozpoczyna się od wniosku strony, która wszczyna proces;
uruchamia on procedurę konstytuowania się zespołu orzekającego i dopiero po ukonstytuowaniu się sądu
można złożyć pozew

- w arbitrażu instytucjonalnym momentem wszczęcia jest zwykle data wpływu pozwu do sądu arbitrażowego

- za moment wszczęcia postępowania w arbitrażu ad hocuważa się powszechnie doręczenie pozwanemu
pisma powoda, którym wzywa go do wyznaczeniu lub uzgodnienia osoby arbitra. Notyfikacja taka powinna
jednak posiadać stosowną treść, pozwalającą na zidentyfikowanie przemiotu sporu

- UNCITRAL – moment jak wyżej; wezwanie powinno określać przemiot sporu, jego wartość, powołanie się na
klauzulę arbitrażową wiążącą strony oraz na kontrakt, z którego wynika roszczenie powoda, propozycję
wyboru jednego arbitra bądź wyznaczenie arbitra do 3-osobowego składu

- EKG – moment jak wyżej; wezwanie powinno zawierać powołanie się na przemiot sporu oraz umowę o
arbitraż

- SA MIH – dzień otrzymania wniosku o arbitraż przez Sekretariat Sądu jest datą rozpoczęcia postępowania.
Wniosek powinien zawierać dane dotyczące stron oraz żądania pozwu, wskazywać podstwę właściwości sądu
oraz dane dotyczące wyboru składu orzekającego

g) rozpoznanie sporu:

- prowadzenie sprawy spoczywa w rękach przewodniczącego sądu arbitrażowego

- SA MIH:

* szczególny etap postępowania – sporządzenie aktu określającego zadania arbitrów (terms of reference, acte
de mission) – precyzuje zadania, których podejmują się arbitrzu, określa strony, osoby arbitrów, miejsca
arbitrażu, skrócony opis roszczeń, określenie punktów spornych, podpisany przez arbitrów i przez strony
(niepodpisanie przez jedną nie wpływa na dalszy tok postępowania)

* na wniosek jednej ze stron lub z inicjatywy składu orzekającego może być wyznaczona rozprawa ustna,
niedostępna dla osób postronnych

* jeżeli pomimo prawidłowości doręczenia wezwania na rozprawę, strona się nie stawi, rozprawa może być
przeprowadzona pod nieobecność strony

* język postępowania ustala skład orzekający, biorąc pod uwagę okoliczności, a w szczególności język
kontraktu

- UNCITRAL:

* w przypadku, gdy dochodzi do rozporawy ustnej, sąd powinien zawiadomoć o tym strony z odpowiednim
wyprzedzeniem

* rozporawa ma charakter niejawny, chyba, że strony postanowią inaczej

* przed sądem arbitrażowym mogą być przesłuchiwani świadkowie i biegli

* sąd powinien zapewnić na rozproawie tłumacza oraz protokołowanie rozporaw

- EKG:

* rozprawa nie ma charakteru publicznego, chyba, że strony postanowią inaczej

* możliwe jest rozpoznanie sprawy bez obecności stron

h) powództwo wzajemne i potrącenie

- dopuszczalne jest powództwo wzajemne

- pozew wzajemny powinien być złożony w terminie nie późniejszym niż odpowiedź na pozew

- do pozwu wzajemnego mają zastosowanie odpowiednie postanowienia regulaminów dotyczące wymogów
formalnych pozu

i) wyrok:

- po wszechstronnym wyjaśnieniu wszystkich okoliczności sprawy, sąd arbitrażowy zamyka rozprawę i
wydaje wyrok

- UNCITRAL:

* orzeczenie zapada wiekszością głosów

* możliwość wydania orzeczenia tymczasowego, przejściowego lub cześciowego

* dopuszcza sprostowanie orzeczenia oraz wydanie orzeczenia uzupełniającego

130

* dopuszcza złożenie przez strony wniosku o wykładnię orzeczenia

* orzeczenia powinny być w zasadzie opatrzone uzasadnieniem, chyba, że strony uzgodniły, że orzeczenie nie
będzie miało uzasadnienia

* orzeczenie może być opublikowane tylko za zgodą stron

- EKG:

* orzeczenie zapada większością głosów

* możliwość wydania orzeczenia tymczasowego, przejściowego lub cześciowego

* wyrok powinien zapaść w terminie 9 miesięcy, licząc od dnia wyznaczenia arbitra przewodniczącego lub
arbitra jedynego

* termin ten może być przedłużony z inicjatywy stron, ale też na podstawie decyzji sądy, usprawiedliwionej
względami procesowymi

* orzeczenia powinny być w zasadzie opatrzone uzasadnieniem, chyba, że strony uzgodniły, że orzeczenie nie
będzie miało uzasadnienia

- MIH:

* orzeczenie zapada większością głosów, a w jej braku decyzję podejmuje przewodniczący jednoosobowo

* wyrok powinien zapaść w terminie 9 miesięcy, licząc od dnia wyznaczenia arbitra przewodniczącego lub
arbitra jedynego

* termin ten może być przedłużony z inicjatywy stron, ale też na podstawie decyzji sądy, usprawiedliwionej
względami procesowymi

* przed podpisaniem orzeczenia częściowego lub ostatecznego, skład orzekający w danej sprawie powinien
przedłożyć projekt orzeczenia władzom Sądu Arbitrażowego. Mogą one nakazać zmiany w zakresie formy
orzeczenia oraz zwrócić uwagę (nie wiążąco) na punkty dotyczące istoty sporu

* żadne orzeczenie nie może być wydane bez uprzedniego zatwierdzenia go przez władze Sądu.

j) koszty postępowania:

- w arbitrażu ad hoc strony mogą same regulować wysokość kosztów, już w fazie formulowania klauzuli
arbitrażowej

- EKG:

* arbitrzy sami określają koszty postępowania (czyli też własnego wynagrodzenia)

* pokrywa je ostatecznie strona przegrywająca spór, chyba, że sąd dokona podziału kosztów w inny sposób

* arbitrzy są uprawnieni do żądania od stron zaliczki na pokrycie kosztów postępowania arbitrażowego

- UNCITRAL:

* są ustala koszty w orzeczeniu

* w koszty postępowania włącza się też koszty zastępstwa procesowego (adwokata), w kwestii których sąd
może jednak orzec w sposób dowolny

* opłata powinna być pobierana w rozsądnej wysokości, w zależności od wartości sporu, skomplikowania
kwestii prawnej, czasu poświęconego przez arbitrów oraz wszelkich innych istotnych okoliczności sprawy

* koszty ponosi w zasadzie strona przegrywająca spór

* po wydaniu orzeczenia, sąd jest zobowiązany przedstawić stronom rozliczenie kosztów objętych
otrzymanymi zaliczkami oraz zwrócić wszelkie nadwyżki

- MIH:

* wstępną zaliczkę na koszty postępowania do czasu przyjęcia terms of reference ustala Sekretarz Generalny
Sądu Arbitrażowego; wpłaca ją powód

* może być ustanowiona odrębna zaliczka od pozwu głównego i odrębna od pozwu wzajemnego; zaliczki te są
wpłacane przez obei strony. W przypadku braku wpłaty od jednej z nich, zaliczka powinna być uiszczona
przez 2 stronę

* brak pełnej wpłaty zaliczki powoduje zawieszenie postępowania, a w ostateczności jego umorzenie

* ostateczną wysokość kosztów określa sąd

131

C. Mediacja:
1) Mediacja polega na powierzeniu przez strony spornej sprawy wspólnie wybranej osobie trzeciej, w celu podjęcia

próby zaproponowania ugody, uwzględniającej uzasadnione interesy obu stron, ale ich nie wiążącej

2) Cechy prawne mediacji:
a) ma charakter pozapaństwowy, w odróżnieniu od postępowania przed sądem
b) ma charakter dobrowolny – zarówno wszczęcie, jak i dalszy rzebieg zależą od woli i zainteresowania stron
c) strony mają wpływ na procedurę oraz na normy materialnoprawne, które posłużą mediatorowi w wydaniu
rozstrzygnięcia
d) mediacja ma charakter pojednawczy:
- w jej następstwie każda ze stron, nie narażając się na rolę podmiotu pokonanego w sporze, znajduje
satysfakcjonujące dla niej rozwiązanie konfliktu, nie wpływające równocześnie negatywnie na los dalszej współpracy z
2 stroną sporu
- w praktyce więc mediacja często sprowadza się do nieformalnej wymiany informacji, w obecności kierownictwa
przedsiębiorstw obu stron sporu, a prowadzonej przez neutralną osobę trzecią
e) orzeczenie osoby trzeciej jest prawnie niewiążące i zastosowanie się do tego orzeczenia zależy tylko od dobrej woli
stron
f) dotyczy przede wszystkim sporów prawnych (nie co do faktów), czyli interpretacji treści kontraktu
3) Znaczenie mediacji – zwłaszcza w umowach długoterminowych, kompleksowych, w trakcie wykonywania których

powstaje wiele drobnych sporów, zakłócających tok wykonywania umowy

4) Zalety mediacji:
a) fachowość – mediatorami są z reguły specjaliści w zakresie przemiotu sporu, nie zawsze będący prawnikami
b) szybkość – wynika z maksymalnego odformalizowania postępowania – chodzi o próbę znalezienia
kompromisowego rozwiązania
c) niskie koszty – wynikają z odformalizowania procedury oraz rozłożenia kosztów na obie strony (nie ma zwycięscy i
przegranego – więc żadna ze stron nie ponosi całkowicie kosztów postępowania)
d) poufność:
- przedstawienie pełnego stanu faktycznego może być elementem, od którego w dużym stopniu zależy powodzenie
mediacji
- w sytuacji, gdy strony nie uważają się za przeciwników procesowych, łatwiej mogą zdobyć się podczas sporu na
ujawnienie tajemnic technicznych, technologicznych, organizacyjnych
- w związku z tym zarówno mediator, jak is trony zoboriązane są do zachowania ścisłej dyskrecji; orzeczenia
mediacyjne nie są nigdzie ujawniane
e) pojednawczy, a nie antagonizujący strony charakter – strony nie uważają się za przeciwników, dzięki czemu mogą
łatwiej kontynuować dotychczasową współpracę
5) Wady:
a) dobrowolny charakter:
- mediacja może w ogóle nie dojść do skutku, jeżeli druga strona nie wyrazi na nią zgody
- orzeczenie mediacyjne może zostać nie przyjęte
- orzeczenie, nawet przyjęte, nie ma żadnej sankcji prawnej i jego wykonywanie nadal zależy tylko od dobrej woli obu
stron
b) dwuinstancyjny charakter dochodzenia roszczenia przez powoda:
- na początku mediacja, a później, gdy okaże się bezskuteczna – arbitraż lub sąd
- generuje to dodatkowe koszty
- mediator nie może być już arbitrem w tej samej sprawie, a ze względu na fachowość i obiektywizm oraz znajomość
stanu faktycznego stronie zależałoby, żeby to właśnie on uczestniczyl w rozstrzyganiu sporu
6) Rodzaje mediacji:
a) podstawowy, określony w Zasady mediacji UNICTRAL z 1980 roku (patrz niżej)
b) mini-trial – wersja anglosaska:
- w przypadku sporu pomiędzy stronami umowy następuje spotkanieprawników stron oraz powołanych przez nich
ekspertów, w obecności dyrekcji obu przedsiębiorstw
- prawnicy i eksperci próbują wspólnie znaleźć rozwiązanie satysfakcjonujące obie strony
- rozmowy prowadzone przez prawników obu stron są często sposobem renegocjacji umowy
- efekt tych rozmów przyjmie postać albo pisemnej opinii, albo już nowej redakcji umowy, uwzględniającej uzgodnienia
przyjęte podczas renegocjacji
- stanowisko nie wiąże mocodawców, którzy mogą odrzucić porozumienie
c) mini trial – wersja szwajcarska
- procedura stosowana przez Izbę Handlową w Zurychu
- modyfikacja – mediację prowadzą 3 osoby powołane przez Izbę Handlową w Zurychu.

132

- Przewodniczącym składu jest osoba niezależna, zwykle prawnik, zaś pozostali uczestnicy są wybrani z grona
kluczowych menedżerów, po 1 z zarządu każdej ze stron umowy
d) med.-arb:
- połączenei mediacji oraz arbitrażu – w sytuacji, gdy strony umowy nie przyjęły propozycji zażegnania sporu,
opracowanych przez mediatorów, arbitraż automatycznie stanowi drugą fazę powstępowania
- w roli arbitrów występują te same osoby, które w pierwszym etapie tego postępowania były mediatorami
7) Postępowanie mediacyjne w świetle UNICTRAL (Komisja NZ ds. MPH) Conciliation Rules z 1980 roku
* regulamin modelowego postępowania mediacyjnego
a) zakres stosowania:
- zakres przemiotowy reguł dotyczy sporów wynikających z umowy lub innych stosunków prawnych, które strony chcą
rozstrzygnąć w sposób polubowny
- strony muszą zgodzić się na reguły, przy czym ich treść może być przyjęta w części lub w całości, jak również
modyfikowana
- jeżeli jednak reguły są sprzeczne z bezwzględnie obowiązującymi normami prawa właściwego, wówczas normy te
mają pierwszeństwo przed regułami
b) zasady postępiwania:
- obowiązek poufnego charakteru mediacji
- zakaz odwoływania się do innych form rozstrzygnięcia sporu w trakcie trwania postępowania mediacyjnego
- zakaz prowadzenia tej samej sprawy przez danego mediatora, który z woli stron byłby powołany jako arbiter czy
biegły, albo zostałby sędzią
c) rozpoczęcie postępowania:
- zaproszenie do mediacji (nie „pozew”) powinno mieć formę pisemną
- wyrażenie zgody na mediację przez 2 stronę w dowolnej formie
d) wybór mediatora:
- reguły dopuszczają możeliwość wyboru 1 mediatora, łącznie przez obie strony
- 2 mediatorów, wybieranych przez każdą ze stron odrębnie
- 3 mediatorów, z czego 2 przez strony, ci wybierają trzeciego za zgodą obu stron
e) pozycja mediatora:
- nie są reprezentantami interesów stron
- są niezależni i bezstronni, kierują się zasadą prawdy obiektywnej, sprawiedliwości
- ich głównym celem jest skłonienie stron do kompromisu
- propozycje mediatora mogą być przedstawione w każdym momencie postępowania
f) prawa i obowiązki stron
- strony mogą wybrać swoich przedstawicieli, którzy będą uczestniczyć w postępowaniu
- prawo zgłaszania mediatorowi swych propozycji i sugestii
- obowiązek współpracowania z mediatorem w dobrej wierze
- obowiązek udostępniania wszelkich niezbędnych informacji i dokumentów
g) rozstrzygnięcie:
- stanowi opinię mediatorów co do sposobu rozwiązania sporu, której przyjęcie zależy od dobrej woli stron
- możliwe 2 formy:
* przedstawienie określonej modyfikacji umowy
* przedstawienie merytorycznej opinii, której przyjęcie wymaga podpisania aneksu, zredagowanego przez strony,
który w pełni odzwierciedla stanowisko mediatora
D. Interwencja biegłego (eksperta):
- dotyczy z reguły sporów co do faktów, nie wiążący prawnie charakter

Konwencja europejska o międzynarodowym arbitrażu handlowym z 1961

1. Informacje ogólne (Pazdan str. 310, Hermanowski str. 389):

- podpisana 21 kwietnia 1961 przez 22 państwa, weszła w życie w 1964
- kompromis między państwami zachodniej i wschodniej Europy
- została opracowana przez Europejską Komisję Gospodarczą ONZ
- obecnie 26 państw
- „swoiste uzupełnienie konwencji nowojorskiej”, do której odwołuje się w preambule

2. Art. I

– Zakres stosowania Konwencji

a) Podmiotowy = osoby fizyczne i prawne
b) Przedmiotowy = umowy o arbitraż w sporach między osobami zamieszkującymi lub mającymi siedzibę w

różnych państwach-stronach + procesy + orzeczenia arbitrażowe

c) „umowa o arbitraż” = klauzula arbitrażowa albo osobna umowa arbitrażowa podpisana przez strony lub

zawarta w wymianie listów/telegramów/itp. Jeśli prawo krajowe danego państwa nie wymaga pisemnej formy
dla umowy o arbitraż, to pojęcie to oznacza każdą umowę zawartą w dozwolonej formie przez te państwa

d) „arbitraż” = rozpoznawanie sporów przez arbitrów ad hoc lub przez stałe instytucje arbitrażowe
e) „siedziba osoby prawnej” = miejsce, gdzie znajduje się przedsiębiorstwo osoby prawnej

133

3. Art. II – Zdolność osób prawa publicznego do poddawania się arbitrażowi

Osoby prawne prawa publicznego mają możność zawierania umów o arbitraż, ale państwa-strony przy podpisywaniu
lub ratyfikacji Konwencji mogą to ograniczyć odpowiednim oświadczeniem.

4. Art. III – Możność wyznaczania cudzoziemców jako arbitrów

Cudzoziemcy mogą być arbitrami w sporach przewidzianych w tej Konwencji.

5. Art. IV

– Organizacja procesu arbitrażowego

a) Strony umowy o arbitraż mogą wg swojego uznania:
- przewidzieć poddawanie sporów stałej instytucji arbitrażowej albo arbitrażowi ad hoc
- w przypadku arbitrażu ad hoc mogą wyznaczyć arbitrów/ustalić sposób wyznaczania; oznaczyć miejsce sądu;
ustanowić reguły postępowania dla arbitrów
b) (!) Jeżeli strony zgodziły się poddać spór pod rozstrzygnięcie arbitrażu ad hoc i gdy w ciągu 30 dni od

notyfikacji arbitrażowej strona pozwana nie wyznaczyła arbitrażu to w przypadku braku odmiennej umowy
stron arbitraż wyznaczy prezes uprawnionej izby handlowej kraju, w którym ma siedzibę strona będąca w
zwłoce. To samo dotyczy zmiany arbitrów.

c) Jeżeli nie ustalono w umowie o arbitraż miejsca sądu i reguł postępowania, to na wniosek powoda ustala to:
- arbiter wyznaczony w umowie, a jeśli takiego nie ma (lub nie ma jednomyślności wśród arbitrów) to
- prezes izby handlowej kraju miejsca arbitrażu, a jak nie ma miejsca arbitrażu to
- prezes izby handlowej kraju zamieszkania/siedziby pozwanego lub Komitet Specjalny (skład i charakter w
załączniku do Konwencji)
d) Jeśli powód nie skorzysta z ww. uprawnień (punkt c), to może skorzystać pozwany lub arbitrzy
e) Prezes izby handlowej lub Komitet Specjalny mogą na wniosek jednej ze stron: wybrać sposób arbitrażu

(instytucjonalny lub ad hoc), wybrać arbitrów (superarbitrów i innych), zastąpić arbitrów, oznaczyć miejsce
arbitrażu, ustalić reguły dla arbitrów (jeśli oni nie ustalili swoich)

Jeśli prezes izby handlowej nie wypełni tych funkcji w ciągu 60 dni od otrzymania prośby, wnioskodawca
może zwrócić się do Komitetu Specjalnego o przejęcie funkcji, które nie zostały wykonane

6. Art. V

– Zarzut niewłaściwego arbitrażu

a) Strona może skutecznie wysunąć zarzut o niewłaściwości arbitrażu wynikający z braku lub nieważności

umowy o arbitraż, najpóźniej w chwili przedstawienia swojej obrony merytorycznej

b) Przedstawienie zarzutu o przekroczenie uprawnień arbitrażu może nastąpić najpóźniej w chwili, gdy w

postępowaniu arbitrażowym zostanie podniesiona kwestia, która zadaniem strony wysuwającej zarzut,
wykracza poza właściwość arbitrażu

c) Wyjątkowo można dopuścić zarzuty wysunięte w późniejszym czasie, jeżeli opóźnienie w zgłoszeniu zarzutów

wynikło z przyczyn, które arbitraż uzna za ważne. W innym przypadku nie można zgłaszać już zarzutów ani w
późniejszych stadiach postępowania arbitrażowego, ani w sądzie państwowym. Decyzja arbitrażu o
uchybieniu terminu może być jednak zaskarżona do sądu państwowego.

d) Arbitraż, którego właściwość została zakwestionowana przez jedną ze stron, nie może zaprzestać na tej

podstawie rozpoznawania sprawy, ma bowiem prawo do rozstrzygania o własnej kompetencji (tzw.
competence de competence). Orzeczenie arbitrażowe może być następnie zaskarżone do właściwego sądu
państowego

7. Art. VI – Właściwość sądów państwowych
a) Jeśli jedna strona wszczęła sprawę w sądzie państwowym, mimo istnienia umowy o arbitraż, to druga strona

musi zgłosić do tego sądu zarzut o niewłaściwości sądu państwowego przed lub jednocześnie z
podniesieniem zarzutów co do istoty sprawy (w zależności, czy prawo krajowe sądu uważa zarzut
niewłaściwości za prawo procesowe czy materialne). W razie upływu tego terminu, strona traci prawo do
zarzutu niewłaściwości.

b) (!) ALE żądania jednej ze stron wydania przez sąd państwowy zarządzeń tymczasowych lub

zabezpieczających nie są sprzeczne z umową o arbitraż, ani nie są poddaniem sprawy merytorycznie
kompetencji sądu – więc są dopuszczalne!

c) Sądy państwowe mogą orzekać o zdolności stron w kwestii istnienia lub ważności umowy o arbitraż kierując

się:

- prawem mającym zastosowanie do stron; a co do innych kwestii
- prawem, któremu strony poddały umowę o arbitraż
- jeśli to prawo nie jest wskazane – prawem kraju, w którym powinno być wydane orzeczenie
- jeśli nie można ustalić takiego prawa – prawem mającym zastosowanie na mocy normy kolizyjnej sądu
państwowego, w którym wszczęto sprawę
**) Sąd może nie uznać umowy o arbitraż, jeżeli wg jego prawa spór nie może być przedmiotem arbitrażu.
d) Jeśli jedna ze stron zapoczątkowała postępowanie arbitrażowe, a druga strona następnie zwróciła się do

sądu o uznanie nieistnienia/nieważności umowy, to sąd powinien odroczyć wydanie orzeczenia do czasu
wydania orzeczenia arbitrażowego co do istoty sprawy (chyba że sąd miałby ważne powody do odstąpienia
od tej zasady

8. Art. VII – Prawo właściwe

- strony mogą wyznaczyć prawo, które arbitrzy mają stosować
- z braku takiego prawa stosuje się prawo wskazane przez normę kolizyjną uznaną przez arbitrów za odpowiednią w
danym wypadku

134

- arbitrzy zawsze kierują się postanowieniami kontraktu i zwyczajami handlowymi
- arbitrzy wydają orzeczenie na zasadzie słuszności (amiables compositeurs) tylko jeśli strony się tak umówiły i jeśli
prawo właściwe na to zezwala

9. Art. VIII

– Uzasadnienie orzeczenia

Orzeczenie arbitrażowe musi być uzasadnione, chyba że strony wyraźnie stwierdziły, że uzasadnienia ma nie być, lub
gdy obrały procedurę arbitrażową, wg której uzasadnienie nie jest przyjęte, a żadna ze stron przed zakończeniem
arbitrażu nie zażądała uzasadnienia.

10. Art. IX – Uchylenie orzeczenia arbitrażowego

Uchylenie orzeczenia w jednym z państw-stron, w którym to orzeczenie wydano (!), stanowi przyczynę odmowy
uznania lub wykonania tego orzeczenia w innych państwach-stronach, tylko gdy:

a) strony były niezdolne lub umowa była nieważna wg prawa, któremu ją strony poddały lub (z braku wskazania

prawa) prawa kraju, w którym wydano orzeczenie; albo

b) strona żądająca uchylenia orzeczenia nie była należycie powiadomiona o wybraniu arbitra albo o

postępowaniu arbitrażowym, albo z innych przyczyn nie mogła złożyć swych wyjaśnień; albo

c) orzeczenie odnosi się do sporu nie mieszczącego się w zakresie kompromisu/klauzuli arbitrażowej albo

zawiera rozstrzygnięcia wykraczające poza ich granice (jeśli jednak rozstrzygnięcie spraw mieszczących się
w arbitrażu da się oddzielić, to można je uznać i wykonać!)

d) skład arbitrów lub procedura nie były zgodne z umową, a w braku umowy nie były zgodne z art. IV

**) Konwencja ta ogranicza punkt Konwencji nowojorskiej z 1958 mówiący o odmowie uznania/ wykonania orzeczeń
arbitrażowych w przypadku uchylenia ich przez władze kraju, które je wydało do ww. wypadków przewidzianych w art.
IX

11. Art. X – Postanowienia końcowe
a) Konwencja jest otwarta do podpisu do 31.12.1961/ późniejszego przystąpienia dla krajów-członków

Europejskiej Komisji Gospodarczej (+ krajów z głosem doradczym/ krajów uczestniczących w niektórych
pracach tej Komisji etc.)

b) Ratyfikacja/przystąpienie = złożenie odpowiedniego aktu SG ONZ
c) Państwa-strony muszą podać SG ONZ wykaz izb handlowych, których prezesi są upoważnieni do wydawania

decyzji przewidzianych w konwencji

d) Konwencja nie narusza innych umów o arbitrażu
e) Konwencja wchodzi w życie 90 dnia po złożeniu dokumentu ratyfikacji lub przystąpienia przez pięć spośród

krajów wymienionych wyżej (członkowie EKG)

Dla każdego kraju konwencja wchodzi w życie 90 dnia po ratyfikacji lub przystąpieniu

g) Wypowiedzenie poprzez pisemne oświadczenie do SG ONZ staje się skuteczne po roku od otrzymania tego

oświadczenia

h) Jeśli na skutek wypowiedzeń liczba stron konwencji okaże się mniejsza niż 5, Konwencja traci moc z dniem,

kiedy ostatnie wypowiedzenie stanie się skuteczne

SG ONZ będzie zawiadamiał wszystkich o wszystkim i będzie przechowywał wszystkie dokumenty, dostarczy
uwierzytelnione odpisy etc.

Teksty jednakowo autentyczne: ang., fr. i ros.

Konwencja o uznawaniu i wykonywaniu zagranicznych orzeczeń arbitrażowych z 1958
(Konwencja nowojorska)

1. Informacje ogólne

(Pazdan str. 308):

- sporządzona w Nowym Jorku, 10 czerwca 1958
- zastępuje (od momentu wejścia w życie i w zakresie, w jakim państwa się nią zwiążą) Protokół genewski o
klauzulach arbitrażowych 1923 i Konwencję genewską o wykonywaniu obowiązujących orzeczeń arbitrażowych 1927
- otwarta dla wszystkich państw
- 140 ratyfikacji
- ułatwienia w zakresie uznawania i wykonywania zagranicznych orzeczeń arbitrażowych
- uznawanie i wykonywanie wszystkich orzeczeń (nie tylko tych wydanych na terytorium państwa-strony konwencji i
nie tylko orzeczeń wynikłych z umów arbitrażowych, zawartych przez strony podlegające jurysdykcji państw-członków
konwencji)
- jasno określony katalog przyczyn odmowy wykonania orzeczenia, a ciężar dowodu przerzucony jest na stronę,
przeciwko której dochodzi się praw z orzeczenia
- zamiast sformułowania „orzeczenie ostateczne” jest „orzeczenie, które nie stało się jeszcze dla stron wiążące”

2. Art. I

– Zakres podmiotowy

- osoby fizyczne i prawne (Art. I u. 1)
- zdolność tych podmiotów do zawarcia umowy arbitrażowej i ich zdolność procesowa nie jest regulowane przez
konwencję, należy ją oceniać wg ich prawa krajowego (Art. V u. 1 lit. a)

3. Art. I u. 1

– Zakres przedmiotowy

= zagraniczne orzeczenia arbitrażowe, czyli:

- wydane za granicą  teoria terytorialna
- nieznanie za orzeczenie krajowe w państwie, w którym żąda się ich uznania i wykonania  teoria procesowa

135

- (Art. 1. u. 2) Orzeczenia wydane zarówno przez arbitrów ad hoc, jak i przez stałe instytucje arbitrażowe
- (Art. I u. 3) Każde państwo może „na podstawie wzajemności” uznawać i wykonywać orzeczenia tylko z obszaru
innego umawiającego się państwa; albo tylko orzeczenia wynikłe z takich stosunków prawnych, które są uznawane za
handlowe przez prawo krajowe tego państwa
- orzeczenia zarówno w sprawach cywilnych, jak i handlowych
- orzeczenia nie musi być wydane w państwie-stronie Konwencji
- jedną ze stron sporu może być jednostka podlegająca państwu, które nie jest stroną Konwencji

4. Art. II – Umowa o arbitrażu = „umowa pisemna”, czyli:

- klauzula arbitrażowa zamieszczona w kontrakcie lub kompromis
- podpisana przez strony lub zawarta w wymianie listów lub telegramów

5. Art. III – Orzeczenie arbitrażowe

- każde państwo uzna je za wiążące i wykona zgodnie z regułami procedury obowiązującej na obszarze, na którym
dochodzi się praw z orzeczenia
- uznanie/wykonanie nie będzie uzależnione od spełnienia warunków istotnie uciążliwszych ani od poniesienia
należności sądowych/opłat istotnie wyższych (niż wymagane dla orzeczeń krajowych)

6. Art. IV – Żądanie uznania i wykonalności orzeczenia

- strona żądająca powinna przedłożyć oryginał orzeczenia + oryginał umowy o arbitrażu (lub ich odpisy) w języku
urzędowym kraju, w którym dochodzi się praw (tłumaczenie uwierzytelnione)

7. Art. V u. 1

– Odmowa uznania i wykonania orzeczenia, na wniosek strony, przeciwko której orzeczenie jest

skierowane = tylko, jeśli ta strona udowodni, że:

a) umowa była nieważna lub strony nie miały zdolności
b) strona, przeciwko której jest orzeczenie, nie była powiadomiona o procedurze arbitrażowej, albo z innego powodu
nie mogła przedstawić swojej sprawy
c) orzeczenie odnosi się do sporu nie mieszczącego się w zakresie kompromisu/klauzuli arbitrażowej albo zawiera
rozstrzygnięcia wykraczające poza ich granice (jeśli jednak rozstrzygnięcie spraw mieszczących się w arbitrażu da się
oddzielić, to można je uznać i wykonać!)
d) skład sądu arbitrażowego albo procedura nie były zgodne z umową (w razie braku umowy: z prawem kraju, w
którym odbył się arbitraż)
e) orzeczenie nie stało się jeszcze dla stron wiążące, albo właściwa władza kraju, w którym lub według prawa, którego
orzeczenie zostało wydane, uchyliła je lub wstrzymała jego wykonalność
*) Jeżeli do ww. władzy zwrócono się żądaniem uchylenia lub wstrzymania wykonalności orzeczenia, to wówczas
władza przed którą dochodzi się praw z tego orzeczenia może odroczyć decyzję o wykonalności orzeczenia (może też
nakazać drugiej stronie udzielenie zabezpieczenia) - Art. VI
**) Jeśli władza kraju, w którym postawiono żądanie uznania i wykonania stwierdzi, że przedmiot sporu wg prawa
krajowego nie podpada pod arbitraż, albo że wykonanie i uznanie byłoby sprzeczne z porządkiem publicznym – to też
może odmówić uznania i wykonania! (Art. V u. 2)

8. Art. VII – Inne umowy

- Konwencja nie narusza innych umów dwustronnych
- Między Państwami związanymi Konwencją przestają obowiązywać (od momentu wejścia w życie i w rozciągłości, w
jakiej będą nią związane): Protokół genewski o klauzulach arbitrażowych z 1923 i Konwencja genewska o
wykonywaniu obowiązujących orzeczeń arbitrażowych z 1927

9. Konwencja jest dla wszystkich państw ONZ lub agend ONZ lub stron MTS lub zaproszonych do ONZ otwarta:

- do podpisu do 31.12.1958; Dokumenty ratyfikacyjne u Sekretarza Generalnego ONZ (Art. VIII)
- do przystąpienia poprzez złożenie dokumentu przystąpienia u SG ONZ (Art. IX)

10. Art. X

– Rozciągnięcie

- Każde państwo może oświadczyć (przy podpisie/przystąpieniu/ratyfikacji), że Konwencja „będzie się rozciągać na
wszystkie bądź na niektóre obszary, za których stos. międz. jest odpowiedzialne.”
- Później można dokonać takiego rozciągnięcia poprzez zawiadomienie SG ONZ i będzie ono skuteczne po 90 dniach
od otrzymania zawiadomienia
- Każde państwo rozważy rozciągnięcie Konwencji na te obszary, na które nie chciało rozciągnięcia

11. Art. XI – Państwa związkowe / nieunitarne

Jeśli jakieś artykuły Konwencji podlegają właściwości prawodawczej poszczególnych części federacji, to rząd
związkowy poda je do wiadomości właściwym władzom tych części, popierając je przychylnym zaleceniem; a na
żądanie innych państw albo SG ONZ dostarczy informacji o praktyce związku i jednostek wchodzących w jego skład

12. Art. XII – Wejście w życie

- Konwencja wchodzi w życie po 90 dniach od złożenia 3 ratyfikacji lub przystąpienia
- Dla każdego państwa-strony Konwencja jest wiążąca po 90 dniach od złożenia ratyfikacji lub przystąpienia

13. Art. XIII – Wypowiedzenie

- poprzez pisemne oświadczenie do SG ONZ
- jest skuteczne po roku od otrzymania oświadczenia przez SG ONZ
- po złożeniu oświadczenia o rozciągnięciu (Art. X) można zawiadomić SG ONZ, że po roku od otrzymania tego
zawiadomienia Konwencja przestanie rozciągać się na dany obszar
- Konwencja dalej będzie skuteczna do orzeczeń arbitrażowych, o których uznanie lub wykonanie wszczęto
postępowanie, zanim wypowiedzenie stało się skuteczne

136

14. Art. XIV – „Wobec innego Umawiającego się Państwa Państwo Umawiające się nie będzie mogło powoływać
się na niniejszą Konwencję w zakresie szerszym niż ten, w jakim samo jest nią związane”
15. Art. XV – SG ONZ będzie zawiadamiał wszystkich o wszystkich ratyfikacjach, przystąpieniach,
oświadczeniach, zawiadomieniach, wejściach w życie, wypowiedzeniach itp.
16. Art. XVI – teksty autentyczne: ang., fr., hiszp., ros. i chiński; SG ONZ prześle uwierzytelniony odpis wszystkim
Państwom

XIII Prawo upadłościowe i naprawcze
- aspekt międzynarodowy

137

Document Outline

Pazdan s. 44-60 + Hermanowski s. 66-68
Pazdan s. 61 – 78; 88-91 + Hermanowski s. 18-25; 49 – 66; 69 – 82
Pazdan s. 79-87; 138-154; 194 – 295 + Hermanowski s. 338 – 342
Pazdan s. 122-125 + Hermanowski s. 82 – 120 + Konwencja NZ o umowach międzynarodowej sprzedaży towarów, Wiedeń 1980, art. 1-24; 89 – 101
Pazdan 82-83
Incoterms a umowa przewozu
Artykuł 14
- Artykuł 15
II. Uznawanie i wykonywanie orzeczeń sądowych w UE
B. Arbitraż (sądy polubowne):
C. Mediacja:

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
06 pamięć proceduralna schematy, skrypty, ramyid 6150 ppt
geodezja satelitarna skrypt 2 ppt
Mój skrypt 2011
Mechanika Techniczna I Skrypt 2 4 Kinematyka
MNK skrypt
bo mój skrypt zajebiaszczy
praktyka skrypt mikrobiologia id 384986
Leki przeciwbakteryjne skrypt
Patrologia Ćwiczenia Skrypt
Mechanika Techniczna I Skrypt 4 2 4 Układ belkowy złożony
Biochemia skrypt AGH
Prawo publiczne gospodarcze, Skrypt 2015
jezyk C skrypt cz 1
kontrola skrypt
eb1 zadania ze skryptu

więcej podobnych podstron

MPH skrypt

Document Outline