Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
1
ĆWICZENIE 1 – Ogólna budowa czaszki. Podział kości czaszki. Kości sklepienia czaszki (czołowa,
ciemieniowa, potyliczna). Kość sitowa.
OGÓLNA BUDOWA CZASZKI
Czaszka:
-
część szkieletu osiowego
o
górna
o
najbardziej złożona
-
funkcja:
o
osłona:
mózgowia
narządów zmysłów
górnych części układu oddechowego i pokarmowego
o
narząd żucia:
wraz z zęba
-
części:
o
mózgowa
kość czołowa
parzyste kości ciemieniowe
parzyste kości skroniowe
kość sitowa
kość klinowa
kość potyliczna
o
twarzowa (trzewna)
kości nosowe
kości łzowe
małżowiny nosowe dolne
szczęki
kości jarzmowe
lemierz
żuchwa
-
połączenia:
o
szwy
z wyjątkiem żuchwy
połączenia ścisłe
-
ściany:
o
górna
o
dolna
o
przednia
o
tylna
o
dwie boczne
Ściana górna czaszki
-
inaczej – sklepienie
-
utworzona przez:
o
łuska kości czołowej
o
obydwie kości ciemieniowe
o
część łuski potylicznej
-
budowa kości:
o
kości płaskie
o
zbudowane z dwóch blaszek istoty zbitej
między blaszkami znajduje się śródkoście
• zawiera czerwony szpik kostny produkujący krwinki
-
ograniczenia:
o
od łuków brwiowych kości czołowej
o
do kresy karkowej górnej kości potylicznej
o
bocznie: kresy skroniowe
-
środek:
o
szczyt
-
część przednia:
o
czoło
-
część tylna:
o
potylica
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
2
-
szwy:
o
wieńcowy
między kością czołową i kośćmi ciemieniowymi
o
strzałkowy
między kośćmi ciemieniowymi
po jego obu stronach leżą otwory ciemieniowe
• zawierają żyły wypustowe ciemieniowe
o
łączą zatokę strzałkową górną z żyłą skroniową
powierzchowną
• bocznie: guzy ciemieniowe (lub wyniosłości ciemieniowe)
o
węgłowy
między kośćmi ciemieniowymi a łuską kości potylicznej
-
punkty:
o
bregma
połączenie szwu wieńcowego i strzałkowego
o
lambda
połączenie szwu strzałkowego i węgłowego
o
gładzizna
najbardziej do przodu wysunięty punkt sklepienia czaszki
Ściana przednia czaszki
-
inaczej: twarz kostna
-
utworzona przez:
o
część oczodołowa kości czołowej
o
część łuski kości czołowej
o
kości nosowe
o
kości jarzmowe
o
szczęka
o
żuchwa
-
oczodół:
o
kształt:
ostrosłup
• wierzchołek
o
zwrócony do kanału wzrokowego
• podstawa:
o
zwrócona do powierzchni twarzoczaszki
o
czworokątny kształt
o
tworzy wejście do oczodołu
otwór lub wcięcie nadoczodołowe
• na górnym brzegu
otwór lub wcięcie czołowe
• przyśrodkowo od otworu nadoczodołowego
otwór podoczodołowy
• na dolnym brzegu
dół nadkłowy
• poniżej otworu podoczodołowego
powiązania:
• dół skroniowy – do tyłu od brzegu bocznego oczodołu
-
kostna jama nosowa
o
otwór gruszkowaty
wejście do jamy nosowej
ograniczenia:
• od góry:
o
kości nosowe
• bocznie i od dołu:
o
kości szczęki
tworzą wcięcie nosowe
• kolec nosowy
o
utworzony przez zaginające się do
przodu brzegi wcięć nosowych
o
podział:
przegroda kostna nosa
• na część prawą i lewą
o
małżowiny nosowe
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
3
listewki kostne
zwisają z bocznych ścian jamy nosowej
o
zatoki przynosowe:
zatoki czołowe
komórki sitowe
zatoki szczękowe
zatoki klinowe
otaczają jamę nosową właściwą
uchodzą do niej
-
boczna część:
o
kości jarzmowe
stanowią obustronnie wyniosłość policzkową
czołowe ustawienie – nadaje wygląd typu mongoidalnego
otwór jarzmowo-twarzowy
• nerw jarzmowo-twarzowy
-
żuchwa:
o
guzowatość bródkowa
na powierzchni zewnętrznej trzonu żuchwy, w części środkowej
o
guzki bródkowe
bocznie od guzowatości bródkowej
o
otwór bródkowy
poniżej drugiego zęba przedtrzonowego
o
trzon żuchwy przechodzi obustronnie w gałęzie żuchwy
Ściana tylna czaszki
-
utworzona przez:
o
tylne części kości ciemieniowych
o
łuska kości potylicznej
o
części sutkowe kości skroniowych
-
struktury:
o
guzowatość potyliczna zewnętrzna
w połowie wysokości łuski potylicznej w linii pośrodkowej
inion
• najniższy punkt na tej guzowatości
o
kresa karkowa górna
nad guzowatością potyliczną zewnętrzną
o
kresa karkowa najwyższa
leży powyżej kresy karkowej górnej
o
grzebień potyliczny zewnętrzny
ku dołowi od guzowatości potylicznej zewnętrznej
o
kresa karkowa dolna
przebiega obustronnie od grzebienia potylicznego zewnętrznego
-
płaszczyzny:
o
potyliczna
obszar położony powyżej guzowatości potylicznej zewnętrznej
o
karkowa
obszar położony poniżej guzowatości potylicznej zewnętrznej
Ściana boczna czaszki
-
utworzona przez:
o
kość czołowa
o
kość ciemieniowa
o
kość potyliczna
o
kość skroniowa
o
skrzydło większe kości klinowej
-
połączenia:
o
szwy
-
struktury:
o
kresa skroniowa
na bocznej ścianie czaszki, w części przedniej
ogranicza dół skroniowy
• od przodu i od góry
o
łuk jarzmowy
na granicy dołu skroniowego i podskroniowego
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
4
utworzony przez:
• wyrostek jarzmowy kości skroniowej
o
guzek stawowy (leży na wyr. jarzmowym)
• wyrostek skroniowy kości jarzmowej
• połączone: szwem skroniowo-jarzmowym
o
otwór słuchowy zewnętrzny
do tyłu i poniżej łuku jarzmowego
o
dół żuchwowy
z przodu od otworu słuchowego zewnętrznego
tworzy powierzchnię stawową dla stawu skroniowo-żuchwowego
• wspólnie z guzkiem stawowymi
o
wyrostek rylcowaty
ku dołowi i przodowi od otworu słuchowego zewnętrznego
o
wyrostek sutkowaty
ku dołowi i do tyłu od otworu słuchowego zewnętrznego
-
punkty:
o
pterion
w miejscu połączenia szwu wieńcowego, łuskowego i klinowo-czołowego
połączenie łuski kości czołowej, skrzydła większego kości klinowej, kości
ciemieniowej i łuski skroniowej
Ściana dolna
-
powierzchnia podstawna lub powierzchnia zewnętrzna podstawy czaszki
-
ograniczenia:
o
od przodu: wyrostki zębodołowe szczęki
o
od tyłu: kresy karkowe górne kości potylicznej
o
bocznie: wyrostki zębodołowe szczęki, dolny brzeg kości jarzmowej i łuk jarzmowy,
wyrostek sutkowaty kości skroniowej
-
powierzchnię zewnętrzną tworzą:
o
wyrostki podniebienne obu szczęk
o
blaszki poziome kości podniebiennej
o
lemiesz
o
wyrostki skrzydłowate kości klinowej
o
powierzchnie dolne kości skroniowych, kości klinowej i potylicznej
-
przednia część podstawy czaszki tworzy czaszkę twarzową
o
podniebienie kostne
o
lemiesz
-
tylna część podstawy czaszki tworzy czaszkę mózgową.
-
podniebienie kostne
o
przednia część podstawy czaszki
o
utworzone przez:
wyrostki podniebienne obu szczęk
blaszki poziome kości podniebiennych
• połączone szwem podniebiennym pośrodkowym oraz szwem
podniebiennym poprzecznym
o
dół przysieczny
w przednim odcinku szwu podniebiennego pośrodkowego
prowadzi do kanału przysiecznego
• uchodzi on do jamy nosowej
o
otworami przysiecznymi
o
otwór podniebienny większy
w tylno-bocznym kącie
obustronnie
o
otwory podniebienne mniejsze
ku tyłowi od otworu podniebiennego większego
prowadzą one do kanałów podniebiennych
• dla jednoimiennych naczyń nerwów
o
kolec nosowy tylny:
w części środkowej brzegu tylnego podniebienia kostnego
o
nozdrza tylne
dwa otwory przedzielone lemieszem
nad tylnym brzegiem podniebienia
łączą jamę nosową z podstawą czaszki i z częścią nosową gardła
o
wyrostek skrzydłowaty
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
5
dwie blaszki
• przyśrodkowa
o
bocznie od nozdrzy tylnych
o
kończy się haczykiem skrzydłowym
• boczna
kanał skrzydłowy
• przebija nasadę wyrostka skrzydłowatego
o
dół skrzydłowy
otoczony przez:
• obie blaszki wyrostka skrzydłowatego kości klinowej
-
otwory
o
ok. 85
o
otwór zewnętrzny kanału tętnicy szyjnej
o
otwór szyjny
ograniczenia:
• kość potyliczna
• część skalista kości skroniowej
zawartość:
• nerwy czaszkowe IX, X, XI
• żyła szyjna wewnętrzna
• zatoka skalista dolna
• tętnica oponowa tylna
o
otwór wielki
ograniczenia:
• kłykcie potyliczne
zawartość:
• rdzeń przedłużony
• tętnice kręgowe
• nerwy dodatkowe
• tętnice rdzeniowe
• sploty żylne
o
otwór owalny
przy nasadzie skrzydła większego kości klinowej
o
otwór kolcowy
bocznie i do tyłu od otworu owalnego
-
powierzchnia dolna podstawy czaszki:
o
utworzona przez:
powierzchnie dolne skrzydeł większych kości klinowej
część trzonu kości klinowej
powierzchnie dolne kości skroniowych
powierzchnia dolna kości potylicznej
-
guzek gardłowy
o
w środku części podstawnej kości potylicznej
-
dół żuchwowy
o
na powierzchni dolnej kości skroniowej
o
przebiega przez niego szczelina skalisto-bębenkowa
-
wyrostek sutkowaty
o
bocznie od dołu żuchwowego
-
wyrostek rylcowaty
o
ku tyłowi od dołu żuchwowego
-
otwór rylcowo-sutkowy
o
między wyrostkiem sutkowatym a otworem rylcowo-sutkowym
-
otwór poszarpany:
o
przy podstawie wyrostka skrzydłowatego
-
otwór wewnętrzny kanału tętnicy szyjnej
o
ku tyłowi od otwory poszarpanego (?)
-
półkanał trąbki słuchowej
o
bocznie od otworu poszarpanego
-
szczelina skalisto-potyliczna:
o
między piramidą kości skroniowej
o
a kością potyliczną
-
wyrostek szyjny
o
bocznie od kłykci potylicznych
o
jego podstawa przebita przez kanał nerwu podjęzykowego
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
6
o
kanał kłykciowy
do tyłu od kanału nerwu podjęzykowego
-
grzebień potyliczny zewnętrzny i guzowatość potyliczna zewnętrzna
o
ku tyłowi od otworu wielkiego
Klinicznie
-
złamania:
o
mogą dotyczyć wszystkich powierzchni kości
o
sklepienia (rodzaje):
kompresyjne
rozdrobnione (wieloodłamowe)
liniowe (linie złamania przebiegają promieniście od miejsca urazu)
o
najbardziej niebezpieczne – w okolicy punktu pterion
mogą uszkodzić tętnicę oponową środkową
• przebiega w pobliżu
• na powierzchni wewnętrznej czaszki
powstaje krwiak nadoponowy
o
szczęka i żuchwa
trzon żuchwy, gałęzie, wyrostki
BUDOWA SZCZEGÓŁOWA CZASZKI
Kość potyliczna
-
podstawna
o
połączenia:
chrząstkozrost klinowo-potyliczny
chrząstkozrost skalisto-potyliczny
• bruzda zatoki skalistej dolnej – biegnie wzdłuż chrząstkozrostu
o
powierzchnia dolna
guzek gardłowy
o
powierzchnia górna
połączona z trzonem kości klinowej
tworzą stok
• na nim znajduje się most i rdzeń przedłużony
-
łuska
o
powierzchnia zewnętrzna
guzowatość potyliczna zewnętrzna
kresa karkowa górna
• kieruje się bocznie od guzowatości potylicznej zewnętrznej
grzebień potyliczny zewnętrzny
• biegnie w kierunku otworu wielkiego w linii pośrodkowej
kresa karkowa dolna
• bocznie od grzebienia potyliczengo zewnętrznego
kresa karkowa najwyższa
• oddziela płaszczyznę potyliczną od płaszczyzny karkowej
o
powierzchnia wewnętrzna
wyniosłość krzyżowa
guzowatość potyliczna wewnętrzna
• w środku wyniosłości krzyżowej
spływ zatok
• na guzowatości potylicznej wewnętrznej
grzebień potyliczny wewnętrzny
• od guzowatości potylicznej wewnętrznej
• w kierunku otworu wielkiego
bruzda zatoki strzałkowej górnej
• ku górze od guzowatości potylicznej wewnętrznej
bruzda zatoki poprzecznej
• z obu stron po bokach guzowatości potylicznej wewnętrznej
-
parzyste części boczne
o
otaczają otwór wielki
łączy jamę czaszki z kanałem kręgowym
• przebiega w nim rdzeń kręgowy, opony, nerwy dodatkowe, tętnice
kręgowe, splot żylny podstawny, przednie i tylne tętnice
korzeniowe, gałęzie oponowe tętnic kręgowych
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
7
o
kłykcie potyliczne
na powierzchni dolnej części bocznych kości potylicznej
podstawa przebita przez kanał nerwu podjęzykowego
• dół kłykciowy – do przodu od kanału nerwu podjęzykowego
o
kanał kłykciowy – na dnie dołu kłykciowego
żyła wypustowa – przebiega w kanale kłykciowym
o
guzek szyjny
nad kanałem nerwu podjęzykowego
o
wcięcie szyjne
na bocznym brzegu części bocznej kości potylicznej
ogranicza otwór szyjny
• razem z podobnym wcięciem w obrębie piramidy kości skroniowej
Kość czołowa
-
tworzy przednią część sklepienia czaszki
-
składa się z:
o
nieparzysta łuska czołowa
powierzchnia zewnętrzna
• guzy czołowe
• łuki brwiowe
o
poniżej guzów czołowych
• gładzizna
o
między łukami brwiowymi
• brzeg nadoczodołowy
o
ku dołowi od łuków brwiowych
o
oddziela część łuskową od części oczodołowej
o
otwór lub wcięcie nadoczodołowe (na brzegu)
jednoimienne naczynia i nerwy
o
otwór lub wcięcie czołowe (przyśrodkowo od
nadoczodołowego)
jednoimienne naczynia i nerwy
o
przedłuża się bocznie w wyrostek jarzmowy
łączy się z wyrostkiem czołowym kości jarzmowej
tworzy łuk jarzmowy
• kresa skroniowa
o
ku górze od wyrostka jarzmowego
o
ogranicza od góry i tyłu:
powierzchnię skroniową
• tworzy część dołu skroniowego
powierzchnia wewnętrzna
• bruzda zatoki strzałkowej górnej
o
przechodzi ku dołowi w grzebień czołowy
sięga do otworu ślepego
miejsce przyczepu sierpa mózgu
• łęki mózgowe
• wyciski palczaste
• bruzdy tętnicze
o
dwie boczne części oczodołowe
utworzone z dwóch płytek kostnych: prawej i lewej
stanowią:
• dno przedniego dołu czaszki
• sklepienie czaszki
dół gruczołu łzowego
• z boku części oczodołowej
dołek i kolec bloczkowy
• w części przyśrodkowej części oczodołowej
• dla bloczka mięśnia skośnego górnego gałki ocznej.
o
nieparzysta część nosowa
leży między częściami oczodołowymi
zakończona kolcem nosowym
• wystaje ku dołowi
ku tyłowi tworzy wcięcie sitowe
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
8
Klinicznie
-
szew czołowy – 8% osób dorosłych
o
między dolnymi częściami łusek czołowych
o
pozostałość po parzystych zawiązkach łuski czołowej
zrastają się całkowicie ok. 8 r. ż.
o
może być błędnie rozpoznany jako złamanie
-
skóra pokrywająca łuki brwiowe może być uszkodzona przy urazach głowy
Kość ciemieniowa
-
parzysta
-
kształt: nieregularny czworobok
-
stanowi sklepienie i ściany boczne czaszki
-
brzegi:
o
strzałkowy
o
łuskowy
o
czołowy
o
potyliczny
-
kąty:
o
czołowy
o
klinowy
o
potyliczny
o
sutkowy
-
powierzchnia zewnętrzna:
o
guz ciemieniowy
w części środkowej kości ciemieniowej
o
kresy skroniowe
poniżej guza ciemieniowego
-
powierzchnia wewnętrzna
o
bruzda zatoki strzałkowej górnej
o
bruzda zatoki esowatej
o
dołeczki ziarenkowe
dla ziarnistości pajęczynówki
Kość sitowa
-
składa się z:
o
blaszka sitowa (pozioma)
tworzy część ściany przedniego dołu czaszki
grzebień koguci
• na powierzchni górnej
• uwypukla się do przedniego dołu czaszki
• połączenia:
o
z częścią nosową kości czołowej
za pomocą dwóch skrzydeł grzebienia koguciego
tworzy część ściany górnej jamy nosowej
zawiera liczne otworki
• prowadzą do jamy nosowej
• zawierają nerwy węchowe
o
blaszka pionowa
górna część kostnej przegrody nosa
łączy się:
• ku przodowi: z kolcem nosowym kości czołowej
• ku tyłowi: z grzebieniem klinowym kości klinowej i z lemieszem
• ku dołowi: przyczepia się do niej chrzęstna przegroda nosa
o
dwa błędniki sitowe: prawy i lewy
zwisają z bocznych brzegów blaszki sitowej
składa się z komórek sitowych (liczne jamki kostne):
• przednie
• środkowe
• tylne
blaszka oczodołowa:
• stanowi boczną ścianę błędnika
• stanowi przyśrodkową ścianę oczodołu
ściana przyśrodkowa błędnika
• zwrócona do jamy nosowej
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
9
• stanowi część boczną ściany jamy nosowej
• znajdują się na niej uwypuklenia tworzące:
o
małżowina nosowa środkowa
o
małżowina nosowa górna
o
oddzielone przewodem nosowym górnym
o
przewód nosowy najwyższy
oddziela małżowinę nosową górną od małżowiny
klinowej
• puszka sitowa
o
poniżej i bocznie od małżowiny środkowej
• wyrostek haczykowaty
o
zwisa do przodu od puszki sitowej
łączy się z wyrostkiem sitowym małżowiny dolnej
• rozwór półksiężycowaty
o
ograniczony przez:
wyrostek haczykowaty
puszkę sitową
o
prowadzi do lejka sitowego
uchodzą do niego:
• zatoka szczękowa
• komórki sitowe przednie
• zatoka czołowa
• komórki sitowe tylne:
o
uchodzą do przewodu nosowego górnego
• zatoka klinowa:
o
uchodzi do zachyłka klinowo-sitowego
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
10
Ćwiczenie 2 – Kość klinowa i skroniowa. Powierzchnia wewnętrzna podstawy czaszki. Doły
czaszki. Miejsca przejścia nerwów czaszkowych.
Kość klinowa
-
nieparzysta
-
składa się z:
o
trzonu
o
sześć parzystych wyrostków:
skrzydła większe
skrzydła mniejsze
wyrostki skrzydłowate
-
trzon
o
kształt: sześcian
o
zawiera:
zatoki klinowe
• prawa i lewa
• dwie jamy pneumatyczne
siodło tureckie
• zagłębienie
• na górnej powierzchni
• leży w nim dół przysadki
• ograniczone:
o
od tyłu: grzbiet siodła
o
po bokach: wyrostki pochyłe tylne
• guzek siodła
o
leży do przodu od siodła
• bruzda przedskrzyżowania wzrokowego
o
do przodu od guzka siodła
o
zakończona kanałem wzrokowym
• kolec sitowy
o
najbardziej do przodu
o
łączy się z blaszką sitową kości sitowej
bruzda tętnicy szyjnej
• po bocznych powierzchniach trzonu
grzebień klinowy
• pionowo
• na przedniej powierzchni trzonu
małżowiny klinowe
• po obu stronach grzebienia klinowego
• ograniczają otwory zatok klinowych
dziób klinowy
• na dolnej powierzchni trzonu
• objęty przez skrzydła lemiesza
o
tworzy stok
razem z częścią podstawną kości potylicznej
-
skrzydła większe
o
powierzchnia: zewnętrzna wewnętrzna
o
dzielą się:
część oczodołowa
• szczelina oczodołowa górna
o
oddziela od skrzydeł mniejszych
• szczelina oczodołowa dolna
o
oddziela od powierzchni oczodołowej szczęki
część skroniowa
część podskroniowa
część szczękowa
o
otwór okrągły
w części przedniej
o
otwór owalny
ku tyłowi i bocznie od otworu okrągłego
o
otwór kolcowy
bocznie
-
skrzydła mniejsze
o
rozpoczynają się od trzonu dwiema odnogami
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
11
o
obejmują:
kanał wzrokowy
o
wyrostek pochyły przedni
utworzony przez brzeg tylny skrzydła mniejszego
o
powierzchnie:
zewnętrzna
• ogranicza cztery doły czaszki
• dzieli się:
o
oczodołowa
o
skroniowa
o
podskroniowa
skroniowa i podskroniowa – oddzielone grzebieniem
podskroniowym
o
szczękowa
ogranicza dół skrzydłowo-podniebienny
wewnętrzna
• inaczej: mózgowa
• tworzy część dołu środkowego czaszki
-
wyrostki skrzydłowate
o
odchodzą ku dołowi od bocznej części trzonu
o
składają się z:
blaszki przyśrodkowej
• kończyny się haczykiem skrzydłowym
• wyrostek pochwowy
o
przebiega na nim bruzda podniebienno-pochowa
tworzy kanał podniebienno-pochwowy
• razem z wyrostkiem klinowym kości
podniebiennej
o
kanał lemieszowo-pochwowo
przyśrodkowo od wyrostka pochwowego
zawiera gałązkę tętnicy klinowo-podniebiennej i
gałązki nerwowe nosowe tylne boczne
blaszki bocznej
bruzda skrzydłowo-podniebienna – miejsce połączenia obu blaszek
• dół skrzydłowi – ku tyłowi od miejsca połączenia
o
kanał skrzydłowy
przebija nasadę wyrostka skrzydłowatego
łączy podstawę czaszki z dołem skrzydłowo-podniebiennym
Klinicznie
-
guz przysadki (lub tętniak tętnicy szyjnej wewnętrznej)
o
może powodować zmiany kształtu siodła tureckiego i dołu przysadki
-
odwapnienie grzbietu siodła – jeden z objawów wzrostu ciśnienia śródczaszkowego
Kość skroniowa
-
parzysta
-
tworzy część podstawy i ściany bocznej czaszki
-
zawiera:
o
narząd słuchu i równowagi
o
liczne kanały dla nerwów i naczyń
-
części:
o
łuskowa
o
bębenkowa
o
skalista
część sutkowa – do niej należy
-
część łuskowa
o
tworzy część ściany bocznej czaszki
o
wyrostek jarzmowy
odchodzi od jej zewnętrznej powierzchni
łączy się z wyrostkiem skroniowym kości jarzmowej
tworzy łuk jarzmowy
guzek stawowy
• u nasady wyrostka jarzmowego
dół żuchwowy
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
12
• ku tyłowi od guzka stawowego
• tworzy powierzchnię stawową dla stawu skroniowo-żuchwowego
o
razem z guzkiem stawowym
o
zwana: dołkiem stawowym
• szczelina skalisto-bębenkowa
o
przebiega przez dół żuchwowy
o
przechodzą przez nią:
więzadło przednie młoteczka
tętnica bębenkowa przednia
żyły bębenkowe
struna bębenkowa
o
kolec nadprzewodowy
nad tylno-górnym brzegiem otworu słuchowego zewnętrznego
o
powierzchnia wewnętrzna:
wyciski palczaste
łęki mózgowe
rowek dla naczyń oponowych środkowych
-
część bębenkowa
o
tworzy ścianę przewodu słuchowego zewnętrznego i otworu słuchowego
zewnętrznego
przednią, dolną, część tylnej
o
połączenia:
z częścią skalistą
• przez wyrostek sutkowaty
o
wyrostek rylcowaty
o
bruzda bębenkowa
między przewodem słuchowym zewnętrznym i jamą bębenkową
przyczepia się do niej błona bębenkowa
-
część skalista
o
nazywana piramidą kości skroniowej
zawiera jamę bębenkową
• a w niej trzy kosteczki słuchowe
o
młoteczek, kowadełko, strzemiączko
• ucho wewnętrzne
• ściana górna:
o
utworzona przez pokrywkę jamy bębenkowej
o
zawiera pneumatyczne jamki
otwór wewnętrzny kanału tętnicy szyjnej
• w szczycie piramidy
• skierowany przyśrodkowo i do przodu
część tylna środkowego dołu czaszki
• powierzchnia przednia piramidy
wyniosłość łukowata
• przy brzegu górnym
• utworzona przez kanał półkolisty przedni
kanał mięśniowo-trąbkowy
• w pobliżu otworu wewnętrznego kanału tętnicy szyjnej
• dzieli się na dwa półkanały:
o
półkanał mięśnia napinacza błony bębenkowej
o
półkanał trąbki słuchowej
• powyżej i ku tyłowi od otworu kanału mięśniowo-trąbkowego:
o
otworki, z których rozpoczynają się dwa rowki:
rozwór nerwu skalistego większego
• z bruzdą nerwu skalistego większego
o
zawiera n. skalisty większy
rozwór nerwu skalistego mniejszego
• z bruzdą nerwu skalistego mniejszego
o
zawiera n. skalisty mniejszy
wycisk nerwu trójdzielnego:
• w pobliżu szczytu piramidy, na jej przedniej powierzchni
• zawiera zwój trójdzielny
otwór słuchowy wewnętrzny
• prowadzi do przewodu słuchowego wewnętrznego
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
13
o
koniec boczny tworzy dno przewodu słuchowego
wewnętrznego
przedzielone poprzecznym grzebieniem
• część górną
o
zawiera:
pole nerwu twarzowego
pole przedsionkowe górne
• część dolną
o
zawiera:
pole ślimaka - a w nim
pasmo spiralne dziurkowate
pole przedsionkowe dolne –
wraz z otworem
pojedynczym
• na powierzchni tylnej piramidy
• zawiera n. twarzowy, n. przedsionkowo-ślimakowy oraz t.
błędnikową
dół podłukowy
• na tylnej powierzchni piramidy
• bocznie od otworu słuchowego wewnętrznego
• razem z nim: otwór kanalika przedsionka
wcięcie szyjne
• na brzegu tylnym powierzchni dolnej piramidy
• tworzy otwór szyjny
o
wspólnie z wcięciem szyjnym kości potylicznej
dół szyjny
• do przodu od otworu szyjnego
• leży w nim opuszka żyły szyjnej wewnętrznej
otwór kanalika ślimaka
• przyśrodkowo od dołu szyjnego
otwór zewnętrzny kanału tętnicy szyjnej
• z przodu od dołu szyjnego
kanaliki szyjno-bębenkowe
• w pobliżu otworu zewnętrznego kanału tętnicy szyjnej
dołek skalisty
• między otworem zewnętrznym kanału tętnicy szyjnej
• a dołem szyjnym
• na jego dnia znajduje się otwór kanalika bębenkowego
wyrostek rylcowaty
• bocznie od otworu kanalika bębenkowego
otwór rylcowo-sutkowy
• między wyrostkiem rylcowatym i sutkowatym
• wychodzi przez niego nerw twarzowy
bruzda zatoki skalistej górnej
• wzdłuż brzegu górnego części skalistej
część sutkowa
• należy do części skalistej
• ku tyłowi od dołu otworu słuchowego wewnętrznego
• ku dołowi przedłuża się w wyrostek sutkowaty
o
wcięcie sutkowe
na jego powierzchni zewnętrznej od strony
przyśrodkowej
o
bruzda tętnicy potylicznej
przyśrodkowo od wcięcia sutkowego
o
komórki sutkowe
znajdują się w wyrostku sutkowatym
największa z nich to jama sutkowa
łączą się z jamą bębenkową
• bruzda zatoki esowatej
o
na powierzchni wewnętrznej części sutkowej
o
części:
podstawa
szczyt
o
powierzchnie:
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
14
przednia
tylna
dolna
o
brzegi:
górny
przedni
tylny
Powierzchnia wewnętrzna podstawy czaszki
-
dzieli się na trzy doły:
o
przedni
o
środkowy
o
tylny
Dół przedni czaszki
-
położony najwyżej
-
dno:
o
części oczodołowe kości sitowej
o
blaszka sitowa kości sitowej
o
skrzydła mniejsze kości klinowej
o
przednie części trzonu kości klinowej
-
granice:
o
oczodół
od dołu
o
część sklepienia jamy nosowej
-
zawartość:
o
płaty czołowe mózgu
o
opuszka węchowa
o
pasma węchowe
-
grzebień koguci
o
w dole przednim czaszki
o
w linii pośrodkowej
o
przyczepia się tu sierp mózgu
-
otwór ślepy
o
z przodu od grzebienia koguciego
o
przechodzi przez niego żyła wypustowa nosowa
z jamy nosowej do zatoki strzałkowej górnej
u 1% populacji
-
otwory w blaszce sitowej
o
przez nie dół czaszki przedni łączy się z jamą nosową
o
przebiegają nerwy węchowe
-
otwory sitowe przedni i tylny
o
naczynie i nerwy sitowe przednie i tylne
Dół środkowy czaszki
-
głębszy i niżej położony od przedniego
-
części:
o
środkowa
utworzona przez:
• trzon kości klinowej
o
bruzda przedskrzyżowania wzrokowego
na przodzie
kończy się kanałem wzrokowym
• zawiera nerw wzrokowy i tętnicę oczną
o
wyrostek pochyły przedni
z tyłu od kanału wzrokowego
o
siodło tureckie
w części środkowej dołu
dół przysadki – znajduje się w siodle
• zawiera przysadkę
• wyrostki pochyłe środkowe
o
w przedniej ścianie dołu przysadki
ograniczenia:
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
15
• od tyłu: grzbiet siodła i wyrostki pochyłe
tylne
• po bokach: bruzda tętnicy szyjnej
o
zatoka jamista – mieści się w
bruździe
zawartość: tętnic szyjna
wewnętrzna otoczona
splotem nerwowym oraz n.
odwodzący
o
dwie części boczne
zawartość: płaty skroniowe mózgu
utworzone przez:
• skrzydła większe kości klinowej
• część łuskową kości skroniowej
• powierzchnię przednią piramidy kości skroniowej
szczelina oczodołowa górna
• najbardziej do przodu w części bocznej
• zawartość:
o
n. III, n. IV, n. V1, n. VI
o
włókna nerwowe współczulne ze splotu jamistego
o
gałąź tętnicy oponowej środkowej
o
żyła oczna górna
o
gałąź żyły ocznej dolnej
otwór okrągły
• ku tyłowi od szczeliny oczodołowego górnej
• zawartość:
o
n. V2
otwór owalny
• z boku i z tyłu od otworu okrągłego
• zawartość:
o
n. V3
o
gałąź oponowa dodatkowa od t. oponowej środkowej
otwór kolcowy
• bocznie od otworu owalnego
• zawartość:
o
gałąź oponowa nerwu żuchwowego
o
naczynia oponowe środkowe
otwór poszarpany
• przyśrodkowo od otworu owalnego
• zawartość:
o
tętnica szyjna wewnętrzna i otaczający ją splot nerwowy
o
nerw skalisty większy
o
nerw skalisty głęboki
wycisk nerwu trójdzielnego
• w pobliżu szczytu piramidy
• na przedniej powierzchni
bruzda nerwu skalistego mniejszego
• rozpoczyna się rozworem kanału nerwu skalistego mniejszego
o
zawartość:
n. skalisty mniejszy
tętnica bębenkowa górna
• wiedzie kanalika nerwu bębenkowego
o
biegnie w części skalistej
bruzda nerwu skalistego większego
• leży przyśrodkowo
• prowadzi do kanału nerwu twarzowego
• zawiera n. skalisty większy i gałąź skalista tętnicy oponowej
środkowej
kanał wzrokowy
• nerw wzrokowy i tętnica oczna
Dół tylny czaszki
-
najgłębszy i najniżej położony
-
utworzony przez:
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
16
o
grzbiet siodła
o
stok kości klinowej
o
kość potyliczna
o
część skalista kości skroniowej
o
kąt sutkowy kości ciemieniowej
-
zawartość:
o
móżdżek
o
most
o
rdzeń przedłużony
-
granice:
o
od dołu środkowego:
grzbiet siodła kości klinowej
brzeg górny piramidy kości skroniowej
-
ograniczenia:
o
z tyłu:
bruzda zatoki poprzecznej
-
otwór wielki
o
leży w środku dołu
-
kanał nerwu podjęzykowego
o
zawartość: n. podjęzykowy
-
otwór szyjny
o
między bocznymi częściami kości potylicznej a piramida kości skroniowej
o
podzielony:
część przyśrodkowa
• zawartość:
o
zatoka skalista dolna
o
n. językowo-gardłowy
część boczna
• zawartość:
o
n. błedny, n. dodatkowa
o
żyła szyjna wewnętrzna
o
tętnica oponowa tylna
-
otwór słuchowy wewnętrzny
o
na powierzchni tylnej piramidy
o
prowadzi do przewodu słuchowego wewnętrznego
-
otwór kanalika przedsionka
o
z tyłu od otworu słuchowego wewnętrznego
-
dół podłukowy
o
bliżej brzegu górnego piramidy
-
grzebień potyliczny wewnętrzny
o
z tyłu od otworu wielkiego w płaszczyźnie pośrodkowej
o
rozdziela doły potyliczne dolne
ograniczone:
• bruzdą zatoki poprzecznej
o
przedłuża się w bruzdę zatoki esowatej
zawiera zatokę esowatą
o
dochodzi do otworu szyjnego
o
zawiera zatokę poprzeczną
Miejsca przejścia nerwów czaszkowych
I – nn. węchowe – nn. olfactorii – otwory w blaszce sitowej
II – n. wzrokowy – n. opticus – kanał wzrokowy
III – n. okoruchowy – n. oculomotorius – szczelina oczodołowa górna
IV – n. bloczkowy – n. trochlearis – szczelina oczodołowa górna
V – n. trójdzielny – n. trigeminus
-
n. oczny – n. ophthalmicus – szczelina oczodołowa górna
-
n. szczękowy – n. maxillaris – otwór okrągły
-
n. żuchwowy – n. mandibularis – otwór owalny
VI – n. odwodzący – n. abducens – szczelina oczodołowa górna
VII – n. twarzowy – n. facialis – otwór słuchowy wewnętrzny / otwór rylcowo-sutkowy
VIII – n. przedsionkowo-ślimakowy – n. vestibulocochlearis – otwór słuchowy wewnętrzny
IX – n. językowo-gardłowy – n. glossopharyngeus – część przyśrodkowa otworu żyły szyjnej wew.
X – n. błędny – n. vagus – część boczna otworu żyły szyjnej wewnętrznej
XI – n. dodatkowy – n. accesorius – część boczna otworu żyły szyjnej wewnętrznej
XII – n. podjęzykowy – n. hypoglossus – kanał nerwu podjęzykowego
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
17
ĆWICZENIE 3 – kości twarzoczaszki. Jama nosowa kostna i oczodół. Zatoki przynosowe.
Małżowina nosowa dolna
-
parzysta
-
położenie:
o
w dolnej części ściany bocznej jamy nosowej
-
wyrostki:
o
szczękowy
o
łzowy
o
sitowy
-
połączenia:
o
poprzez wyrostki
z odpowiadającymi kośćmi
Kość nosowa
-
parzysta
-
tworzy:
o
nasadę i górną część grzbietu nosa
-
połączenia:
o
z częścią nosową kości czołowej
brzegiem górnym
o
między sobą
brzegami przyśrodkowymi
powstaje szew międzynosowy
-
bruzda sitowa
o
na wewnętrznej powierzchni kości nosowej
o
zawartość:
nerw sitowy przedni
Lemiesz
-
nieparzysty
-
tworzy:
o
część tylną przegrody nosa
-
bruzdy nosowo-podniebienne
o
na jego obu powierzchniach
o
zawartość:
nerw nosowo-podniebienny
-
skrzydła lemiesza
o
powstają
z rozdzielającego się brzegu górnego lemiesza
o
przylegają do:
kości klinowej
kości podniebiennej
-
brzeg tylny
o
przedziela nozdrza tylne
Kość łzowa
-
najmniejsza kość twarzy
-
tworzy:
o
część ściany przyśrodkowej oczodołu
o
część ściany bocznej jamy nosowej
-
grzebień łzowy tylny
o
przechodzi w haczyk łzowy
ku dołowi
o
dzieli kość łzową na 2 części
-
bruzda łzowa
o
biegnie do przodu od grzebienia łzowego tylnego
o
stanowi część dołu woreczka łzowego
Szczęka
-
parzysta
-
buduje:
o
przedni odcinek twarzy
o
podniebienia
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
18
o
jamy nosowej
o
oczodołu
o
dołu podskroniowego
o
dołu skrzydłowo-podniebiennego
-
składa się z:
o
trzon
o
wyrostki:
jarzmowy
czołowy
zębodołowy
podniebienny
-
trzon:
o
kształt: piramida
o
zawiera: zatokę szczękową
o
powierzchnie:
przednia
• otwór podoczodołowy
o
poniżej oczodołu
o
zawartość:
nerwy i naczynia podoczodołowe
o
prowadzi do kanału podoczodołowego
• dół nadkłowy
o
poniżej otworu podoczodołowego
• wcięcie nosowe
o
brzeg przyśrodkowy powierzchni przedniej
o
tworzy część otworu gruszkowatego
o
kończy się: kolcem nosowym przednim
• brzeg górny
o
podoczodołowy
o
tworzy dolne ograniczenie wejścia do oczodołu
tylna
• inaczej: podskroniowa
• guz szczęki
• otworki zębodołowe (kilka)
o
zawartość:
naczynia i nerwy
• zaopatrują:
o
górne zęby trzonowe i
przedtrzonowe
o
zatoka szczękowa
górna
• inaczej: oczodołowa
• połączenia:
o
kość łzowa
o
kość sitowa
o
kość podniebienna
• szczelina oczodołowa dolna
o
ograniczona przez tylny brzeg powierzchni przedniej
o
bruzda podoczodołowa
biegnie do przodu od szczeliny oczodołowej dolnej
przechodzi w kanał podoczodołowy
• zakończony otworem podoczodołowym
• odgałęziają się od niego kanaliki
zębodołowe dla naczyń i nerwów zębów
przednich szczęki
przyśrodkowa
• inaczej: nosowa
• tworzy:
o
boczną ścianę jamy nosowej
• rozwór szczękowy
o
prowadzi do zatoki szczękowej
• bruzda podniebienna większa
o
przebiega do tyłu od rozworu szczękowego
o
tworzy kanał podniebienny
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
19
wraz z kością podniebienną
• kanał nosowo-łzowy
o
biegnie do przodu od rozworu szczękowego
o
łączy oczodół z jamą nosową
o
zawiera przewód nosowo-łzowy
• grzebień małżowinowy
o
do przodu od kanału nosowo-łzowego
o
miejsce przyczepu małżowiny nosowej dolnej
• wyrostek jarzmowy
o
łączy się z kością jarzmową
• wyrostek czołowy
o
tworzy część ściany bocznej jamy nosowej
o
brzeg tylny współtworzy kanał nosowo łzowy
zawiera bruzdę łzową
o
grzebień łzowy przedni
wychodzi od brzegu bocznego wyrostka czołowego
o
wcięcie łzowe
poniżej grzebienia łzowego przedniego
o
guzek łzowy
z tyłu od wcięcia łzowego
• wyrostek zębodołowy
o
tworzy łuk zębodołowy
znajdują się w nim ujścia zębodołów
• przedzielone przegrodami
międzyzębodołowymi
przegrody międzykorzeniowe
• znajdują się w zębodołach
o
łęki zębodołowe
wyniosłości
na przedniej powierzchni wyrostka zębodołowego
• wyrostek podniebienny
o
tworzy znaczną część podniebienia kostnego
oddziela jamę nosową od jamy ustnej
o
połączenia:
między sobą
• szwem podniebiennym pośrodkowym
z blaszką poziomą kości podniebinnej
• szwem podniebiennym poprzecznym
o
bruzdy podniebienne
w odcinku tylnym wyrostka podniebiennego
równolegle do wyrostka zębodołowego
o
dół przysieczny
w miejscu połączenia obu wyrostków
podniebiennych
do tyłu od zębów siecznych
odchodzi od niego:
• kanał przysieczny
o
zakończony:
otworami przysiecznymi
o
grzebień nosowy
łączy się z lemieszem
przedłuża się do przodu w kolec nosowy przedni
Kość podniebienna
-
parzysta
-
tworzy:
o
szkielet jamy nosowej, podniebienia i oczodołu
-
składa się z:
o
blaszki poziomej
o
blaszki pionowej
o
wyrostki:
piramidowy
oczodołowy
klinowy
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
20
-
blaszka pozioma
o
powierzchnie:
nosowa
podniebienna
o
grzebień nosowy
z górnej krawędzi brzegu przyśrodkowego
ku górze
kończy się kolcem nosowym tylny
-
blaszka pionowa
o
grzebień małżowinowy
o
grzebień sitowy
powyżej grzebienia małżowinowego
o
grzebienie łączą się z małżowiną nosową dolną i środkową
o
powierzchnie:
szczękowa
• ogranicza:
o
dół skrzydłowo-podniebienny
• przebiega na niej:
o
bruzda podniebienna większa
-
wyrostek piramidowy
o
posiada 3 otwory:
podniebienny większy
2 podniebienne mniejsze
-
wyrostek oczodołowy
o
łączy się:
ze szczęką
z kością klinową
z błędnikiem kości sitowej
o
tworzy:
tylny odcinek dna oczodołu
ograniczenie dołu skrzydłowo-podniebiennego
-
wyrostek klinowy
o
łączy się:
z trzonem kości klinowej
ze skrzydłami lemiesza
o
tworzy:
część ściany bocznej jamy nosowej
część dołu skrzydłowo-podniebiennego
• dzięki połączeniu z blaszką przyśrodkową wyrostka skrzydłowatego
Kość jarzmowa
-
parzysta
-
składa się z:
o
trzon
o
wyrostek skroniowy
o
wyrostek czołowy
-
tworzy:
o
część dna ściany bocznej oczodołu
o
część dołu skroniowego i podskroniowego
-
powierzchnie:
o
boczna
otwór jarzmowo-trzonowy
o
skroniowa
otwór jarzmowo-skroniowy
o
oczodołowa:
otwór jarzmowo-oczodołowy
• prowadzi do dołu skroniowego
• zawartość: gałązki n. jarzmowego
-
wyrostek czołowy
o
łączy się:
z kością czołową
ze skrzydłem większym kości klinowej
-
wyrostek skroniowy
o
łączy się:
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
21
z kością skroniową
• tworzy część łuku jarzmowego
Żuchwa
-
nieparzysta
-
składa się z:
o
trzon
o
dwie gałęzie
-
trzon:
o
powierzchnie:
zewnętrzna
• guzowatość bródkowa
o
w części środkowej
• guzek bródkowy
o
po bokach od guzowatości bródkowej
• ślad spojenia żuchwy
o
w linii środkowej
• dół przysieczny
o
poniżej zębów siecznych
o
po obu stronach
• otwór bródkowy
o
poniżej drugiego zęba przedtrzonowego
o
zawartość:
nerwy i naczynia bródkowe
• kresa skośna
o
biegnie od otworu bródkowego
o
w górę i do tyłu
o
przechodzi w przedni brzeg gałęzi żuchwy
wewnętrzna
• kolec bródkowy
o
może być podwójny – górny i dolny
• dół dwubrzuścowy
o
bocznie od kolca bródkowego
o
miejsca przyczepów mięśni
• kresa żuchwowo-gnykowa
o
powyżej dołu dwubrzuścowego
o
ku tyłowi i w górę
• dołek podjęzykowy
o
powyżej kresy żuchwowo-gnykowej
o
zawartość: ślinianka podjęzykowa
• dołek podżuchwowy
o
poniżej kresy żuchwowo-gnykowej
o
zawartość: ślinianka podżuchwowa
• bruzda żuchwowo-gnykowa
o
rozciąga się od tylnej części kresy żuchwowo-gnykowej
o
w górę
o
sięga do otworu żuchwy
o
zawartość:
nerwy i naczynia żuchwowo-gnykowe
o
brzegi:
górny
• utworzony przez:
o
część zębodołową
ograniczona:
• łukiem zębodołowym
o
znajdują się w nim ujścia zębodołów
przedzielone przegrodami
międzyzębodołowymi i
międzykorzeniowymi
dolny
• stanowi podstawę żuchwy
-
gałąź żuchwy
o
łączy się z trzonem
pod kątem
o
guzowatość żwaczowa
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
22
w części dolnej
o
guzowatość skrzydłowa
na powierzchni przyśrodkowej gałęzi
o
otwór żuchwy
na powierzchni przyśrodkowej
w połowie wysokości gałęzi
ograniczony:
• od przodu: języczkiem żuchwy
prowadzi do: kanału żuchwy
zawartość: nerwy i naczynia zębodołowe dolne
otwiera się otworem bródkowym
• na przedniej powierzchni
o
trójkąt zatrzonowy
między brzegiem przednim gałęzi żuchwy
a ostatnim zębodołem
ograniczenia:
• od strony przyśrodkowej: grzebień policzkowy
o
wyrostek dziobiasty
przedni
miejsce przyczepu mięśnia skroniowego
o
wyrostek kłykciowy
tylny
powierzchnia stawowa stawu skroniowo-żuchwowego
zakończony: głową żuchwy
• osadzona na szyjce żuchwy
o
dołek skrzydłowy
na powierzchni przyśrodkowej szyjki
o
wcięcie żuchwy
między wyrostkiem dziobiastym a wyrostkiem kłykciowym
Kość gnykowa
-
podkowiasta
-
położenie:
o
między żuchwą a krtanią
o
na poziomie C3
-
składa się z:
o
trzon
o
rogi większe
biegną od końców bocznych ku tyłowi
o
rogi mniejsze
utworzone przez dwie stożkowate wyniosłości
skierowane ku górze
na pograniczu trzonu i rogów większych
Oczodół
-
położenie:
o
górna część twarzoczszki
-
kształt: czworościenny ostrosłup
-
ściany:
o
górna
strop oczodołu
brzeg nadoczodołowy
• biegnie poniżej ściany górnej
• utworzony przez:
o
część oczodołową kości czołowej
o
skrzydło mniejsze kości klinowej
dół gruczołu łzowego
• w części przednio-bocznej stropu
dołek bloczkowy
• w części przednio-przyśrodkowej
kolec bloczkowy
• w części przednio-przyśrodkowej oczodołu
• rzadziej
o
dolna
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
23
dno oczodołu
składa się z:
• powierzchnia oczodołowa trzonu szczęki
• powierzchnia oczodołowa kości jarzmowej
• wyrostek oczodołowy kości jarzmowej
• wyrostek oczodołowy kości podniebiennej
otwór górny kanału nosowo-łzowego
bruzda podoczodołowa
• przechodzi w kanał podoczodołowy
o
kończy się otworem podoczodołowym
• zawartość: nerwy i naczynia podoczodołowe
o
przyśrodkowa
utworzona przez:
• wyrostek czołowy szczęki
• kość łzowa
• blaszka oczodołowa kości sitowej
• powierzchnia boczna trzonu kości klinowej
otwory sitowe: przedni i tylny
dół woreczka łzowego
• w części przedniej ściany przyśrodkowej
• ograniczony: grzebieniem łzowym tylnym
o
boczna
składa się z:
• powierzchnia oczodołowa kości jarzmowej
• skrzydło większe kości klinowej
szczelina oczodołowa górna
• prowadzi do dołu środkowego czaszki
szczelina oczodołowa dolna
• na granicy ściany bocznej i dolnej
• łączy oczodół z dołem skrzydłowo-podniebiennym
•
-
podstawa
o
wejście do oczodołu
o
kształt: czworobok
o
brzegi:
górny
• nadoczodołowy
• otwór lub wcięcie nadoczodołowe
o
w części przyśrodkowej
• otwór lub wcięcie czołowe
o
przyśrodkowo od otworu lub wcięcia nadoczodołowego
-
szczyt
o
przedłuża się w kanał wzrokowy
prowadzi do środkowego dołu czaszki
zawartość: n. wzrokowy i t. oczna
Jama nosowa kostna
-
nieparzysta
-
podzielona przegrodą nosa na dwie części
-
składa się z:
o
jama nosowa właściwa
o
zatoki przynosowe
czołowe
szczękowe
klinowe
komórki sitowe
-
otwiera się: otworem gruszkowatym
-
z tyłu: nozdrza tylne
-
ściany:
o
górna
sklepienie
składa się z:
• kości nosowych
• kolca nosowego kości czołowej
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
24
• blaszki sitowej kości sitowej
o
otwory
miejsce przejścia nerwów węchowych
• trzonu kości klinowej
• małżowin klinowych
• otwór zatoki klinowej
o
w tylnej części sklepienia
o
dolna
utworzona przez:
• wyrostek podniebienny szczęki
• blaszka pozioma kości podniebiennej
o
przyśrodkowa
stanowi część kostną przegrody nosa
składa się z:
• blaszki pionowej kości sitowej
o
w części górnej
• lemiesza
o
w części dolnej i tylnej
przedłuża się w część chrzęstną przegrody nosa
• ku przodowi
o
boczna
utworzona przez:
• przyśrodkowa ściana błędnika sitowego
• powierzchnia przyśrodkowa wyrostka czołowego szczęki
• trzon szczęki
• kość łzowa
• małżowina nosowa dolna
• blaszka pionowa kości podniebiennej
• blaszka przyśrodkowa wyrostka skrzydłowatego kości klinowej
małżowiny nosowe
• zwisają ze ściany bocznej jamy nosowej
• najwyższa
• górna
• środkowa
o
najwyższa, górna, środkowa – wyrostki błędnika
• dolna
o
samodzielna kość twarzoczaszki
• ograniczają przewodu nosowe
o
od strony przyśrodkowej
przewody nosowe
• górny
o
między małżowiną nosową środkową a górną
o
zachyłek klinowo-sitowy
powyżej małżowiny nosowej górnej
uchodzi do niego zatoka klinowa
o
uchodzą do niego:
komórki sitowe środkowe i tylne
o
otwór klinowo-podniebienny
z tyłu i poniżej od zachyłka klinowo-sitowego
prowadzi z jamy nosowej do dołu skrzydłowo-
podniebiennego
• środkowy
o
między małżowiną nosową dolną a środkową
o
uchodzą do niego:
zatoka szczękowa
zatoka czołowa
komórki sitowe przednie
o
otwór zatoki szczękowej częściowo odpowiada rozworowi
szczękowemu
ograniczenia:
• blaszka pionowa kości podniebiennej
• wyrostek szczękowy małżowiny dolnej
• wyrostek sitowy małżowiny nosowej dolnej
• wyrostek haczykowaty kości sitowej
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
25
o
dzieli rozwór szczękowy:
cześć górna – puszka sitowa
rozwór półksiężycowaty –
szczelina leżąca pod puszką
sitową; stanowi ujście
nosowe lejka sitowego
lejek sitowy – uchodzi do
niego część komórek
sitowych przednich, zatoka
szczękowa i częściowo
zatoka czołowa
• dolny
o
między dolną ścianą jamy nosowej a małżowiną nosową
dolną
o
otwór dolny kanału nosowo-łzowego
• przewód nosowy wspólny
o
ciągnie się między małżowinami a przegrodą nosa
• wspólny przewód nosowo-gardłowy
o
utworzony przez trzy przewody nosowe
o
ku tyłowi
o
prowadzi do części nosowej gardła:
przez nozdrza tylne
łączy się:
• z jamą czaszki
o
przez otwory w blaszce sitowej
• z oczodołem
o
przez kanał nosowo-łzowy
o
przez otwory sitowe przedni i tylny
• z jamą ustną
o
przez kanał przysieczny
• z dołem skrzydłowo-podniebiennym
o
przez otwór klinowo-podniebienny
Zatoki przynosowe
-
przestrzenie powietrzne
-
wysłane błoną śluzową
o
stanowi przedłużenie błony śluzowej okolicy oddechowej jamy nosowej
o
cieńsza
o
uboższa w gruczoły, komórki kubkowe i migawki
-
zlokalizowane w obrębie kości:
o
czołowej
o
szczęki
o
sitowej
o
klinowej
-
ujścia:
o
przewód nosowy środkowy
rozwór półksiężycowaty
• zatoka szczękowa
• zatoka czołowa
• komórki sitowe przednie zatoki sitowej
o
przewód nosowy górny
komórki sitowe tylne
o
zachyłek klinowo-potyliczny
zatoka klinowa
o
przewód nosowy dolny
przewód nosowo-łzowy
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
26
Ćwiczenie 4 – dół skroniowy, dół poskroniowy, dół skrzydłowo-podniebienny (ograniczenia,
zawartość i połączenia). Powierzchnia zewnętrzna podstawy czaszki. Anatomia rentegenowska
czaszki.
Dół skroniowy
-
ograniczenia:
o
kresa skroniowa
od góry, od tyłu i od przodu
o
grzebień podskroniowy i brzeg dolny łuku jarzmowego
od dołu
-
ściany:
o
przyśrodkowa
kość ciemieniowa
część łuskowa kości skroniowej
powierzchnia skroniowa kości czołowej
skrzydło większe kości klinowej
o
przednia
powierzchnie skroniowe kości czołowej
powierzchnie skroniowe kości jarzmowej
o
boczna
tworzy łuk jarzmowy
-
zawartość:
o
mięsień skroniowy
o
naczynia skroniowe środkowe i głębokie
o
nerwy skroniowe głębokie
od V3
o
gałązka jarzmowo-skroniowa n. jarzmowego
od V2
o
tkanka tłuszczowa
-
pokryty:
o
powięzią skroniową
na jej powierzchni biegną:
• naczynia skroniowe powierzchowne
• n. uszno-skroniowy
o
od V3
• gałązki skroniowe i jarzmowe n. twarzowego
-
połączenia:
o
dół podskroniowy
ku dołowi
Dół podskroniowy
-
położenie:
o
poniżej i przyśrodkowo od łuku jarzmowego i dołu skroniowego
-
połączenia:
o
z dołem skroniowym
ku górze
o
z dołem zażuchwowym
ku tyłowi
o
z dołem skrzydłowo-podniebiennym
przez szczelinę skrzydłowo-szczękową
o
z oczodołem
przez szczelinę oczodołową dolną
o
z dołem środkowym czaszki
przez otwór owalny i otwór kolcowy
o
przestrzeń przygardłowa
ku dołowi
-
ściany:
o
górna
powierzchnia podskroniowa skrzydła większego kości klinowej
o
boczna
gałąź żuchwy
o
przyśrodkowa
blaszka boczna wyrostka skrzydłowatego kości klinowej
-
zawartość:
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
27
o
oba mięśnie skrzydłowe
o
splot żylny skrzydłowy
o
t. szczękowa i jej gałęzie
o
n. żuchwowy i jego gałęzie
o
struna bębenkowa
Dół skrzydłowo-podniebienny
-
leży:
o
przyśrodkowo od dołu podskroniowego
o
między szczęką
o
a wyrostkiem skrzydłowatym kości klinowej
-
kształt:
o
trójkątna szczelina
-
ograniczenia:
o
od góry:
trzon kości klinowej
o
od przodu:
wyrostek oczodołowy kości podniebiennej
trzon szczęki
o
od tyłu:
wyrostek skrzydłowaty
powierzchnia szczękowa skrzydła większego kości klinowej
o
przyśrodkowo:
blaszka pionowa kości podniebiennej
-
zawartość:
o
zwój skrzydłowo-podbienny
o
n. szczękowy i jego gałęzie
o
końcowe gałęzie t. szczękowej
-
połączenia:
o
jama nosowa
przez otwór klinowo-podniebienny
o
oczodół
przez szczelinę oczodołową dolną
o
dół środkowy czaszki
przez otwór okrągły
o
powierzchnia wewnętrzna i zewnętrzna podstawy czaszki
przez kanał skrzydłowy
o
dolna powierzchnia podstawy czaszki
przez kanał podniebienno-pochwowy
o
jama ustna
przez kanały podniebienne
o
dół podskroniowy
przez szczelinę skrzydłowo-szczękową
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
28
Ćwiczenie 5 – połączenia kości czaszki. Zarys rozwoju czaszki. Ciemiączka. Staw skroniowo-
żuchwowy.
Połączenia kości czaszki
-
połączenia ścisłe
o
chrząstkozrosty
o
więzozrosty
-
połączenia stawowe
Chrząstkozrosty
-
głównie na podstawie czaszki
-
chrząstka szklista przekształca się z wiekiem w chrząstkę włóknistą i kość
-
należą do nich:
o
chrząstkozrost skalisto-potyliczny
między piramidą kości skroniowej
a częścią podstawną kości potylicznej
o
chrząstkozrost klinowo-skalisty
między kolcem i trzonem kości klinowej
a piramidą kości skroniowej
o
chrząstkozrost klinowo-potyliczny
między trzonem kości klinowej
a częścią podstawną kości potylicznej
o
dwa chrząstkozrosty śrópotyliczne przednie i tylne
między częściami kości potylicznej
Więzozrosty
-
w miejscach połączeń powstałych na podłożu łącznotkankowym
-
głównie sklepienie i boczne ściana czaszki
o
szwy i ciemiączka
Szwy
-
sklepienie:
o
strzałkowy
zanika w 40-50 r. ż.
o
czołowy
zanika w 2 r. ż.
o
wieńcowy
zanika w 40-50 r. ż.
o
węgłowy
zanika w 40-50 r. ż.
-
ściana boczna części mózgowej czaszki:
o
klinowo-czołowy, klinowo-ciemieniowy, łuskowy, klinowo-łuskowy, ciemieniowo-
sutkowy, potyliczno-sutkowy
-
część twarzowa czaszki
o
czołowo-nosowy, czołowo-szczękowy, międzynosowy, nosowo-szczękowy,
jarzmowo-szczękowy
-
podniebienie:
o
podniebienny pośrodkowy, podniebienny poprzeczny, przysieczny
-
rodzaje:
o
piłowate (najczęściej)
o
łuskowate (rzadziej)
o
gładkie
o
rowkowe
-
kostki szwów
o
mogą występować na przebiegu szwów
-
bregma
o
kość w obrębie ciemiączka przedniego
-
pterion
o
kość w obrębie ciemiączka klinowego
Ciemiączka
-
przednie
o
wielkie
o
nieparzyste
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
29
o
zarasta ok. 1 r. ż.
-
tylne
o
małe lub potyliczne
o
nieparzyste
o
zarasta ok. 1 r. ż.
-
przednio-boczne
o
klinowe
o
parzyste
o
zarasta ok. 1 r. ż.
-
tylno-boczne
o
sutkowe
o
parzyste
o
zarasta ok. 1 r. ż.
Połączenia stawowe – staw skroniowo-żuchwowy
-
połączenie żuchwy z kośćmi skroniowymi
-
typ stawu:
o
symetryczny
o
kulisty
o
sprzężony
o
dwujamowy
-
powierzchnie stawowe:
o
przedni odcinek dołu żuchwowego
tworzy dołek stawowy i guzek stawowy na wyrostku jarzmowym kości
skroniowej
o
głowa żuchwy
-
jama stawowa:
o
podzielona krążkiem stawowym
-
torebka stawowa:
o
luźna
-
więzadła:
o
boczne
od podstawy wyrostka jarzmowego
do bocznej i tylnej powierzchni szyjki żuchwy
o
klinowo-żuchwowe
od kolca kości klinowej i szczeliny skalisto-bębenkowej kości skroniowej
przez powierzchnię wewnętrzną gałęzi żuchwy
do języczka żuchwy
obejmuje początek bruzdy żuchwowo-gnykowej
o
rylcowo-żuchwowe
od wyrostka rylcowatego
do kąta i tylnego brzegu gałęzi żuchwy
-
ruchy:
o
wysuwanie i cofanie
o
opuszczanie i podnoszenie
o
ruchy żucia
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
30
ĆWICZENIE 6 – Praktycznie: Wyznaczanie okolic topograficznych głowy i szyi. Badanie dotykiem
głowy i szyi (punkty kostno-mięśniowe, miejsca wyjścia gałęzi nerwu trójdzielnego i nerwów
skórnych splotu szyjnego). Teoretycznie: Okolice topograficzne i punkty kostno-mięśniowe głowy i
szyi. Unerwienie skóry głowy i szyi. Żyły powierzchowne szyi. Splot szyjny – budowa, topografia,
odgałęzienia.
Okolice topograficzne głowy i szyi
-
strona 117
-
szyja dzieli się na:
o
szyja właściwa
ograniczenia:
• od góry: dolny brzeg żuchwy
• od dołu: górny brzeg obojczyka i wcięcie szyjne mostka
o
kark
ograniczenia:
• od przodu: linia przebiegająca wzdłuż przedniego brzegu m.
czworoboczngo
• od dołu: linie przebiegające od wyrostka barkowego łopatki do
wyrostka kolczystego C7
• od góry: linia przebiegająca wzdłuż kresy karkowej górnej do
guzowatości potylicznej zewnętrznej
Unerwienie skóry głowy i szyi
-
twarz:
o
gałęzie skórne V1
o
gałęzie skórne V2
o
gałęzie skórne V3
-
głowa i szyja:
o
gałęzie skórne splotu szyjnego:
n. uszny wielki
n. poprzeczny szyi
nn. nadobojczykowe
n. potyliczny mniejszy
o
gałęzie grzbietowe nerwów rdzeniowych:
n. potyliczny większy
n. potyliczny trzeci
czasem gałąź skórna n. podpotylicznego
gałęzie grzbietowe dolnych nerwów rdzeniowych szyjnych (C4, C5)
Kliniczne:
–
neuralgia nerwu trójdzielnego:
o
objawy:
nagłe, silne bóle twarzy
• mogą trwać 15 minut lub dłużej
o
najczęściej dotyczy n. szczękowego, potem n. żuchwowego, najrzadziej n. ocznego
-
wirus półpaśca
o
atakuje zwoje nerwowe
o
może umiejscowić się w zwoju trójdzielnym
najczęściej w tej części, z której wychodzi n. oczny
o
skutki:
zmiany w skórze unerwionej przez n. oczny
owrzodzenia rogówki
Żyły powierzchowne szyi
-
ż. szyjna zewnętrzna
o
początek:
powstaje z połączenia dwóch korzeni:
• przedni
o
odgałęzienie ż. zażuchwowej
• tylny
o
połączenie ż. potylicznej i ż. usznej tylnej
za małżowiną uszną, poniżej ślinianki przyusznej
o
przebieg:
skośnie w dół i ku tyłowi
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
31
krzyżuje m. mostkowo-obojczykowo-sutkowy
na blaszce powierzchownej powięzi szyjnej
pod m. szerokim szyi
(odejście dopływów)
trójkąt łopatkowo-obojczykowy
• przebija blaszkę powierzchowną powięzi szyjnej
• ujście
o
dopływy:
ż. nadłopatkowa
ż. poprzeczna szyi
o
ujście:
ż. podobojczykowa
ż. szyjna wewnętrzna
ż. ramienno-głowowa
-
ż. szyjna przednia
o
początek:
okolica podbródkowa
o
przebieg:
na blaszce powierzchownej powięzi szyjnej
przebija blaszkę powierzchowną powięzi szyjnej
wchodzi pod m. mostkowo-obojczykowo-sutkowy
do przestrzeni nadmostkowej
tworzą łuk żylny szyjny
o
łuk żylny szyjny:
połączenie:
• ż. szyjna przednia prawa
• ż. szyjna przednia lewa
ponad wcięciem szyjnym
o
ujście:
ż. szyjna zewnętrzna
ż. podobojczykowa
-
ż. szyjna zewnętrzna tylna
o
przebieg:
w trójkącie bocznym szyi
o
ujście:
ż. szyjna zewnętrzna
Splot szyjny
-
utworzony przez:
o
gałęzie brzuszne nerwów rdzeniowych C1-C4
-
zakres unerwienia:
o
skóra szyi, głowy, klatki piersiowej i barku
o
mięśnie szyi
z wyjątkiem:
• m. szerokiego szyi
• mm. nadgnykowych
o
przepona
-
gałęzie:
o
skórne
wychodzą spod tylnego brzegu mięśnia mostkowo-obojczykowo-sutkowego
• punkt Erba
n. potyliczny mniejszy
• przebieg:
o
wychodzi spod m. mostkowo-obojczykowo-sutkowego
o
wstępuje wzdłuż tylnego brzegu m. mostkowo-
obojczykowo-sutkowego
o
przebiega poza małżowiną uszną
• zakres unerwienia:
o
skóra okolicy potylicznej i bocznej głowy
• zespolenia:
o
z n. usznym wielkim
o
z n. potylicznym większym
n. uszny wielki
• przebieg:
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
32
o
skośnie po m. mostkowo-obojczykowo-sutkowym
o
ku górze
o
dzieli się
na wysokości kąta żuchwy
• gałęzie:
o
przednia
przebieg:
• do przodu od małżowiny usznej
zakres unerwienia:
• skóra powierzchni przedniej małżowiny
usznej
• skóra ponad ślinianką przyuszną
o
tylna
zakres unerwienia:
• skóra tylnej powierzchni małżowiny usznej
• skóra pokrywająca wyrostek sutkowaty
n. poprzeczny szyi
• przebieg:
o
poprzecznie po m. mostkowo-obojczykowo-sutkowym
o
dzieli się
na przednim brzegu tego mięśnia
• gałęzie:
o
górna
zespolenia:
• gałąź szyjna n. twarzowego
o
unerwia: m. szeroki szyi
• powstaje pętla szyjna powierzchowna
o
dolna
nn. nadobojczykowe: przyśrodkowe, pośrednie, tylne
• przebieg:
o
zstępują pod m. szerokim szyi
o
w trójkącie bocznym szyi
o
przechodzą nad obojczykiem
• zakres unerwienia:
o
skóra bocznej powierzchni szyi
o
skóra barku
o
skóra okolicy podobojczykowej
o
mięśniowe
m. mostkowo-obojczykowo-sutkowy
m. czworoboczny
m. bródkowo-gnykowy
m. tarczowo-gnykowy
mm. głębokie szyi
pętla szyjna
• gałąź górna
o
C1-C2
o
przebiega wraz z n. podjęzykowym
• gałąź dolna
o
C2-C3
n. przeponowy
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
33
ĆWICZENIE 7 – Źródła włókien, lokalizacja jąder oraz ogólna budowa nerwów czaszkowych
(seminarium).
Nerwy czaszkowe
-
12 par
-
podziały klasyczne:
o
nn. narządów zmysłów:
I, II, VIII
o
nn. mm. gałki ocznej i języka
III, IV, VI, XII
o
nn. łuków skrzelowych
V, VII, IX, X i XI
-
podział – czuciowe-ruchowe:
o
nieaktualny
nie ma nerwów prowadzących tylko 1 rodzaj włókien
• aferentne
• eferentne
• autonomiczne
-
włókna aferentne
o
początek:
zwoje nerwów czaszkowych
wypustki komórek znajdujących się w narządach zmysłów
• I i II
wypustki komórek zlokalizowanych w przebiegu nerwów związanych z
narządami zmysłów
• III, IV, VI, XII
zwoje innych nerwów czaszkowych:
• XII
zwoje rdzeniowe:
• XI
-
włókna eferentne
o
początek:
jądra ruchowe w pniu mózgu
-
włókna współczulne
o
pochodzą z pni współczulnych
głównie: zwój szyjny górny
o
dochodzą do nerwów czaszkowych
przez gałęzie łączące szare
drogą splotów okołonaczyniowych
-
włókna przywspółczulne
o
początek:
jądra przywspółczulne w pniu mózgu
-
jądra nerwów czaszkowych:
o
śródmózgowie:
III i IV
o
most
V, VI, VII, VIII
o
rdzeń przedłużony
IX, X, XI, XII
o
jądra mają organizację somatotopiczną
Nazwa
Włókna czuciowe
Włókna ruchowe
Autonomiczne
Zakres unerwienia
1. Nn. węchowe
aksony dwubiegunowych komórek
okolicy węchowej jamy nosowej –
wnikają do opuszki węchowej
dendryty – receptory węchu, na
obwodzie
górna część jamy
nosowej
WĘCH
2. N. wzrokowy
aksony – rozpoczynają się w
komórkach zwojowych siatkówki;
stanowią trzeci neuron drogi
wzrokowej
oko
WZROK
3. N. okoruchowy
- z komórek znajdujących się w
przebiegu nerwu
- z jądra pasma
śródmózgowiowego n.
trójdzielnego
jądro ruchowe w
śródmózgowiu
Przywspółczulne:
jądro
przywspółczulne n.
okoruchowego – w
śródmózgowiu,
przyśrodkowo od
jądra ruchowego;
większość mięśni
gałki ocznej (m.
dźwigacz powieki
górnej, m. prosty
górny, m. prosty
przyśrodkowy, m.
skośny dolny, m.
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
34
jest to tzw. ośrodek
źreniczny
prosty dolny)
ZWÓJ RZĘSKOWY
4. N. bloczkowy
- z komórek znajdujących się w
przebiegu nerwu
- z jądra pasma
śródmózgowiowego n.
trójdzielnego
jądro ruchowe w
śródmózgowiu
m. skośny górny
5. N. trójdzielny
- komórki
pseudojednowypustkowe zwoju
trójdzielnego
- tworzą część większą
- wnikają do jąder czuciowych pnia
mózgu (jądro pasma
śródmózgowiowego –
śródmózgowie), jądro czuciowe
główne – most, jądro pasma
rdzeniowego – rdzeń przedłużony)
- jądro ruchowe w
moście
- tworzy część
mniejszą
mięśnie stawu
skroniowo-
żuchwowego
(mięśnie żucia, m.
żuchwowo-
gnykowy, brzusiec
przedni m.
dwubrzuścowego),
skóra twarzy, błona
śluzowa jamy
ustnej, zęby, jama
nosowa
6. N. odwodzący
jądro ruchowe n.
odwodzącego w
grzbietowej części
mostu
m. prosty boczny
7. N. twarzowy
zwój kolanka:
dendryty komórek
pseudojednobiegunowych zdążają
na obwód gałęziami nerwu
twarzowego
aksony dochodzą do jądra pasma
samotnego oraz jądra pasma
rdzeniowego
jądro ruchowe n.
twarzowego w moście
przywspółczulne:
jądro
przywspółczulne n.
twarzowego (Jądro
ślinowe górne)
8. N.
przedsionkowo-
ślimakowy
część przedsionkowa:
zwój przedsionka (dendryty
komórek dwubiegunowych zwoju
przedsionka biegną do komórek
zmysłowych w plamkach woreczka
i łagiewki oraz grzebieniach
kanałów półkolistych)
część ślimakowa:
zwój spiralny (dendryty komórek
dwubiegunowych dochodzą do
komórek zmysłowych narządu
Cortiego przewodu ślimakowego)
aksony komórek zwoju spiralnego i
zwoju przedsionka dochodzą do
pnia mózgu, kończą się w jądrach
ślimakowych i przedsionkowych
bodźce słuchowe
oraz równowagi z
ucha wewnętrznego
9. N. językowo-
gardłowy
zwój górny i dolny n. językowo
gardłowego (aksony komórek tych
zwojów kończą się w jądrze pasma
samotnego oraz jądrach
czuciowych n. trójdzielnego)
przednia część jądra
dwuznacznego w
rdzeniu przedłużonym
przywspółczulne:
jądro ślinowe dolne
mięśnie
szkieletowe,
mięśnie gładkie i
gruczoły
10. N. błędny
zwój górny i dolny n. błędnego
jądro dwuznaczne
przywspółczulne:
jądro grzbietowe
nerwu błędnego
ruchowo: mięśnie
gardła i krtani
czuciowo: narządy
szyi, klatki
piersiowej, trzewia
jamy brzusznej
11. N. dodatkowy
komórki zwojów rdzeniowych C2-
C4
jądro dwuznaczne
rogi brzuszne C1-C6
m. mostkowo-
obojczykowo-
sutkowy, m.
czworoboczny
12. N.
podjęzykowy
zwój dolny nerwu błędnego,
komórki znajdujące się w
przebiegu nerwu, komórki jądra
śródmózgowiowego n. trójdzilnego
jądro ruchowe w
rdzeniu przedłużonym
język – czuciowo i
ruchowo
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
35
ĆWICZENIE 8 - Praktycznie: zapoznani się z budową mięśni powierzchownych szyi, trójkąta
bocznego szyi, gałęzi skórnych splotu szyjnego i nerwu dodatkowego. Teoretycznie: Mięśnie
powierzchowne szyi (przyczepy, czynność, unerwienie). Blaszka powierzchowna powięzi szyi.
Ograniczenia, podział i zawartość trójkąta bocznego szyi. Pień tarczowo-szyjny i jego odgałęzienia.
Tętnica i żyła podobojczykowa. Tętnica potyliczna i uszna tylna – topografia, odgałęzienia. Żyły
powierzchowne szyi. Węzły chłonne powierzchowne szyi. Nerw dodatkowy – budowa, przebieg i
zakres unerwienia.
Mięśnie powierzchowne szyi
-
mięśnie szyi dzielą się na 3 warstwy:
o
powierzchowne
m. szeroki szyi
m. mostkowo-obojczykowo-sutkowy
o
środkowe
mm. nadgnykowe
mm. podgnykowe
o
głębokie
mm. pochyłe
mm. przedkręgowe
-
mięśnie powierzchowne szyi
o
m. szeroki szyi
PP:
• tkanka podskórna okolicy podobojczykowej
o
na poziomie 2-3 żebra
PK:
• powięź przyuszniczo-żwaczowa
• dolny brzeg żuchwy
• wplata się w:
o
m. czworoboczny wargi dolnej
o
m. okrężny ust
N:
• gałąź szyjna n. twarzowego
CZ:
• pociąga skórę do przodu
• zmniejsza ucisk na żyły powierzchowne
o
m. mostkowo-obojczykowo-sutkowy
PP:
• głowa przyśrodkowa - mostkowa
o
przednia powierzchnia rękojeści mostka
• głowa boczna – obojczykowa
o
górna powierzchnia przyśrodkowej przedniej części
obojczyka
PK:
• boczna powierzchnia wyrostka sutkowatego kości skroniowej
• boczna część kresy karkowej górnej
N:
• gałąź zewnętrzna n. dodatkowego
• splot szyjny
CZ:
• jednostronnie
o
zgina głowę w swoją stronę
o
obraca głową w stronę przeciwną
• obustronnie
o
przy ustalonej klatce piersiowej:
zgina głowę do tyłu
o
przy ustalonej głowie
unosi mostek
o
przy ustalonym kręgosłupie szyjnym
zgina głowę do przodu
Blaszka powierzchowna powięzi szyi
-
powięź szyi składa się z blaszek:
o
powierzchowna
o
przedtchawicza
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
36
o
przedkręgowa
o
otaczają poszczególne warstwy mięśni szyi, naczynia, nerwy i tworzą przestrzenie
międzypowięziowe
-
blaszka powierzchowna:
o
bardzo cienka
o
przedłużenie:
blaszki powierzchownej powięzi piersiowej
o
przyczepy:
od dołu:
• wyrostek barkowy łopatki
• przedni brzeg obojczyka i rękojeści mostka
ku górze:
• trzon i rogi większe kości gnykowej
o
przebieg:
od środka w kierunku bocznym
o
obejmuje:
m. mostkowo-obojczykowo-sutkowy
m. czworoboczny
o
pokrywa:
okolica boczna szyi
o
połączenia:
powięź karku
o
w trójkącie podżuchwowym i w okolicy przyuszniczej
rozdawaja się
obejmuje ślinianki
przechodzi na twarz
• w powięź przyuszniczą i żwaczową
Trójkąt boczny szyi
-
trójkąty szyi dzielimy na:
o
trójkąt boczny (tylny)
trójkąt łopatkowo-obojczykowy
trójkąt łopatkowo-czworoboczny
o
trójkąt przedni
trójkąt podżuchwowy
• trójkąt t. językowej
trójkąt t. szyjnej
trójkąt tarczowy
-
trójkąt boczny szyi
o
ograniczenia:
od tyłu: m. czworoboczny
od przodu: m. mostkowo-obojczykowo-sutkowy
• brzeg boczny
od dołu: obojczyk
o
dzieli się:
przez m. łopatkowo-gnykowy (brzusiec dolny)
• trójkąt łopatkowo-obojczykowy
o
ograniczenia:
dolny brzusiec m. łopatkowo-gnykowego
brzeg boczny dolnego odcinka m. mostkowo-
obojczykowo-sutkowego
obojczyk
o
przykryty:
blaszka powierzchowna i przedtchawicza powięzi
szyi
o
zawartość:
t. podobojczykowa
ż. podobojczykowa
• trójkąt łopatkowo-czworoboczny
o
ograniczenia:
m. mostkowo-obojczykowo-sutkowy
m. czworoboczny
brzusiec dolny m. łopatkowo-gnykowego
o
przykryty:
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
37
blaszka powierzchowna powięzi szyi
o
zawartość:
nerwy splotu szyjnego
• n. potyliczny mniejszy
• n. uszny wielki
• nn. nadobojczykowe
gałąź zewnętrzna n. dodatkowego
• wychodzi spod m. mostkowo-obojczykowo-
sutkowego
• oddaje gałąź do m. m-o-s
• biegnie skośnie w bok i w dół
• w górnym odcinku trójkąta łopatkowo-
czworobocznego
• wchodzi do m. czworobocznego
o
dno:
mm. płatowate głowy
mm. pochyłe
o
zawartość:
gałąź zewnętrzna n. dodatkowego
gałązki skórne splotu szyjnego
splot ramienny
t. potyliczna
t. poprzeczna szyi
t. nadłopatkowa
węzły chłonne powierzchowne szyi
Pień tarczowo-szyjny
-
początek:
o
przednio-górny obwód części wstępującej t. podobojczykowej
-
gałęzie:
o
t. tarczowa dolna
o
t. nadłopatkowa
o
t. poprzeczna szyi
o
t. szyjna wstępująca (czasami)
Tętnica podobojczykowa
-
początek:
o
po prawej:
pień ramienno-głowowy
o
po lewej:
z łuku aorty
dłuższa o 4-5 cm
-
koniec:
o
brzeg zewnętrzny I żebra
o
przedłuża się w t. pachową
-
gałęzie:
o
t. kręgowa
o
t. piersiowa wewnętrzna
o
pień tarczowo-szyjny
o
pień żebrowo-szyjny
Żyła podobojczykowa
-
początek:
o
przedłużenie ż. pachowej
o
brzeg zewnętrzny I żebra
-
przebieg:
o
zatacza łuk nad pierwszym żebrem
o
w bruździe żyły podobojczykowej
o
w szczelinie przedniej mięśni pochyłych
o
przykryta przez obojczyk
-
koniec:
o
kąt żylny
o
połączenie z ż. szyjna wewnętrzną
-
dopływy:
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
38
o
ż. szyjna zewnętrzna
o
ż. szyjna przednia
Tętnica potyliczna
-
początek:
o
tylny obwód t. szyjnej zewnętrznej
o
na wysokości t. twarzowej
-
przebieg:
o
ku górze i ku tyłowi
o
dochodzi do potylicy pod m. mostkowo-obojczykowo-sutkowym
-
zaopatruje:
o
m. mostkowo-obojczykowo-sutkowy
o
opona twarda
o
małżowina uszna
o
mięśnie karku
o
części miękkie okolicy potylicznej
-
gałęzie:
o
mostkowo-obojczykowo-sutkowe
o
sutkowa
o
uszna
o
zstępująca
o
potyliczne
Tętnica uszna tylna
-
początek:
o
tylny obwód t. szyjnej zewnętrznej
-
przebieg:
o
do tyłu od małżowiny usznej
-
zaopatruje:
o
m. strzemiączkowy
o
jama bębenkowa
o
komórki sutkowe
o
część przyśrodkowa małżowiny usznej
o
okolica wyrostka sutkowatego
-
gałęzie:
o
t. rylcowo-sutkowa
o
gałąź uszna
o
gałąź potyliczna
Węzły chłonne powierzchowne szyi
-
węzły szyjne dzielą się na:
o
węzły chłonne szyjne przednie
zbierają chłonkę z jamy ustnej i z trzewi szyi
o
węzły chłonne szyjne powierzchowne
o
węzły chłonne szyjne głębokie
-
węzły chłonne szyjne powierzchowne:
o
inaczej: węzły chłonne szyjne tylno-boczne
o
topografia:
górna część trójkąta bocznego szyi
o
zbierają chłonkę z:
okolica potyliczna
kark
o
odpływ chłonki:
kąt żylny
• przez węzły nadobojczykowe
• przez węzły chłonne szyjne głębokie
Nerw dodatkowy
-
części:
o
czaszkowa
utworzona przez korzenie czaszkowe
początek:
• jądro dwuznaczne
o
rdzeniowa
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
39
utworzona przez korzenie rdzeniowe
początek:
• rogi brzuszne rdzenia kręgowego – C1-C5(C6)
przebieg:
• wychodzi bocznie od korzeni przednich
• wchodzi przez otwór wielki do czaszki
• łączy się z częścią czaszkową
-
przebieg:
o
opuszcza czaszkę:
przez otwór ż. szyjnej wewnętrznej
o
dzieli się na gałęzie:
wewnętrzna
• łączy się z n. błędnym
o
tuż poniżej zwoju dolnego n. błędnego
zewnętrzna
• właściwa gałąź n. dodatkowego
• przebieg:
o
biegnie powierzchnie do ż. szyjnej wewnętrznej
o
dochodzi do mięśni, które unerwia
• zakres unerwienia:
o
m. mostkowo-obojczykowy-sutkowy
o
m. czworoboczny
-
włókna:
o
ruchowe
o
proprioceptywne
z mięśni
początek:
• komórki zwojów rdzeniowych szyjnych – C2-C4
dochodzą do n. dodatkowego
• przez połączenia z gałęziami brzusznymi nerwów rdzeniowych
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
40
ĆWICZENIE 9 –Powięź szyi oraz przestrzenie powięziowe i trójkąty szyi. Mięśnie nadgnykowe i
podgnykowe – przyczepy, czynność, unerwienie. Splot szyjny i jego gałęzie. Blaszka przedkręgowa
powięzi szyi. Mięśnie pochyłe – przyczepy, czynność, unerwienie. Mięśnie przedkręgowe.
Blaszka przedtchawicza powięzi szyjnej
-
rozciąga się:
o
od kości gnykowej
o
wzdłuż bocznego brzegu m. łopatkowo-gnykowego
o
do górnej powierzchni obojczyka i rękojeści mostka
-
obejmuje:
o
mięśnie podgnykowe
Blaszka przedkręgowa powięzi szyjnej
-
pokrywa:
o
mm. przedkręgowe
o
powierzchnię przednią trzonów kręgów szyjnych
-
połączenia:
o
z powięzią mięśni pochyłych
o
po bokach
Przestrzeń nadmostkowa i nadobojczykowa
-
ograniczenia:
o
blaszka powierzchowna powięzi szyjnej
o
blaszka przedtchawicza powięzi szyjnej
-
zawartość:
o
przestrzeń nadmostkowa:
ż. szyjna przednia
łuk żylny szyjny
o
przestrzeń nadobojczykowa:
luźna tkanka łączna
Przestrzeń środkowa szyi
-
topografia:
o
poniżej kości gnykowej
o
między blaszką przedtchawiczą i przedkręgową
-
zawartość:
o
trzewia szyi:
krtań, tchawica, gardło przełyk, tarczyca
o
naczynia szyi
powrózek naczyniowo-nerwowy szyi
• objęty pochewką łącznotkankową
• w jego skład wchodzą:
o
t. szyjna wspólna
przyśrodkowo
o
ż. szyjna wewnętrzna
bocznie
o
n. błędny
z tyłu od naczyń
-
dzieli się:
o
dzięki trzewiom szyi
części:
• przednia
• tylna
-
połączenia:
o
śródpiersie
ku dołowi
o
przestrzeń przygardłowa
ku górze
-
klinicznie
o
możliwość szerzenia się procesów chorobowych
z przestrzeni przygardłowej
przez przestrzeń środkową szyi
do śródpiersia
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
41
Przestrzeń przedkręgowa
-
topografia:
o
między blaszką przedkręgową powięzi szyi
o
a powierzchnią przednią kręgosłupa szyjnego
-
zawartość:
o
mięśnie przedkręgowe szyi
o
odcinek szyjny pnia współczulnego
Trójkąt przedni szyi
-
ograniczenia:
o
oba mm. mostkowo-obojczykowo-sutkowe
o
żuchwa
-
zawartość:
o
trójkąt podżuchwowy
ograniczenia:
• oba brzuśce m. dwubrzuścowego
• dolny brzeg żuchwy
dno:
• m. żuchwowo-gnykowy (z przodu)
• m. gnykowo-językowy (z tyłu)
zawartość:
• ślinianka podżuchwowa
• węzły chłonne podżuchwowe
• t. twarzowa
o
+ jej odgałęzienia
o
+ żyły
• n. podjęzykowy
o
końcowy odcinek
• n. językowy
• n. żuchwowo-gnykowy
trójkąt t. językowej
• stanowi część tylną i dolną trójkąta podżuchwowego
• ograniczenia:
o
od przodu: brzeg tylny m. żuchwowo-gnykowego
o
od tyłu: ścięgno pośrednie m. dwubrzuścowego
o
od góry: n. podjęzykowy
• dno:
o
m. gnykowo-językowy
pod nim: t. językowa
o
trójkąt t. szyjnej
ograniczenia:
• brzusiec tylny m. dwubrzuścowego
• brzusiec górny m. łopatkowo-gnykowego
• brzeg przedni m. mostkowo-obojczykowo-sutkowego
zawartość:
• t. szyjna wspólna
o
końcowy odcinek
o
podział na t. szyjną zewnętrzną i wewnętrzną
• gałęzie przednie t. szyjnej zewnętrznej
o
tt. tarczowa górna
o
t. językowa
o
t. twarzowa
• łuk n. podjęzykowego
• pętla szyjna
o
gąłąź górna
• n. błędny
• n. krtaniowy górny
• ż. tarczowa górna
• ż. twarzowa
• ż. językowa
tętno t. szyjnej wspólnej
• wyczuwane w górnej części trójkąta t. szyjnej
o
przy brzegu m. mostkowo-obojczykowo-sutkowego
o
trójkąt tarczowy
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
42
ograniczenia:
• m. mostkowo-gnykowy
• m. mostkowo-obojczykowo-sutkowy
• brzusiec górny m. łopatkowo-gnykowego
zawartość:
• płaty boczne tarczycy
• powrózek naczyniowo-nerwowy szyi
o
z tyłu od tarczycy
Mięśnie nadgnykowe
-
m. dwubrzuścowy
o
posiada 2 brzuśce
o
PP:
wcięcie sutkowe kości skroniowej
• brzusiec tylny
o
PK:
dół dwubrzuścowy żuchwy
• brzusiec przedni
o
N:
brzusiec tylny:
• gałęzie n. twarzowego
brzusiec przedni:
• n. żuchwowo gnykowy
o
od n. zębodołowego dolnego
od V3
o
CZ:
przy ustalonej kości gnykowej:
• opuszcza żuchwę
przy ustalonej żuchwie:
• unosi kość gnykową
-
m. rylcowo-gnykowy
o
PP:
wyrostek rylcowaty kości skroniowej
o
PK:
trzon kości gnykowej
rogi większe kości gnykowej
o
N:
gałęzie n. twarzowego
o
CZ:
pociąga kość gnykową ku górze i ku tyłowi
-
m. żuchwowo-gnykowy
o
PP:
kresa żuchwowo-gnykowa żuchwy
o
PK:
trzon kości gnykowej
szew między kością gnykową a żuchwą
o
N:
n. żuchwowo-gnykowy
• od n. zębodołowego dolnego
o
od V3
o
CZ:
przy ustalonej kości gnykowej:
• obniża żuchwę
przy ustalonej żuchwie:
• unosi kość gnykową ku górze, do przodu
• napina dno jamy ustnej
-
m. bródkowo-gnykowy
o
PP:
kolec bródkowy żuchwy
o
PK:
trzon kości gnykowej
o
N:
gałęzie ze splotu szyjnego
• prowadzone n. podjęzykowym
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
43
o
CZ:
pociąga kość gnykową do przodu i ku górze
przy ustalonej kości gnykowej opuszcza żuchwę
Mięśnie podgnykowe
-
m. mostkowo-gnykowy
o
PP:
powierzchnia tylna rękojeści mostka
torebka stawu mostkowo-obojczykowego
o
PK:
trzon kości gnykowej
o
N:
pętla szyjna
o
CZ:
ustala położenie kości gnykowej
-
m. łopatkowo-gnykowy
o
PP:
część boczna górnego brzegu łopatki
więzadło poprzeczne łopatki
o
PK:
trzon kości gnykowej
o
N:
pętla szyjna
o
CZ:
napina blaszkę przedtchawiczą powięzi szyjnej
ustala położenie kości gnykowej
-
m. mostkowo-tarczowy
o
PP:
powierzchnie tylne rękojeści mostka
chrząstka I żebra
o
PK:
kresa skośna chrząstki tarczowatej
o
N:
pętla szyjna
o
CZ:
obniża chrząstkę tarczowatą
-
m. tarczowo-gnykowy
o
PP:
kresa skośna chrząstki tarczowatej
o
PK:
trzon kości gnykowej
rogi większe kości gnykowej
o
N:
gałęzie bezpośrednie od splotu szyjnego
• prowadzone n. podjęzykowym
o
CZ:
unosi chrząstkę tarczowatą podczas łykania
Mięśnie pochyłe
-
m. pochyły przedni
o
PP:
guzki przednie wyrostków poprzecznych C3-C6
o
PK:
guzek mięśnia pochyłek przedniego na I żebrze
o
N:
gałęzie splotu szyjnego i ramiennego
o
CZ:
jednostronnie:
• zgina odcinek szyjny kręgosłupa
obustronnie:
• zgina kręgosłup szyjny do przodu
-
m. pochyły środkowy
o
PP:
wyrostki poprzeczne C1-C6(C7)
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
44
o
PK:
I żebro
• do tyłu od bruzdy t. podobojczykowej
o
N:
gałązki splotu szyjnego i ramiennego
o
CZ:
jednostronnie:
• zgina odcinek szyjny kręgosłupa
obustronnie:
• zgina kręgosłup szyjny do przodu
-
m. pochyły tylny
o
PP:
guzki tylne wyrostków poprzecznych C5-C7
o
PK:
boczna powierzchnia drugiego żebra
o
N:
gałązki splotu szyjnego i ramiennego
o
CZ:
jednostronnie:
• zgina odcinek szyjny kręgosłupa
obustronnie:
• zgina kręgosłup szyjny do przodu
-
m. pochyły najmniejszy
o
PP:
wyrostki poprzeczne C6-C7
o
PK:
powierzchnia boczna I żebra
osklepek opłucnej
o
N:
gałązki splotu szyjnego i ramiennego
o
CZ:
jednostronnie:
• zgina odcinek szyjny kręgosłupa
obustronnie:
• zgina kręgosłup szyjny do przodu
Mięśnie przedkręgowe
-
m. prosty przedni głowy
o
PP:
łuk przedni i nasada wyrostka poprzecznego C1
o
PK:
część podstawna kości potylicznej
o
N:
gałązki splotu szyjnego i ramiennego
o
CZ:
zgina głowę do przodu i bocznie
-
m. długi głowy
o
PP:
guzki przedni wyrostków poprzecznych C3-C6
o
PK:
część podstawna kości potylicznej
o
N:
gałązki splotu szyjnego i ramiennego
o
CZ:
zgina głowę do przodu i bocznie
-
m. długi szyi
o
PP:
1) trzony C2-C4
2) guzki przednie wyrostków poprzecznych C3-C6
3) trzony Th1-Th3
o
PK:
1) trzony C6-C7 i trzony Th1-Th3
2) guzek przedni C1 i trzon C2
3) guzki przednie C6-C7
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
45
o
N:
gałązki splotu szyjnego i ramiennego
o
CZ:
obustronnie:
• zgina kręgosłup szyjny do przodu
jednostronnie:
• zgina kręgosłup szyjny bocznie
• obraca kręgosłup szyjny w swoją stronę
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
46
Ćwiczenie 10 – Praktycznie: przestrzenie powięziowe i trójkąty szyi oraz ich zawartość.
Teoretycznie: przestrzeń środkowa szyi i przedkręgowa – ograniczenia, zawartość. Trójkąty okolicy
przedniej szyi – ograniczenia i zawartość. Odcinek szyjny nerwu błędnego. Nerw. podjęzykowy,
językowy i odcinek szyjny pnia współczulnego – przebieg, odgałęzienia. Tętnica szyjna wspólna i
zewnętrzna – przebieg, gałęzie. Żyła szyjna wewnętrzna – topografia, dopływy. Ślinianka
podżuchwowa i podjęzykowa, gruczoł tarczowy i gruczoły przytarczowe – topografia, unaczynienie,
unerwienie.
Odcinek szyjny n. błędnego
-
gałęzie:
o
gałęzie gardłowe
zakres unerwienia:
• gardło
• podniebienie miękkie
tworzą splot gardłowy
• razem z:
o
gałęziami gardłowymi n. językowo-gardłowego
o
gałęziami gardłowymi zwoju szyjnego górnego
• położenie:
o
tylna ściana gardła
o
n. krtaniowy górny
początek:
• na poziomie zwoju dolnego n. błędnego
dzieli się:
• gałąź zewnętrzna
o
przebieg:
na błonie tarczowo-gnykowej
przebija m. zwieracz gardła dolny
dochodzi do m. pierścienno-tarczowego
• gałąź wewnętrzna
o
przebieg:
przebija błonę tarczowo-gnykową
dzieli się na gałęzie końcowe
o
unerwia:
błona śluzowa jamy krtani
• od wejścia do krtani
• do fałdów głosowych włącznie
• na wysokości kości gnykowej
o
gałęzie do zatoki szyjnej
o
gałęzie sercowe szyjne górne
tworzą sploty:
• sercowy
• śródpiersiowy
o
n. krtaniowy wsteczny
początek:
• po prawej:
o
na poziomie skrzyżowania n. błędnego z t. podobojczykową
• po lewej:
o
na poziomie skrzyżowania n. błędnego z łukiem aorty
przebieg:
• wstępuje ku górze
• w bruździe tchawiczo-przełykowej
koniec:
• jako n. krtaniowy dolny
unerwia:
• mięśnie krtani
o
bez m. pierścienno-tarczowego
• błona śluzowa dolnej części jamy krtani
gałęzie:
• do splotu sercowego
• do tchawicy
• do przełyku
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
47
Nerw podjęzykowy
-
włókna:
o
ruchowe
początek: jądro ruchowe w rdzeniu przedłużonym
o
czuciowe:
pochodzą ze:
• zwoju dolnego n. błędnego
• z komórek znajdujących się w przebiegu nerwu
• z komórek jądra śródmózgowiowego n. trójdzielnego
proprioceptywne mięśni języka
-
przebieg:
o
wychodzi z mózgowia
między piramidą a oliwką rdzenia przedłużonego
o
opuszcza czaszkę
przez kanał n. podjęzykowego
o
w przestrzeni przygardłowej
razem z:
• n. językowo-gardłowy
• n. błędny
• ż. szyjna wewnętrzną
o
wchodzi do trójkąta podżuchwowego
o
dochodzi do języka
-
gałęzie:
o
oponowa
o
gałęzie językowe
do mięśni języka
Nerw językowy
-
początek:
o
pień tylny V3
-
przebieg:
o
przyśrodkowo od m. skrzydłowego bocznego
o
do przodu od n. zębodołowego dolnego
o
łączy się ze struną bębenkową
otrzymuje:
• włókna smakowe ze zwoju kolanka
o
do przedniej części języka
• włókna przedzwojowe przywspółczulnego
o
do zwoju podżuchwowego
o
na dnie jamy ustnej
pokryty błoną śluzową
krzyżuje się z boczną powierzchnią m. gnykowo-językowego
biegnie nad ślinianką podżuchwową
krzyżuje się z przewodem ślinianki
przechodzi na m. bródkowo-językowy
• przebiega wzdłuż bocznego brzegu języka
-
gałęzie końcowe
o
łączą się z n. podjęzykowym
o
gałęzie cieśni gardzieli
zwane: gałęziami migdałkowymi
o
n. podjęzykowy
o
gałęzie językowe
-
zakres unerwienia:
o
błona śluzowa gardzieli i dziąseł
Odcinek szyjny pnia współczulnego
-
stanowi przykręgową część układu współczulnego
-
topografia:
o
rozciąga się po obu stronach kręgosłupa
o
od podstawy czaszki
o
do poziomu Co1
-
budowa:
o
zwoje pnia współczulnego
o
gałęzie międzyzwojowe
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
48
-
zwoje:
o
górny
kształt: wrzecionowaty
położenie:
• na wyrostkach poprzecznych C2-C4
• przyśrodkowo do n. błędnego
gałęzie:
• gałęzie łączące do IX, X, XI, XII
• gałęzie naczyniowe
o
tworzą splot szyjno-tętniczy zewnętrzny i wewnętrzny
• gałęzie krtaniowo-gardłowe
• gałęzie łączące szare
o
z n. szyjnymi rdzeniowymi C1-C4
• n. sercowy szyjny górny
o
dochodzi do splotu śródpiersiowego
o
środkowy
położenie:
• na wysokości C5-C6
gałęzie:
• gałęzie łączące szare z nn. rdzeniowymi C5-C6
• gałęzie szyjno-tętnicze
o
tworzą splot szyjno-tętniczy wspólny i splot tętniczy
twarzowy
• n. szyjny sercowy środkowy
o
dochodzi do splotu śródpiersiowego
• gałęzie do tarczycy i gruczołów przytarczycznych
o
dolny
położenie: na poziomie C7
połączenia:
• I zwój piersiowy
o
tworzy zwój szyjno-piersiowy (gwiaździsty)
gałęzie:
• gałęzie łączące szare do 7 i 8 n. rdzeniowego szyjnego
• gałęzie do t. podobojczykowej i t. kręgowego
• n. szyjny sercowy dolny
o
dochodzi do splotu śrópiersiowego
pętla nadobojczykowa
• utworzona przez gałąź międzyzwojową łączącą zwój środkowy i
dolny
o
rozdwaja się
o
obejmuje t. podobojczykową
o
kręgowy
-
położenie:
o
do przodu od mięśni przedkręgowych
o
pokryty blaszką przedkręgową powięzi szyjnej
-
drogi dojścia gałęzi współczulnych do efektorów:
o
gałęzie łączące szare
z nerwami czaszkowymi
z nerwami rdzeniowymi
o
sploty okołonaczyniowe
o
bezpośrednie gałęzie pni współczulnych
o
nerwy trzewne dochodzące do splotu przedkręgowych
Tętnica szyjna wspólna
-
największa tętnica szyi
-
biegnie w powrózku naczyniowo-nerwowym szyi
-
początek
o
prawa:
rozdwojenie pnia ramienno-głowowego
z tyłu od stawu mostkowo-obojczykowego prawego
o
lewa:
łuk aorty
• między pniem ramienno-głowowym a t. podobojczykową lewą
-
przebieg:
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
49
o
prawa:
część szyjna
o
lewa:
część piersiowa i szyjna
o
ku górze
o
wstępują do trójkąta t. szyjnej
o
dzielą się
na wysokości C4
• górny brzeg chrząstki tarczowatej
-
gałęzie:
o
nie oddaje gałęzi bocznych
o
końcowe:
t. szyjna wewnętrzna
t. szyjna zewnętrzna
-
kłębek szyjny
o
w miejscu podziału t. szyjnej wspólnej
-
zatoka t. szyjnej
o
górny odcinek t. szyjnej wspólnej
o
początkowy odcinek t. szyjnej wewnętrznej
o
w ścianie:
baroreceptory
• zakończenia nerwowe reagujące na zmiany ciśnienia
-
klinicznie
o
ucisk w miejscu podziału t. szyjnej wspólnej wywołuje odruch zatoki tętnicy szyjnej
objawy:
• spadek ciśnienia
• poszerzenie t. obwodowych
• zanik tętna
• spadek przepływu krwi w naczyniach mózgowia
o
badanie tętna:
dobrze dostępna
na poziomie górnego brzegu chrząstki tarczowatej
powyżej mięśnia mostkowo-obojczykowo-sutkowego
brak tętna: zatrzymanie czynności serca
o
kłębek szyjny ma ścisły związek z zatoką t. szyjnej
również: chemoreceptor
zmiany składu chemicznego krwi
• pH, stężenie tlenu, dwutlenku węgla
• zaburzenia wentylacji płuc
• => komórki ziarniste kłębka wydzielają:
o
adrenalinę, noradrenalinę, serotoninę
przyspieszenie częstości i głębokości oddechu
przyspieszenie częstości pracy serca
• wzrost ciśnienia tętniczego krwi
przez włókna n. językowo-gardłowego i n. błędnego
Tętnica szyjna zewnętrzna
-
początek:
o
podział t. szyjnej wspólnej
o
poziom górnego brzegu chrząstki tarczowatej
-
przebieg:
o
wychodzi spod przedniego brzegu m. mostkowo-obojczykowo-sutkowego
o
przebiega w obrębie trójkąta t. szyjnej
o
przykryta m. szerokim szyi i blaszką powierzchowną powięzi szyjnej
o
do dołu zażuchwowego
dzieli się na gałęzie końcowe
-
gałęzie:
o
końcowe:
t. szczękowa
t. skroniowa powierzchowna
o
przednie
t. tarczowa górna
t. językowa
t. twarzowa
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
50
o
tylne
t. potyliczna
t. uszna tylna
o
przyśrodkowe
t. gardłowa wstępująca
-
zaopatruje:
o
szyja
o
głowa
z wyjątkiem mózgowia, oka i ucha wewnętrznego
-
klinicznie
o
podwiązanie t. szyjnej zewnętrznej
konieczne w celu zatamowania krwawienia
zapobiega krwotokowi z t. szczękowej, t. językowej lub t. twarzowej
o
otwieranie ropni w okolicy górnych zębów trzonowych, usuwanie zębów lub
migdałków
zdarzają się krwotoki z t. podniebiennej zstępującej
o
podwiązanie: w okolicy więzadła rylcowo-żuchwowego lub w trójkącie t. szyjnej
zmniejsza to przepływ krwi w tętnicy i jej odgałęzieniach
nie eliminuje przepływu
krew dociera przez drugostronną tętnicę
o
podwiązanie t. szyjnej zewnętrznej i podobojczykowej
gałąź zstępująca t. potylicznej zabezpiecza krążenie oboczne
• przez połączenia z t. kręgową i t. szyjną głęboką
o
badanie tętna:
także na t. twarzowej
• w miejscu, gdzie krzyżuje dolny brzeg żuchwy
także na t. skroniowej powierzchownej
• ku przodowi od małżowiny usznej
Żyła szyjna wewnętrzna
-
zbiera krew z:
o
jama czaszki
o
twarz
o
większa część trzew szyi
-
początek:
o
przedłużenie zatoki esowatej
o
tworzy opuszkę górną żyły szyjnej
-
przebieg:
o
wzdłuż tylno-bocznego obwodu t. szyjnej wewnętrznej
o
wzdłuż bocznego obwodu t. szyjnej wspólnej
o
przestrzenie
przygardłowa (początek)
środkowa szyi (później)
-
koniec:
o
z tyłu od stawu mostkowo-obojczykowego
o
łączy się z ż. podobojczykową
tworzy ż. ramienną głową
o
tworzy opuszkę dolną ż. szyjnej wewnętrznej
-
dopływy:
o
zatoka esowata
o
t. potyliczna
o
splot żylny kanału n. podjęzykowego
o
żyła kanalika ślimaka
o
zatoka skalista dolna
o
ż. potyliczna
o
ż. twarzowa
o
ż. gardłowa
o
ż. językowa
o
żż. tarczowe górne
-
kliniczne
o
ż. twarzowa:
zespolenia:
• z zatoką jamistą
o
przez ż. oczną górną
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
51
• ze splotem żylnym skrzydłowym
o
przez ż. oczną dolną i ż. głęboką twarzy
o
leży w dole podskroniowym
zakażenia w obrębie twarzy
• mogą rozprzestrzeniać się do zatoki jamistej oraz do splotu
skrzydłowego
brak zastawek
• krew może przepływać w odwrotnym kierunku
o
niebezpieczny trójkąt twarzy:
od kątów ust
do nasady nosa
o
ż. szyjna zewnętrzna
zewnętrzny barometr
• prawidłowe ciśnienie:
o
widoczna w dolnym odcinku, tuż ponad obojczykiem
• wzrost ciśnienia:
o
widoczna jest na całej długości
ważny objaw diagnostyczny
o
wady i choroby serca, ucisk ż. głównej
przecięcie:
• napływ powietrza do przeciętej żyły
• powoduje:
o
krwawienie
o
szmery w górnej części klatki piersiowej
o
sinicę
o
zator powietrzny
o
podawanie leków lub płynów
schorzenia lub odwodnienie organizmu
nakłucie:
• ż. podobojczykowej
o
poniżej obojczyka
o
w połowie jego długości
o
igła skierowana przyśrodkowo
• ż. szyjnej wewnętrznej
o
dolna część szyi
o
między przyczepami początkowymi m. mos
o
najczęściej: prawa
jest szersza
bardziej prosty przebieg
Ślinianka podżuchwowa
-
gruczoł cewkowo-pęcherzykowy – surowiczo-śluzowy
-
topografia:
o
tylna część trójkąta podżuchwowego
o
pod przeponą jamy ustnej
utworzona przez:
• m. żuchwowo-gnykowy
-
otoczona:
o
powięzią
tworzy torebkę ślinianki
o
pokryta blaszką powierzchowną powięzi szyi
o
mięsień szeroki szyi
o
skóra
-
przewód ślinianki podżuchwowej:
o
wychodzi z przyśrodkowej tylnej części gruczołu
o
zagina się wokół tylnego brzegu m. żuchwowo-gnykowego
o
biegnie nad m. żuchwowo-gnykowym bocznie do m. gnykowo-językowego i m.
bródkowo-językowego
o
uchodzi samodzielnie lub z przewodem większym ślinianki podjęzykowej
na brodawce błony śluzowej
• mięsko podjęzykowe
o
leży na dnie jamy ustnej
o
ku tyłowi od przyśrodkowego siekacza dolnego
-
tętnice:
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
52
o
gałązki t. twarzowej
o
gałązki t. językowej
-
żyły:
o
ż. językowa
=> ż. szyjna wewnętrzna lub => ż. twarzowa
-
nerwy:
o
włókna czuciowe:
n. językowy
o
włókna współczulne:
splot oplatający t. twarzową
o
włókna przywspółczulne
wydzielnicze
struna bębenkowa (gałąź n. twarzowego)
• n. językowy
o
zwój podżuchwowy
przylega do górnej powierzchni ślinianki
wychodzą z niego włókna pozazwojowe
zaopatrujące śliniankę podżuchwową
Ślinianka podjęzykowa
-
położenie:
o
dno jamy ustnej
na m. żuchwowo-gnykowym
o
przylega do trzonu żuchwy
-
typ gruczołu:
o
cewkowo-pęcherzykowy
o
śluzowo-surowiczy
-
torebka:
o
brak
o
ślinianka objęta luźną tkanką łączną
-
podział:
o
gruczoł główny
ślinianka podjęzykowa większa
stanowi część przednią gruczołu
przewód podjęzykowy większy
• uchodzi wspólnie z przewodem ślinianki podżuchwowej na mięsku
podjęzykowym
o
małe gruczoły
ślinianki podjęzykowe mniejsze
leżą bocznie i ku tyłowi od części głównej
mają własne przewody wydzielnicze
• przewody podjęzykowe mniejsze
• uchodzą wzdłuż wolnego brzegu fałdu podjęzykowego
-
tętnice:
o
t. podjęzykowa
gałąź t. językowej
-
żyły:
o
ż. językowa
-
nerwy:
o
czuciowe i przywspółczulne:
struna bębenkowa
n. językowy
o
współczulne
dochodzą drogą splotu oplatającego t. językową
Gruczoł tarczowy
-
gruczoł wydzielania wewnętrznego
-
budowa:
o
dwa płaty boczne – prawy i lewy
o
węzina - część środkowa
przylega do 2, 3 i 4 chrząstki tchawiczej
o
płat piramidowy
odchodzi z górnego brzegu gruczołu
w pobliżu płaszczyzny pośrodkowej
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
53
kieruje się chrząstki tarczowatej
-
topografia:
o
powierzchnia przednia:
przylega do blaszki przedtchawiczej powięzi szyjnej i mięśni podgnykowych
o
powierzchnia tylna:
przylega do powrózka naczyniowo-nerwowego szyi
o
powierzchnia przyśrodkowa:
krtań i tchawica
-
osłonka:
o
łącznotkankowa
o
składa się z:
torebka włóknista (wewnątrz)
luźna powięź tarczowa (na zewnątrz)
• w jej obrębie znajdują się gruczoły przytarczyczne
o
na tylnej stronie płatów bocznych
• przegrody łącznotkankowe
o
wnikają do tarczycy
o
tworzą zrąb tarczycy
o
rozdzielają pęcherzyki wypełnione koloidem
zawiera hormony tarczycy:
• trójjodotyronina
• tyroksyna
-
tętnice:
o
tt. tarczowe górne (z t. szyjnej zewnętrznej)
o
tt. tarczowe dolne (z t. podobojczykowej)
o
t. tarczowa najniższa (z pnia ramienno-głowowego lub z łuku aorty)
-
nerwy:
o
część szyjna pnia współczulnego
o
n. błędny
przez gałęzie n. krtaniowego górnego i n. krtaniowego wstecznego
o
n. językowo-gardłowy
o
nn. tarczowe górne, nn. tarczowe środkowe, nn. tarczowe dolne
o
włókna dochodzą też wzdłuż tt. tarczowych
tworzą sploty tarczowe – górny i dolny
Gruczoły przytarczyczne
-
położenie:
o
na powierzchni tylnej płata bocznego tarczycy
o
w pobliżu brzegu tylno-przyśrodkowego
-
występują w liczbie 4
o
tworzą 2 pary: górną i dolną
-
czynność:
o
wydzielanie parathormonu do krwi
reguluje gospodarką wapnia i fosforu
-
usunięcie:
o
powoduje niskie stężenie jonów wapnia i podwyższenie stężenia fosforu we krwi
o
zwiększenie pobudliwości układu nerwowego i mięśniowego
tężyczka
silne, długotrwałe kurcze mięśni szkieletowych i oddechowych
• mogą spowodować śmierć przez uduszenie
Układ autonomiczny
Współczulny
Przywspółczulny
1. Część ośrodkowa
ośrodki współczulne w rogach
bocznych rdzenia kręgowego na
poziomie C8-L3
ośrodki przywspółczulne w rogach
bocznych rdzenia kręgowego S2-S4 +
jądra przywspółczulne n. 3, 7, 9, 10
2. Część przykręgowa
pień współczulny
-
3. Cześć
przedkręgowa
Splotu autonomiczne jam ciała:
śródpiersiowy, trzewny, międzykrezkowy, miedniczny
4. Część końcowa
Splotu autonomiczne w ścianach narządów
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
54
ĆWICZENIE 11 – Praktycznie: Unerwienie skóry twarzy, oglądanie mięśni wyrazowych twarzy,
okolicy przyuszniczej i żwaczowej, nerwu twarzowego, gałęzi skórnych n. trójdzielnego, naczyń
twarzowych oraz końcowych gałęzi t. szyjnej zewnętrznej. Teoretycznie: Podział grupowy oraz
unerwienie mięśni wyrazowych twarzy (obowiązują nazwy mięśni w poszczególnych grupach).
Zawartość i ograniczenie ślinianki przyusznej. T. twarzowa, t. skroniowa powierzchowna i t.
szczękowa – przebieg i zakres unaczynienia. Ż. twarzowa i ż. zażuchwowa. Węzły chłonne głowy.
N. twarzowy – budowa, topografia, gałęzie. N. uszno-skroniowy – przebieg, gałęzie.
Podział grupowy oraz unerwienie mm. wyrazowych twarzy
-
mięśnie sklepienia czaszki
o
m. naczaszny
m. potyliczno-czołowy
m. skroniowo-ciemieniowy
-
mięśnie szpary powiek
o
m. okrężny oka
o
m. marszczący brwi
o
m. podłużny
-
mięśnie szpary ust
o
m. obniżający wargę dolną
o
m. bródkowy
o
m. obniżacz kąta ust
o
m. śmiechowy
o
m. jarzmowy większy
o
m. dźwigacz wargi górnej i skrzydła nosa
o
m. dźwigacz wargi górnej
o
m. jarzmowy mniejszy
o
m. dźwigacz kąta ust
o
m. policzkowy
o
m. okrężny ust
-
mięśnie nozdrzy
o
m. nosowy
o
m. obniżacz przegrody
-
mięśnie małżowiny usznej
o
m. uszny przedni
o
m. uszny górny
o
m. uszny tylny
Unerwienie: n. twarzowy
Ograniczenia i zawartość komory przyusznicy
-
położenie:
o
w okolicy bocznej twarzy
o
do przodu od małżowiny usznej
-
pokryta:
o
silną powięzią przyuszniczą
połączona ze ślinianką
przedłuża się n m. żwacz
• jako powięź żwaczowa
-
funkcja:
o
ogranicza komorę ślinianki przyusznej
-
kształt:
o
nieregularny czworokąt
-
ściany:
o
przednia
m. żwacz
gałąź żuchwy
m. skrzydłowy przyśrodkowy
o
tylna
m. mostkowo-obojczykowo-sutkowy
m. brzusiec tylny m. dwubrzuścowego
o
przyśrodkowa
wyrostek rylcowaty
rozpoczynające się na nim mięśnie
o
boczna
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
55
powięź przyusznicza
-
zawartość:
o
ślinianka przyuszna
o
t. szyjna zewnętrzna
najgłębiej
oddaje kilka gałęzi w miąższu ślinianki
o
ż. zażuchwowa
przebiega ku tyłowi od gałęzi żuchwy
uchodzi do ż. twarzowej
o
n. twarzowy
położony w miąższu gruczołu
najbardziej powierzchownie
tworzy splot wewnątrzprzyuszniczy
• nn. biegną promieniście
o
przy zabiegach:
cięcia prowadzimy promieniście od małżowiny
usznej
• celem ograniczenia liczby uszkodzonych
gałęzi nerwowych tego splotu
o
węzły i naczynia chłonne
Ślinianka przyuszna
-
inaczej: przyusznica
-
typ gruczołu:
o
surowiczy
o
budowa pęcherzykowa
-
położenie:
o
okolica boczna twarzy
o
do przodu od małżowiny usznej i brzegu m. mostkowo-obojczykowo-sutkowego
o
w dole zażuchwowym
-
przewód ślinianki
o
wychodzi z przedniego brzegu ślinianki przyusznej
o
biegnie do przodu poprzecznie na m. żwaczu
o
ok. 1 cm poniżej łuku jarzmowego
o
zagina się pod kątem prostym
o
przebija m. policzkowy
o
uchodzi do przedsionka jamy ustnej:
na brodawce przyuszniczej
na wysokości drugiego zęba trzonowego górnego
-
tętnice:
o
gałęzie t. skroniowej powierzchownej
o
gałęzie od t. szyjnej zewnętrznej
-
żyły:
o
uchodzą do ż. zażuchwowej
=> do ż. twarzowej
• => do ż. szyjna wewnętrznej
-
nerwy:
o
czuciowe:
gałązki n. uszno-skroniowego
• <= V3
o
przywspółczulne
przedzwojowe:
• z n. językowo-gardłowego
• przez jamę bębenkową
• drogą n. bębenkowego
• drogą n. skalistego mniejszego
• do zwoju usznego
zazwojowe:
• ze zwoju usznego
• drogą n. uszno-skroniowego
• dochodzą do ślinianki
o
współczulne:
ze splotu otaczającego t. skroniową powierzchowną
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
56
Tętnica twarzowa
-
początek:
o
przedni obwód t. szyjnej zewnętrznej
-
przebieg:
o
część szyjna
ku górze i do przodu
przykryta brzuścem tylny m. dwubrzuścowego
przykryta m. rylcowo-gnykowym
biegnie esowato za kątem żuchwy
o
część twarzowa
wychodzi na twarz
• na przednim brzegu m. żwacza
do przyśrodkowego kąta oka
zespala się z t. grzbietową nosa
• z t. ocznej
-
zakres unaczynienia:
o
część szyjna:
dno i ściana boczna jamy ustnej
cieśń gardzieli
o
część twarzowa:
powierzchnia zewnętrzna twarzy
• kości oraz części miękkie twarzy
-
gałęzie:
o
t. podniebienna wstępująca
o
gałąź migdałkowa
o
t. podbrókowa
o
gałęzie gruczołowe
o
t. wargowa dolna
o
t. wargowa górna
o
t. kątowa
Tętnica skroniowa powierzchowna
-
początek:
o
gałąź końcowa t. szyjnej zewnętrznej
o
ku tyłowi od szyjki żuchwy
-
przebieg:
o
do przodu od małżowiny usznej
o
do okolicy skroniowej
dzieli się
-
gałęzie:
o
gałęzie przyusznicze
o
t. poprzeczna twarzy
o
gałęzie uszne przednie
o
t. jarzmowo-oczodołowa
o
t. skroniowa środkowa
o
gałąź czołowa
o
gałąź ciemieniowa
-
gałęzie końcowe:
gałąź czołowa
gałąź ciemieniowa
-
zakres unaczynienia:
o
ślinianka przyuszna
o
m. skroniowy
o
małżowina uszna
o
powierzchowne warstwy sklepienia czaszki oraz twarzy w okolicy łuku jarzmowego
Tętnica szczękowa
-
początek:
o
silniejsza gałąź końcowa t. szyjnej zewnętrznej
o
w dole zażuchwowym
o
wewnątrz ślinianki przyusznej
o
ku tyłowi od szyjki żuchwy
-
przebieg:
o
do dołu podskroniowego
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
57
o
do dołu skrzydłowo-podniebiennego
-
gałęzie:
o
część żuchwowa
t. uszna głęboka
t. bębenkowa przednia
t. oponowa środkowa
t. zębodołowa dolna
• przebieg:
o
między gałęzią żuchwy a m. skrzydłowym przyśrodkowym
o
otwór żuchwy -> kanał żuchwy
przed wejściem: oddaje gałąź żuchwowo-gnykową
o
wychodzi przez otwór bródkowy
kończy się jako t. bródkowa
o
część skrzydłowa
t. żwaczowa
tt. skroniowe przednia i tylna
gałęzie skrzydłowa
t. policzkowa
o
część skrzydłowo-podniebienna
t. zębodołowa górna tylna
t. podoczodołowa
• przebieg:
o
szczelina oczodołowa dolna
o
do kanału podoczodołowego
• gałęzie:
o
gałęzie zębodołowe górne przednie
t. podniebienna zstępująca
t. klinowo-podniebienna
t. kanału skrzydłowego
-
zakres unaczynienia:
o
część żuchwowa
żuchwa
ściany ucha środkowego
jama czaszki
o
część skrzydłowa
mm. żwacze
o
część skrzydłowo-podniebienna
jama nosowa
jama ustna
Żyła twarzowa
-
początek:
o
ż. kątowa
połączenie:
• ż. nadbloczkowa
• ż. nadoczodołowa
• ż. nosowo-czołowa
o
dopływ ż. ocznej górnej
o
przyśrodkowy kąt oka
-
przebieg:
o
na powierzchni bocznej twarzy
skośnie
o
do brzegu przedniego m. żwacza
o
dolny brzeg żuchwy
zawraca do tyłu
o
łączy się z ż. zażuchwową
-
ujście:
o
ż. szyjna wewnętrzna
samodzielne
wspólnym pniem z ż. językową i z ż. tarczową górną
o
na wysokości kości gnykowej
-
dopływy:
o
ż. kątowa
ż. nadbloczkowa
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
58
ż. nadoczodołowa
o
żż. powiekowe
o
żż. nosowe zewnętrzne
o
żż. wargowe
o
ż. głęboka twarzy
łączy ż. twarzową z ż. zażuchwową i splotem skrzydłowym
o
gałęzie przyusznicze
o
ż. podbródkowa
o
ż. podniebienna zewnętrzna
o
ż. zażuchwowa
-
zbiera krew:
o
obszar zaopatrywany przez t. szyjną zewnętrzną
Żyła zażuchwowa
-
początek:
o
komora przyusznicy
o
połączenie ż. skroniowej powierzchownej i szczękowej
-
przebieg:
o
wychodzi ze splotu skrzydłowego
położenie:
• dół podskroniowy
utworzony:
• z dopływów żż. szczękowych
o
odpowiadają gałęziom tt. szczękowej
odpływ:
• przez ż. szczękową
• do żż. zażuchwowej
połączenie:
• zatoka jamista
o
przez ż. oczną dolną
Węzły chłonne głowy
-
węzły chłonne potyliczne
o
2-3
o
położenie: na poziomie kresy karkowej gó®nej
-
węzły chłonne zamałżowinowe
o
leżą ku tyłowi od małżowiny usznej
-
węzły chłonne przyusznicze
o
dwie warstwy:
powierzchowne
• leżą w komorze przyusznicy
• na powierzchni zewnętrznej ślinianki przyusznej
głębokie
• leżą wewnątrz ślinianki
-
węzły chłonne policzkowe
o
leżą na powięzi m. policzkowego
Naczynia chłonne głowy
-
pasmo twarzowe
o
biegnie wzdłuż ż. twarzowej
o
odprowadza chłonę do węzłów podżuchwowych
-
pasmo zażuchwowe
o
biegnie:
wzdłuż żż. skroniowych powierzchownych i ż. zażuchowej
o
uchodzi do:
węzłów przyuszniczych
węzłów policzkowych
węzłów szyjnych górnych głębokich
-
pasmo potyliczne
o
inaczej: zamałżowinowego
o
biegnie:
wzdłuż ż. potylicznej i ż. usznej tylnej
przez węzły potyliczne i zamałżowinowego
o
uchodzi do
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
59
głębokich węzłów szyjnych górnych
węzłów szyjnych powierzchownych
Nerw twarzowy
-
początek:
o
włókna ruchowe
jądro ruchowe n. twarzowego
• w moście
wychodzą na podstawie mózgowia
• do tyłu od tylnego brzegu mostu
o
włókna czuciowe
zwój kolanka
• lokalizacja:
o
ściana przyśrodkowa jamy bębenkowej
• dendryty komórek pseudojednobiegunowych zwoju:
o
zdążają na obwód gałęziami n. twarzowego
• aksony
o
wstępują do pnia mózgu
tworzą n. pośredni
• wspólnie z włóknami przywspółczulnymi
przedzwojowymi
o
dochodzą do:
jądra pasma samotnego
do jądra pasma rdzeniowego n. trójdzielnego
o
włókna przywspółczulne
jądro przywspółczulne n. twarzowego
• inaczej: jądro ślinowe górne
-
przebieg:
o
otwór słuchowy wewnętrzny
o
kanał n. twarzowego
o
skręca ku górze i ku tyłowi
tworzy kolano
o
wychodzi przez otwór rylcowo-sutkowy
o
wnika do ślinianki przyusznej
tworzy w niej splot przyuszniczy
• inaczej: gęsia stopka większa
• gałęzie:
o
grupa skroniowa-twarzowa
gałęzie skroniowe
gałęzie jarzmowe
o
grupa szyjno-twarzowa
gałęzie policzkowe
gałąź brzeżna żuchwy
gałąź szyi
-
gałęzie:
o
n. skalisty większy
początek:
• odchodzi od zwoju kolanka
włókna:
• przywspółczulne przedzwojowe
o
biegną do zwoju skrzydłowo-podniebiennego
• smakowe
przebieg:
• do otworu poszarpanego
o
łączy się z n. skalistym głębokim
o
tworzy n. kanału skrzydłowego
wnika do zwoju skrzydłowo-podniebiennego
o
n. strzemiączkowy
biegnie do m. strzemiączkowego
o
struna bębenkowa
przebieg:
• boczna ściany jamy bębenkowej
• opuszcza czaszkę przez szczelinę skalisto-bębenkową
• dochodzi do m. skrzydłowatego bocznego
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
60
• dół podskroniowy
o
łączy się z n. językowym
włókna:
• smakowe
o
z 2/3 przednich części języka
o
z podniebienia miękkiego
• czucie protopatyczne
o
z 2/3 przednich części języka
o
z podniebienia miękkiego
• przywspółczulne włókna przedzwojowe
o
do zwoju podżuchwowego
włókna pozazwojowe:
• dochodzą do gruczołów dna jamy ustnej
o
gałąź dwubrzuścwa
do m. dwubrzuścowego
do m. rylcowo-gnykowego
o
n. uszny tylny
włókna:
• ruchowe
o
mm. małżowiny usznej
• czuciowe
o
z małżowiny usznej
Nerw uszno-skroniowy
-
początek:
o
pień tylny n. żuchwowego
-
przebieg:
o
pod m. skrzydłowym bocznym
o
pod więzadłem klinowo-żuchwowym
o
pod gałęzią żuchwy
o
wstępuje ku górze
poza stawem skroniowo-żuchwowym
razem z t. skroniową powierzchowną
-
zakres unerwienia:
o
skóra skroni
o
skóra sklepienia czaszki
o
ślinianka przyuszna
włókna przywspółczulne pozazwojowe
-
gałęzie:
o
gałęzie łączące ze zwojem usznym
o
gałęzie łączące z n. twarzowym
o
gałęzie stawowe
o
gałęzie naczyniowe
o
n. przewodu słuchowego zewnętrznego
o
nn. uszne przednie
o
gałęzie przyusznicze
o
gałęzie skroniowe
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
61
ĆWICZENIE 12 – Praktycznie: zapoznanie się z budową sklepienia czaszki oraz ograniczeniami
dołu skroniowego. Teoretycznie: unerwienie i unaczynienie skóry sklepienia czaszki. Czepiec
ścięgnisty. Ograniczenie i zawartość dołu skroniowego. Mięsień skroniowy, naczynia i nerwy
skroniowe. Unaczynienie i unerwienie opony twardej. Przestrzeń podpajęczynówkowa (zbiorniki).
Nerw trójdzielny – źródła włókien, gałęzie, zakres unerwienia.
Unerwienie skóry sklepienia czaszki
-
n. potyliczny większy
-
n. potyliczny mniejszy
-
n. uszno-skroniowy
-
n. oczny
Unaczynienie skóry sklepienia czaszki
-
t. skroniowa powierzchowna – gałąź czołowa
-
t. skroniowa powierzchowna – gałąź ciemieniowa
-
t. potyliczna – gałęzie potyliczne
Czepiec ścięgnisty
-
inaczej: rozcięgno naczaszne
-
cienka mocna błona ścięgnista
-
złączona:
o
luźno z okostną
o
ściśle ze skórą głowy
-
tworzy „skalp Indian”
o
wraz ze skórą głowy
Dół skroniowy
-
ograniczenia:
o
kresa skroniowa
od góry, od tyłu i od przodu
o
grzebień podskroniowy i brzeg dolny łuku jarzmowego
od dołu
-
ściany:
o
przyśrodkowa
kość ciemieniowa
część łuskowa kości skroniowej
powierzchnia skroniowa kości czołowej
skrzydło większe kości klinowej
o
przednia
powierzchnie skroniowe kości czołowej
powierzchnie skroniowe kości jarzmowej
o
boczna
tworzy łuk jarzmowy
-
zawartość:
o
mięsień skroniowy
o
naczynia skroniowe środkowe i głębokie
o
nerwy skroniowe głębokie
od V3
o
gałązka jarzmowo-skroniowa n. jarzmowego
od V2
o
tkanka tłuszczowa
-
pokryty:
o
powięzią skroniową
na jej powierzchni biegną:
• naczynia skroniowe powierzchowne
• n. uszno-skroniowy
o
od V3
• gałązki skroniowe i jarzmowe n. twarzowego
-
połączenia:
o
dół podskroniowy
ku dołowi
Mięsień skroniowy
-
PP:
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
62
o
kresa skroniowa dolna
o
ściana przyśrodkowa dołu skroniowego
o
grzebień podskroniowy
o
powięź skroniowa
o
łuk jarzmowy
-
PK:
o
wyrostek dziobiasty żuchwy
-
N:
o
nerwy skroniowe głębokie
od V3
-
CZ:
o
unosi żuchwę
o
obraca żuchwę na zewnątrz
o
zaciska zęby
o
cofa wysuniętą żuchwę
Naczynia i nerwy skroniowe
-
t. skroniowa powierzchowna
o
gałąź końca t. szyjnej zewnętrznej
-
t. skroniowa środkowa
o
gałąź t. skroniowej powierzchownej
-
ż. skroniowa powierzchowna
o
uchodzi do ż. zażuchwowej
-
ż. skroniowa środkowa
o
uchodzi do ż. zażuchwowej
-
n. uszno-skroniowy
o
odchodzi od pnia tylnego n. żuchwowego
Unaczynienie i unerwienie opony twardej mózgowia
-
unaczynienie
o
tętnice:
t. oponowa przednia
• od t. sitowej przedniej
o
od t. ocznej
od t. szyjnej wewnętrznej
• dół przedni czaszki
t. oponowa środkowa
• od t. szczękowej
o
od t. szyjnej zewnętrznej
• tylna część dołu środkowego
o
przednia część: t. łzowa (od t. ocznej)
• dół tylny czaszki
t. oponowa tylna
• od t. gardłowej wstępującej
• dół tylny czaszki
o
żyły:
odpowiadają tętnicom
żż. oponowe środkowe
-
unerwienie:
o
dół przedni i przednią część środkowego:
gałąź oponowa n. szczękowego
o
dół środkowy czaszki:
gałąź oponowa n. żuchwowego
o
dół tylny czaszki:
gałąź oponowa n. błędnego
gałąź oponowa n. podjęzykowego
nn. rdzeniowe C1-C3 (okolica otworu wielkiego)
Przestrzeń podpajęczynówkow (zbiorniki)
-
obszerne części jednolitej jamy podpajęczynówkowej
-
wymień:
o
zbiornik móżdżkowo-rdzeniowy
największy i najważniejszy
znaczenie diagnostyczne i lecznicze
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
63
• pobieranie płynu mózgowo-rdzeniowego
• wprowadzanie leków
o
zbiornik podstawny
leży na podstawie mózgu
dzieli się na:
• zbiornik mostu
• zbiornik międzykonarowa
• zbiornik skrzyżowania
• zbiornik blaszki krańcowej
-
funkcja:
o
ochrona mózgowia
o
szerzenie się procesów zapalnych
Nerw tródzielny
-
włókna
o
czuciowe
komórki pseudojednowypustkowe zwoju troistego
• zwany zwojem półksiężycowatym
• położenie:
o
powierzchnia przednio-górna piramidy kości skroniowej
• aksony:
o
tworzą część większą
o
wnikają do jąder czuciowych pnia mózgu:
jądro pasma śródmózgowiowego
• w śródmózgowiu
jądro czuciowe główne
• w moście
jądro pasma rdzeniowego
• w rdzeniu przedłużonym
o
ruchowe
początek:
• jądro ruchowe n. trójdzielnego
o
w moście
tworzą część mniejszą
• łączy się z n. żuchwowym
-
zakres unerwienia
o
mięśnie działające na staw skroniowo-żuchwowy
mięśnie żucia
m. żuchwowo-gnykowy
brzusiec przedni m. dwubrzuścowego
o
skóra twarzy
o
błona śluzowa jamy ustnej
o
zęby
o
jama nosowa
-
podział:
o
nerw oczny
przebieg:
• oddaje gałąź namiotu
• wychodzi przez szczelinę oczodołową górną
• wchodzi do oczodołu
gałęzie:
• n. łzowy
o
przebieg:
wzdłuż górnego brzegu m. prostego bocznego
przedni odcinek oczodołu
• dzieli się:
o
gałąź górną
o
gałąź dolną
łączy się z n. jarzmowym
o
doprowadzenie włókien
przywspółczulnych ze zwoju
skrzydłowo-podniebiennego do
gruczołu łzowego
• oddaje gałęzie do:
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
64
o
gruczołu łzowego
o
spojówki
o
skóry powieki górnej
• n. czołowy
o
przebieg:
m. dźwigacz powieki górnej
podział
• w połowie oczodołu
• n. nadoczodołowy
o
przedłużenie n. czołowego
o
wychodzi z oczodołu przez wcięcie
nadoczodołowe
o
dzieli się: gałąź przyśrodkowa i
gałąź boczna
o
unerwia: skóra czoła, sklepienie
czaszki, powieka górna, zatoka
czołowa
• n. nadbloczkowy
o
wychodzi z oczodołu w jego
przyśrodkowej ścianie
o
dzieli się: gałąź górna i dolna
o
unerwia: skórę czoła i powieki
górnej
• n. nosowo-rzęskowy
o
przebieg:
ku przodowi, poniżej m. prostego górnego
między m. skośny górnym i m. prostym
przyśrodkowym
o
podział:
część nosowa
• n. podbloczkowy
o
unerwia skórę nosa, powiek i
woreczek łzowy
• n. sitowy tylny
o
unerwia zatokę klinową i komórki
sitowe
• n. sitowy przedni
o
przedłużenie n. nosowo-rzęskowego
o
wychodzi przez otwór sitowy
przedni
o
wchodzi do przedniego dołu czaszki
o
dzieli się:
gałąź wewnętrzna – unerwia
jamę nosową
gałąź zewnętrzna – unerwia
skórę grzbietu nosa
część rzęskowa
• gałąź łącząca ze zwojem rzęskowym
• nn. rzęskowy długie
o
prowadzą włókna współczulne do m.
rozwieracza źrenicy; aferentne z
rogówki i tęczówki
o
odruch rogówkowy:
dotknięcie rogówki powoduje zamknięcie powiek
ramię dośrodkowe: n. nosowo-rzęskowy
ramię odśrokowe: n. twarzowy
o
nerw szczękowy
przebieg:
• wychodzi przez otwór okrągły z jamy czaszki
• wchodzi do dołu skrzydłowo-podniebiennego
gałęzie:
• w obrębie jamy czaszki:
o
gałąź oponowa
• w dole skrzydłowo-podniebiennym
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
65
o
nn. zębodołowe górne
gałęzie zębodołowe górne tylne
gałąź zębodołowa górna środkowa
gałęzie zębodołowe górne przednie
o
n. jarzmowy
wchodzi do oczodołu przez szczelinę oczodołową
dolną
na bocznej ścianie oczodołu dzieli się
• gałąź jarzmowo-skroniowa
o
zaopatruje skórę czoła
• gałąź jarzmowo-twarzowa
o
zaopatruje skórę twarzy
o
n. podoczodołowy
przedłużenie n. szczękowego
wchodzi do oczodołu przez szczelinę oczodołową
dolną
wychodzi na twarz przez otwór podoczodołowy
gałęzie – tworzą gęsią stopkę mniejszą – zespalają
się z gałęziami policzkowymi n. twarzowego
• gałęzie powiekowe dolne
• gałęzie nosowe zewnętrzne
• gałęzie nosowe wewnętrzne
• gałęzie wargowe górne
o
nn. skrzydłowo-podniebienne
tworzą korzeń czuciowy zwoju skrzydłowo-
podniebiennego
prowadzą włókna aferentne i pozazwojowe włókna
przywspółczulne ze zwoju skrzydłowo-
podniebiennego do jamy nosowej i podniebienia
wychodzą z dołu skrzydłowo-podniebiennego przez
kanały podniebienne (n. podniebienny większy i
mniejszy) oraz otwór klinowo-podniebienny
• gałęzie nosowe tylne górne i dolne
o
gałęzie nosowe tylne górne boczne
o
gałęzie nosowe tylne górne
przyśrodkowe
• n. nosowo-podniebienny
• nn. podniebienne
• n. podniebienny większy
• nn. podniebienne mniejsze
o
nerw żuchwowy
przebieg:
• wychodzi z jamy czaszki przez otwór owalny
• dzieli się na 2 pnie
gałęzie:
• przed podziałem na pnie:
o
gałąź oponowa (lub n. kolcowy)
wchodzi do jamy czaszki przez otwór kolcowy
towarzyszy t. oponowej środkowej
o
nerw do m. skrzydłowego przyśrodkowego
unerwia także m. napinający błonę bębenkową i
podniebienie miękkie
• pień przedni:
o
n. policzkowy
przebiega między dwiema głowami m.
skrzydłowego bocznego
unerwia błonę śluzową policzka i dziąseł
o
n. żwaczowy
przechodzi ponad m. skrzydłowy bocznym, przez
wcięcie żuchwy do m. żwacza
o
nn. skroniowe głębokie przedni i tylny
unerwiają m. skroniowy
o
n. skrzydłowy boczny
unerwia m. skrzydłowy boczny
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
66
o
n. skrzydłowo-przyśrodkowy
unerwia m. skrzydłowy przyśrodkowy
• pień tylny:
o
n. uszno-skroniowy
ćwiczenie 11
o
n. językowy
ćwiczenie 10
o
n. zębodołowy dolny
biegnie przyśrodkowo od m. skrzydłowego
bocznego
między więzadłem klinowo-żuchwowym i gałęzią
żuchwy
oddaje gałąź: n. żuchwowo-gnykowy
• do m. żuchwowo-gnykowego i brzuśca
przedniego m. dwubrzuścowego
wchodzi do kanału żuchwy
• odchodzą od niego gałęzie zębodołowe
dolne i dziąsłowe dolne
kończy się jako n. bródkowy
• wychodzi przez otwór bródkowy
• gałęzie:
o
bródkowe
o
wargowe dolne
zakres unerwienia:
• mięśnie żucia i skóra dolnej części twarzy
• jama ustna i zęby żuchwy
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
67
ĆWICZENIE 13 – Opony mózgowia. Unaczynienie i unerwienie opony twardej. Zatoki opony
twardej. Naczynia mózgowia. Przebieg i odgałęzienia t. podstawnej i szyjnej wewnętrznej. Koło
tętnicze mózgu. Układ tętniczy kręgowowo-podstawny (tzw. tylne krążenie mózgowia).
Opony mózgowia
-
funkcje:
o
ochrona mózgowia
o
rusztowanie i ochrona dla tętnic, żył i zatok żylnych
o
ograniczenie przestrzeni wypełnionych płynem
(przestrzeń podpajęczynówkowa)
o
zawierają komórki kościotwórczy
-
podział:
o
opona twarda
o
opona pajęcza
o
opona miękka
-
opona twarda mózgowia:
o
położenie:
najbardziej zewnętrznie
przylega do wewnętrznej powierzchni czaszki
o
budowa:
blaszka zewnętrzna
• inaczej: okostnowa
• na jej zewnętrznej powierzchni przebiegają tętnice oponowe
• stanowi ciągłość z okostną zewnętrznej powierzchni sklepienia
czaszki w otworach czaszki
blaszka wewnętrzna
• silna błona włóknista
• przedłuża się w oponę twardą rdzenia kręgowego
o
w otworze wielkim
blaszki przylegają do siebie
• z wyjątkiem:
o
zatok żylnych
o
przysadki mózgowej
o
zwoju trójdzielnego
o
worka śródchłonki
przestrzeń nadtwardówkowa
• między blaszkami
• przestrzeń potencjalna
o
wypustki:
w miejscach bruzd mózgowia
podwojenia blaszki wewnętrznej opony twardej
dzielą jamę czaszki na przedziały
stanowią ochronę mózgiwa
zaliczamy do nich:
• sierp mózgu
o
przebiega:
w płaszczyźnie strzałkowej
w szczelinie podłużnej mózgu
o
rozpoczyna się:
od przodu na grzebieniu kogucim
o
przebieg:
wzdłuż brzegów bruzdy strzałkowej górnej
o
koniec:
guzowatość potyliczna wewnętrzna
zrasta się z namiotem móżdżku
o
zatoka strzałkowa górna
leży wzdłuż wypukłego brzegu sierpa mózgu
o
zatoka strzałkowa dolna
leży wzdłuż wklęsłego brzegu sierpa mózgu
• namiot móżdżku
o
położenie:
rozpięty nad dołem tylnym czaszki
o
funkcja:
oddziela płaty potyliczne od móżdżku
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
68
dzieli jamę czaszki na:
• przedział nadskroniowy
o
podzielony przez sierp mózgu:
część prawa
część lewa
• przedział podskroniowy
o
przyczepy:
obustronnie do bruzdy zatoki poprzecznej kości
potylicznej
brzeg górny części skalistej kości skroniowej
wyrostki pochyłe przednie skrzydeł mniejszych
kości klinowej
o
wcięcie namiotu:
wzdłuż brzegu przednio-przyśrodkowego
przechodzi przez nie śródmózgowie
• sierp móżdżku
o
położenie:
dół czaszki tylny
o
przyczepy:
guzowatość potyliczna wewnętrzna
wzdłuż grzebienia potylicznego wewnętrznego
o
zatoka potyliczna
wzdłuż brzegu wypukłego sierpa móżdżku
o
brzeg przedni wnika między półkule móżdżku
o
łączy się z namiotem
u góry
• przepona siodła
o
rozpięta nad siodłem tureckim
o
pokrywa przysadkę mózgową
o
znajdują się w niej otwór
przechodzi przez niego lejek
o
klinicznie:
guzy przysadki
• mogą przechodzić przez otwór w przeponie siodła
o
napinają i rozciągają przeponę
• mogą uciskać skrzyżowanie wzrokowe
o
powodują zaburzenia widzenia
rozciągnięcie opony twardej
• przyczyna silnych bólów głowy
guzy w przedziale nadskroniowym
• powodują:
o
wzrost ciśnienia śródczaszkowego
o
następową przepuklinę płata skroniowego
przez wcięcie namiotu
o
unaczynienie opony twardej
oddzielone od unaczynienia mózgowia
tętnice opony twardej
• gałąź oponowa przednia
o
od t. sitowej przedniej
od t. ocznej
o
unaczynia:
opona dołu przedniego czaszki
• t. oponowa środkowa
o
od t. szczękowej
o
najsilniejsza i najważniejsza
o
wchodzi przez: otwór kolcowy
o
dzieli się: gałąź czołowa i ciemieniowa
o
gałęzie żłobią bruzdy naczyniowe na kościach czaszki
o
zaopatruje:
kości czaszki
opona w dole przednim, środkowym i tylnym
o
złamania – uszkodzenie t. oponowej środkowej –
krwawienie prowadzące do wytworzenia krwiaka
nadoponowego
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
69
• t. oponowa tylna
o
od t. gardłowej wstępującej
• gałęzie oponowe t. potylicznej i tt. kostnych
o
zaopatrują: oponę twardą dołu tylnego
żyły opony twardej
• towarzyszą tętnicom
o
unerwienie opony twardej
gałąź oponowa n. szczękowego
• dół przedni
• przednia część dołu środkowego
gałąź oponowa n. żuchwowego
• większa część dołu środkowego
gałąź namiotu
• od n. ocznego
gałąź oponowa n. podjęzykowego i n. błęnego
• dół tylny czaszki
-
opona pajęcza
o
przezroczysta, cienka błona
o
położenie:
ściśle przylega do opony twardej
ogranicza przestrzeń podtwardówkową
• przestrzeń potencjalna
o
funkcja:
osłania całe mózgowie
o
unaczynienie:
brak
o
przestrzeń podpajęczynówkowa
między oponą pajęczą a oponą miękką
zawartość: płyn mózgowo-rdzniowy
o
zbiorniki
poszerzone miejsca opony pajęczej
• tam, gdzie opona miękka wnika do bruzd i zagłębień
o
ziarnistości pajęczynówki
kosmkowate wypustki
na powierzchni pajęczynówki
w sąsiedztwie zatok opony twardej
• zwłaszcza zatoki strzałkowej górnej
wnikają do zatok
droga odpływu płynu mózgowo-rdzeniowego
-
opona miękka
o
funkcja:
otacza sploty naczyniówkowe komór
wnika do bruzd i szczelin mózgowia
tkanka naczyniówkowa komory III i IV
• powleka scieńczałe części mózgowia
otacza wnikające do kory mózgu naczynia
• tworzy przestrzenie okołonaczyniowe
o
bogato unaczyniona
o
leptomeninx – opona pajęcza + opona miękka
Zatoki opony twardej
-
położenie:
o
między blaszkami opony twardej
-
funkcja:
o
zbierają krew z mózgowia, opon, gałki ocznej, oczodołu i ucha wewnętrznego
odpływa do:
• opuszki górnej ż. szyjnej wewnętrznej
o
główna droga odpływu
• splotów żylnych kręgowych
• do żył zewnątrzczaszkowych
o
przez wypusty żylne
-
podział:
o
grupa górna – krew odpływa do spływu zatok (na guzowatości potylicznej
wewnętrznej):
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
70
zatoka strzałkowa górna
• biegnie w bruździe zatoki strzałkowej górnej
• stanowi górne obramowanie sierpa mózgu
• powstaje z połączenia dwóch zatok brzeżnych
• spływ z:
o
powierzchnia górna płata czołowego, ciemieniowego i
potylicznego
o
żyły mostkowe (zmienna liczba)
• kierunek:
o
od przodu ku tyłowi
• spływ do: spływ zatok
• poszerzona przez zachyłki
o
wytwarzają rozstępy boczne
o
w nich – skupiska ziarnistości pajęczynówki
mogą wnikać do światłą zatoki strzałkowej górnej
• lokalizują się na powierzchni mózgowia
zatoka strzałkowa dolna
• położona wzdłuż dolnego brzegu sierpa mózgu
zatoka prosta
• położenie: linia łącząca sierp mózgu z namiotem móżdżku
• dochodzi do guzowatości potylicznej wewnętrznej
• łączy się z zatoką strzałkową górną
• spływ do: spływ zatok
• powstaje: połączenie ż. wielkiej mózgu i z zatoką strzałkową dolną
zatoka poprzeczna
• wychodzi ze spływu zatok
o
położonego na guzowatości potylicznej wewnętrznej
• biegnie w bruździe zatoki poprzecznej łuski kości potylicznej
zatoka esowata
• przedłużenie zatoki poprzecznej
• leży w bruździe zatoki esowatej kości skroniowej
• uchodzi do opuszki ż. szyjnej wewnętrznej
zatoka potyliczna
• położona wzdłuż sierpa móżdżku
• dzieli się na zatoki brzeżne
o
przed dojściem do otworu potylicznego wielkiego
spływ zatok:
• miejsce połączenia zatok:
o
strzałkowa górna, poprzeczna i prosta
o
grupa dolna – końcowe odcinki żył mózgu i móżdżku przed ujściem do zatok,
tworzą pnie – żyły mostkowe
zatoka jamista
• po obu stronach siodła tureckiego
• znajduje się w jej świetle:
o
t. szyjna wewnętrzna
otoczona splotem nerwowym
o
n. odwodzący
leży bocznie od t. szyjnej wewnętrznej
• w jej ścianie bocznej przebiegają:
o
n. okoruchowy
w stropie zatoki jamistej
o
n. bloczkowy
niżej położony
o
n. oczny
niżej położony
zatoki międzyjamiste przednia i tylne
• połączone przez zatoki jamiste
• drogi odpływu z żył przysadki
zatoka klinowo-ciemieniowa
• wzdłuż wolnego brzegu skrzydła mniejszego kości klinowej
• uchodzi do zatoki jamistej
zatoka skalista górna
• leży w przyczepie namiotu móżdżku do części skalistej kości
skroniowej
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
71
zatoka skalista dolna
• leży w bruździe skalistej dolnej
• uchodzi bezpośrednio do ż. szyjnej wewnętrznej
o
splot podstawny
znajduje się na stoku
stanowi połączenie zatok jamistych
• ze splotem żylnym kanału kręgowego
• od góry
Tętnica szyjna wewnętrzna
-
zaopatruje:
o
przednia część mózgowia
o
oko i zawartość oczodołu
o
ucho wewnętrzne
o
gałęzie do czoła i nosa
-
początek:
o
na wysokości górnego brzegu chrząstki tarczowatej
o
w przedłużeniu t. szyjnej wspólnej
-
przebieg:
o
część szyjna
w trójkącie t. szyjnej
• bocznie i ku tyłowi od t. szyjnej zewnętrznej
w stronę podstawy czaszki (ku górze)
przestrzeń przygardłowa
• towarzyszą jej:
o
t. szyjna zewnętrzna
z przodu i bocznie od t. szyjnej wewnętrznej
o
ż. szyjna wewnętrzna
o
n. językowo-gardłowy
o
n. błędny
o
n. dodatkowy
o
n. podjęzykowy
przebiega bocznie od pozostałych struktur
krzyżuje je
kieruje się ku przodowi do okolicy podżuchwowej
• pień współczulny – z tyłu od t. szyjnej wewnętrznej
do otworu zewnętrznego kanału tętnicy szyjnej
o
część skalista
kanał tętnicy szyjnej
• w części skalistej kości skroniowej
otoczona splotem żylnym
towarzyszy jej n. szyjno-tętniczy wewnętrzny
• gałąź zwoju szyjnego górnego pnia współczulnego
• może tworzyć splot szyjno-tętniczy wewnętrzny
o
część jamista
w zatoce jamistej
ku górze i do przodu
do wyrostka pochyłego przedniego
ku górze
dzieli się na gałęzie końcowe
o
część mózgowa
-
gałęzie:
o
część skalista:
gałąź szyjno-bębenkowa
gałąź kanału skrzydłowego
o
część jamista:
gałęzie zatoki jamistej:
o
część mózgowa:
t. oczna
t. łącząca tylna
t. naczyniówkowa
t. przednia mózgu
t. środkowa mózgu
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
72
Tętnica kręgowa
-
początek:
o
górny obwód t. podobojczykowej
-
przebieg:
o
otwory wyrostków poprzecznych C6-C1
o
żłobi bruzdę na kręgu szczytowym
o
przebija błonę szczytowo-potyliczną tylną
o
przebija oponę twardą
o
wchodzi do czaszki przez otwór wielki
o
łączy się z tętnicą kręgową z drugiej strony
na dolnym brzegu mostu
tworzy t. podstawową
-
gałęzie:
o
część szyjna:
gałęzie mięśniowe
gałęzie rdzeniowe
gałąź oponowa
o
część wewnątrzczaszkowa:
t. rdzeniowa tylna
t. rdzeniowa przednia
t. dolna tylna móżdżku
Tętnica podstawowa
-
początek:
o
połączenie obu tętnic kręgowych
o
na dolnym brzegu mostu
-
przebieg:
o
w bruździe podstawnej mostu
o
może mieć esowaty przebieg
-
gałęzie:
o
t. tylna mózgu
o
t. górna móżdżku
o
tt. mostu
o
t. błędnika
o
t. dolna przednia móżdżku
Koło tętnicze mózgu
-
połączenie układu tt. szyjnych wewnętrznych i tt. kręgowych
-
leży u podstawy mózgu
-
części:
o
część przednia
t. przednia mózgu
• zespala się z przeciwstronną tętnicą
o
za pomocą t. łączącej przedniej
t. środkowa mózgu
o
część tylna
tt. tylne mózgu
• łączą się przez tt. łączące tylne
-
rola:
o
powstawanie krążenia obocznego
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
73
ĆWICZENIE 14 – Podział mózgowia i ogólna budowa poszczególnych części. Komory mózgowia.
Krążenie płynu mózgowo-rdzeniowego. Miejsca przejścia nerwów czaszkowych.
Podział mózgowia
-
przodomózgowie
o
kresomózgowie
półkule mózgu
kresomózgowie środkowe
o
międzymózgowie
wzgórzomózgowie
niskowzgórze
podwzgórze
-
śródmózgowie
o
konary mózgu
o
pokrywa śródmózgowia
-
tyłomózgowie
o
tyłomózgowie wtórne
most
móżdżek
o
rdzeniomózgowie
rdzeń przedłużony
Komory mózgowia
-
inaczej: układ komorowy mózgowia
-
cztery komory
-
połączone otworami i wodociągiem mózgowia
-
wymień: komory boczne, komora trzecia, komora czwarta
-
połączenia:
o
łączy się z przestrzenią podpajęczynówkową mózgowia i rdzenia kręgowego
-
komora boczna
o
kształt: nieregularna szczelina
o
położenie: kresomózgowie
o
części:
środkowa
rogi:
• przedni
o
w płacie czołowym
• tylny
o
w płacie potylicznym
• dolny
o
w płacie skroniowym
-
komora trzecia
o
kształt: wąska przestrzeń
o
położenie: ustawiona w płaszczyźnie pośrodkowej mózgowia
o
ograniczona przez:
• nieparzystą część kresomózgowia
• struktury międzymózgowia
o
liczne zachyłki:
ściana dolna:
• zachyłek wzrokowy
• zachyłek lejka
ściana tylna:
• zachyłek szyszynkowy
• zachyłek nadszyszynkowy
na granicy przedniej i górnej:
• zachyłek trójkątny
o
połączenia:
z komorami bocznymi
• przez otwór międzykomorowy
z komorą czwartą
• wodociągiem mózgu
-
komora czwarta
o
kształt: piramida
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
74
podstawa – skierowana do przodu
szczyt (wierzch) – skierowany do tyłu
o
położenie:
wewnątrz tyłomózgowia wtórnego i rdzeniomózgowia
o
części:
środkowa
zachyłki boczne
• uwypuklają się w bok i w przód
• długie, wąskie
o
przechodzi w kanał środkowy:
ku dołowi
światło częściowo zarośnięte
Krążenie płynu mózgowo-rdzeniowego
-
płyn mózgowo-rdzeniowy
o
wodnista ciecz
o
wypełnia komory mózgowia
o
znajduje się:
przestrzeń podpajęczynówkowa mózgowia
przestrzeń podpajęczynówkowa kanału kręgowego
o
ilość:
układ komorowy – ok. 50 ml
przestrzeń podpajęczynówkowa – ok. 100 ml
dobowe wytwarzanie – ok. 450-500 ml
• jednocześnie taka sama ilość jest wchłaniana z przestrzeni
podpajęczynówkowej
-
wytwarzany w splocie naczyniówkowym komory bocznej
o
przepływa przez otwór międzykomorowy
-
miesza się z płynem wytwarzanym w splocie naczyniowym komory trzeciej
-
przepływa przez wodociąg mózgowia
-
do komory czwartej
o
również miejsce produkcji płynu
-
wydostaje się z układu komorowego
o
wypełnia przestrzeń podpajęczynówkową i jej zbiorniki
-
dostaje się do układu żylnego
o
przez kosmki pajęczynówki
mikroskopijne uwypuklenia opony pajęczej do światła zatok żylnych opony
twardej
występowanie: głównie na wypukłej powierzchni półkuli mózgowej
• w pobliżu zatoki strzałkowej górnej
o
makroskopowo widoczne struktury – ziarnistości
pajęczynówki
-
klinicznie
o
wodogłowie:
nadmierne nagromadzenie płynu mózgowo-rdzeniowego w przestrzeni
podpajęczynówkowej lub w układzie komorowym
przyczyna:
• nadmierne wytwarzanie
• upośledzenie wchłaniania
o
dochodzi do jego nagromadzenia w przestrzeni
podpajęczynówkowej
o
powstanie wodogłowia zewnętrznego
• zablokowanie przepływu
o
np. zarośnięcie wodociągu mózgu
o
efekt: powstaje wodogłowie wewnętrzne
Miejsca wyjścia nerwów czaszkowych
I – wchodzą do opuszki węchowej. II – skrzyżowanie wzrokowego. III – dół międzykonarowy. IV –
poniżej wzgórków dolnych blaszki pokrywy, zawija się wokół konarów mózgu. V – granica mostu i
konara środkowego móżdżku. VI – nad piramidą, na granicy mostu i rdzenia przedłużonego. VII –
na pograniczu mostu, rdzenia przedłużonego i konara środkowego móżdżku. VIII – między
konarami móżdżku (środkowym i dolnym). IX, X, XI – bruzda boczna tylna (bocznie od oliwki). XI –
także z części szyjnej rdzenia kręgowego. XII – bruzda boczna przednia (między piramidą a
oliwką).
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
75
ĆWICZENIE 15 – Ograniczenie i zawartość przestrzeni przygardłowej. Nerwy IX, X, XI, XII –
budowa, przebieg, gałęzie. Stawy: szczytowo-potyliczny i szczytowo-obrotowy. Pień żebrowo-
szyjny. Budowa, topografia, unaczynienie i unerwienie gardła. Połączenia gardła. Czynność mięśni
gardła w procesie połykania. Splot gardłowy.
Przestrzeń przygardłowa
-
ograniczenia:
o
od tyłu: blaszka przedkręgowa powięzi szyjnej
o
przyśrodkowo: ściana boczna gardła
o
od przodu: m. skrzydłowy przyśrodkowy i gałąź żuchwy
o
bocznie: komora przyusznicy
-
połączenia:
o
przestrzeń zagardłowa
przyśrodkowo
o
dół zażuchwowy
bocznie
-
zawartość:
o
nerwy czaszkowy IX, X, XI, XII
o
tętnica szyjna wewnętrzna
o
żyła szyjna wewnętrzna
o
wyrostek rylcowaty
i rozpoczynające się na nim mięśnie
Nerw językowo-gardłowy
-
włókna:
o
ruchowe
do mm. szkieletowych
początek:
• część przednia jądra dwuznacznego
o
położenie: rdzeń przedłużony
o
czuciowe
początek:
• zwoje: górny i dolny n. językowo-gardłowego
o
aksony kończą się w:
jądrze pasma samotnego
w jądrach czuciowych n. trójdzielnego
o
współczulne
mm. gładkie i gruczoły
o
przywspółczulne
mm. gładkie i gruczoły
początek:
• jądro ślinowe dolne
-
przebieg:
o
opuszcza jamę czaszki przez przyśrodkową część otworu ż. szyjnej wewnętrznej
o
między t. szyjną wewnętrzną a ż. szyjną wewnętrzną
o
owija się wokół m. rylcowo-gardłowego
o
dochodzi do gardła
między m. zwieraczem gardła górnym a środkowym
-
gałęzie:
o
n. bębenkowy
prowadzi włókna przedzwojowe do zwoju usznego
• włókna pozazwojowe współczulne wychodzą ze zwoju
o
dochodzą do:
gruczołów przedsionka jamy ustnej
• drogą:
o
n. uszno-skroniowego
o
n. policzkowego
tworzy splot bębenkowy
• w jamie bębenkowej
• wychodzi jako n. skalisty mniejszy
o
gałąź zatoki t. szyjnej
dochodzi do zatoki t. szyjnej oraz kłębka szyjnego
o
gałęzie gardłowe
tworzą splot gardłowy razem z n. błędnym
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
76
o
gałąź do m. rylcowo-gardłowego
o
gałęzie migdałkowe
unerwiają:
• cieśń gardzieli
• podniebienie miękkie
• migdałki
o
gałęzie językowe
zaopatrują tylną część języka
Nerw błędny
-
włókna:
o
ruchowe
początek:
• jądro dwuznaczne
zakres unerwienia:
• mięśnie gardła i krtani
o
czuciowe:
zwój górny i dolny n. błędnego
zakres unerwienia:
• narządy szyi, klatki piersiowej, większość trzewi jamy brzusznej
o
przywspółczulne
początek:
• jądro grzbietowe n. błędnego
poniżej korzenia płuc n. błędny prowadzi głównie włókna przywspółczulne
-
przebieg:
o
opuszcza jamę czaszki przez otwór ż. szyjnej wewnętrznej
o
przebiega w pęczku naczyniowo-nerwowym szyi
ku tyłowi od t. szyjnej wspólnej i ż. szyjnej wewnętrznej
o
krzyżuje:
t. podobojczykowa prawa
• od przodu
• (prawy n. błędny)
łuk aorty
• od przodu
• (lewy n. błędny)
o
wchodzi do śródpiersia tylnego
o
dochodzi do przełyku
o
przebiega wzdłuż przełyku
tworzy splot przełykowy
• gałęzie:
o
pień błędny przedni
o
pień błędny tylny
o
wchodzą do jamy brzusznej przez rozwór przełykowy
-
gałęzie
o
odcinek głowowy
gałąź oponowa
• odchodzi:
o
na wysokości zwoju górnego
• zaopatruje:
o
oponę tylnego dołu czaszki
gałąź uszna
• odchodzi:
o
na wysokości zwoju górnego
• zaopatruje:
o
małżowina uszna (powierzchnia przyśrodkowa)
o
dno przewodu słuchowego zewnętrznego
o
część błony bębenkowej (przyległą do dna PSZ)
o
odcinek szyjny
gałęzie gardłowe
• zakres unerwienia:
o
gardło
o
podniebienie miękkie
• tworzą splot gardłowy
o
razem z:
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
77
gałęziami gardłowymi n. językowo-gardłowego
gałęziami gardłowymi zwoju szyjnego górnego
o
położenie:
tylna ściana gardła
n. krtaniowy górny
• początek:
o
na poziomie zwoju dolnego n. błędnego
• dzieli się:
o
gałąź zewnętrzna
przebieg:
• na błonie tarczowo-gnykowej
• przebija m. zwieracz gardła dolny
• dochodzi do m. pierścienno-tarczowego
o
gałąź wewnętrzna
przebieg:
• przebija błonę tarczowo-gnykową
• dzieli się na gałęzie końcowe
unerwia:
• błona śluzowa jamy krtani
o
od wejścia do krtani
o
do fałdów głosowych włącznie
o
na wysokości kości gnykowej
gałęzie do zatoki szyjnej
gałęzie sercowe szyjne górne
• tworzą sploty:
o
sercowy
o
śródpiersiowy
n. krtaniowy wsteczny
• początek:
o
po prawej:
na poziomie skrzyżowania n. błędnego z t.
podobojczykową
o
po lewej:
na poziomie skrzyżowania n. błędnego z łukiem
aorty
• przebieg:
o
wstępuje ku górze
o
w bruździe tchawiczo-przełykowej
• koniec:
o
jako n. krtaniowy dolny
• unerwia:
o
mięśnie krtani
bez m. pierścienno-tarczowego
o
błona śluzowa dolnej części jamy krtani
• gałęzie:
o
do splotu sercowego
o
do tchawicy
• do przełyku
o
odcinek piersiowy – gałęzie biegną do splotu śródpiersiowego
gałęzie sercowe piersiowe
gałęzie tchawicze dolne
gałęzie oskrzelowe
gałęzie przełykowe
gałęzie śródpiersiowe
gałęzie osierdziowe
o
odcinek brzuszny
pień błędny przedni
• przebieg:
o
w pobliżu krzywizny mniejszej żołądka
• gałęzie:
o
wątrobowe
o
żołądkowe
o
trzewne
do splotu trzewnego
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
78
pień błędny tylny
• gałęzie:
o
żołądkowe
o
wątrobowe
o
trzewne
do splotu trzewnego
• doprowadza włókna przywspółczulne
zakres unerwienia:
• odpowiada zakresowi unaczynienia pnia trzewnego oraz t.
krezkowej górnej
Nerw dodatkowy
-
części:
o
czaszkowa
utworzona przez korzenie czaszkowe
początek:
• jądro dwuznaczne
o
rdzeniowa
utworzona przez korzenie rdzeniowe
początek:
• rogi brzuszne rdzenia kręgowego – C1-C5(C6)
przebieg:
• wychodzi bocznie od korzeni przednich
• wchodzi przez otwór wielki do czaszki
• łączy się z częścią czaszkową
-
przebieg:
o
opuszcza czaszkę:
przez otwór ż. szyjnej wewnętrznej
o
dzieli się na gałęzie:
wewnętrzna
• łączy się z n. błędnym
o
tuż poniżej zwoju dolnego n. błędnego
zewnętrzna
• właściwa gałąź n. dodatkowego
• przebieg:
o
biegnie powierzchnie do ż. szyjnej wewnętrznej
o
dochodzi do mięśni, które unerwia
• zakres unerwienia:
o
m. mostkowo-obojczykowy-sutkowy
o
m. czworoboczny
-
włókna:
o
ruchowe
o
proprioceptywne
z mięśni
początek:
• komórki zwojów rdzeniowych szyjnych – C2-C4
dochodzą do n. dodatkowego
• przez połączenia z gałęziami brzusznymi nerwów rdzeniowych
Nerw podjęzykowy
-
włókna:
o
ruchowe
początek: jądro ruchowe w rdzeniu przedłużonym
o
czuciowe:
pochodzą ze:
• zwoju dolnego n. błędnego
• z komórek znajdujących się w przebiegu nerwu
• z komórek jądra śródmózgowiowego n. trójdzielnego
proprioceptywne mięśni języka
-
przebieg:
o
wychodzi z mózgowia
między piramidą a oliwką rdzenia przedłużonego
o
opuszcza czaszkę
przez kanał n. podjęzykowego
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
79
o
w przestrzeni przygardłowej
razem z:
• n. językowo-gardłowy
• n. błędnym
• ż. szyjna wewnętrzną
o
wchodzi do trójkąta podżuchwowego
o
dochodzi do języka
-
gałęzie:
o
oponowa
o
gałęzie językowe
do mięśni języka
Połączenia czaszki i kręgosłupa
-
tworzą dwa piętra
o
górne – staw szczytowo-potyliczny articulatio atlantooccipitalis
powierzchnie stawowe:
• kłykcie kości potylicznej
• powierzchnie stawowe górne kręgu szczytowego
wzmacnia:
• błona szczytowo-potyliczna przednia
• błona szczytowo-potyliczna tylna
Ruchy:
• Zgięcia w przód i w tył
o
20-30 stopni
• zgięcia boczne
o
10 stopni
o
dolne:
stawy szczytowo-obrotowe boczne articulationes atlantoaxiales
laterales
• obustronny
• powierzchnie stawowe:
o
powierzchnie stawowe dolne kręgu szczytowego
o
powierzchnie stawowe górne kręgu obrotowego
• typ stawu: śrubowy
• wzmocnienie:
o
błona szczytowo-obrotowa
rozciąga się między łukami odpowiednich kręgów
o
więzadło krzyżowe:
więzadło poprzeczne kręgu szczytowego
włókna pionowe więzadła poprzecznego kręgu
szczytowego
o
więzadła skrzydłowe:
ze szczytu zęba
do części bocznych kości potylicznej
o
więzadło wierzchołka zęba:
do przedniego ograniczenia otworu wielkiego
o
błona pokrywająca
przykrywa od tyłu
o
więzadło podłużne tylne
przykrywa od tyłu
staw pośrodkowy articulatio atlantoaxialis
• powierzchnie:
o
ząb kręgu obrotowego
o
dołek zęba od przodu
więzadło poprzeczne kręgu szczytowego od tyłu
Pień żebrowo-szyjny
-
początek:
o
tylny obwód t. podobojczykowej
-
przebieg:
o
przy przyśrodkowym brzegu m. pochyłego przedniego
o
z przodu od szyjki pierwszego żebra
-
gałęzie końcowe:
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
80
o
t. szyjna głęboka
o
t. międzyżebrowa najwyższa
Gardło
-
funkcja:
o
miejsce skrzyżowania drogi pokarmowej i oddechowej
-
długość: 13 cm
-
przebieg:
o
od podstawy czaszki
przyczepia się do guzka gardłowego
o
do przejścia w przełyk
na wysokości C6
-
połączenia:
o
z blaszką przedkręgową powięzi szyjnej
przez ścianę tylną gardła
• ma budowę ciągłą
-
splot gardłowy
o
położenie:
na powierzchni tylnej gardła
o
utworzony przez:
gałęzie gardłowe n. błędnego
gałęzie gardłowe n. językowo-gardłowego
gałęzie od zwoju szyjnego górnego pnia współczulnego
o
zakres unerwienia:
błona śluzowa gardła
mięśnie gardła
-
podział – dzięki trzem otworom, które przebijają ścianę przednią
o
górna część gardła
o
środkowa część gardła
o
dolna część gardła
-
górna część gardła
o
inaczej: nosowa
o
połączenia:
jama nosowa
• przez nozdrza tylne
ucho środkowe
• przez ujście gardłowe trąbki słuchowej
o
otoczone wyniosłymi wargami
z przodu
od tyłu
• tylna warga tworzy wał trąbkowy
o
znajduje się na nim migdałek
trąbkowy
tkanka limfatyczna
przerost: utrudnia
wentylacją ucha
środkowego
może prowadzić do
osłabienia słuchu
o
migdałek gardłowy
inaczej: migdałek trzeci
położenie:
• w miejscu przejścia sklepienia gardła w ścianę tylną
-
środkowa część gardła
o
inaczej: ustna
o
połączenia:
jama ustna
• przez cieśń gardzieli
o
podniebienie miękkie:
granica między częścią nosową a ustną gardła
może się napinać
• opiera się o tylną ścianę gardła
• oddziela całkowicie obie części
-
dolna część gardła
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
81
o
inaczej: krtaniowa
o
połączenia:
krtań
• przez wejście do krtani
o
zachyłek gruszkowaty
po obu stronach wejścia do krtani
fałd nerwu krtaniowego
• w przedniej ścianie zachyłka gruszkowatego
• od gałęzi wewnętrznej n. krtaniowego
górnego
-
ściana gardła:
o
błona śluzowa
część nosowa:
• nabłonek wielorzędowy migawkowy
• gruczoły surowiczo-śluzowe
część ustna i krtaniowa:
• nabłonek wielowarstwowy płaski
• gruczoły śluzowe
o
tkanka podśluzowa
inaczej: błona włóknista
tworzy powięź gardłowo-podstawną
• w odcinku górnym
• zbita
o
błona mięśniowa
zwieracze
• zachodzą na siebie dachówkowato
o
zwieracz dolny zachodzi na środkowy
o
zwieracz środkowy zachodzi na górny
• przechodzą jeden w drugi w płaszczyźnie pośrodkowej
o
z obu stron
• stykają się ze sobą wzdłuż szwu gardła
o
pasmo łącznotkankowe
o
biegnie pośrodkowo
od guzka gardłowego kości potylicznej
o
stanowi PK mięśni zwieraczy gardła
• PK: szew gardła
• N: splot gardłowy:
o
gałęzie n. błędnego [dolny, środkowy]
o
gałęzie n. językowo-gardłowego [górny]
• CZ: zwiera i unosi gardło
• wymień:
o
m. zwieracz gardła dolny
PP:
• część górna:
o
kresa skośna chrząstki tarczowatej
• część dolna
o
powierzchnia dolna chrząstki
pierścieniowatej
przechodzi w mięśniówkę przełyku
• ku dołowi
o
m. zwieracz gardła środkowy
PP:
• róg mniejszy i większy kości gnykowej
• więzadło rylcowo-gnykowe
o
m. zwieracz gardła górny
PP:
• część skrzydłowo-gardłowa
o
brzeg tylny blaszki przyśrodkowej
wyrostka skrzydłowatego
o
haczyk skrzydłowy
• część policzkowo-gardłowa
o
szew skrzydłowo-żuchwowy
• część żuchwowo-gardłowa
o
kresa żuchwowo-gnykowa
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
82
• część językowo-gardłowa
o
boczny brzeg nasady języka
dźwigacze
• pokrywają część dolną powierzchni tylnej gardła
• wymień:
o
m. podniebienno-gardłowy
PP:
• tylna ściana części krtaniowej gardła
• brzegi tylne chrząstki tarczowatej krtani
PK:
• podniebienie miękkie
• haczyk skrzydłowy
• blaszka przyśrodkowa chrząstki trąbki
słuchowej
N:
• gałązki splotu gardłowego
CZ:
• zwęża gardziel
• opuszcza podniebienie
• unosi krtań
• skraca gardło
o
m. rylcowo-gardłowy
PP:
• podstawa wyrostka rylcowatego
PK:
• błona włóknista gardła
• torebka migdałków podniebiennych
• górny brzeg chrząstki tarczowatej
• przednia powierzchnia nagłośni
N:
• gałązki n. językowo-gardłowego
CZ:
• skraca gardło
o
błona zewnętrzna
-
pierścień Waldeyera
o
limfatyczny pierścień gardłowy
o
położenie:
na granicy drogi pokarmowej i oddechowej
o
utworzony przez:
migdałki podniebienne
migdałek językowy
migdałek gardłowy
migdałki trąbkowe
o
kształt:
układają się w kształt pierścienia
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
83
ĆWICZENIE 16 – Zapoznanie się z narządami głowy i szyi na przekroju strzałkowym. Zapoznanie
się z ograniczeniami i zawartością dołu skrzydłowo-podniebiennego. Budowa nosa zewnętrznego i
jamy nosowej. Przewody nosowe. Nerw węchowy. Zatoki przynosowe. Ograniczenia i zawartość
oraz połączenia dołu skrzydłowo-podniebiennego. Nerw szczękowy – gałęzie, zakres unerwienia.
Zwój skrzydłowo-podniebienny.
Jama nosowa
-
początek:
o
nozdrza przednie
-
koniec:
o
nozdrza tylne
połączenie z gardłem
-
ograniczenia jamy nosowej kostnej:
-
przegroda nosa
o
dzieli jamę nosową na prawą i lewą połową
o
utworzona przez:
chrząstka przegrody nosa
lemiesz
blaszka pionowa kości sitowej
-
małżowiny nosowe:
o
uwypuklają się ze ściany bocznej
-
błona śluzowa
o
okolica oddechowa
nabłonek: wielorzędowy migawkowy
• inaczej: nabłonek oddechowy
• liczne komórki kubkowe
• gruczoły nosowe
o
wytwarzają śluz i płyn surowiczy
śluz: rola:
• zwilżanie powietrza oddechowego
• wychwytywanie osiadających cząsteczek
pyłu
funkcja:
• ogrzewanie powietrza oddechowego
o
sploty jamiste małżowin
odgrywają sporą rolę
znajdują się głównie na małżowinach nosowych,
zwłaszcza dolnej
o
okolica węchowa:
niewielki obszar
pokrywa:
• małżowinę górną i najwyższe
• odpowiednie przewody
• przeciwległą część przegrody nosa
nabłonek węchowy
gruczoły węchowe
• wydzielają płyn surowiczy
brak nabłonka migawkowego
włókna nerwowe
• przyjmują bodźce zmysłowe
o
odbierane są jako wrażenia węchowe
-
tętnice:
o
gałęzie t. ocznej
• t. sitowa przednia
• t. sitowa tylna
z t. szyjnej zewnętrznej
o
gałęzie t. szczękowej
• t. klinowo-podniebienna
o
tt. nosowe tylne boczne
o
tt. nosowe tylne przegrody
z t. szyjnej zewnętrznej
o
tworzą liczne zespolenia z tt. nosa zewnętrznego, twarzy i oczodołu
-
żyły:
przednia i górna część jamy nosowej
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
84
• żż. sitowe przednia i tylna
o
do ż. ocznej górnej
tylna i dolna część jamy nosowej
• do splotu skrzydłowego
o
przebiegają tą samą drogą, co tętnice
o
łączą się z żż. czaszki i oczodołu
-
naczynia chłonne
o
uchodzą do węzłów zagardłowych i do węzłów podżuchwowych
do węzłów chłonnych szyjnych głębokich górnych
-
nerwy:
o
okolica oddechowa:
n. oczny
• przedni odcinek błony śluzowej ściany bocznej i przyśrodkowej:
o
gałęzie nosowe przednie
drogą n. nosowo-rzęskowego i sitowego przedniego
n. szczękowy
• pozostała część błony śluzowej ściany bocznej i przegrody nosa:
o
gałęzie nosowe tylne
ze zwoju skrzydłowo-podniebiennego
nerw nosowo-podniebienny
• z gałązek nosowych tylny
o
biegnie po przegrodzie nosa w
kierunku otworu przysiecznego
nerwy te prowadzą włókna czuciowe, współczulne i przywspółczulne
• ze zwoju rzęskowego i skrzydłowo-podniebiennego
o
błona śluzowa zatoki szczękowej:
włókna nerwu szczękowego
o
pozostałe zatoki:
włókna nerwu ocznego
o
okolica węchowa:
włókna węchowe do nerwów węchowych
otrzymuje włókna z n. trójdzielnego
Jama nosowa kostna
-
nieparzysta
-
podzielona przegrodą nosa na dwie części
-
składa się z:
o
jama nosowa właściwa
o
zatoki przynosowe
czołowe
szczękowe
klinowe
komórki sitowe
-
otwiera się: otworem gruszkowatym
-
z tyłu: nozdrza tylne
-
ściany:
o
górna
sklepienie
składa się z:
• kości nosowych
• kolca nosowego kości czołowej
• blaszki sitowej kości sitowej
o
otwory
miejsce przejścia nerwów węchowych
• trzonu kości klinowej
• małżowin klinowych
• otwór zatoki klinowej
o
w tylnej części sklepienia
o
dolna
utworzona przez:
• wyrostek podniebienny szczęki
• blaszka pozioma kości podniebiennej
o
przyśrodkowa
stanowi część kostną przegrody nosa
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
85
składa się z:
• blaszki pionowej kości sitowej
o
w części górnej
• lemiesza
o
w części dolnej i tylnej
przedłuża się w część chrzęstną przegrody nosa
• ku przodowi
o
boczna
utworzona przez:
• przyśrodkowa ściana błędnika sitowego
• powierzchnia przyśrodkowa wyrostka czołowego szczęki
• trzon szczęki
• kość łzowa
• małżowina nosowa dolna
• blaszka pionowa kości podniebiennej
• blaszka przyśrodkowa wyrostka skrzydłowatego kości klinowej
małżowiny nosowe
• zwisają ze ściany bocznej jamy nosowej
• najwyższa
• górna
• środkowa
o
najwyższa, górna, środkowa – wyrostki błędnika
• dolna
o
samodzielna kość twarzoczaszki
• ograniczają przewodu nosowe
o
od strony przyśrodkowej
przewody nosowe
• górny
o
między małżowiną nosową środkową a górną
o
zachyłek klinowo-sitowy
powyżej małżowiny nosowej górnej
uchodzi do niego zatoka klinowa
o
uchodzą do niego:
komórki sitowe środkowe i tylne
o
otwór klinowo-podniebienny
z tyłu i poniżej od zachyłka klinowo-sitowego
prowadzi z jamy nosowej do dołu skrzydłowo-
podniebiennego
• środkowy
o
między małżowiną nosową dolną a środkową
o
uchodzą do niego:
zatoka szczękowa
zatoka czołowa
komórki sitowe przednie
o
otwór zatoki szczękowej częściowo odpowiada rozworowi
szczękowemu
ograniczenia:
• blaszka pionowa kości podniebiennej
• wyrostek szczękowy małżowiny dolnej
• wyrostek sitowy małżowiny nosowej dolnej
• wyrostek haczykowaty kości sitowej
o
dzieli rozwór szczękowy:
cześć górna – puszka sitowa
rozwór półksiężycowaty –
szczelina leżąca pod puszką
sitową; stanowi ujście
nosowe lejka sitowego
lejek sitowy – uchodzi do
niego część komórek
sitowych przednich, zatoka
szczękowa i częściowo
zatoka czołowa
• dolny
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
86
o
między dolną ścianą jamy nosowej a małżowiną nosową
dolną
o
otwór dolny kanału nosowo-łzowego
• przewód nosowy wspólny
o
ciągnie się między małżowinami a przegrodą nosa
• wspólny przewód nosowo-gardłowy
o
utworzony przez trzy przewody nosowe
o
ku tyłowi
o
prowadzi do części nosowej gardła:
przez nozdrza tylne
łączy się:
• z jamą czaszki
o
przez otwory w blaszce sitowej
• z oczodołem
o
przez kanał nosowo-łzowy
o
przez otwory sitowe przedni i tylny
• z jamą ustną
o
przez kanał przysieczny
• z dołem skrzydłowo-podniebiennym
o
przez otwór klinowo-podniebienny
Nerw węchowy
-
komórki dwubiegunowe
o
aksony
nitki węchowe
przebiegają po ścianie bocznej jamy nosowej i po przegrodzie nosa
wstępują ku górze
przechodzą przez otwory w blaszce poziomej kości sitowej
wchodzą do jamy czaszki
wnikają do opuszki węchowej
• tworzą drzewkowate rozgałęzienia
o
dendryty
na obwodzie
receptory węchu
o
położenie:
w okolicy węchowej jamy nosowej
• w górnej części jamy nosowej
• do wysokości dolnego brzegu małżowiny nosowej środkowej i
odpowiadającej części przegrody nosa
Zatoki przynosowe
-
przestrzenie powietrzne
-
wysłane błoną śluzową
o
stanowi przedłużenie błony śluzowej okolicy oddechowej jamy nosowej
o
cieńsza
o
uboższa w gruczoły, komórki kubkowe i migawki
-
zlokalizowane w obrębie kości:
o
czołowej
o
szczęki
o
sitowej
o
klinowej
-
ujścia:
o
przewód nosowy środkowy
rozwór półksiężycowaty
• zatoka szczękowa
• zatoka czołowa
• komórki sitowe przednie zatoki sitowej
o
przewód nosowy górny
komórki sitowe tylne
o
zachyłek klinowo-potyliczny
zatoka klinowa
o
przewód nosowy dolny
przewód nosowo-łzowy
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
87
Dół skrzydłowo-podniebienny
-
leży:
o
przyśrodkowo od dołu podskroniowego
o
między szczęką
o
a wyrostkiem skrzydłowatym kości klinowej
-
kształt:
o
trójkątna szczelina
-
ograniczenia:
o
od góry:
trzon kości klinowej
o
od przodu:
wyrostek oczodołowy kości podniebiennej
trzon szczęki
o
od tyłu:
wyrostek skrzydłowaty
powierzchnia szczękowa skrzydła większego kości klinowej
o
przyśrodkowo:
blaszka pionowa kości podniebiennej
-
zawartość:
o
zwój skrzydłowo-podbienny
o
n. szczękowy i jego gałęzie
o
końcowe gałęzie t. szczękowej
-
połączenia:
o
jama nosowa
przez otwór klinowo-podniebienny
o
oczodół
przez szczelinę oczodołową dolną
o
dół środkowy czaszki
przez otwór okrągły
o
powierzchnia wewnętrzna i zewnętrzna podstawy czaszki
przez kanał skrzydłowy
o
dolna powierzchnia podstawy czaszki
przez kanał podniebienno-pochwowy
o
jama ustna
przez kanały podniebienne
o
dół podskroniowy
przez szczelinę skrzydłowo-szczękową
Nerw szczękowy
-
przebieg:
o
wychodzi przez otwór okrągły z jamy czaszki
o
wchodzi do dołu skrzydłowo-podniebiennego
-
gałęzie:
o
w obrębie jamy czaszki:
gałąź oponowa
o
w dole skrzydłowo-podniebiennym
nn. zębodołowe górne
• gałęzie zębodołowe górne tylne
• gałąź zębodołowa górna środkowa
• gałęzie zębodołowe górne przednie
n. jarzmowy
• wchodzi do oczodołu przez szczelinę oczodołową dolną
• na bocznej ścianie oczodołu dzieli się
o
gałąź jarzmowo-skroniowa
zaopatruje skórę czoła
o
gałąź jarzmowo-twarzowa
zaopatruje skórę twarzy
n. podoczodołowy
• przedłużenie n. szczękowego
• wchodzi do oczodołu przez szczelinę oczodołową dolną
• wychodzi na twarz przez otwór podoczodołowy
• gałęzie – tworzą gęsią stopkę mniejszą – zespalają się z gałęziami
policzkowymi n. twarzowego
o
gałęzie powiekowe dolne
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
88
o
gałęzie nosowe zewnętrzne
o
gałęzie nosowe wewnętrzne
o
gałęzie wargowe górne
nn. skrzydłowo-podniebienne
• tworzą korzeń czuciowy zwoju skrzydłowo-podniebiennego
• prowadzą włókna aferentne i pozazwojowe włókna przywspółczulne
ze zwoju skrzydłowo-podniebiennego do jamy nosowej i
podniebienia
• wychodzą z dołu skrzydłowo-podniebiennego przez kanały
podniebienne (n. podniebienny większy i mniejszy) oraz otwór
klinowo-podniebienny
o
gałęzie nosowe tylne górne i dolne
gałęzie nosowe tylne górne boczne
gałęzie nosowe tylne górne przyśrodkowe
o
n. nosowo-podniebienny
o
nn. podniebienne
o
n. podniebienny większy
o
nn. podniebienne mniejsze
Zwój skrzydłowo-podniebienny
-
przedzwojowe
o
przywspółczulne
źródło: jądro ślinowe górne
przez:
• n. twarzowy
• n. skalisty większy
• n. kanału skrzydłowego
-
tranzyt:
o
czuciowe
n. szczękowy
o
współczulne
zwój szyjny górny
Nos zewnętrzny
-
położenie: pośrodku twarzy; między obu policzkami; poniżej czoła; poniżej wargi górnej
-
kształt: nieregularna, trójścienna piramida
-
powierzchnie: dwie boczne + tylna
-
brzegi: dwa boczne + przedni
-
budowa:
o
szkielet
kości
• nosowe, wyrostek czołowy szczęki, brzeg przyśrodkowy trzonu
szczęki
chrząstki - szklista
• chrząstka przegrody nosa
o
wypełnia przestrzeń między blaszką sitową a lemieszem
• chrząstka boczna nosa - parzysta
o
tworzy zrąb części środkowej ściany bocznej nos
• chrząstka skrzydłowa większa - parzysta
o
otacza nozdrze od boku, przyśrodka, przodu
o
dwie odnogi przechodzą jedna w drugą na końcu nosa
odnoga boczna – wytwarza skrzydło nosa
odnoga przyśrodkowa – przylega częściowo do
przegrody
tworzą chrzęstne podłoże przegrody błoniastej
• skrzydłowe mniejsze – parzyste
• nosowe dodatkowe – między boczną nosa a skrzydłową większą
• lemieszowo-nosowa
o
warstwa mięśniowa: m. podłużny nosa, m. nosowy, m. obniżacz przegrody, m.
dźwigacz wargi górnej i skrzydła nosa
o
warstwa skórna zewnętrzna: na grzbiecie - cienka, brak tłuszczu; na skrzydłach i
wierzchołku: grubsza, zawiera gruczoły potowe i łojowe, tłuszcz
o
warstwa skórna wewnętrzna: skóra wnikająca do jamy nosowej, wyściela
przedsionek nosa
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
89
ĆWICZENIE 17 – Ograniczenia i podział jamy ustnej. Budowa podniebienia, mięsnie podniebienia
miękkiego. Budowa języka. Budowa i umocowanie zębów. Unaczynienie i unerwienie jamy ustnej.
Ograniczenia i zawartość dołu podskroniowego. Nerw żuchwowy – przebieg, odgałęzienia. Zwój
uszny. Tętnice szczękowa i splot żylny skrzydłowy. Przyczepy, czynność i unerwienie mięśni żucia.
Jama ustna
-
początkowy odcinek przewodu pokarmowego
o
rozpoczyna się w niej trawienie pokarmów
enzymy zawarte w ślinie
o
narząd smaku
-
droga powietrza oddechowego
o
uczestniczy w wytwarzaniu głosek mowy
-
ograniczenia:
o
przód:
• szpara ust
wargi: górna i dolna
o
tył:
cieśń gardzieli
• połączenie z gardłem
ograniczenia:
• od dołu: nasada języka
• od góry: podniebienie miękkie
• po bokach: fałdy błony śluzowej
o
łuk podniebienno-gardłowy
o
łuk podniebienno-językowy
o
bok:
policzki
o
góra:
podniebienie
o
dół:
okolica podjęzykowa
język
-
części:
o
przedsionek jamy ustnej
o
jama ustna właściwa
o
powstałe dzięki wyrostkom zębodołowym szczęk oraz części zębodołowej żuchwy
-
przestrzeń zazębodołowa
o
połączenie między przedsionkiem i jamą ustną właściwą
o
położenie: między ostatnimi zębami a gałęzią żuchwy
o
znaczenie: przy szczękościsku umożliwia wprowadzić zgłębnik do jamy ustnej lub
odżywiać pacjenta płynnym pokarmem
-
sklepienie przedsionka – górne i dolne
o
zagięcie utworzone przez błonę śluzową warg i policzków
przechodzącą w błonę śluzową dziąseł szczęki i żuchwy
o
wędzidełko wargi górnej i dolnej
fałd błony śluzowej
strzałkowo ustawione w płaszczyźnie pośrodkowej
-
przedsionek jamy ustnej:
o
uchodzą do niego:
przewód ślinianki przyusznej
• na wysokości drugiego górnego zęba trzonowego
drobne gruczoły ślinowe:
• wargowe, policzkowe, trzonowe
-
wargi ust
o
kąty ust
połączenia boczne warg
o
zamykają szparę ust
o
części:
skórna
pośrednia
• czerwień wargi
• charakterystyczna dla człowieka
śluzowa
• gruczoły wargowe
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
90
o
mieszane
o
mięsień okrężny ust
stanowi podłoże warg
-
policzki
o
od kąta ust do ucha
o
od łuku jarzmowego do brzegu żuchwy
o
podłoże: mm. policzkowe
o
ciało tłuszczowe policzka
pod skórą
skupienie tkanki tłuszczowej
zwane poduszeczką tłuszczową policzka
o
gruczoły policzkowe
mieszane
leżą w błonie śluzowej
o
gruczoły trzonowe
mniej liczne
-
dziąsła
o
przedłużenie błony śluzowej jamy ustnej
ściśle pokrywa:
• wyrostki zębodołowe szczęki
• część zębodołową żuchwy
• obejmuje szyjki zębów
• zachodzi na przegrody międzyzębodołowe
o
tworzy brodawki międzyzębowe
o
wyróżniamy:
dziąsła górne
dziąsła dolne
o
powierzchnie:
wargowa lub policzkowa
• zwrócona do przedsionka jamy ustnej
językowa
• zwrócona do jamy ustnej właściwej
-
gruczoły jamy ustnej:
o
wymień:
ślinianka przyuszna
ślinianka podżuchwowa
ślinianka podjęzykowa
gruczoły:
• wargowe
• policzkowe
• trzonowe
gruczoły językowe:
• przedni
• tylny
• boczne
gruczoły podniebienne
Podniebienie
-
tworzy ścianę górną jamy ustnej
-
części:
o
podniebienie twarde
funkcja: oddziela jamę ustną od jamy nosowej
szkielet:
• wyrostki podniebienne szczęki
• blaszki poziome kości podniebiennych
pokryte:
• błona śluzowa
o
przechodzi w błonę śluzową podniebienia miękkiego
ku tyłowi
gruczoły podniebienne:
• między błoną śluzową a okostną
• typ: śluzowe
otwór przysieczny
• za pierwszymi siekaczami
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
91
o
w linii pośrodkowej
• otoczony brodawką przysieczną
szew podniebienia:
• przebiega w linii pośrodkowej podniebienia twardego
fałdy podniebienia poprzeczne
• przebiegają od szwu podniebienia w kierunku bocznym
• 3-4 fałdy błony śluzowej
o
podniebienie miękkie
funkcja: niekompletna przegroda między jamą ustną a gardłem
przedłużenie podniebienia twardego
języczek
• wolny brzeg podniebienia miękkiego
• pośrodku
łuk podniebienno-językowy
• bocznie od języczka
• przedni
łuk podniebienno-gardłowy
• bocznie od języczka
• tylny
migdałek podniebienny:
• leży między łukami podniebiennymi
budowa:
• błona śluzowa
• gruczoły
o
czysto śluzowe
o
liczne w błonie śluzowej
• mięśnie
o
m. napinacz podniebienia miękkiego
o
m. dźwigacz podniebienia miękkiego
o
m. podniebienno-językowy
o
m. podniebienno-gardłowy
o
m. języczka
• rozcięgno
o
silna płyta ścięgnista
o
stanowi przedłużenie okostnej
o
występuje w przedniej części podniebienia miękkiego
-
mięśnie:
o
m. napinacz podniebienia miękkiego
PP:
• dół łódkowy kości klinowej
• wzdłuż tylnego brzegu skrzydła większego
• do kolca kości klinowej
• na przednio-bocznej ścianie trąbki słuchowej
PK:
• rozcięgno podniebienne
• tylny brzeg podniebienia twardego
N:
• gałęzie zwoju usznego (z V3)
CZ:
• dźwiganie podniebienia miękkiego
• napinanie podniebienia miękkiego
• rozwieranie światła trąbki słuchowej
o
m. dźwigacz podniebienia miękkiego
PP:
• powierzchnia dolna piramidy kości skroniowej
• blaszka przyśrodkowa chrząstki trąbki słuchowej
PK:
• rozcięgno podniebienne
o
splata się z włóknami mięśnia po stronie przeciwnej
N:
• gałęzie n. IX i X
• splotu gardłowego
CZ:
• dźwiganie podniebienia miękkiego
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
92
• napinanie podniebienia miękkiego
• rozwieranie światła trąbki słuchowej
włókna wytwarzają wał mięśnia dźwigacza
• poniżej ujścia gardłowego trąbki słuchowej
o
m. podniebienno-językowy
PP:
• brzeg boczny języka
PK:
• rozcięgno podniebienne
N:
• gałązki splotu gardłowego
CZ:
• zwęża cieśń gardzieli
• obniża podniebienie miękkie
położenie: w łuku podniebienno-językowym
o
m. podniebienno-gardłowy
PP:
• tylna ściana części krtaniowej gardła
• brzeg tylny chrząstki tarczowatej krtani
PK:
• rozcięgno podniebienne
• haczyk skrzydłowy
• powierzchnia przyśrodkowa trąbki słuchowej
N:
• gałązki splotu gardłowego
CZ:
• zwęża cieśń gardzieli
• obniża podniebienie miękkie
położenie: w łuku podniebienno-gardłowym
o
m. języczka
PP:
• powierzchnia tylna rozcięgna podniebiennego
• kolec nosowy tylny
PK:
• tkanka łączna wierzchołka języczka
N:
• gałązki nerwu IX i X
o
ze splotu gardłowego
CZ:
• obustronnie:
o
unosi ku górze i skraca języczek i podniebienie miękkie
• jednostronnie:
o
pociąga języczek ku bokowi
Język
-
ogólnie:
o
narząd mięśniowy
o
pokryty błoną śluzową
o
wypełnia prawie całkowicie jamę ustną właściwą
przy zamkniętych ustach
o
znaczna ruchomość
-
funkcje:
o
mowa
o
żucie
o
połykanie
o
narząd smaku
-
części:
o
nasada języka
bruzda graniczna
• granica między nasadą a trzonem
• kształt litery V
o
szczyt zwrócony do tyłu
• wpukla się w linii pośrodkowej
o
tworzy otwór ślepy
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
93
o
trzon języka
powierzchnie:
• górna
o
inaczej: grzbiet języka
o
podzielona: bruzdą pośrodkową języka
na dwie symetryczne części
o
mieszki językowe
skupiska tkanki limfatycznej
tworzą razem migdałek językowy
o
błona śluzowa pokryta licznymi wyrostkami:
brodawki:
• nitkowate
• grzybowate
• okolone
• liściaste
• dolna
o
wędzidełko
fałd błony śluzowej
położone pośrodkowo
• między obu mięskami podjęzykowymi
o
fałd strzępiasty
biegnie po obu stronach wędzidełka
brzegi języka
• miejsce połączenie powierzchni języka
brodawki okolone
• tuż przed bruzdą
• 7-12 wyniosłości błony śluzowej
• kubki smakowe
o
na bocznych ścianach brodawek
o
zawierają komórki smakowe
receptory smaku
o
koniec języka
-
brodawki:
o
nitkowate
najliczniejsze
występowanie: koniec, brzegi boczne i grzbiet języka
• w pobliżu brodawek okolonych
o
grzybowate
większe i mniej liczne niż nitkowate
występowanie:
• pomiędzy brodawkami nitkowatymi
• na końcu i brzegach języka
• na grzbiecie
o
mniej liczne
kubki smakowe
• na powierzchni górnej
o
liściaste
fałdy błony śluzowej
kształt: listki
występowanie:
• brzegi języka
• tylna część trzonu
• do przodu od łuku podniebienno-językowego
kubki smakowe
gruczoły von Ebnera
• surowicze
• na dnie brodawek liściastych
o
okolone
położenie: do przodu od bruzdy granicznej
7-12 wyniosłości błony śluzowej
kubki smakowe
• na bocznych ścianach brodawek
• zawierają komórki smakowe
o
receptory smaku
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
94
-
gruczoły językowe
o
typ:
surowicze
• Ebnera
o
uchodzą w obrębie brodawek okolonych i liściastych
śluzowe
mieszane
o
topograficznie:
przedni
• typ: mieszany
• położenie: po obu stronach powierzchni dolnej końca języka
boczne
• typ: śluzowe
• położenie:
o
nasada języka
o
tylny odcinek brzegów języka
o
przed brodawkami okolonymi
tylne
• j/w
-
mięśnie języka
o
mięśnie zewnętrzne
rozpoczynają się na żuchwie, kości gnykowej i wyrostku rylcowatym
wymień:
• m. bródkowo-językowy
o
PP: kolec bródkowy żuchwy
o
PK: grzbiet języka
o
CZ:
wysuwa język
odciąga go od podniebienia
przyciska do dna jamy ustnej
• m. gnykowo-językowy
o
PP: kość gnykowa
o
PK: brzeg języka
rozcięgno
• od nasady do wierzchołka
o
CZ:
pociąga grzbiet języka ku dołowo
pociąga język ku tyłowi
cofa wysunięty język do jamy ustnej
jednostronnie:
• obrót języka dookoła długiej osi w tę samą
stronę
• m. rylcowo-językowy
o
PP: wyrostek rylcowaty
o
PK: brzeg języka
o
CZ:
pociąga język ku tyłowi i ku górze
jednostronnie:
• unosi język w swoją stronę
• obraca dookoła długiej osi
o
mięśnie wewnętrzne
rozpoczynają się na składnikach łącznotkankowych języka
• rozcięgno języka
o
gęsta warstwa łącznotkankowa
o
powstała z przekształconej tkanki podśluzowej grzbietu i
końca języka
o
łączy błonę śluzową z mięśniami
• przegroda języka
o
wąska blaszka tkanki łącznej
o
niecałkowicie dzieli język
o
położenie:
prostopadle do rozcięgna
w płaszczyźnie pośrodkowej
o
nie dochodzi do powierzchni języka oraz do jego końca
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
95
unerwione przez: n. podjęzykowy
wymień:
• m. podłużny górny
o
skraca i poszerza język
o
unosi jego koniec
• m. podłużny dolny
o
skraca język
o
opuszcza koniec języka wysuniętego
• m. poprzeczny
o
zwęża język
o
uwypukla grzbiet języka
o
tworzy podłużną rynienkę
o
powoduje uwypuklenie poprzeczne języka
• m. pionowy
o
spłaszcza język
o
poszerza go i wydłuża
o
tworzy podłużną rynienkę
-
tętnice
o
t. językowa
od t. szyjnej zewnętrznej
unaczynia nasadę (przez gałęzie grzbietowe)
o
t. głęboka języka
gałąź końcowa t. językowej
wysyła gałęzie wstępujące do mięśni i błony śluzowej trzonu języka
o
t. twarzowa
o
t. gardłowa wstępująca
-
żyły
o
odpowiadają tętnicom
o
ż. językowa
uchodzi do ż. szyjnej wewnętrznej lub ż. twarzowej
-
nerwy:
o
ruchowe
n. podjęzykowy – unerwia wszystkie mięśnie języka
o
czuciowe
n. językowy
• od n. V3
n. językowo-gardłowy
n. krtaniowy górny
• od n. X
o
smakowe
z brodawek grzybowatych
• przewodzone przez włókna struny bębenkowej
o
od n. VII
• drogą: n. językowego
z brodawek okolonych i liściastych
• n. językowo-gardłowy
Okolica podjęzykowa
-
inaczej: okolica zębodołowo-językowa
-
stanowi dno jamy ustnej
-
położenie: między powierzchnią dolną języka a żuchwa
-
podstawa: oba mięśnie żuchwowo-gnykowe
o
tworzą przeponę jamy ustnej
-
wysłana: błoną śluzową
o
tworzy fałdy podjęzykowe
znajdują się na nich ujścia ślinianek podjęzykowych mniejszych
-
mięsko podjęzykowe
o
grubszy przedni koniec fałdów
o
ujście ślinianek: podżuchwowej i podjęzykowej większej
Zęby
-
tworzą dwa szeregi
o
górny – znajduje się w wyrostkach zębodołowych szczęk
o
dolny – znajduje się w części zębodołowej żuchwy
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
96
-
położenie: na granicy przedsionka i jamy ustnej właściwej
-
budowa:
o
części:
korona zęba
• wystaje z zębodołu do jamy ustnej
• pokryta: szkliwem
o
nadaje koronie biały kolor
szyjka zęba
• na granicy między koroną a korzeniem
• wystaje ponad zębodół
• objęta przez dziąsło
• pokryta kostniwem
korzeń zęba
• tkwi w zębodole
• zakończony: wierzchołkiem (szczytem) korzenia
• pokryty: kostniwem (cementem)
o
żółte zabarwienie
• rodzaje:
o
jednokorzeniowe
o
dwukorzeniowe
o
trójkorzeniowe
o
zębina:
stanowi większą część masy zęba w obrębie korony i korzenia
nadaje mu kształt
o
komora zęba
jama znajdująca się wewnątrz zęba
o
kanał korzenia (przewód korzeniowy)
zwężona część komory zęba w obrębie korzenia
o
otwór szczytowy:
koniec kanału korzenia na szczycie korzenia
liczba otworów jest zmienna
o
miazga zęba:
wypełnia jamę zęba
silnie unaczyniona i unerwiona
• naczynia i nerwy wnikają przez otwór szczytowy
o
umocowanie:
w zębodole
za pomocą ozębnej
• okostna zębodołowa
-
rodzaje zębów
o
zęby mleczne
wyrastają pod koniec 6 miesiąca życia
do 30 miesiąca wyrasta 20 zębów
wypadają między 7 a 13 rokiem życia
ilość: po 10 zębów w szczęce i żuchwie
rodzaje:
• zęby sieczne [2]
• kły [1]
• zęby trzonowe [2]
o
zęby stałe
drugie pokolenie
zaczynają wyrastać ok. 6 roku życia
ilość: po 16 zębów w szczęce i żuchwie
rodzaje:
• sieczne (siekacze) [2]
• kły [1]
• przedtrzonowe (przedtrzonowce) [2]
• trzonowe (trzonowce) [3]
o
umieszczone symetrycznie
-
wzór zębowy:
o
umożliwia przedstawienie składu uzębienia
o
rodzaj zęba – pierwsza litery nazwy łacińskiej
o
zęby mleczne – małe litery, zęby stałe – duże litery
o
uzębienie mleczne:
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
97
id
2
cd
1
md
2
2, 1, 2
o
uzębienie stałe
M P C I I C P M
3 2 1 2 2 1 2 3
3 2 1 2 2 1 2 3
I
2
C
1
P
2
M
3
I
2
C
1
P
2
M
3
lub I
2
C
1
P
2
M
3
lub 2 1 2 3
-
czasy wyrzynania się zębów
o
mleczne
1 – 6-9 m. ż.
2 – 8-11 m. ż.
4 – 12-16 m. ż.
3 – 16-20 m. ż.
5 – 20-30 m. ż.
o
stałe
6 – 6-7 r. ż.
1 – 7-8 r. ż.
2 – 8-9 r. ż.
4 – 10-11 r. ż.
3 – 11-12 r. ż.
5 – 11-12 r. ż.
7 – 12-14 r. ż.
8 – 17-30 r. ż.
-
tętnice
o
zęby górne:
• t. zębodołowa górna tylna
o
od t. szczękowej
• tt. zębodołowe górne przednie
o
od t. podoczodołowej
od t. szczękowej
przebiegają przez kanaliki w ścianie szczęki
zespalają się ze sobą
oddają naczynia do ozębnej, dziąsła i miazgi zęba
wnikają przez otwór szczytowy korzenia do komory miazgi
• tworzą sieć naczyniową
o
zęby dolne:
• t. zębodołowa dolna
o
od t. szczękowej
o
biegnie w kanale żuchwy
-
żyły
o
powstają z sieci włosowatej miazgi
o
towarzyszą tętnicom
o
uchodzą do splotu skrzydłowego
-
naczynia chłonne
o
do węzłów chłonnych podżuchwowych
o
do węzłów chłonnych szyjnych głębokich
-
nerwy
o
zęby górne
• gałęzie zębodołowe górne tylne, środkowe i przednie
o
od V2 i n. podoczodołowego (od V2)
biegną wewnątrz kanalików ściany kostnej szczęki
zespalają się
• tworzą splot zębowy górny
o
z przodu łączy się ze splotem ze strony przeciwnej
o
zęby dolne
n. zębodołowy dolny
• od V3
• przebiega w kanale żuchwy
o
powyżej t. zębodołowej dolnej
• tworzy splot zębowy dolny
o
przebieg:
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
98
gałązki zębowe wychodzą ze splotów zębowych
• leżą w istocie gąbczastej odpowiednich wyrostków zębodołowych
przechodzą przez otwór szczytowy
do przewodu korzeniowego
dochodzą do komory i kanalików zębiny
o
wrażliwość:
ból
dotyk
• ciśnienie
Dół podskroniowy
-
położenie:
o
poniżej i przyśrodkowo od łuku jarzmowego i dołu skroniowego
-
połączenia:
o
z dołem skroniowym
ku górze
o
z dołem zażuchwowym
ku tyłowi
o
z dołem skrzydłowo-podniebiennym
przez szczelinę skrzydłowo-szczękową
o
z oczodołem
przez szczelinę oczodołową dolną
o
z dołem środkowym czaszki
przez otwór owalny i otwór kolcowy
o
przestrzeń przygardłowa
ku dołowi
-
ściany:
o
górna
powierzchnia podskroniowa skrzydła większego kości klinowej
o
boczna
gałąź żuchwy
o
przyśrodkowa
blaszka boczna wyrostka skrzydłowatego kości klinowej
-
zawartość:
o
oba mięśnie skrzydłowe
o
splot żylny skrzydłowy
o
t. szczękowa i jej gałęzie
o
n. żuchwowy i jego gałęzie
o
struna bębenkowa
Nerw żuchwowy
-
przebieg:
o
wychodzi z jamy czaszki przez otwór owalny
o
dzieli się na 2 pnie
-
gałęzie:
o
przed podziałem na pnie:
gałąź oponowa (lub n. kolcowy)
• wchodzi do jamy czaszki przez otwór kolcowy
• towarzyszy t. oponowej środkowej
nerw do m. skrzydłowego przyśrodkowego
• unerwia także m. napinający błonę bębenkową i podniebienie
miękkie
o
pień przedni:
n. policzkowy
• przebiega między dwiema głowami m. skrzydłowego bocznego
• unerwia błonę śluzową policzka i dziąseł
n. żwaczowy
• przechodzi ponad m. skrzydłowy bocznym, przez wcięcie żuchwy do
m. żwacza
nn. skroniowe głębokie przedni i tylny
• unerwiają m. skroniowy
n. skrzydłowy boczny
• unerwia m. skrzydłowy boczny
n. skrzydłowo-przyśrodkowy
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
99
• unerwia m. skrzydłowy przyśrodkowy
o
pień tylny:
n. uszno-skroniowy
• ćwiczenie 11
n. językowy
• ćwiczenie 10
n. zębodołowy dolny
• biegnie przyśrodkowo od m. skrzydłowego bocznego
• między więzadłem klinowo-żuchwowym i gałęzią żuchwy
• oddaje gałąź: n. żuchwowo-gnykowy
o
do m. żuchwowo-gnykowego i brzuśca przedniego m.
dwubrzuścowego
• wchodzi do kanału żuchwy
o
odchodzą od niego gałęzie zębodołowe dolne i dziąsłowe
dolne
• kończy się jako n. bródkowy
o
wychodzi przez otwór bródkowy
o
gałęzie:
bródkowe
wargowe dolne
-
zakres unerwienia:
o
mięśnie żucia i skóra dolnej części twarzy
o
jama ustna i zęby żuchwy
Zwój uszny
-
przywspółczulne
o
przedzwojowe:
jądro ślinowe dolne
przez n. językowy gardłowy i n. bębenkowy
o
zazwojowe:
przez n. uszno-skroniowy
• gałąź łącząca
do ślinianki przyusznej
-
współczulne:
o
zwój szyjny górny
Tętnica szczękowa
-
początek:
o
silniejsza gałąź końcowa t. szyjnej zewnętrznej
o
w dole zażuchwowym
o
wewnątrz ślinianki przyusznej
o
ku tyłowi od szyjki żuchwy
-
przebieg:
o
do dołu podskroniowego
o
do dołu skrzydłowo-podniebiennego
-
gałęzie:
o
część żuchwowa
t. uszna głęboka
t. bębenkowa przednia
t. oponowa środkowa
t. zębodołowa dolna
• przebieg:
o
między gałęzią żuchwy a m. skrzydłowym przyśrodkowym
o
otwór żuchwy -> kanał żuchwy
przed wejściem: oddaje gałąź żuchwowo-gnykową
o
wychodzi przez otwór bródkowy
kończy się jako t. bródkowa
o
część skrzydłowa
t. żwaczowa
tt. skroniowe przednia i tylna
gałęzie skrzydłowa
t. policzkowa
o
część skrzydłowo-podniebienna
t. zębodołowa górna tylna
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
100
t. podoczodołowa
• przebieg:
o
szczelina oczodołowa dolna
o
do kanału podoczodołowego
• gałęzie:
o
gałęzie zębodołowe górne przednie
t. podniebienna zstępująca
t. klinowo-podniebienna
t. kanału skrzydłowego
-
zakres unaczynienia:
o
część żuchwowa
żuchwa
ściany ucha środkowego
jama czaszki
o
część skrzydłowa
mm. żwacze
o
część skrzydłowo-podniebienna
jama nosowa
jama ustna
Splot żylny skrzydłowy
-
położenie:
o
dół podskroniowy
-
utworzony:
o
z dopływów żż. szczękowych
odpowiadają gałęziom tt. szczękowej
-
odpływ:
o
przez ż. szczękową
o
do żż. zażuchwowej
-
połączenie:
o
zatoka jamista
przez ż. oczną dolną
Mięśnie żucia
-
wspólna grupa czynnościowa
o
wpływają na ruchy żuchwy
i rozwojowa
o
pochodzą z mięśniówki I łuku gardłowego
-
unerwienie: n. żuchwowy
-
m. skroniowy
o
PP:
kresa skroniowa dolna
ściana przyśrodkowa dołu skroniowego
grzebień podskroniowy
powięź skroniowa
łuk jarzmowy
o
PK:
wyrostek dziobiasty żuchwy
o
N:
nerwy skroniowe głębokie
• od V3
o
CZ:
unosi żuchwę
obraca żuchwę na zewnątrz
zaciska zęby
cofa wysuniętą żuchwę
-
m. żwacz
o
położenie: boczna powierzchnia gałęzi żuchwy
o
PP:
część powierzchowna:
o
dolny brzeg kości jarzmowej
o
łuk jarzmowy
część głęboka:
• tylna część łuku jarzmowego
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
101
o
PK: powierzchnia zewnętrzna kąta żuchwy
o
N:
n. żwaczowy
• od V3
o
CZ:
unosi żuchwę
obraca ją na zewnątrz
-
m. skrzydłowy przyśrodkowy
o
położenie:
do wewnątrz od gałęzi żuchwy
o
PP:
dół skrzydłowy kości klinowej
wyrostek piramidowy kości podniebiennej
guz szczęki
o
PK:
powierzchnia wewnętrzna kąta żuchwy
guzowatość skrzydłowa
o
N:
skrzydłowy przyśrodkowy
• od V3
o
CZ:
unosi żuchwę
-
m. skrzydłowy boczny
o
położenie: dół podskroniowy
o
PP:
głowa górna:
• grzebień podskroniowy
• powierzchnia podskroniowa skrzydła większego kości klinowej
głowa dolna:
• blaszka boczna wyrostka skrzydłowatego
• powierzchnia podskroniowa szczęki
o
PK:
dołek skrzydłowy wyrostka kłykciowego żuchwy
torebka i krążek stawowy stawu skroniowo-żuchwowego
o
N:
n. skrzydłowy boczny
• od V3
o
CZ:
obustronnie:
• wysuwa żuchwę do przodu
jednostronnie:
• skręca żuchwę w przeciwną stroną
• główka stawowa:
o
tej samej strony wysuwa się do przodu na guzek stawowy
o
po przeciwnej stronie obraca się w osi pionowej
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
102
ĆWICZENIE 18 – Topografia, budowa, unaczynienie i unerwienie krtani. Chrząstki krtani i ich
połączenia. Mięśnie krtani – podział czynnościowy, unerwienie. Jama krtani.
Ogólnie
-
należy do dolnych dróg oddechowych
-
zawiera głośnię
o
właściwy narząd głosu
-
narząd nieparzysty
-
położenie:
o
część przednia i środkowa szyi
o
na poziomie C4-C7
-
początek: wejście do krtani
o
prowadzi do gardła
-
koniec: krtań przechodzi w tchawicę
Szkielet krtani
-
utworzony przez chrząstki krtani
-
wymień:
o
parzyste (nalewkowate, różkowate, klinowate)
o
nieparzyste (tarczowata, pierścieniowata, nagłośniowa)
-
funkcja:
o
podpora aparatu głosowego
tarczowata, pierścieniowata, nalewkowate
o
rusztowanie mięśni i więzadeł krtani
nagłośniowa, różkowate, klinowate
-
chrząstka tarczowata:
o
dwie symetryczne płytki
połączone pod kątem otwartym ku tyłowi w linii pośrodkowej
• u mężczyzn – ok. 90 stopni
• u kobiet i dzieci – ok. 120 stopni
o
wcięcie tarczowe górne
między przednimi górnymi narożnikami obu płytek
zaznacza się pod skórą
• szczególnie u mężczyzn
o
wyniosłość krtaniowa
jabłko Adama
o
róg górny
przechodzi w niego róg każdej płytki ku górze
o
róg dolny
przechodzi w niego róg każdej płytki ku dołowi
o
błona tarczowo-gnykowa:
łączy chrząstkę tarczowatą z kością gnykową
-
chrząstka pierścieniowata:
o
kształt pierścienia – sygnetu
o
łuk – skierowany do przodu
o
płytka – skierowana ku tyłowi
-
chrząstki nalewkowate:
o
leżą na górnym brzegu chrząstki pierścieniowatej
o
kształt: trójkątne ostrosłupy
o
wierzchołek – łączy się z chrząstkami rożkowatymi
-
chrząstki rożkowate:
o
małe
o
parzyste
-
chrząstki klinowate:
o
położenie: do przodu od chrząstek rożkowatych
-
chrząstka nagłośniowa:
o
sprężysta
o
podpora nagłośni
o
położenie: ku tyłowi od nasady języka, kości gnykowej i błony tarczowo-gnykowej
Połączenia chrząstek krtani
-
podział:
o
ścisłe lub stawowe
o
błoniaste lub więzadłowe
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
103
o
położenie: między chrząstkami a tworami sąsiednimi lub połączenia wewnątrz
krtani
-
połączenia ścisłe i stawowe chrząstek krtani
o
staw pierścieniowo-nalewkowy
powierzchnie stawowe:
• chrząstka pierścieniowata
• chrząstka nalewkowata
typ: staw eliptyczny
torebka stawowa: cienka i wiotka
więzadła:
• więzadło pierścienno-nalewkowe tylne
o
staw pierścienno-tarczowy
powierzchnie stawowe:
• główka: wewnętrzna powierzchnia dolnego końca rogu dolnego
chrząstki tarczowatej
• panewka: powierzchnia stawowa na bocznym brzegu płytki
chrząstki pierścieniowatej
typ: kulisty
więzadła:
• różkowo-pierścienne przednie
• różkowo-pierścienne boczne
• różkowo-pierścienne tylne
• pierścienno-tarczowe
o
więzozrost nalewkowo-różkowy
powierzchnie:
• wierzchołek chrząstki nalewkowatej
• chrząstka różkowata
typ: połączenie łącznotkankowe
• czasami: chrzęstne lub stawowe
-
połączenia chrząstek krtani ze strukturami sąsiednimi
o
połączenia więzadłowe i błoniaste
o
łączą krtań z kością gnykową, językiem, gardłem i tchawicą
o
błona tarczowo-gnykowa
łączy kość gnykową
z brzegiem górnym chrząstki tarczowatej
więzadła:
• tarczowo-gnykowe pośrodkowe
• tarczowo-gnykowe boczne
znajduje się w niej otwór
• przebiegają przez niego:
o
naczynia krtaniowe górne
o
gałąź wewnętrzna n. krtaniowego górnego
o
więzadło gnykowo-nagłośniowe
od przedniej powierzchni chrząstki nagłośniowej
do trzonu kości gnykowej
o
więzadło językowo-nagłośniowe
od chrząstki nagłośniowej
do nasady języka
o
więzadło pierścienno-tchawicze
od dolnego brzegu chrząstki pierścieniowatej
do górnego brzegu pierwszej chrząstki tchawicy
o
więzadło różkowo-gardłowe
od wierzchołka chrząstki różkowatej
do błony śluzowej gardła
o
więzadło pierścienno-gardłowe
od górnego brzegu chrząstki pierścieniowatej
do przedniej ściany gardła
-
połączenia więzadłowe i błoniaste wewnątrz krtani
o
błona włóknisto-sprężysta krtani
stożek sprężysty
• od powierzchni wewnętrznej kąta chrząstki tarczowatej
• wzdłuż górnego brzegu chrząstki pierścieniowatej
• do wyrostka głosowego chrząstki nalewkowatej
• górny brzeg:
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
104
o
wolny
o
stanowi podstawę warg głosowych
przyczepiają się:
• obok siebie
• do powierzchni wewnętrznej kąta chrząstki
tarczowej
• z tyłu do wyrostka głosowego chrząstki
nalewkowatej
tworzą sprężyste podłoże warg głosowych
• więzadło pierścienno-tarczowe:
o
wzmacnia stożek sprężysty
w odcinku pośrodkowym
między chrząstką pierścieniowatą
a tarczowatą
o
konikotomia:
przecięcie poprzeczne w/w więzadła
w razie zagrożenia życia przez uduszenie
błona czworokątna
• tworzy część górną błony włóknisto-sprężystej krtani
• delikatniejsza od stożka sprężystego
• od brzegów bocznych chrząstki nagłośniowej
• od powierzchni tylnej kąta chrząstki tarczowatej i brzegu
przyśrodkowego chrząstki nalewkowatej
• skośnie ku tyłowi, dołowi i przyśrodkow
• tworzy podstawę fałdu nalewkowo-nagłośniowego
• więzadła przedsionkowe:
o
brzeg dolny błony czworokątnej
o
leży powyżej więzadeł głosowych
o
przyczepia się do:
kąta chrząstki tarczowej
dołka trójkątnego chrząstki nalewkowatej
o
stanowią podłoże fałdu przedsionkowego
Jama krtani
-
piętro górne
o
inaczej: przedsionek krtani
o
inaczej: jama górna krtani
o
początek: wejście do krtani
otoczone przez:
• górny brzeg nagłośni
• fałdy nalewkowo-nagłośniowe
• wcięcie międzynalewkowe
o
koniec: fałdy przedsionkowe
-
piętro środkowe
o
inaczej: jama pośrednia krtani
o
początek: fałdy przedsionkowe
o
kieszonka krtaniowa
szczelinowate wejście
• między fałdem przedsionkowym a wargą głosową
• z każdej strony
o
głośnia:
składa się z obu warg głosowych
• ograniczają szparę głośni
aparat wytwarzający dźwięki
o
fałdy przedsionka:
szpara przedsionka
• przestrzeń między fałdami przedsionkowymi
zawierają dolną część błony czworokątnej
• z więzadłem przedsionkowym i włóknami mięśnia przedsionkowego
o
fałdy głosowe:
potocznie: struny głosowe
stanowią wolny brzeg błony śluzowej warg głosowych
• ograniczają od góry i przyśrodkowo fałdy głosowe
o
szpara głośni:
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
105
ograniczona fałdami głosowymi i chrząstkami nalewkowatymi
części:
• przednia
o
między fałdami głosowymi
o
część międzybłoniasta
• tylna:
o
między chrząstkami nalewkowatymi
o
część międzychrząstkowa
o
koniec:
-
piętro dolne
o
inaczej: jama podgłośniowa
o
inaczej: jama dolna krtani
o
początek: fałdy głosowe
o
koniec: pierwsza chrząstka tchawicy
-
ściana:
o
błona śluzowa
zawiera gruczoły krtaniowe
unerwienie:
• gałąź wewnętrzna n. krtaniowego górnego
o
aż do szpary głośni
o
porażenie:
znosi czucie krtani
powoduje zachłyśnięcie się
• spowodowane brakiem odruchu kaszlowego
o
odruch obronny przeciw ciału
obcemu
• n. krtaniowy dolny (gałąź końcowa n. krtaniowego wstecznego)
o
od szpary głośni ku dołowi
Mięśnie krtani
-
mięśnie rozwierające szparę głośni
o
m. pierścienno-nalewkowy tylny
PP: powierzchnia tylna chrząstki pierścieniowatej
PK: tylna i boczny brzeg wyrostka mięśniowego chrząstki nalewkowatej
-
mięśnie zwieracze szpary głośni
o
m. pierścienno-nalewkowy boczny
PP: górny brzeg łuku chrząstki pierścieniowatej
PK: brzeg przedni wyrostka mięśniowego chrząstki nalewkowatej
o
m. tarczowo-nalewkowy
m. tarczowo-nalewkowy zewnętrzny
• PP: powierzchnia tylna chrząstki tarczowatej
• PK: brzeg boczny chrząstki nalewkowatej
m. tarczowo-nalewkowy wewnętrzny
• inaczej: m. głosowy
• PP: dolna część wewnętrznej powierzchni chrząstki tarczowatej w
pobliżu kąta
• PK: wyrostek głosowy, wyrostek mięśniowy i dołek podłużny
chrząstki nalewkowatej
m. przedsionkowy
• PP: drobne włókna poniżej warg głosowych
o
biegnące od brzegu bocznego chrząstki nalewkowatej
• PK: boczny brzeg chrząstki nagłośniowej
o
m. nalewkowy
m. nalewkowy poprzeczny
• PP: wyrostek mięśniowy chrząstki nalewkowatej
• PK: boczne brzegi chrząstki nalewkowatej
m. nalewkowy skośny
• PP: brzeg tylny wyrostka mięśniowego chrząstki nalewkowatej
• PK: wierzchołek chrząstki nalewkowatej
-
mięśnie napinające wargi głosowe
o
m. pierścienno-tarczowy
PP: powierzchnia zewnętrzna łuku chrząstki pierścieniowatej
PK: brzeg dolny płytki chrząstki tarczowatej
o
m. głosowy
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
106
-
mięśnie wejście do krtani
o
inaczej: mięśnie nagłośni
o
m. tarczowo-nagłośniowy:
PP: kąt chrząstki tarczowatej
PK:
• błona czworokątna
• brzeg chrząstki nagłośniowej
• wplata się we włókna m. nalewkowo-nagłośniowego
o
m. nalewkowo-nagłośniowy:
PP: wierzchołek chrząstki nalewkowatej
PK:
• błona czworokątna
• brzeg chrząstki nagłośniowej
-
unerwienie mięśni:
o
n. krtaniowy górny
m. pierścienno-tarczowy
o
n. krtaniowy dolny
wszystkie poza m. pierścienno-tarczowym
Unaczynienie krtani
-
tętnice
o
t. krtaniowa górna
od t. tarczowej górnej
o
gałąź pierścienno-tarczowa
od t. tarczowej górnej
o
t. krtaniowa dolna
od t. tarczowej dolnej
-
żyły
o
towarzyszą tętnicom
o
tworzą sploty w błonie podśluzowej
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
107
ĆWICZENIE 19 – Ograniczenia i zawartość oczodołu. Aparat ochronny i ruchowy gałki ocznej
(dokładnie części składowe). Naczynia oczodołu – topografia, gałęzie. Nerwy: III, IV, V1, VI –
budowa, przebieg, odgałęzienia i zakres unerwienia. Zwój rzęskowy.
Oczodół
-
położenie:
o
górna część twarzoczszki
-
kształt: czworościenny ostrosłup
-
ściany:
o
górna
strop oczodołu
brzeg nadoczodołowy
• biegnie poniżej ściany górnej
• utworzony przez:
o
część oczodołową kości czołowej
o
skrzydło mniejsze kości klinowej
dół gruczołu łzowego
• w części przednio-bocznej stropu
dołek bloczkowy
• w części przednio-przyśrodkowej
kolec bloczkowy
• w części przednio-przyśrodkowej oczodołu
• rzadziej
o
dolna
dno oczodołu
składa się z:
• powierzchnia oczodołowa trzonu szczęki
• powierzchnia oczodołowa kości jarzmowej
• wyrostek oczodołowy kości jarzmowej
• wyrostek oczodołowy kości podniebiennej
otwór górny kanału nosowo-łzowego
bruzda podoczodołowa
• przechodzi w kanał podoczodołowy
o
kończy się otworem podoczodołowym
• zawartość: nerwy i naczynia podoczodołowe
o
przyśrodkowa
utworzona przez:
• wyrostek czołowy szczęki
• kość łzowa
• blaszka oczodołowa kości sitowej
• powierzchnia boczna trzonu kości klinowej
otwory sitowe: przedni i tylny
dół woreczka łzowego
• w części przedniej ściany przyśrodkowej
• ograniczony: grzebieniem łzowym tylnym
o
boczna
składa się z:
• powierzchnia oczodołowa kości jarzmowej
• skrzydło większe kości klinowej
szczelina oczodołowa górna
• prowadzi do dołu środkowego czaszki
szczelina oczodołowa dolna
• na granicy ściany bocznej i dolnej
• łączy oczodół z dołem skrzydłowo-podniebiennym
•
-
podstawa
o
wejście do oczodołu
o
kształt: czworobok
o
brzegi:
górny
• nadoczodołowy
• otwór lub wcięcie nadoczodołowe
o
w części przyśrodkowej
• otwór lub wcięcie czołowe
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
108
o
przyśrodkowo od otworu lub wcięcia nadoczodołowego
-
szczyt
o
przedłuża się w kanał wzrokowy
prowadzi do środkowego dołu czaszki
zawartość: n. wzrokowy i t. oczna
-
zawartość:
o
gałka oczna
o
tętnice
t. oczna i jej gałęzie
o
żyły
ż. oczna górna
ż. oczna dolna
o
nerwy
n. oczny i jego gałęzie
n. jarzmowy
n. podoczodoły
o
mięśnie
m. prosty górny, dolny, boczny, przyśrodkowy
m. skośny górny, dolny
m. dźwigacz powieki górnej
o
tkanka tłuszczowa
Narządy dodatkowe oka
-
aparat ruchowy gałki ocznej
o
mm. proste
górny, dolny, boczny, przyśrodkowy
PP: pierścień ścięgnisty wspólny
• otacza ujście kanału nerwu wzrokowego
przebiegają rozbieżnie ku przodowi do gałki ocznej
PK: twardówka
• 0,5 do 1 cm od brzegu rogówki
N:
• n. okoruchowy (m. prosty górny, dolny, przyśrodkowy)
• n. odwodzący (m. prosty boczny)
CZ:
• górny
o
unosi biegun przedni gałki ocznej ku górze
o
przywodzi i obraca gałkę do wewnątrz
w mniejszym stopniu
• dolny
o
opuszcza biegun przedni gałki ocznej ku dołow
o
przywodzi i obraca gałkę na zewnętrzną
w mniejszy stopniu
• boczny
o
odwodzi gałkę oczną
• przyśrodkowy
o
przywodzi gałkę oczną
o
mm. skośne:
górny
• PP: pierścień ścięgnisty wspólny
• biegnie ku bloczkowi
o
leży w przyśrodkowej ścianie oczodołu
• ścięgno zagina się pod kątem ostrym ku bokowi i tyłowi
o
po przejściu przez bloczek
• PK: górno-boczna powierzchni gałki
o
do tyłu od równika
• N: n. bloczkowy
• CZ:
o
obraca gałkę oczną do wewnątrz
o
obniża oraz odwodzi biegun przedni gałki
dolny
• PP: dolna część grzebienia łzowego tylnego
• PK: twardówka
o
do tyłu od równika
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
109
• N: n. okoruchowy
• CZ:
o
obraca gałkę oczną na zewnątrz
o
unosi i odwodzi biegun przedni
o
m. dźwigacz powieki górnej:
PP: pierścień ścięgnisty wspólny
biegnie nad m. prostym górnym
przy brzegu oczodołu przechodzi w płaskie wachlarzowate ścięgno
PK: skóra i tarczka powieki górnej
N: n. okoruchowy
• porażenie: całkowite opadnięcie powieki
o
powięzie w/w mięśni
-
aparat ochronny
o
powieki
dwa elastyczne fałdy
pokryte bardzo cienką skórą – na powierzchni przedniej
pod skórą – część powiekowa m. okrężnego oka
tarczki górna i dolna
• głębiej
• usztywniają powieki – nadają im kształt
• górna większa od dolnej
• znaczenie:
o
przyczep mm. tarczkowych górnego i dolnego
CZ: regulują rozwarcie szpary powiekowej
mięśnie gładkie
N: układ współczulny
• porażenie: węższa szpara powiek
o
spojówka
na tylnej powierzchni powiek
gładka
różowe zabarwienie
dochodzi do podstawy powiek
• tworzy zachyłki
przechodzi na gałkę oczną
• okrywa ją
• dochodzi do brzegu rogówki
podział (ze względu na topografię);
• spojówka powiek
• spojówka gałki ocznej
• spojówka sklepienia górnego i dolnego
gruczoły spojówkowe
• małe gruczoły
• leżą w sklepieniach spojówki
• wydzielina:
o
zmniejsza tarcie między powiekami a rogówką
prawie niewidoczna
• prześwieca przez nią biała twardówka)
• przy podrażnieniu:
o
przez ciało obce, pocieranie lub stany zapalne
o
widoczne nastrzyknięte naczynia krwionośne
nabiera czerwonawego zabarwienia
o
mięsko łzowe
wzniesienie w przyśrodkowym kącie oka
-
narząd łzowy
o
gruczoł łzowy
położony na stropie oczodołu
• w jego przednio-górnym kącie
wytwarza łzy
• pod kontrolą przywspółczulnych włókien wydzielniczych
o
ze zwoju skrzydłowo-podniebiennego
przedzwojowe: w n. twarzowym
opłukają i zwilżają rogówkę
o
drogi łzowe
odprowadzają łzy z worka spojówkowego do jamy nosowej
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
110
o
przebieg łez:
wytwarzane w gruczole łzowym
uchodzą do sklepienia górnego spojówki
rozprowadzane są po całym worku spojówkowym
gromadzą się w jeziorku łzowym
przedostają się przez punkty łzowe i kanaliki łzowe
do worka łzowego
• położony: między grzebieniami łzowymi: przednim i tylnym
• ku dołowi:
o
zwęża się
o
przechodzi w przewód nosowo-łzowy
biegnie w kanale nosowo-łzowym
kończy się w przewodzie nosowym dolnym
Tętnica oczna
-
Początek:
o
t. szyjna wewnętrzna
pierwsze odgałęzienie końcowe
-
zaopatruje:
o
zawartość oczodołu
o
zatoka klinowa
o
komórki sitowe
o
błona śluzowa górnej części jamy nosowej
o
opona twarda przedniego dołu czaszki
-
przebieg:
o
kanał wzrokowy
poniżej n. wzrokowego
o
oczodół:
przy jego ścianie bocznej
między m. prostym bocznym a n. odwodzącym
bocznie od n. wzrokowego
dochodzi do przyśrodkowej ściany oczodołu
przebiega wzdłuż dolnego brzegu m. skośnego górnego
• aż do bloczka tego mięśnia
o
dzieli się:
t. nadbloczkowa i t. grzbietowa nosa
-
gałęzie:
o
t. środkowa siatkówki
odchodzi w początkowym odcinku
kieruje się do n. wzrokowego
wnika do niego na jego dolnej stronie
dochodzi do wewnętrznych warstw siatkówki
o
t. łzowa
przebiega wzdłuż górnego brzegu m. prostego oka bocznego
gałęzie:
• oponowe
o
przechodzą przez:
szczelinę oczodołową górną
lub otwór oponowo-oczodołowy
• w skrzydle większym kości klinowej
o
zespalają się z gałęzią czołową t. oponowej środkowej
• jarzmowe
o
przechodzą przez: szczelinę oczodołową dolną
o
do dołu podskroniowego
• mięśniowe
o
do mięśni
• łzowe
o
do gruczoły łzowego
• tt. powiekowe boczne:
o
górna i dolna
o
t. rzęskowe tylne długie i krótkie
o
gałęzie mięśniowe
do mm. gałki ocznej
gałęzie:
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
111
• tt. rzęskowe przednie
o
t. nadoczodołowa
przebiega pod sklepieniem oczodołu
na m. dźwigaczu powieki górnej
wychodzi z oczodołu
rozgałęzia się
• nad brzegiem górnym oczodołu
o
t. sitowa tylna
wnika przez otwór sitowy
do komórek sitowych tylnych
o
t. sitowa przednia
wchodzi do dołu przedniego czaszki
• przez otwór sitowy przedni
dochodzi do jamy nosowej
• przez blaszkę poziomą kości sitowej
gałęzie:
• t. oponowa przednia
• odchodzi w jamie czaszki
o
t. powiekowe przyśrodkowe: górna i dolna
-
gałęzie końcowe:
o
t. nadbloczkowa
o
t. grzbietowa nosa
Nerw okoruchowy
-
włókna:
o
ruchowe
jądro ruchowe
• w śródmózgowiu
o
przywspółczulne
jądro przywspółczulne n. okoruchowego
• inaczej: ośrodek źreniczny
• położenie:
o
w śródmózgowiu
o
przyśrodkowo od jądra ruchowego
o
proprioceptywne:
komórki znajdujące się w przebiegu nerwu
lub z jądra pasma śródmózgowiowego n. trójdzielnego
-
przebieg:
o
wychodzi z mózgowia w dole międzykonarowym
o
biegnie w ścianie zatoki jamistej
o
wchodzi do oczodołu
przez szczeliną oczodołową górną
o
dzieli się:
gałąź górna
• unerwia:
o
m. dźwigacz powieki górnej
o
m. prosty górny
gałąź dolna
• unerwia:
o
m. prosty przyśrodkowy
o
m. skośny dolny
o
m. prosty dolny
• gałęzie:
o
gałęzie łączące ze zwojem rzęskowym
prowadzi włókna przedzwojowe przywspółczulne do
zwoju rzęskowego
• stanowi jego korzeń okoruchowy
włókna pozazwojowe ze zwoju rzęskowego
wychodzą jako:
• nn. rzęskowe krótkie
o
dochodzą do:
m. rzęskowego
m. zwieracza źrenicy
-
zaopatrzenie:
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
112
o
większość mięśni gałki ocznej
-
porażenie:
o
opadnięcie powieki górnej (m. dźwigacz powieki górnej)
o
odwiedzenie gałki ocznej (m. prosty przyśrodkowy)
o
podwójne widzenie (wszystkie mięśnie razem)
o
rozszerzenie źrenicy (m. zwieracz źrenicy)
o
niezdolność akomodacji (m. rzęskowy)
Nerw bloczkowy
-
włókna:
o
ruchowe
jądro ruchowe n. bloczkowego
• w śródmózgowiu
o
proprioceptywne:
komórki znajdujące się w przebiegu nerwu
lub z jądra pasma śródmózgowiowego n. trójdzielnego
-
przebieg:
o
wychodzi z mózgowia
na powierzchni grzbietowej
poniżej wzgórka dolnego blaszki pokrywy
o
owija się wokół konarów mózgu
o
przebija ścianę zatoki jamistej
o
wchodzi do oczodołu
przez szczelinę oczodołową górną
o
biegnie do m. skośnego górnego
-
porażenie:
o
podwójne widzenie
o
ograniczenie ruchów gałki ocznej
o
słaby zez
ku górze i przyśrodkowo
Nerw oczny
przebieg:
• oddaje gałąź namiotu
• wychodzi przez szczelinę oczodołową górną
• wchodzi do oczodołu
gałęzie:
• n. łzowy
o
przebieg:
wzdłuż górnego brzegu m. prostego bocznego
przedni odcinek oczodołu
• dzieli się:
o
gałąź górną
o
gałąź dolną
łączy się z n. jarzmowym
o
doprowadzenie włókien przywspółczulnych ze zwoju
skrzydłowo-podniebiennego do gruczołu łzowego
• oddaje gałęzie do:
o
gruczołu łzowego
o
spojówki
o
skóry powieki górnej
• n. czołowy
o
przebieg:
m. dźwigacz powieki górnej
podział
• w połowie oczodołu
• n. nadoczodołowy
o
przedłużenie n. czołowego
o
wychodzi z oczodołu przez wcięcie nadoczodołowe
o
dzieli się: gałąź przyśrodkowa i gałąź boczna
o
unerwia: skóra czoła, sklepienie czaszki, powieka
górna, zatoka czołowa
• n. nadbloczkowy
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
113
o
wychodzi z oczodołu w jego przyśrodkowej ścianie
o
dzieli się: gałąź górna i dolna
o
unerwia: skórę czoła i powieki górnej
• n. nosowo-rzęskowy
o
przebieg:
ku przodowi, poniżej m. prostego górnego
między m. skośny górnym i m. prostym przyśrodkowym
o
podział:
część nosowa
• n. podbloczkowy
o
unerwia skórę nosa, powiek i woreczek łzowy
• n. sitowy tylny
o
unerwia zatokę klinową i komórki sitowe
• n. sitowy przedni
o
przedłużenie n. nosowo-rzęskowego
o
wychodzi przez otwór sitowy przedni
o
wchodzi do przedniego dołu czaszki
o
dzieli się:
gałąź wewnętrzna – unerwia jamę nosową
gałąź zewnętrzna – unerwia skórę grzbietu nosa
część rzęskowa
• gałąź łącząca ze zwojem rzęskowym
• nn. rzęskowy długie
o
prowadzą włókna współczulne do m. rozwieracza
źrenicy; aferentne z rogówki i tęczówki
o
odruch rogówkowy:
dotknięcie rogówki powoduje zamknięcie powiek
ramię dośrodkowe: n. nosowo-rzęskowy
ramię odśrokowe: n. twarzowy
Nerw odwodzący
-
włókna
o
ruchowe
jądro ruchowe n. odwodzącego
• grzbietowa część mostu
-
przebieg:
o
wychodzi na podstawie mózgowia
między dolnym brzegiem mostu
a piramidą rdzenia przedłużonego
o
biegnie przez zatokę jamistą
o
wchodzi do oczodołu
przez szczelinę oczodołową górną
o
dochodzi do m. prostego bocznego
-
porażenie:
o
zez zbieżny
o
diplopia
Zwój rzęskowy
-
przywspółczulne
o
przedzwojowe:
n. okoruchowy
o
zazwojowe:
nn. rzęskowe krótkie
• dla m. rzęskowego
• dla m. zwieracza źrenicy
-
czuciowe
o
n. nosowo-rzęskowy
przechodzą nie tworząc synaps
-
współczulne:
o
przechodzą nie tworząc synaps
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
114
ĆWICZENIE 20 – Budowa gałki ocznej. Droga wzrokowa. Odruchy źreniczne. Unaczynienie i
unerwienie gałki ocznej.
Narząd wzroku
-
gałka oczna
o
główna część
o
otoczona:
kostnym oczodołem
ciałem tłuszczowym oczodołu
• ograniczone: przegrodą oczodołową
o
od przodu
pochewką gałki ocznej
• bezpośrednio
• łącznotkankowa osłonka
• oddzielona od gałki ocznej: przestrzenią nadtwardówkową
o
zajmuje 1/3 oczodołu
-
siatkówka:
o
odbiera informacje wzrokowe
przewodzi drogami nerwowymi
• n. wzrokowy
• skrzyżowanie wzrokowe
• pasmo wzrokowe
• promienistość wzrokowa
• kora wzrokowa
-
narządy dodatkowe:
o
mięśnie gałki ocznej
o
powieki
ochraniają gałkę oczną
o
spojówka
o
narząd łzowy
-
fałd mongolski:
o
zakrywa przyśrodkowy kąt oka
o
u dzieci
u 1/3 niemowląt do 6 mies. życia
zanika
• w miarę zwiększania się nosa
u starszych – 3%
o
rasa mongolska
stały
silnie zaznaczony
nadaje charakterystyczny wygląd oku
Gałka oczna
-
podział czynnościowy:
o
część przednia
ogniskowanie
dostosowanie osi optzcynej oka
o
część tylna
przetworzenie obrazu na informację nerwową
• przekazana przez liczne neurony do ośrodków podkorowych i kory
mózgu
-
warstwy:
o
błona włóknista
twardówka
• z tyłu
• biała
rogówka
• z przodu
• przezroczysta
o
błona naczyniowa
naczyniówka
• z tyłu
ciało rzęskowe
• z przodu
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
115
tęczówka
• z przodu
o
błona wewnętrzna
siatkówka
• cześć wzrokowa
o
światłoczuła
• część rzęskowa i część tęczówkowa
o
niewrażliwe na światło
o
stanowią część ślepą siatkówki
-
bieguny:
o
przedni
przechodzi przez środek rogówki
o
tylny
-
osie:
o
oś gałki ocznej
przechodzi przez oba bieguny
o
oś widzenia
przebiega od obserwowanego przedmiotu
do miejsca najostrzejszego widzenia siatkówki
• plamka żółtka
-
równik:
o
największy obwód gałki ocznej w płaszczyźnie czołowej
prostopada do osi gałki ocznej
-
południki
o
koła przebiegające na powierzchni
o
przechodzą przez oba bieguny
Twardówka
-
4/5 błony włóknistej
-
tkanka: łączna
o
rozciągliwa
o
napięcie zależy od ciśnienia wewnątrzgałkowego
-
blaszka brunatna
o
wewnętrzna warstwa
o
graniczy z naczyniówką
o
zawiera liczne komórki barwnikowe
-
warstwa zewnętrzna
o
przyczepiają się do niej mięśnie zewnętrzne gałki ocznej
-
zatoka żylna twardówki
o
kanał okrężny
o
między twardówką i rogówką
o
inaczej: kanał Schlemma
o
odpływa przez niego z komór ciecz wodnista oka
-
n. wzrokowy
o
wychodzi przez otwór
położony 3-4 mm przyśrodkowo od bieguna tylnego
o
przebiega w kanale twardówki
o
przenika przez blaszkę sitową
o
wokół wyjścia n. wzrokowego:
liczne kanaliki
• przebiegają przez nie:
o
tt. rzęskowe tylne
o
nn. rzęskowe
-
żyły wirowate:
o
przebiegają przez kanaliki
4 większe
skośnie przebiegające
ku tyłowi od równika
Rogówka
-
struktura:
o
gładka
o
przezroczysta błona
o
widoczna przez nią jest tęczówka
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
116
leży głębiej
-
budowa:
o
krótszy promień krzywizny od twardówki
rogówka – 7,5 mm
twardówka – 13 mm
o
warstwy:
nabłonek rogówki przedni
• na zewnątrz
blaszka graniczna przednia
• blaszka Bowmana
istota właściwa
blaszka graniczna tylna
nabłonek rogówki tylny
-
rąbek rogówki
o
pas przejściowy między rogówki i twardówką
o
wąski
ok. 1 mm szerokości
-
unaczynienie:
o
brak
o
odżywianie dzięki przenikaniu płynów ze struktur sąsiednich
-
unerwienie:
o
obfite
-
funkcja:
o
wchłanianie leków stosowanych w postaci kropli
bardzo szybko
• leki pojawiają się po kilku minutach w komorze przedniej gałki
ocznej
-
klinicznie:
o
u osób młodych: całkowicie przejrzysta
o
w podeszłym wieku: zmętniały łuk starczy
tworzy się w górnej części obwodu rogówki
przebiega równolegle do jej brzegu; w odległości 1-2 mm
później podobny łuk tworzy się przy dolnym obwodzie rogówki
łuki mogą się łączyć -> obwódka starcza
o
powierzchnia przednia rogówki – pokryta wielowarstwowym nabłonkiem przedni
łatwo się regeneruje
o
głębsze uszkodzenia – grożą powstawaniem blizn
zmniejszają przejrzystość rogówki
przyczyna pogorszenia widzenia
o
wysychanie rogówki:
przyczyna:
• porażenie n. twarzowego
• zaburzenie wydzielania łez
skutek: zmętnienie
Naczyniówka
-
tylna część błony naczyniowej
-
warstwa nadnaczyniówkowa:
o
na granicy między obiema warstwami błony naczyniowej
o
zawiera przestrzeń okołonaczyniową (szczelinowatość)
-
klinicznie:
o
szczelina naczyniówki
przyczyna: w dolnej części gałki ocznej nie ma błony naczyniowej
skutek: występowanie embrionalnej szczeliny kielicha ocznego
klinicznie: ubytek części pola widzenia
• powód: niedorozwój siatkówki w danym miejscu
-
zawartość naczyniówki:
o
tętnice rzęskowe
od t. nosowo-rzęskowej, od t. ocznej
wymień:
• tt. rzęskowe tylne długie i krótkie
o
przebijają twardówkę w pobliżu nerwu wzrokowego
• tt. rzęskowe przednie
o
odchodzą od tętnic zaopatrujących mięśnie
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
117
o
wnikają do przodu od równika gałki ocznej
o
unaczyniają przednią część
o
tworzą pierścienie tętnicze tęczówki
tworzą liczne zespolenia
• unaczyniają wspólnie:
o
błonę naczyniową, twardówkę, głębokie warstwy siatkówki
powierzchowne warstwy siatkówki: t. środkowa
siatkówki
o
żyły rzęskowe
zbiegają się promieniście w okolicy równika gałki ocznej
• w postaci 4 żyły wirowatych
o
uchodzą do żż. ocznych górnej i dolnej
Ciało rzęskowe
-
najgrubsza część błony naczyniowej
-
położenie: między naczyniówką a tęczówką
-
wyrostki rzęskowe
o
uwypuklają się z jego powierzchni
w kierunku przyśrodkowym
o
ilość: ok. 70
o
stanowią główną część składową wieńca rzęskowego
-
włókna obwódkowe
o
biorą początek od wyrostków rzęskowych
o
dochodzą do brzegu równika soczewki
tworzą aparat wieszadłowy soczewki
-
mięsień rzęskowy
o
gładki
o
grupy włókien:
południkowe – powierzchowne
okrężne – głębiej
promieniste
o
czynność:
zmniejszają wewnętrzny obwód ciała rzęskowego
przesuwają ciało rzęskowe do przodu
• rozluźniają aparat wieszadłowy soczewki
o
większe uwypuklenie
możliwość ostrego widzenia przedmiotów leżących
blisko
o
unerwienie:
zazwojowe włókna przywspółczulne
• ze zwoju rzęskowego
-
unaczynienie:
o
liczne naczynia krwionośne
o
wewnątrz ciała rzęskowego
o
funkcja: wytwarzanie cieczy wodnistej
Tęczówka
-
przednia część błony naczyniowej
-
widoczna od przodu jako barwny krążek
-
średnica: nieco ponad 1 cm
-
źrenica – otwór w środku tęczówki
o
zmienna średnica
-
powierzchnia tylna: czarno zabarwiona
o
obecność warstwy barwnikowej
-
mięśnie:
o
m. rozwieracz źrenicy – włókna promieniste
N: układ współczulny
o
m. zwieracz źrenicy – włókna okrężne
N: układ przywspółczulne
o
odgrywają rolę w odruchach źrenicy
-
powierzchnia przednia:
o
liczne wyniosłości i zagłębienia:
beleczki
zatoki
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
118
przebiegają promieniście
• między brzegiem rzęskowym a źrenicznym
odpowiadają naczyniom będącym głównym składnikiem zrębu tęczówki
o
koło tętnicze mniejsze tęczówki
w pobliżu brzegu źrenicznego
utworzone przez naczynia krwionośne
-
barwa tęczówki
o
zależy od: ilości barwnika występującego w chromatoforach położonych w przedniej
warstwie zrębu
brunatna tęczówka
• dużo barwnika
• tęczówka zabarwiona jednolicie
• szczegóły budowy niewidoczne
niebieska tęczówka
• przez cienką warstwę barwnikową prześwieca tylna powierzchnia
barwnikowa tęczówki
• szczegóły budowy anatomicznej widoczne
o
bielactwo:
całkowity brak barwnika
tęczówka prześwieca czerwonawo
źrenica ma wygląd czerwony
Soczewka
-
kształt: dwuwypukła
-
powierzchnia przednia:
o
wypukła
o
skierowana do tęczówki i źrenicy
-
powierzchnia tylna:
o
przylega do ciała szklistego
-
średnica: ok. 9 mm
-
grubość: ok. 4 mm
-
struktura: miękka, plastyczna
-
torebka soczewki
o
cienka, sprężysta i przejrzysta błona
o
zależy od niej kształt soczewki
-
klinicznie:
o
zmętnienie soczewki
inaczej: zaćma
towarzyszy procesowi starzenia
trzy stopnie:
• zaćma niedojrzała
o
obecność miejsc zarówno zmętniałych, jak i przejrzystych
o
pogarszanie widzenia; osłabienie ostrości obrazu
• zaćma dojrzała
o
całkowite zmętnienei soczewki
o
zachowane widzenie światła
rozpoznawanie kierunku padającego światła
• zaćma przejrzała:
o
zwapnienie i obkurczenie soczewki
o
soczewka może się oderwać od aparatu wieszadłowego
możliwa poprawa widzenia
Komora przednia i tylna gałki ocznej
-
komora przednia
o
położenie:
od przodu: rogówka
od tyłu: tęczówka i cześć soczewki
-
komora tylna
o
kształt: szczelinowata przestrzeń
o
położenie - między:
tęczówka
ciało rzęskowe
ciało szkliste
soczewka
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
119
-
połączenia:
o
szczelina między soczewką a brzegiem źrenicznym tęczówki
-
zawartość:
o
ciecz wodnista
bezbarwna
przejrzysta
objętość: ok. 1 cm3
miejsce wytwarzania: naczynia ciała rzęskowego i tęczówki
-
kąt tęczówkowo-rogówkowy
o
element budowy komory przedniej
o
miejsce, w którym stykają się rogówka, twardówka, ciało rzęskowego i tęczówka
-
więzadło grzebieniaste oka
o
występuje w kącie tęczówkowo-rogówkowym
o
w jego obrębie położone są:
przestrzenie tęczówkowo-rogówkowe
• przez nie ciecz wodnista przesącza się do zatoki żylnej twardówki
-
kliniczne:
o
wymiar przednio-tylny komory przedniej
inaczej: głębokość
zależy od:
• budowy oka
• jego stanu fizjologicznego
o
krótkowidze: głębsza
o
dalekowidze: płytsza
o
spłaszczanie komory:
wraz z wiekiem (przy prawidłowym wzroku)
przy oglądaniu przedmiotów znajdujących się blisko
o
jaskra
przyczyna:
• niedrożność przestrzeni tęczówkowo-rogówkowej
• nadmierne wytwarzanie cieczy wodnistej
o
wtedy: zachowana drożność przestrzeni płynowych
skutek:
• wzrost ciśnienia wewnątrzgałkowego
Ciało szkliste
-
położenie: ku tyłowi od soczewki
-
funkcja: wypełnia większą część komory szklistej
o
komora szklista stanowi większą część gałki ocznej
-
konsystencja: galaretowata
-
połączenia:
o
z siatkówką – luźno
-
kanał ciała szklistego
o
przebiega przez środek ciała szklistego
o
u płodów – przebiega tu t. ciała szklistego
-
funkcja:
o
wytwarzanie obrazów optycznych
o
utrzymanie właściwego ciśnienia wewnątrzgałkowego
Siatkówka
-
błona wewnętrzna gałki ocznej
-
części:
wzrokowa
• granica: rąbek zębaty
rzęskowa
tęczówkowa
o
1 – wrażliwa na bodźce; 2,3 – niewrażliwa na bodźce – część ślepa siatkówki
-
warstwy:
o
barwnikowa
położenie: zewnętrznie
budowa: komórki nabłonkowe
• zawierają brunatny barwnik
funkcja: reguluje dopływ promieni świetlnych do czopków i pręcików
o
nerwowa
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
120
inaczej: mózgowa
położenie: tylko w części wzrokowej
cienka, przezroczysta błona
barwa: czerwonawa
• dzięki zawartości czerwieni wzrokowej w jej komórkach
-
połączenia:
o
luźno związana z podłożem
o
nieprzesuwalna tylko w miejscu wyjścia n. wzrokowego i na rąbku zębatym
-
tarcza nerwu twarzowego
o
okrągławe wzniesienie
o
położenie: przyśrodkowo od tylnego bieguna gałki ocznej
o
średnica: ok. 1,5 mm
o
bierze tutaj początek n. wzrokowy
o
w środku: zagłębienie tarczy
brak elementów światłoczułych
-
plamka
o
inaczej: plamka żółta
o
bocznie od tarczy n. wzrokowego
o
ok. 3,5 mm odległości
o
dołek środkowy – znajduje się w plamce
o
znaczenie: miejsce najlepszego widczenia
-
unaczynienie:
o
gałęzie tt. i żż. środkowej siatkówki
na dnie oka
tworzą charakterystyczny układ
t. środkowa siatkówki – wchodzi razem z n. wzrokowym
• zaopatruje: powierzchowna warstwy siatkówki
• zamknięcie światła: ślepota
ż. środkowa siatkówki – biegnie wraz z n. wzrokowym
• oddaje gałązkę do ż. ocznej górnej
• uchodzi bezpośrednio do zatoki jamistej
o
tt. rzęskowe – zaopatrują warstwy głębokie siatkówki
-
kliniczne:
o
oftalmoskop – wziernik optyczny
umożliwia obserwację tylnej ściany gałki ocznej
oceniamy:
• tarczę n. wzrokowego
• plamkę żółtą
• naczynia środkowe siatkówki
diagnozujemy:
• choroby gałki ocznej
• choroby naczyniowe
• choroby zapalne
• cukrzyca
• wzmożone ciśnienie śródczaszkowe
o
odklejenie siatkówki
w warunkach prawidłowych – siatkówkę przy podłożu przytrzymuje
ciśnienie wewnątrzgałkowe wywierane przez ciało szkliste i ciecz wodnistą
obniżenie ciśnienia – może wywołać odklejenie siatkówki
-
funkcja siatkówki:
o
odbieranie bodźców wzrokowych
długość fali: 400-700 nm
o
przekształcanie ich w impulsy nerwowe
przekazywane do ośrodków mózgowia
• drogą n. wzrokowego
-
warstwy siatkówki: 10 warstw (barwnikowa, światłoczuła, graniczna zewnętrzna, jądrzasta
zewnętrzna, jądrzasta wewnętrzna, splotowata wewnętrzna, włókien nerwowych, graniczna
wewnętrzna); wśród nich – trzy kolejne neurony drogi wzrokowej.
o
warstwa barwnikowa [1]
o
pierwszy neuron – komórki receptorowe [warstwa światłoczuła [2]]
komórki czopkowe
• ilość: ok. 7 mln
• zawierają barwnik wzrokowy – jodopsynę
• reakcja na światło:
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
121
o
wymagane duże natężenie
o
widzenie w dzień – widzenie kolorów
• najwięcej: w plamce i w dołku środkowym
komórki pręcikowe
• ilość: 100 mln
• zawierają barwnik wzrokowy: rodopsyna
o
inaczej: czerwień wzrokowa
• reakcja na światło:
o
małe natężenie
o
widzenie w nocy
inaczej: skotopowe
• najwięcej: obwodowe części siatkówki; w kierunku dołka
środkowego – coraz mniej
reagują bezpośrednio na bodźce świetlne
położenie: druga warstwa siatkówki
• inaczej: warstwa światłoczuła
• przykryta: warstwą barwnikową siatkówki
o
warstwa graniczna zewnętrzna – cienka [3]
o
warstwa jądrzasta zewnętrzna [4]
zawiera ciała pręcików i czopków
o
drugi neuron drogi wzrokowej:
komórki dwubiegunowe
• przekazują impulsu z komórek czopkowych i pręcikowych do
zwojowych
• położenie: warstwa jądrzasta wewnętrzna [6]
o
inne komórki: pośredniczące poziome i amakrynowe
funkcja: łączność między różnymi okolicami
siatkówki
o
na niej: warstwa splotowata zewnętrzna [5]
o
trzeci neuron drogi wzrokowej:
komórki zwojowe siatkówki [warstwa zwojowa [7]]
• aksony:
o
wysyłane bezpośrednio do:
ciała kolankowatego bocznego
podwzgórza
wzgórka górnego
jądra przedpokrywowego
o
przechodzą przez dwie ostatnie warstwy:
włókien nerwowych [8]
graniczna wewnętrzna [9]
wychodzą jako n. wzrokowy
-
kliniczne:
o
pole widzenia
związane z powstawaniem obrazków na siatkówce
zbiór wszystkich punktów w przestrzeni postrzeganych jednocześnie z
punktem, na który skierowana jest oś widzenia
• oś widzenia – punkt fiksacji wzroku
dzieli się:
• część nosowa
o
powstaje na skroniowej połowie siatkówki
• część skroniowa
o
powstaje na nosowej połowie siatkówki
Droga wzrokowa
-
przekazuje informacje z siatkówki do ciała kolankowatego bocznego, a potem do
pierwszorzędowej kory wzrokowej )pole 17 Brodmanna) w płacie potylicznym
-
n. wzrokowy
o
utworzony przez aksony komórek zwojowych siatkówki
o
wychodzi z gałki ocznej
przez blaszkę sitową twardówki
o
uzyskuje osłonkę rdzenną
o
część mózgowia – czynnościowo i rozwojowo
-
skrzyżowanie wzrokowe
o
miejsce skrzyżowania włókien z nosowych połówek siatkówki
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
122
włókna z bocznych połówek siatkówki nie krzyżują się
• kierują się do pasma wzrokowego po tej samej stronie
-
pasma wzrokowe
o
ku tyłowi
o
w przedłużeniu skrzyżowania wzrokowego
o
bocznie od guza popielatego
o
kończą się w ciałach kolankowatych bocznych
o
zawierają:
włókna wzrokowe ze skroniowej połowy siatkówki po tej samej stronie
włókna wzrokowe z przeciwstronnej nosowej połowy siatkówki
o
przewodzą: informacje wzrokowe z jednoimiennych połówek pola widzenia obu
oczu
-
ciało kolankowate boczne:
o
jądro przekaźnikowe wzgórze
o
podkorowy ośrodek wzroku
o
przekazanie informacji wzrokowej z neuronu 3 na neuron 4
-
neuron czwarty
o
aksony tworzą promienistość wzrokową (Gratioleta)
kończy się w korze wzrokowej
• na powierzchni przyśrodkowej płata potylicznego
o
wewnątrz bruzdy ostrogowej
o
ponad nią (klinek)
o
pod nią (zakręt językowaty – pole 17 Brodmanna)
-
kliniczne:
o
niedowidzenia:
uszkodzenie n. wzrokowego prowadzące do ślepoty oka
uszkodzenie bocznych części skrzyżowania wzrokowego – niedowidzenie
połowicze dwunosowe
uszkodzenie przyśrodkowej części skrzyżowania wzrokowego –
niedowidzenie połowicze dwuskroniowe
uszkodzenie pasma wzrokowego – niedowidzenie połowicze jednoimienne
po stronie przeciwnej
uszkodzenie promienistości wzrokowej – jednoimienne niedowidzenie
kwadrantowe
uszkodzenie kory wzrokowej – przeciwstronne niedowidzenie z
zaoszczędzeniem widzenia plamkowego
o
niedowidzenie połowicze dwunosowe
ucisk lub przerwanie ciągłości środkowej części skrzyżowania wzrokowego
• znajdują się tam włókna przechodzące do pasm wzrokowych stron
przeciwnych
widoczne przy guzach przysadki mózgowej
Odruchy źrenicy
-
wywoływane zmianą oświetlenia
-
efekt: zwężenie lub rozszerzenie źrenicy
-
odruch źrenicy na światło - zwężenie źrenicy pod wpływem jej oświetlenia
o
siatkówka – n. wzrokowy
o
pasmo wzrokowe
o
pole przedpokrywowe
o
jądro przywspółczulne n. III
o
n. III
o
neuron zazwojowy rozpoczynający się w zwoju rzęskowym
o
reakcja konsensualna:
oświetlenie jednego oka prowadzi do zwężenia źrenic w obu oczach
• informacja o sile natężenia światła z jednego oka dochodzi do jąder
dodatkowych n. okoruchowych obu stron
o
kliniczne:
zaburzony:
• na poziomie n. II
o
po oświetleniu po stronie uszkodzenia
nie nastąpi obustronna reakcja źrenic na światło
o
po oświetleniu oka z nieuszkodzonym n. II
reakcja wystąpi obustronnie
• na poziomie n. III lub zwoju rzęskowego
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
123
o
nie nastąpi reakcja źrenicy na światło po stronie
uszkodzenia
o
bez względu na to, na które oko będzie padać światło
-
rozszerzenie źrenicy – pod wpływem zmniejszenia oświetlenia
o
neurony siatkówki
o
podwzgórze
o
drogi podwzgórzowo-rdzeniowe
o
ośrodek rzęskowo-rdzeniowy
C8-Th1
o
pień współczulny
o
zwój szyjny górny
o
sploty otaczające t. szyjną wewnętrzną
o
dochodzi do tęczówki gałki ocznej
o
kliniczne:
zespół Hornera
• przyczyna:
o
przerwanie ośrodkowej drogi współczulnej w:
ośrodku rzęskowo-rdzeniowym
zwoju szyjnym górnym
w obrębie włókien zazwojowych
• objawy:
o
zwężenie szpary powiekowej (opadnięcie powieki)
o
zwężenie źrenicy
o
zapadnięcie gałki ocznej
o
brak wydzielania potu
o
rozszerzenie naczyń krwionośnych połowy twarzy
-
odruch na zbieżność i akomodację (nastawność)
o
patrzenie na przedmiot blisko położony
o
działają mięśnie:
mm. proste przyśrodkowe (ruch zbieżny gałek ocznych)
m. rzęskowy (akomodacja – większe uwypuklenie soczewki)
m. zwieracz źrenicy (zwiększa ostrość widzenia)
o
dłuższy niż odruch źrenic na światło
o
przechodzi przez:
neurony siatkówki
ciało kolankowate boczne
kora móżgu
jądra n. okoruchowego
zwój rzęskowy
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
124
ĆWICZENIE 21 – część składowe, budowa, unaczynienie i unerwienie ucha zewnętrznego i
środkowego.
Narząd przedsionkowo-ślimakowy
-
położenie: część skalista kości skroniowej
-
zawartość: struktury ucha zewnętrznego, środkowego i wewnętrznego
-
dzieli się na:
o
narząd słuchu (narząd ślimakowy): ucho zewnętrzne, środkowe i wewnętrzne
o
narząd równowagi (narząd przedsionkowy): ucho wewnętrzne
-
informacje przekazywane n. VIII do jąder ślimakowych i przedsionkowych w pniu mózgu
o
drogą słuchową i przedsionkową do ośrodków korowych
Ucho zewnętrzne
-
małżowina uszna
o
kształt: muszla
o
szkielet: chrzęstny
łączy się z chrząstką przewodu słuchowego
o
brzeg wolny: zaokrąglony, odgięty ku bokowi
poza: dolnym końcem
inaczej: obrąbek
o
płatek małżowinowy:
w dolnej części małżowiny
pozbawiony chrząstki
o
muszla małżowiny
część środkowa małżowiny
obszerne zagłębienie
przechodzi w przewód słuchowy wewnętrzny
o
skrawek
ogranicza muszlę od przodu
odstaje od powierzchni twarzy
zakrywa wejście do przewodu słuchowego zewnętrznego
o
barwa: różowa
bogato ukrwiona
uwidacznia się na niej sinica – w stanach patologicznych przy pogorszonym
utlenowaniu
o
mięśnie:
szczątkowe
poprzecznie prążkowane
przyczepiają się do małżowiny usznej
grupy:
• rozwieracze otworu słuchowego zewnętrznego
o
położenie: promieniście dookoła przewodu słuchowego
o
wymień: przedni, górny, tylny
• zwieracze otworu słuchowego zewnętrznego
o
położenie: boczna powierzchnia małżowiny usznej
należą do mięśni mimicznych twarzy
unerwienie: n. twarzowy
o
unaczynienie:
t. uszna tylna
o
unerwienie:
n. uszny wielki
n. potyliczny mniejszy
-
przewód słuchowy zewnętrzny
o
przewód słuchowy zewnętrzny chrzęstny
leży bocznie
długość: ok. 1/3 długości całego przewodu
tkanka: chrząstna
o
przewód słuchowy zewnętrzny kostny
leży przyśrodkowo
położenie: kość skroniowa
początek: otwór słuchowy zewnętrzny
koniec: bruzda bębenkowa
• przyczepia się do niej błona bębenkowa
o
klinicznie:
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
125
wysłany skórą – gruczoły łojowe
• wydzielina: woskowina
o
zmieszana ze złuszczonym nabłonkiem
o
nagromadzenie: może prowadzić do zamknięcia przewodu
zwłaszcza: przy błonie bębenkowej
osłabienie słuchu
o
kształt:
wydłużona litera „S”
• przy przejściu części chrzęstnej w kostną
część chrzęstna – zagięta ku dołowi i przodowi
• aby obejrzeć we wzierniku usznym błonę bębenkową należy:
o
małżowinę wraz z częścią chrzęstną przewodu pociągnąć ku
górze i ku tyłowi
o
unaczynienie:
t. skroniowa powierzchowna
t. uszna głęboka (od t. szczękowej)
o
unerwienie:
n. przewodu słuchowego zewnętrznego (od n. uszno-skroniowy od V3)
gałąź uszna (od n. X)
• zaopatruje tylną i dolną ścianę przewodu
Ucho środkowe
-
błona bębenkowa
o
tkanka: łączna – tworzy błonę właściwą
pokryta nabłonkiem
• strona zewnętrzna: nabłonek płaski
o
przechodzi ze ścian przewodu słuchowego zewnętrznego
• powierzchnia wewnętrzna: błona śluzowa
o
wyściela jamę bębenkową
o
umocowanie: w bruździe bębenkowej
o
kształt: owalny
dłuższa średnica skierowana:
• od góry i przodu
• ku dołowi i tyłowi
o
ustawienie: skośne
tworzy kąt rozwarty ze ścianą tylną i górną przewodu słuchowego
tworzy kąt ostry z pozostałymi ścianami
o
oglądana przez wziernik uszny:
barwa: perłowoszara
zróżnicowana struktura
o
budowa
pępek
• zagłębienie
• pośrodku
prążek młoteczka
• biegnie ku górze od pępka
wyniosłość młoteczka:
• koniec prążka młoteczka
miejsca zrośnięcia błony bębenkowej z rękojeścią i wyrostkiem bocznym
młoteczka: pępek, prążek młoteczka, wyniosłość młoteczka
część wiotka błony bębenkowej
• leży powyżej pępka, prążka i wyniosłości
• nie ma błony włóknistej
część napięta
• pozostała, większa część błony bębenkowej
o
unaczynienie:
gałązki tętnicze zaopatrujące przewód słuchowy zewnętrzny
gałązki unaczyniające jamę bębenkową
o
unerwienie:
n. przewodu słuchowego zewnętrznego
gałązka uszna n. błędnego
o
klinicznie:
dzielimy błonę bębenkową na 4 kwadranty
• wyznaczone przez 2 linie przecinające się w pępku błony
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
126
o
jedna – biegnie wzdłuż rękojeści młoteczka
o
druga – prostopadle do rękojeści młoteczka
• wymień: górno-przedni, górny-tylny, dolno-przedni, dolno-tylny
• kosteczki słuchowe:
o
leżą:
przyśrodkowo od części wiotkiej
przyśrodkowo od kwadrantu górno-tylnego
w jamie bębenkowej
• nacięcie lecznicze błony bębenkowej – omijamy powyższe obszary
stożek świetlny
• widoczny przy oświetleniu od zewnątrz błony bębenkowej
• miejsce, w którym promienie padają prostopadle na błonę
bębenkową
• procesy chorobowe:
o
zniekształcenie lub brak stożka
-
jama bębenkowa
o
położenie: między błoną bębenkową a uchem wewnętrznym
o
ściany:
kostna
• inaczej: błędnikowa
• od strony przyśrodkowej
• wzgórek
• okienko ślimaka:
o
do tyłu i ku dołowi od wzgórka
• błona bębenkowa wtórna
o
zamyka okienko ślimaka
• okienko przedsionka:
o
powyżej wzgórka
o
powyżej biegnie n. twarzowy
tworzy wyniosłość n. twarzowego
• wyniosłość kanału półkolistego bocznego
o
znajduje się pod wyniosłością n. twarzowego
boczna
• inaczej: błoniasta
• błona bębenkowa
• zachyłek nadbębenkowy
o
znajduje się powyżej błony bębenkowej
tylna
• inaczej: sutkowa
• przechodzi w jamę sutkową i komórki sutkowe
o
ku tyłowi
• przylega do zatoki esowatej opony twardej
o
(znaczenie kliniczne)
górna
• inaczej: pokrywkowa
• utworzona przez: cienką kość
o
oddziela:
jamę bębenkową
od opony twardej dołu środkowego czaszki
przednia
• inaczej: szyjno-tętnicza
• utworzona prze: kanał tętnicy szyjnej
• ujście bębenkowe trąbki słuchowej:
o
w górnej części
dolna
• inaczej: szyjno-żylna
• oddziela jamę bębenkową od dołu ż. szyjnej
o
[zawartość: ż. szyjna wewnętrzna]
• odpowiada: dolnej powierzchni piramidy
• graniczy: z boczną częścią dołu szyjnego
o
[zawartość: górna część opuszki ż. szyjnej wewnętrznej]
o
błona śluzowa:
unerwienie:
• n. bębenkowy (od n. IX)
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
127
• nn. szyjno-bębenkowe (nn. współczulne)
-
kosteczki słuchowe
o
funkcja: przenoszą drgania błony bębenkowej na przestrzenie płynowe ucha
wewnętrznego
o
wymień:
młoteczek
• kształt: maczuga
• części:
o
rękojeść
zrośnięta z błoną bębenkową
o
wyrostek boczny młoteczka
zrośnięty z błoną bębenkową
o
głowa młoteczka:
tworzy staw kowadełkowo-młoteczkowy
• z trzonem kowadełka
kowadełko
• części:
o
trzon
o
odnogi:
długa
• tworzy staw kowadełkowo-strzemiączkowy
o
z głową strzemiączka
krótka
odchodzą od trzonu
strzemiączko
• części:
o
głowa
o
odnogi:
przednia
tylna
o
podstawa strzemiączka:
łączy odnogi
zamyka okienko przedsionka
• wraz z otaczającym je więzadłem
pierścieniowatym strzemiączka
o
więzadło umożliwia ruchy
strzemiączka w okienku
wywołuje drgania płynu
[znajduje się w uchu
wewnętrznym]
• błona strzemiączkowa:
o
rozpięta między odnogami i podstawą strzemiączka
o
umocowanie:
do ścian jamy bębenkowej
• więzadła dochodzące do młoteczka:
o
więzadło młoteczka przednia
o
więzadło młoteczka boczne
o
więzadło młoteczka górne
• więzadła dochodzące do kowadełka:
o
więzadło kowadełka górne
o
więzadło kowadełka dolne
o
ruchy kosteczek:
modulowane przez 2 mięśnie:
• m. napinacz błony bębenkowej
o
położenie: kanał mięśniowo-trąbkowy
o
w jamie bębenkowej – jego ścięgno zagina się pod kątem
prostym – wokół wyrostka ślimakowatego
o
przyczepia się do szyjki młoteczka
o
czynność:
pociąga młoteczek z błoną bębenkową do wewnątrz
• zwiększa napięcie błony bębenkowej
o
unerwienie: n. skrzydłowy przyśrodkowy (od V3)
• m. strzemiączkowy
o
PP: wyniosłość piramidowa
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
128
na tylnej ścianie jamy bębenkowej
o
PK: głowa strzemiączka
o
CZ:
ogranicza ruchy strzemiączka w okienku
przedsionka
zmniejsza amplitudę drgań układu kosteczek
o
N: n. twarzowy
porażenie: nadwrażliwość na dźwieki
o
kliniczne
otoskleroza
• zmiany zwyrodnieniowe więzadła pierścieniowatego strzemiączka
• objawy: znaczne przytępienie słuchu
o
jeśli proces chorobowy obejmie okienko ślimaka – całkowita
utrata
uszkodzenie kosteczek słuchowych:
• osłabienie słuchu
o
niecałkowite
dzięki: zachowaniu przewodnictwa kostnego
o
dźwięki dochodzą do narządu spiralnego
droga powietrzna
• przewód słuchowy zewnętrzny
• błona bębenkowa
• kosteczki słuchowe
• podstawa strzemiączka
• przychłonka w przedsionku
• przychłonka w schodach bębenka
• drgania powodują faliste ruchy przychłonki
o
przenoszą się na ściany przewodu ślimakowego
pobudzają narząd spiralny
droga kostna
• mała rola
-
trąbka słuchowa
o
długość: 4 cm
o
łączy: część nosowa gardła z uchem środkowym
o
ujścia:
bębenkowe
gardłowe
o
przebieg:
skośnie
część kostna
• biegnie w półkanale trąbki słuchowej
• przechodzi w część chrzęstną
o
ku przodowi i przyśrodkowo
• 1/3 trąbki
część chrzęstna
• 2/3 trąbki
• miejsce przyczepu m. napinacza podniebienia
o
skurcz: otwiera światło – przy połykaniu
-
przestrzenie powietrzne:
o
komórki sutkowe
łączą się z jamą sutkową
• przez jamą bębenkową
o
także w innych kościach otaczających jamę sutkową
komórki pokrywki
komórki łuskowe
komórki bębenkowe
komórki trąbkowe
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
129
ĆWICZENIE 22 – Części składowe ucha wewnętrznego, ich budowa i czynność. Droga słuchowa i
przedsionkowa. Nerw twarzowy i przedsionkowo ślimakowy. Unaczynienie i unerwieni ucha
wewnętrznego.
Ucho wewnętrzne:
-
błędnik kostny
o
funkcja: obudowuje błędnik błoniasty
o
budowa:
przedsionek
• położenie: między dnem przewodu słuchowego wewnętrznego a
jamą bębenkową
• posiada 2 zachyłki:
o
woreczek
o
łagiewka
o
leżą w nich części błędnika błoniastego
• okienko przedsionka:
o
w bocznej ścianie przedsionka
• okienko ślimaka:
o
w bocznej ścianie przedsionka
o
leży ku tyłowi i dołowi
• otwory prowadzące do kanałów półkolistych
o
ilość: 5
o
położenie: w części tylnej przedsionka
kanały półkoliste
• leżą w trzech prostopadłych płaszczyznach
• wymień:
o
przedni
ustawiony w płaszczyźnie pionowej
płaszczyzna kanału przedniego
• prostopadła do osi długiej części skalistej
kości skroniowej
• tworzy wyniosłość łukowatą
o
na przedniej powierzchni części
skalistej kości skroniowej
o
tylny
j/w
płaszczyzna kanału tylnego
• równoległa do długiej osi części skalistej
o
boczny
ustawiony w płaszczyźnie poziomej
• (przy silnym zgięciu głowy ku przodowi
widoczny w bocznej ścianie jamy bębenkowej:
• wyniosłość kanału półkolistego bocznego
• kończą się:
o
bańką kostną
o
odnogą kostną
• ujście:
o
kanał półkolisty przedni i tylny:
do przedsionka
przez odnogę kostną wspólną
ślimak
• spiralny kanał – wewnątrz
o
tworzy 2,5 zawoju
zawoje owijają się wokół kostnego wrzecionka
• tworzy oś długą ślimaka
• kanały podłużne wrzecionka:
o
wewnątrz ślimaka
o
zawierają n. ślimakowy
• blaszka spiralna kostna
o
odchodzi od wrzecionka do światła kanału spiralnego
o
dzieli kanał na 2 piętra:
schody bębenka
• łączą się z okienkiem ślimaka
schody przedsionka
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
130
• łączą się z okienkiem przedsionka
• błona podstawna
o
inaczej: blaszka spiralna błoniasta
o
uzupełnia podział na schody bębenka i przedsionka
• podstawa ślimaka:
o
skierowana do przewodu słuchowego wewnętrznego
• osklepek ślimaka
o
skierowany w stronę przeciwną
-
błędnik błoniasty – wewnątrz błędnika kostnego
o
błędnik przedsionkowy:
woreczek
łagiewka
• znajdują się w przedsionku kostnym
• plamki
o
powierzchnie pokryte: nabłonkiem zawierającym komórki
włoskowate zmysłowo-nabłonkowe
o
plamka łagiewki:
płaszczyzna pozioma
wymiary: 2 x 3 mm
o
plamka woreczka:
ustawiona pionowo
mniejsze wymiary
o
błona kamyczkowa
pokrywa nabłonek plamek
galaretowata
zawiera kamyczki błęnikowe
wpuklają się do niej włoski komórek zmysłowo-
nabłonkowych
• ich podrażnienie wskutek zmieniającego się
obciążenia przez kamyczki informuje o
położeniu głowy
• przewód łączący:
o
biegnie od woreczka do przewodu ślimakowego
• przewód łagiewkowo-woreczkowy
o
łączy łagiewkę z woreczkiem
o
odchodzi od niego przewód śródchłonki
biegnie w kostnym wodociągu przedsionka
wychodzi na powierzchnię tylną części skalistej
tworzy worek śródchłonki
• twarde, płaskie rozszerzenie
• między blaszkami opony twardej
przewody półkoliste
• położenie: wewnątrz kanałów półkolistnych kostnych
• zajmują niewielką część ich przekroju
• kończą się bańkami błoniastymi
o
położone w bańkach kostnych
o
grzebienie bańkowe – znajdują się w nich
ustawione prostopadle do płaszczyzny przewodu
półkolistego
zawierają komórki zmysłowo-nabłonkowe z
rzęskami – zatopione w galaretowatym osklepku
nie mają kamyczków błędnikowych
receptor przyspieszenia kątowego [k n-z]
• śródchłonka przemieszcza się w kanałach
półkolistych pod wpływem zmian położenia
głowy
• śródchłonka przesuwa osklepek w stosunku
do kanału półkolistego
• zagina włoski komórek nerwowo-
zmysłowych
o
przekazują informację do n.
przedsionkowego
narząd równowagi
o
błędnik ślimakowy:
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
131
przewód ślimakowy
• znajduje się wewnątrz ślimaka kostnego
o
między schodami przedsionka a schodami bębenka
• kształt: trójkąt
o
ściana zewnętrzna – zrośnięta z okostną kanału spiralnego
ślimaka
prążek naczyniowy
• znajduje się w ścianie zewnętrznej
• wytwarza śródchłonkę
o
ściana przedsionkowa
sąsiaduje ze schodami przedsionka
wyścielona błoną przedsionkową
o
ściana bębenkowa
tworzy podstawę trójkąta
przedłużenie blaszki spiralnej kostnej
budowa:
• błona podstawna
o
oddziela śródchłonkę przewody
ślimakowego od przychłonki
schodów bębekowa
• narząd spiralny Cortiego
o
położenie: w przewodzie ślimakowym; na błonie spiralnej
o
budowa:
komórki włoskowate wewnętrzne i zewnętrzne
• pobudzane przez drgania płynów i błony
podstawnej
o
blaszka spiralna kostna i przewód ślimakowy – dzięki nim w
przekroju poprzecznym zwojów ślimaka widoczne są
całkowicie oddzielone od siebie trzy przestrzenie:
schody bębenka
schody ślimaka
światło przewodu ślimakowego
• inaczej: schody środkowe
o
osklepek ślimaka
światło schodów przedsionka łączy się tu ze
światłem schodów bębenka
• przez szparę osklepka
• „droga dźwieku”
o
zmiany ciśnienia w przewodzie słuchowym zewnętrznym
o
drgania błony bębenkowej
o
przenoszone przez układ kosteczek słuchowych ucha
środkowego
o
na przychłonkę schodów przedsionka
o
na schody środkowe
o
na schody bębenkowa
o
wędrują wzdłuż sprężystej błony podstawnej
na niej spoczywa narząd spiralny Cortiego
o
unaczynienie:
t. błędnikowa (od t. podstawnej)
t. dolna przednia móżdżku
naczynia żylne przewodu słuchowego wewnętrznego
brak naczyń chłonnych
-
przestrzeń przychłonkowa
o
między błędnikiem kostnym a błoniastym
o
wypełniona przychłonką
-
przestrzeń śródchłonkowa
o
wewnątrz błędnika błoniastego
o
wypełniona śródchłonką
Zwoje i jądra nerwu przedsionkowo-ślimakowego
Zwój przedsionkowy i jądra przedsionkowe
-
komórki nerwowo-zmysłowe plamki i grzebieni kanałów półkolistych tworzą synapsy z
wypustkami komórek dwubiegunowych zwoju przedsionkowego
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
132
o
zwój: położenie – w dnie przewodu słuchowego wewnętrznego
o
aksony tworzą część przedsionkową n. przedsionkowo-ślimakowego – n.
przedsionkowy
prowadzą informację do jąder przedsionkowych
• znajdują się w polu przedsionkowym dna komory czwartej
• j. przedsionkowe dolne, przyśrodkowe, boczne i górne
• mają połączenia z innymi strukturami ośrodkowego układu
nerwowego:
o
droga przedsionkowo-rdzeniowa
do komórek ruchowych rdzenia kręgowego
zawiera włókna skrzyżowane i nieskrzyżowane
rola w utrzymani postawy ciała
• kontrola mięśni antygrawitacyjnych
o
droga przedsionkowo-podłużna
do pęczka podłużnego przyśrodkowego
zawiera włókna zdążające do jąder pnia móżgu
• kierują ruchami mm. gałek ocznych
o
droga przedsionkowo-móżdżkowa
do móżdżku
przebiega w konarze dolnym móżdżku
kończy się w płacie grudkowo-kłaczkowym iw
robaku
o
droga przedsionkowo-wzgórzowa
do wzgórza
do jądra brzusznego tylnego dolnego
dalej do kory mózgu znajdującej się bezpośrednio
za pierwszorzędową korą czuciową w płacie
ciemieniowym
-
kliniczne:
o
zawroty głowy:
podrażnienie układu przedsionkowego i jego ośrodkowych połączeń
• objawy:
o
pacjentowi wydaje się, że otoczenie kręci się wokół niego
lub że on sam obraca się wokół własnej osi
• skutek:
o
nudności
o
tendencje do padania
przy uszkodzeniu móżdżku
Zwój spiralny i jądra ślimkowe
-
zwój spiralny
o
położenie: wrzecionko kostne ślimaka
o
zawiera: komórki dwubiegunowe
dendryty tworzą synapsy z komórkami włoskowatymi narządy spiralnego
aksony – część ślimakowa – n. ślimakowy – wędrują do jąder ślimakowych:
brzusznego i grzbietowego
• leżą po tej samej stronie
z jąder wychodzą aksony drugiego neurony drogi wzrokowej
• przesyłają informację do wzgórków dolnych pokrywy
-
ciało czworoboczne:
o
utworzone przez aksony zdążające do wzgórka strony przeciwległej, przechodzące
na drugą stroną na granicy mostu i rdzenia przedłużonego
-
wstęga boczna do wzgórka dolnego
-
do ciała kolankowatego przyśrodkowego
o
wzgórze jądro słuchowe
-
przez promienistość słuchową do pierwszorzędowej kory słuchowej
o
w zakrętach skroniowych poprzecznych
w głębi bruzdy bocznej
pola 41, 42 Brodmana
-
krzyżuje się na wielu poziomach
-
przełącza się na kolejne neurony w ośrodkach pnia mózgu (jądra ciała czworobocznego,
jądra górne oliwki i jądra wstęgi bocznej)
o
dzięki temu informacje drogą słuchową dochodzą do obu uszu
-
neurony:
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Anatomia – Głowa i Szyja
Anatomia – Głowa i Szyja- 2006-06-16 - 17:43
133
o
I – zlokalizowany w zwoju spiralnym
o
II – w jądrach ślimakowych
o
III – jądrach ciała czworobcznego, jądrach wstęgi bocznej, jądrze górnym oliwki lub
jądrze wzgórka dolnego
o
IV – ciało kolankowate przyśrodkowe
-
kliniczne:
o
jednostronna głuchota:
uszkodzenie lewego lub prawego ucha
części ślimakowej n. VIII
jąder ślimakowych
o
jednostronne uszkodzenie drogi słuchowej powyżej jąder ślimakowych
nie powoduje głuchoty
zaburzenia lokalizacji dźwięków
szum w uszach
częściowa utrata słuchu w zakresie niektórych częstotliwości
Nerw przedsionkowo-ślimakowy
-
części:
o
przedsionkowa
początek: zwój przedsionka
• na dnie przewodu słuchowego wewnętrznego
dendryty komórek dwubiegunowych zwoju przedsionka
• zdążają do komórek zmysłowych
o
w plamkach woreczka i łagiewki
o
w grzebieniach kanałów półkolistych
o
ślimakowa
początek: zwój spiralny
• w kanale wrzecionka
dendryty komórek dwubiegunowych zwoju spiralnego
• dochodzą do komórek zmysłowych:
o
narządu spiralnego Cortiego przewodu ślimakowego
-
aksony komórek zwoju spiralnego i zwoju przedsionka
o
przechodzą przez przewód słuchowy wewnętrzny
o
wychodzą z mózgowia w kącie móżdżkowo-mostowym
o
dochodzą do pnia mózgu
o
kończą się w jądrach ślimakowych i przedsionkowych
-
przewodzi bodźce słuchowego oraz równowagi z receptorów
o
znajdują się w uchu wewnętrznym
Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
na5 pieszak 03 02 10 1 id 43624 Nieznany
3 03 2014 Lechowski id 33368 Nieznany (2)
Mechana II 03 02 14 id 290476 Nieznany
31 03 2014 Lechowski id 34957 Nieznany (2)
24 03 2014 Jaskowska(1) id 3060 Nieznany
zulz 03 2010 2011 id 593228 Nieznany
projekt 03 przyklad 01 id 39794 Nieznany
24 03 2014 Jaskowska id 30599 Nieznany (2)
30 03 2011 CA id 34478 Nieznany (2)
84 Nw 03 Stolek kuchenny id 476 Nieznany
oak 03 12 2009 id 326824 Nieznany
24 03 2011 [pre] id 30596 Nieznany (2)
26 03 2014 Linert id 31339 Nieznany (2)
31 03 2014 Jaskowska id 34956 Nieznany (2)
na5 pieszak 03 02 10 1 id 43624 Nieznany
Konserwacja 2014 03 id 245321 Nieznany
ei 2005 03 s024 id 154147 Nieznany
Notatki 03 PRODUKT id 322319 Nieznany
więcej podobnych podstron