Magazyn Oświatowy Nr 31 styczeń-czerwiec 2009

22

Halina Marat
Nauczyciel przedmiotów zawodowych
Zespół Szkół Zawodowych Nr 1
w Skierniewicach

Wybrane metody aktywizujące w kształceniu zawodowym – z refleksji nauczyciela

Do szczególnie skutecznych metod kształcenia problemowego można zaliczyć metody aktywizujące

1

.

Zajęcia prowadzone z wykorzystaniem aktywizujących metod nauczania spełniają dwa podstawowe

warunki:

•

uczący się jest postawiony w sytuacji problemowej,

•

aktywność uczącego się, jest większa aniżeli aktywność podmiotu nauczającego.

Z licznych metod aktywizujących, szczególnie przydatne w procesie kształcenia wydają się takie

metody, jak: sytuacyjna, projektów, przewodniego tekstu, burza mózgów, gry sytuacyjne i decyzyjne,

dyskusja wielokrotna. Zmienia się rola nauczyciela, metody aktywizujące uczniów sprawiają,

ż

e aktywność jest przypisana szczególnie uczniowi. Nauczyciel występuje w roli doradcy, partnera, który

organizuje i kieruje przebiegiem procesu dydaktycznego oraz dostarcza informacji zwrotnej o postępach

uczącego się.

Przytoczę i omówię krótko kilka metod aktywizujących najczęściej stosowanych w kształceniu

zawodowym.

Bardzo ciekawą metodą chętnie stosowaną w szkolnictwie zawodowym jest dyskusja panelowa.

Przykładowym tematem takiej dyskusji może stać się nietypowe rozwiązanie technologiczne wraz z jego

oceną, znalezienie rozwiązania zadania skomplikowanego lub nietypowego, w którym należało

wykorzystać wiedzę z różnych dziedzin. Dyskusja odbywa się w grupach, po czym liderzy grup

prezentują wnioski na forum całej klasy.

Ciekawa lekcja może odbyć się przy zastosowaniu metody przewodniego tekstu. Szczególnie powinna

być wykorzystana w praktycznej nauce zawodu i wykonywaniu różnych ćwiczeń laboratoryjnych.

Uczniowie otrzymują wówczas konkretne zadanie. Mają dostęp do wszystkich danych niezbędnych

do wykonania zadania. Zadanie uczniowie wykonują samodzielnie wg instrukcji tekstu przewodniego.

Inaczej mówiąc, są to pytania oraz różne przygotowane do wypełnienia karty pracy. Metoda

ta z powodzeniem może być wykorzystana na lekcjach teoretycznych przedmiotów zawodowych

do wykonania zadań, które można później wykonać praktycznie. Kształci umiejętność czytania

ze zrozumieniem i jednocześnie jest determinowana poziomem jej opanowania przez uczniów.

Technika ,kuli śniegowej to następna interesująca metoda stosowana na lekcjach przedmiotów

zawodowych. Umożliwia ona szybkie zebranie, porównanie i uzupełnienie informacji na określony temat

od wszystkich uczniów. Powinna być zastosowana wtedy, gdy nauczyciel w krótkim czasie chce

zaktywizować uczniów do zajęcia stanowiska w określonej kwestii bądź zachęcić ich do wyciągnięcia

wniosków z obserwowanych zjawisk, zdefiniowania pewnych procesów.

Wiemy, że uczniowie na lekcjach przedmiotów zawodowych poznają dużo nowych pojęć, zwrotów,

słów o znaczeniu technicznym. Czytają poradniki specjalistyczne, Polskie Normy, podręczniki

1

F. Szlosek, Wstęp do dydaktyki przedmiotów zawodowych, WSI, ITeE, Radom 1995, 91

Magazyn Oświatowy Nr 31 styczeń-czerwiec 2009

23

technologiczne. Bardzo pomocna w przyswajaniu dużych partii materiału jest ,,mapa pamięci”. Wykresy

lub schematy ułatwiają zapamiętywanie.

Trzeba również wspomnieć o metodzie projektów. Jest ona często stosowana przez nauczycieli

w szkołach zawodowych. Polega na wykonywaniu przez uczniów zadań obejmujących większą partię

materiału, samodzielnym formułowaniu tematu i poszukiwaniu rozwiązania, realizacji wytworu.

Ogólny zakres prac projektowych określa nauczyciel, zaś szczegółowe brzmienie tematu i zakres prac

negocjowane są z uczniami. Projekt może zawierać tak teoretyczne jak i praktyczne rozwiązania

problemu. Po wykonaniu projektów następuje ich prezentacja, dyskusja nad nimi, ocena przy udziale

wszystkich uczniów.

Ewaluacja skuteczności stosowania metod aktywizujących wykazała, że nauczyciele:

rozwinęli swoje kompetencje w zakresie metodyki nauczania przedmiotu

-

zaktualizowali dotychczasowe i poznali nowe umiejętności w zakresie metod i technik pracy

na lekcji,

-

poprawili relacje z uczniami,

-

rozwinęli współpracę w zespole uczniowskim,

poczuli się odciążeni od konieczności ciągłego „dawania i służenia innym”

-

poprzez przekazanie uczniom większej odpowiedzialności,

-

poprzez działanie uczniów jako pomocników i doradców,

-

poprzez bardziej produktywną pracę na spotkaniach rady pedagogicznej,

doprowadzili do zmian w całej szkole

-

w programach nauczania,

-

w aranżacji wnętrz klasowych,

-

w ocenianiu pracy ucznia,

-

w organizacji wewnątrzszkolnego doskonalenia nauczycieli,

-

w planowaniu własnego rozwoju zawodowego,

-

w komunikacji interpersonalnej.

wzmocnili pozycję szkoły w środowisku poprzez pokazanie, że

-

szkoła szuka innowacyjnych pomysłów na wspieranie rozwoju ucznia,

-

nauczycielom zależy na podnoszeniu jakości swojej pracy,

-

w tej szkole może być ciekawie.

Ujęcie metod z perspektywy obu uczestników procesu dydaktycznego tj. nauczyciela i ucznia

pozwala sformułować następujące założenia:



Nauczyciel i uczeń są na lekcji partnerami.



Nauczyciel i uczeń przyjmują nowe role i nowe zadania.



Jednym z najważniejszych zadań współczesnej szkoły jest przygotowanie ucznia do samodzielnej

pracy.



Nauczyciel i uczeń są twórczy, posiadają ogromny potencjał, który trzeba „tylko” uruchomić.



W procesie dydaktycznym nie ma idealnych rozwiązań.



Metody bez powiązania z celami, treściami, ramami organizacyjnymi, a przede wszystkim

z potrzebami ucznia i preferencjami nauczyciela nie mają wartości.

Magazyn Oświatowy Nr 31 styczeń-czerwiec 2009

24

Przypomniałam tylko niektóre metody stosowane przez nauczycieli przedmiotów zawodowych

oraz wskazówki, kiedy i w jaki sposób je stosować. Znajomość metod aktywizujących zmusza

nauczyciela do ich właściwego dobrania pod kątem założonych celów i przewidywanych osiągnięć

uczniów.

Myślę, że stosowanie metod aktywizujących w nowoczesnej dydaktyce jest bezsprzecznie wymogiem

czasów, koniecznością przynoszącą wielorakie korzyści uczestnikom procesu dydaktyczno –

wychowawczego.

Literatura

1.

Kubiczek B., Metody aktywizujące /jak nauczyć uczniów uczenia się/, Wyd. „Novik”, Opole 2007.

2.

Brudnik E., Moszyńska A., Owczarska B., Ja i mój uczeń pracujemy aktywnie/przewodnik

po metodach aktywizujących/, Zakład Wydawniczy SFS, Kielce 2000.

3.

Brejnek A., Metoda projektów w kształceniu zawodowym, Warszawa; CODN, Pracownia Edukacji

Zawodowej, 1999.