1

Dział I Źródła Prawa



Źródła prawa/zasada hierarchii/zakres obowiązywania źródeł prawa/miejsce publikacji

Stanowienie prawa w państwie przysługuje określonym przez Konstytucję organom, odbywa się w określonej
formie i w przewidzianym do tego celu trybie.
Przez źródło prawa w znaczeniu formalnym rozumie się formy, w jakich państwo przekazuje swoją wolę
społeczeństwu, aby ją przestrzegało.
Natomiast wszystko to, co ma wpływ na tworzenie przepisów prawnych oraz to, co pośrednio lub bezpośrednio
powoduje taką a nie inną treść prawa, zwykło się nazywać źródłem prawem w znaczeniu materialnym. Na treść
prawa wpływają: panująca ideologia społeczna, stosunki gospodarcze i ich przemiany, obyczaje itp.

Źródła powszechnie obowiązującego prawa:
-konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe i rozporządzenia
-na obszarze działania organów, które je ustanowiły akty prawa miejscowego

System źródeł prawa polskiego tworzą:

1) Konstytucja RP
2) Ustawy
3) Ratyfikowane umowy międzynarodowe
4) Rozporządzenia
5) Akty prawa miejscowego

Źródła prawa polskiego tworzą system hierarchiczny (od aktu normatywnego najwyższej wagi do najniższej).
Owa hierarchiczność zakłada, że akt ogólny najniższego rzędu nie może być sprzeczny z aktem hierarchicznie
wyższym.
Warunkiem wejścia w życie ustaw, rozporządzeń oraz aktów prawa miejscowego jest ich ogłoszenie w
odpowiednich dziennikach urzędowych



Co to jest konstytucja?

Konstytucja-jest to ustawa zasadnicza, która określa zasady ustroju politycznego i społeczno-gospodarczego
państwa. Określa zasady organizowania naczelnych organów państwowych, oraz zawiera podstawowe prawa i
obowiązki obywateli.



Jak wygląda procedura ustawodawcza? / Tryb uchwalania ustawy

1. Inicjatywa ustawodawcza przysługuje: posłom, Senatowi, Prezydentowi RP i Radzie Ministrów oraz grupie co

najmniej 100000 obywateli mających prawo wybierania do Sejmu.
Wnioskodawcy składając Senatowi projekt ustawy, przedstawiają skutki finansowe jej wykonania.

2. Sejm rozpatruje projekt ustawy w 3 czytaniach
3. Sejm uchwala ustawy zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów,

chyba że Konstytucja przewiduje inną większość.

4. Ustawę uchwaloną przez Sejm Marszałek Sejmu przekazuje Senatowi.
5. Senat w ciągu 30 dni od dnia przekazania ustawy może:

- przyjąć ją bez zmian
- uchwalić poprawki albo
- uchwalić odrzucenie jej w całości.
Jeżeli Senat w ciągu 30 dni od dnia przekazania ustawy nie podejmie stosownej uchwały, ustawę uznaje się
za uchwaloną w brzmieniu przyjętym przez Sejm.

6. Uchwałę Senatu odrzucającą ustawę albo poprawkę zaproponowaną w uchwale Senatu uważa się za

przyjętą, jeżeli Sejm nie odrzuci jej bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy
ustawowej liczby posłów.

2

7. Po zakończeniu powyższego postępowania Marszałek Sejmu przedstawia uchwaloną ustawę do podpisu

Prezydentowi

8. Prezydent podpisuje ustawę w ciągu 21 dni i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw

Przed podpisaniem ustawy Prezydent może:
a) Wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodności ustawy z Konstytucją.

Prezydent nie może odmówić podpisania ustawy, którą Trybunał uznał za zgodny z Konstytucją.
Prezydent odmawia jak jest zła.

b) Z umotywowanym wnioskiem przekazać ustawę Sejmowi do ponownego rozpatrzenia.

Po ponownym uchwaleniu ustawy przez Sejm większością 3/5 w obecności połowy Prezydent w ciągu 7
dni podpisuje ustawę i zarządza jej ogłoszenie w DU. W razie ponownego uchwalenie ustawy przez Sejm
Prezydentowi nie przysługuje prawo wystąpienia do Trybunału.

Rada Ministrów może uznać uchwalony przez siebie projekt ustawy za pilny z wyjątkiem projektów ustaw
podatkowych, ustaw dot. Wyboru Prezydenta, Sejmu, Senatu oraz organów samorządu terytorialnego, ustaw
regulujących ustrój i właściwość władz publicznych, a także kodeksów. Regulamin sejmu i senatu określają
odrębności w postępowaniu ustawodawczym w sprawie projektu pilnego. W postępowaniu w sprawie ustawy,
której projekt został uznany za pilny, termin jej rozpatrzenia przez Senat to 14 dni, a prezydent na podpisanie ma
7 dni.



Ratyfikacja umów międzynarodowych

Zatwierdzenie zawartej umowy międzynarodowej (traktatu, konwencji, porozumienia) przez uprawniony do tej
czynności organ danego państwa – strony umowy międzynarodowej. W Polsce czynności ratyfikacji dokonuje
Prezydent RP. Jednak wcześniej zgodę na ratyfikację wyraża parlament.

Dotyczy to umów międzynarodowych w sprawach:
* pokoju, sojuszy, układów politycznych lub układów wojskowych,
* wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji,
* członkostwa RP w organizacji międzynarodowej,
* znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym,
* uregulowanych w ustawie lub w których Konstytucja wymaga ustawy.

W przypadku umowy międzynarodowej, przekazującej organizacji międzynarodowej lub organowi
międzynarodowemu kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach, przewidziany jest
specjalny tryb ratyfikacji:
* w drodze ustawy przyjętej przez Sejm większością 2/3 głosów w obecności co najmniej 1/2 ustawowej liczby
posłów oraz przez Senat większością 2/3 głosów w obecności co najmniej 1/2 ustawowej liczby senatorów lub
* w drodze referendum ogólnokrajowego.



Rozporządzenia

Jest to akt normatywny wydany na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej
wykonania. Rozporządzenie stanowi jedno ze źródeł prawa powszechnie obowiązującego, obok Konstytucji,
ratyfikowanych umów międzynarodowych, ustaw oraz aktów prawa miejscowego. Akt wykonawczy do ustawy,
przedstawia szczegółowy proces, jak ustawa ma wejść w życie.
Delegację ustawową może uzyskać wyłącznie organ wskazany w konstytucji, zalicza się do nich:
A) Prezydent,
B) Rada Ministrów,
C) Prezes Rady Ministrów,
D) Minister kierujący działem administracji rządowej,
E) powołany w skład Rady Ministrów przewodniczący komitetu,
F) Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji.
Delegacja czyli kto ma się czym zająć.

3



Akty prawa miejscowego

Akty prawa miejscowego są:
- źródłami powszechnie obowiązującymi.
- organy samorządu terytorialnego ustanawiają akty prawa miejscowego powszechnie obowiązujące jedynie na
obszarze ich działania, mogą to jednak uczynić tylko na podstawie i w granicach upoważnień ustawowych.
Podmioty uprawnione do wydawania aktów prawa miejscowego:
- rada gminy
- rada powiatu
- sejmik województwa
- organy wykonawcze: wójt, burmistrz, prezydent, rada powiatu, wojewodowie i organy administracji
niezespolonej
Adresatem aktów prawa miejscowego są: wszyscy członkowie wspólnoty samorządowej ( mieszkańcy), również
przedsiębiorcy i instytucje działające na danym obszarze i wszystkie osoby znajdujące się na danym terytorium.
Akty prawa miejscowego są prawem podstawowym ponieważ stanowione są na podstawie i w granicach
upoważnień zawartych w ustawie. W drodze aktów prawa miejscowego nie mogą być regulowane kwestie które
są już uregulowane w ustawie.
Formy ustanawiania aktów prawa miejscowego:
-ustala się w formie uchwały
- zarządzenia wydawane są przez wójta, burmistrza, prezydenta lub zarząd powiatu jako przepisy porządkowe w
przypadkach niecierpiących zwłoki. Podlegają one wówczas zatwierdzeniu na najbliższej sesji rady gminy lub
rady powiatu.
Tracą one moc w razie odmowy zatwierdzenia. Dla ważności aktów prawa miejscowego muszą one zostać
ogłoszone. Akty wchodzą w życie po upływie vacatio legis, czyli po okresie przewidzianym dla adresatów w celu
przygotowania się do ich stosowania. Akty ogłaszane są po pierwsze przez publikacje w wojewódzkim dzienniku
urzędowym przez podanie do wiadomości w środkach masowego przekazu, przez obwieszczenie lub w inny
sposób zwyczajowo przyjęty. Akty prawa miejscowego podlegają nadzorowi który sprawowany jest przez organy
nadzorcze Gminy, Powiatu lub Województwa.



Dziennik Ustaw – co pozwala na ich dokładną identyfikację

o Tytuł
o Numer i rok (co roku nowa numeracja)
o Zostaje wydany, gdy jest taka potrzeba



Ustawa

o Data uchwalenia
o Tytuł
o Dz.U.
o Numer
o Pozycja



Rozporządzenie

o Data wydania
o Organ wydający
o Tytuł
o Numer
o Dz.U.
o Pozycja



Struktura aktu normatywnego

o Nazwa aktu, data, tytuł
o Przepisy ogólne

4

o Legalne definicje („rozumie się przez to..”) – wiążąco ustala znaczenie określonego pojęcia (zwrotu) na

użytek danego aktu normatywnego

o Przepisy szczegółowe – np. delegacje do rozporządzeń
o Przepisy przejściowe
o Przepisy końcowe

 Derogacyjne – uchylające poprzednią ustawę/rozporządzenie
 O wejściu aktu w życie



Przepisy przejściowe

Dostosowanie istniejących przepisów do nowej ustawy wchodzącej w życie (czyli co zrobić z postępowaniem,
które rozpoczęto na zasadach czegoś, co już nie obowiązuje [zwykle rozstrzyga się na korzyść])
Ich celem jest pełniejsze umiejscowienie danego przepisu w całokształcie innych przepisów, czy też w świetle
innych norm postępowania



Przepisy końcowe

Mówią o wejściu aktu w życie, są to w szczególności przepisy derogacyjne, uchylające poprzednie całe akty
prawodawcze, bądź niektóre ich przepisy

5

Dział III Ewidencja Gruntów i Budynków



Podział kraju dla celów ewidencji gruntów

o Jednostka ewidencyjna
o Obręb ewidencyjny
o Działka ewidencyjna



Co stanowi jednostkę ewidencyjną?

1. Jednostkę ewidencyjną stanowi obszar gruntów położonych w granicach administracyjnych gminy, a w
przypadku gdy w skład gminy wchodzi miejscowość o statusie miasta - również w granicach administracyjnych
miasta.
2. W miastach, w których utworzone zostały dzielnice, jako jednostki pomocnicze gminy, jednostką ewidencyjną
może być obszar dzielnicy lub kilku sąsiadujących ze sobą dzielnic.
3. Jednostkę ewidencyjną określa nazwa własna oraz identyfikator krajowego rejestru urzędowego podziału
terytorialnego kraju, prowadzonego na podstawie przepisów o statystyce publicznej.



Na jakie części dzieli się jednostka ewidencyjna?

1. Jednostka ewidencyjna dzieli się na obręby ewidencyjne.
2. Przy projektowaniu przebiegu granic obrębów uwzględnia się podział na rejony statystyczne i obwody
spisowe.
3. Granice obrębów wiejskich powinny być zgodne z granicami wsi i sołectw.
4. Granice obrębów na obszarach miast powinny być zgodne z granicami dzielnic i w miarę możliwości pokrywać
się z granicami osiedli i zespołów urbanistycznych oraz naturalnymi granicami wyznaczonymi w szczególności
przez cieki, ulice, linie kolejowe i inne obiekty fizjograficzne.
5. Na odcinkach wybrzeża morskiego granice obrębów powinny być zgodne z linią podstawową morza
terytorialnego.
6. Teren zamknięty, o którym mowa w art. 2, wyjaśnienie pojęć ustawowych, pkt 9 ustawy, może stanowić
odrębny obręb ewidencyjny zastrzeżony ze względu na obronność i bezpieczeństwo państwa.
7. Obręb w jednostce ewidencyjnej jest określony przez jego nazwę i numer lub wyłącznie przez numer.



Działka ewidencyjna

Działkę ewidencyjną stanowi ciągły obszar gruntu, położony w granicach jednego obrębu, jednorodny pod
względem prawnym, wydzielony z otoczenia za pomocą linii granicznych.



Co obejmuje ewidencja?

1. Ewidencja obejmuje:
1) dane liczbowe i opisowe dotyczące gruntów i budynków oraz lokali,
2) dane dotyczące właścicieli nieruchomości.
3) W przypadkach braku danych, o których mowa w ust. 1 pkt 2, w ewidencji wykazuje się dane osób i jednostek
organizacyjnych, które tymi nieruchomościami władają.
4) W ewidencji oprócz danych, o których mowa w § 10, zakres ewidencji, wykazuje się także:
* dane dotyczące:
a) użytkowników wieczystych gruntów,
b) jednostek organizacyjnych sprawujących zarząd lub trwały zarząd nieruchomościami,
c) państwowych osób prawnych, którym Skarb Państwa powierzył w stosunku do jego nieruchomości
wykonywanie prawa własności lub innych praw rzeczowych,
d) organów administracji publicznej, które gospodarują nieruchomościami wchodzącymi w skład zasobu
nieruchomości Skarbu Państwa oraz gminnych, powiatowych i wojewódzkich zasobów nieruchomości,
e) użytkowników gruntów państwowych i samorządowych,
* dane dotyczące osób i jednostek organizacyjnych, które władają gruntami na podstawie umów dzierżawy,
zwanych dalej "dzierżawcami", zgłoszonych do ewidencji stosownie do art. 28, częściowe zawieszenie wypłaty,
ust. 4 pkt 3 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 1998 r. Nr 7, poz. 25,
Nr 106, poz. 668 i Nr 117, poz. 756, z 1999 r. Nr 60, poz. 636 i z 2000 r. Nr 45, poz. 531),

6

5) opis praw: osób, organów i jednostek organizacyjnych, o których mowa w pkt 1 i 2 oraz w § 10, zakres
ewidencji, ust. 1 pkt 2, do gruntów, budynków i lokali,
6) informacje o dokumentach, które stanowiły podstawę do sporządzenia opisu, o którym mowa w pkt 3,
5) datę i zegarowy czas wpisania danych do bazy danych,
7) datę ostatniej weryfikacji danych.
8) Dane ewidencyjne o gruntach będących przedmiotem dzierżawy oraz o dzierżawcach ujawnia się w ewidencji
wyłącznie na wspólny wniosek podmiotów, które zawarły umowę dzierżawy.



Operat ewidencyjny – części składowe.

1. Operat geodezyjno-prawny jest zbiorem dowodów prowadzonym dla każdego obrębu ewidencyjnego,
uzasadniających wpisy do komputerowych baz danych ewidencyjnych.
2. Operat opisowo-kartograficzny składa się z:
1) komputerowych wydruków raportów, które obrazują dane ewidencyjne w momencie zakładania ewidencji,
2) kopii odpowiedniego fragmentu mapy, o której mowa w § 8, podział na obręby, mapa przeglądowa, ust. 2.



Raporty obrazujące dane ewidencyjne

Na podstawie baz danych ewidencyjnych przy wykorzystaniu informatycznego systemu komputerowego tworzy
się dla poszczególnych obrębów następujące podstawowe raporty obrazujące dane ewidencyjne:
1) rejestr gruntów,
2) rejestr budynków,
3) rejestr lokali,
4) kartotekę budynków,
5) kartotekę lokali,
6) mapę ewidencyjną.



Jednostki rejestrowe
Działki położone w granicach jednego obrębu, wchodzące w skład jednej nieruchomości, tworzą jednostkę
rejestrową gruntów. Zbiór wszystkich działek należących do 1 właściciela i jeden rodzaj władania w grupie
jednego obrębu.

o Jednostka rejestrowa gruntów

1. Działki położone w granicach jednego obrębu, wchodzące w skład jednej nieruchomości, tworzą
jednostkę rejestrową gruntów.
2. Odrębną jednostkę rejestrową gruntów tworzą również położone w granicach jednego obrębu:
1) działki stanowiące część nieruchomości, jeżeli:
a) związane jest z nimi inne niż własność prawo rzeczowe,
b) zostały przekazane w zarząd lub trwały zarząd,
c) wchodzą w skład gospodarstwa rolnego, w rozumieniu przepisów o podatku rolnym,
2) działki o nieuregulowanym stanie prawnym, stanowiące przedmiot odrębnego władania,
3) działki stanowiące część nieruchomości, będące przedmiotem umowy dzierżawy.
3. Jednostki rejestrowe gruntów skupiające działki ewidencyjne wchodzące w skład gospodarstw rolnych
wyróżnia się w ewidencji przy pomocy odpowiedniego numeru identyfikacyjnego REGON, o którym
mowa w przepisach o statystyce publicznej, zwanego dalej "numerem REGON".

o Jednostka rejestrowa budynków

1. Budynki stanowiące odrębny od gruntu przedmiot własności, położone w granicach jednego obrębu i
należące do tego samego właściciela, tworzą jednostkę rejestrową budynków.
2. Odrębną jednostkę rejestrową budynków tworzą również budynki, o których mowa w ust. 1, z
którymi związane jest inne prawo rzeczowe niż własność.

o Jednostka rejestrowa lokali

1. Lokale stanowiące odrębne nieruchomości, znajdujące się w budynkach położonych w granicach
jednego obrębu, należące do tego samego właściciela, tworzą jednostkę rejestrową lokali.
2. Odrębną jednostkę rejestrową lokali tworzą również lokale, o których mowa w ust. 1, z którymi
związane jest inne prawo rzeczowe niż własność i inny władający oprócz właściciela.

o Identyfikatory obiektów

7

1. Działki ewidencyjne, budynki i lokale oraz osoby i jednostki organizacyjne, a także inne obiekty bazy
danych ewidencyjnych oznacza się w ewidencji odpowiednimi identyfikatorami.
2. Identyfikatory obiektów bazy danych ewidencyjnych określa załącznik nr 1 do rozporządzenia.



Grupy rejestrowe

W celu wyróżnienia tego samego charakteru władania lub sposobu użytkowania (przepisy w sprawie
funkcjonującej ewidencji gruntów) ustalono 12 zasadniczych grup rejestrowych, utworzonych z jednostek
rejestrowych.



Danymi ewidencyjnymi dotyczącymi działki ewidencyjnej są?

1) numer działki stanowiący część składową identyfikatora działki ewidencyjnej,
2) numeryczny opis granic działki ewidencyjnej,
3) pole powierzchni działki ewidencyjnej,
4) informacje określające pola powierzchni konturów użytków gruntowych i klas gleboznawczych w granicach
działki ewidencyjnej,
5) wartość działki ewidencyjnej oraz data określenia tej wartości,
6) numer jednostki rejestrowej gruntów, do której przyporządkowana została działka ewidencyjna, stanowiący
część składową identyfikatora tej jednostki rejestrowej,
7) oznaczenie księgi wieczystej, a w przypadku gdy księga wieczysta nie jest założona - oznaczenie dokumentów
określających własność,
8) oznaczenie dokumentów określających inne prawa do działki ewidencyjnej niż własność i prawo użytkowania
wieczystego,
9) numer rejestru zabytków prowadzonego na podstawie przepisów o ochronie dóbr kultury,
10) numer rejonu statystycznego stanowiący część składową identyfikatora tego rejonu.
2. Danymi ewidencyjnymi dotyczącymi działki ewidencyjnej oprócz danych, o których mowa w ust. 1, są:
1) dla działek ewidencyjnych wchodzących w skład nieruchomości zabudowanych lub przeznaczonych pod
zabudowę - numer porządkowy, którym oznaczona została nieruchomość w trybie przepisów o numeracji
nieruchomości, i nazwa ulicy, przy której leży działka ewidencyjna,
2) dla działek ewidencyjnych stanowiących drogi publiczne - numery tych dróg nadane na podstawie przepisów
o drogach publicznych i dodatkowo nazwa ulicy, jeżeli droga publiczna pełni tę funkcję,
3) dla działek ewidencyjnych stanowiących obiekty fizjograficzne, takie jak: cieki, zbiorniki wodne, parki,
uroczyska leśne - nazwy tych obiektów.
3. W przypadku gdy w granicach obrębu wyróżniane są zwyczajowo zespoły urbanistyczne, przysiółki, niwy,
uroczyska - dane ewidencyjne działek ewidencyjnych mogą być uzupełniane nazwami tych obszarów.



Danymi ewidencyjnymi dotyczącymi budynku stanowiącego część składową gruntu są?

1. Danymi ewidencyjnymi dotyczącymi budynku stanowiącego część składową gruntu są:
1) numer ewidencyjny budynku stanowiący część składową identyfikatora budynku,
2) numer porządkowy, którym oznaczony został budynek w trybie przepisów o numeracji nieruchomości,
3) numeryczny opis konturu wyznaczonego przez prostokątny rzut na płaszczyznę poziomą zewnętrznych
płaszczyzn ścian zewnętrznych kondygnacji przyziemnej budynku, a w budynkach posadowionych na filarach,
kondygnacji opartej na tych filarach - zwanego dalej konturem budynku,
4) numery działek ewidencyjnych, na których usytuowany jest budynek,
5) oznaczenie funkcji podstawowej budynku,
6) wartość budynku oraz data określenia tej wartości,
7) rok zakończenia budowy,
8) pole powierzchni zabudowy w m2,
9) liczba kondygnacji nadziemnych oraz liczba kondygnacji podziemnych,
10) informacja o materiale, z którego zbudowane są zewnętrzne ściany budynku,
11) liczba i numery lokali stanowiących odrębne nieruchomości lokalowe,
12) liczba i numery lokali innych niż wymienione w pkt 11,
13) łączne, wyrażone w m2, pole powierzchni użytkowej:

8

a) wszystkich lokali w budynku,
b) pomieszczeń przynależnych do lokali



Danymi ewidencyjnymi dotyczącymi budynku stanowiącego odrębny od gruntu przedmiot własności są?

Danymi ewidencyjnymi dotyczącymi budynku stanowiącego odrębny od gruntu przedmiot własności, oprócz
danych wymienionych w § 63, dane ewidencyjne dotyczące budynków, ust. 1, są:
1) oznaczenie księgi wieczystej lub innych dokumentów określających własność budynku,
2) oznaczenie dokumentów określających inne prawa do budynku niż własność,
3) numer jednostki rejestrowej budynków, do której przyporządkowany został budynek stanowiący część
składową identyfikatora tej jednostki.



Danymi ewidencyjnymi dotyczącymi lokalu są?

1) numer lokalu, stanowiący część składową identyfikatora lokalu,
2) numer ewidencyjny budynku, w którym znajduje się lokal,
3) oznaczenie funkcji użytkowej lokalu,
4) liczba izb wchodzących w skład lokalu oraz liczba i rodzaj pomieszczeń przynależnych do lokalu,
5) wyrażone w m2 pole powierzchni użytkowej lokalu oraz pole powierzchni pomieszczeń przynależnych do
lokalu.



Danymi ewidencyjnymi dotyczącymi lokalu stanowiącego odrębną nieruchomość są?

Danymi ewidencyjnymi dotyczącymi lokalu stanowiącego odrębną nieruchomość, oprócz danych wymienionych
w ust. 1, są:
1) oznaczenie księgi wieczystej,
2) oznaczenie dokumentów określających inne niż własność prawa do lokalu,
3) numer ewidencyjny jednostki rejestrowej lokali, do której przyporządkowany został lokal,
4) wartość lokalu i data ustalenia tej wartości.



Co stanowi treść mapy ewidencyjnej?

Treść mapy ewidencyjnej stanowią następujące elementy:
1) granice: państwa, jednostek zasadniczego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa, jednostek
ewidencyjnych, obrębów, działek,
2) oznaczenia punktów granicznych, z wyróżnieniem punktów, których położenie określone zostało w
odpowiednim trybie i z wymaganą dokładnością, a spośród nich - punktów trwale stabilizowanych w terenie,
3) kontury użytków gruntowych i ich oznaczenia,
4) kontury klas gleboznawczych i ich oznaczenia,
5) kontury budynków,
6) numery działek ewidencyjnych,
7) granice rejonów statystycznych i ich oznaczenia,
8) dane opisowo-informacyjne, a w szczególności:
a) nazwy jednostek zasadniczego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa,
b) oznaczenia jednostki ewidencyjnej i obrębu,
c) nazwy ulic, placów, uroczysk, cieków, zbiorników wodnych i innych obiektów fizjograficznych,
d) numery dróg publicznych nadane na podstawie przepisów o drogach publicznych,
e) numery porządkowe i ewidencyjne budynków.
2. Treścią mapy ewidencyjnej mogą być również nazwy zespołów urbanistycznych, przysiółków i niw.



Podział i oznaczenie budynków ze względu na podstawową funkcję użytkową.

Ze względu na podstawową funkcję użytkową budynku ustala się następujące rodzaje budynków:
1) przemysłowe, produkcyjne i energetyczne,
2) transportu i łączności,
3) handlowe i usługowe,
4) składowe,
5) biurowe,
6) ochrony zdrowia i opieki społecznej,

9

7) mieszkalne,
8) oświaty, nauki, kultury i kultu religijnego,
9) produkcyjne i usługowe rolnictwa oraz gospodarcze,
10) inne.
2. Kody funkcji budynków określa się zgodnie z Klasyfikacją rodzajową środków trwałych (KRŚT), wprowadzoną
zarządzeniem nr 51 Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 17 grudnia 1991 r.

§ 67 Podział użytków gruntowych
Użytki gruntowe wykazywane w ewidencji dzielą się na następujące grupy:
1) użytki rolne,
2) grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione,
3) grunty zabudowane i zurbanizowane,
4) użytki ekologiczne, oznaczone symbolem złożonym z litery "E" oraz symbolu odpowiedniego użytku gruntowego
określającego sposób zagospodarowania lub użytkowania terenu, np. E-Ws, E-Wp, E-Ls, E-Lz, E-N, E-Ps, E-R,
5) nieużytki, oznaczone symbolem - N,
6) grunty pod wodami,
7) tereny różne oznaczone symbolem -Tr.
§ 68 Podział użytków rolnych, gruntów leśnych oraz gruntów zabudowanych i zurbanizowanych
1. Użytki rolne dzielą się na:
1) grunty orne, oznaczone symbolem - R,
2) sady, oznaczone symbolem złożonym z litery "S" oraz symbolu odpowiedniego użytku gruntowego, stanowiącego
część składową oznaczenia klasy gleboznawczej gruntu, na którym założony został sad, np. S-R, S-Ł, S-Ps,
3) łąki trwałe, oznaczone symbolem - Ł,
4) pastwiska trwałe, oznaczone symbolem - Ps,
5) grunty rolne zabudowane, oznaczone symbolem złożonym z litery "B" oraz symbolu odpowiedniego użytku
gruntowego, stanowiącego część składową oznaczenia klasy gleboznawczej gruntu, na którym wzniesione zostały
budynki, np. B-R, B-Ł, B-Ps,
6) grunty pod stawami, oznaczone symbolem - Wsr,
7) rowy, oznaczone symbolem - W.
2. Grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione dzielą się na:
1) lasy, oznaczone symbolem - Ls,
2) grunty zadrzewione i zakrzewione, oznaczone symbolem - Lz, lub, w przypadku zadrzewień śródpolnych, zaistniałych
na gruntach objętych klasyfikacją gleboznawczą - symbolem złożonym z liter "Lz" oraz symbolu odpowiedniego użytku
gruntowego, stanowiącego część składową oznaczenia klasy gleboznawczej gruntu, np. Lz-R, Lz-Ł, Lz-Ps.
3. Grunty zabudowane i zurbanizowane dzielą się na:
1) tereny mieszkaniowe, oznaczone symbolem - B,
2) tereny przemysłowe, oznaczone symbolem - Ba,
3) inne tereny zabudowane, oznaczone symbolem - Bi,
4) zurbanizowane tereny niezabudowane, oznaczone symbolem - Bp,
5) tereny rekreacyjno-wypoczynkowe, oznaczone symbolem - Bz,
6) użytki kopalne, oznaczone symbolem - K,
7) tereny komunikacyjne, w tym:
a) drogi, oznaczone symbolem - dr,
b) tereny kolejowe, oznaczone symbolem - Tk,
c) inne tereny komunikacyjne, oznaczone symbolem - Ti.
4. Grunty pod wodami dzielą się na:
1) grunty pod morskimi wodami wewnętrznymi, oznaczone symbolem - Wm,
2) grunty pod wodami powierzchniowymi płynącymi, oznaczone symbolem - Wp,
3) grunty pod wodami powierzchniowymi stojącymi, oznaczone symbolem - Ws.
5. Sadów o powierzchni mniejszej od 0,1000 ha oraz innych użytków gruntowych o powierzchni mniejszej od 0,0100 ha
nie wykazuje się w ewidencji.

10

Dział IV Administracja rządowa i samorządowa



Organ administracji publicznej

W prawie administracyjnym definiowany jest jako podmiot (człowiek lub grupa ludzi) wyodrębniony w
strukturze administracji, wyposażony we władztwo administracyjne oraz posiadający własne, wyróżniające go
kompetencje
Wg KPA organami administracji publicznej są ministrowie, centralne organy administracji rządowej,
wojewodowie, działające w ich imieniu lub we własnym imieniu inne organy administracji rządowej (zespolonej i
niezespolonej), organy jednostek samorządu terytorialnego oraz organy i podmioty, które śa powołane z mocy
prawa lub na podstawie porozumień powołane do rozstrzygania spraw indywidualnych w drodze decyzji
administracyjnych.



Naczelne organy administracji państwowej

To Prezydent RP i Rada Ministrów oraz te organy administracji państwowej, których właściwość miejscowa
rozciąga się na obszar całego państwa, a które równocześnie wchodzą w skład Rady Ministrów. Są to:
- Prezydent
- Rada Ministrów
- Prezes Rady Ministrów
- Ministrowie
- Prezes:

* Komitetu Ekonomicznego Rady Ministrów

* Komitetu Integracji Europejskiej

* Komitetu Społecznego RM

* Komitetu Spraw Obronnych RM

* Komitetu RM do Spraw Polityki Regionalnej i Zrównoważonego rozwoju



Centralny organ administracji

Jeżeli organ adm. Państwowej, którego właściwość miejscowa obejmuje obszar całego kraju, lecz nie wchodzi w
skład RM to jest organem centralnym. Zakres kompetencji centralnych organów administracji państwowej
obejmuje terytorium całego kraju. Są to organy podległe Radzie Ministrów, np. Prezes Urzędu Ochrony
Konkurencji i Konsumentów, premierowi itd. Czy poszczególnym ministrom np. Główny Geodeta Kraju z
Głównym Urzędem GiK.



Podstawowy podział organów publicznych

W związku z wprowadzeniem zdecentralizowanego modelu władzy i administracji w państwie, można mówić o
systemie organów publicznych, które mogą być klasyfikowane wg różnych kryteriów.
Podział podstawowy to:

o Organy władzy publicznej (organy stanowiące) o charakterze państwowym i samorządowym
o Organy administracji publicznej o charakterze rządowym i samorządowym



Organy władzy publicznej

o O charakterze państwowym to organy władzy ustawodawczej: Sejm i Senat
o O charakterze samorządowym to:

 Organ stanowiący województwa, czyli sejmik województwa
 Organ stanowiący gminy/miasta czyli rada gminy

Celem tych organów jest stanowienie prawa. Parlament stanowi prawo w postaci ustaw, sejmik, rada powiatu i
gminy stanowią prawo lokalne przy pomocy uchwał
Organ administracji publicznej spełnia pewne kryteria, które można usystematyzować w następujący sposób:

o Jest to człowiek (wojewoda, prezydent, wójt) lub grupa ludzi w przypadku organy kolegialnego (zarząd

województwa/powiatu)

o Działający w ramach struktury organizacyjnej państwa lub samorządu terytorialnego
o Powołany w celu realizacji przepisów prawa administracyjnego
o W granicach określonych prawem kompetencji



Podział terytorialny kraju dla celów działalności organów publicznych:
a) Dla celów administracji rządowej:

a. Podział zasadniczy na województwa (administracja zespolona)

11

b. Podział dla celów specjalnych – podział dla celów administracji rządowej niemieszczący się w granicy

województwa, np.: kolej państwowa, administracja leśna (administracja niezespolona)

b) Dla celów samorządu terytorialnego:

a. Podział zasadniczy na gminy wiejskie i miejskie

i. Podział pomocniczy na sołectwa / dzielnice i osiedla

b. Podział na powiaty obejmujące granice administracyjne kilki gmin
c. Podział na województwa obejmujące granice administracyjne powiatów



Terenowe organy administracji rządowej:

o Administracja zespolona
o Administracja niezespolona



Wojewódzka administracja zespolona i niezespolona

o Administracja zespolona oparta jest na zasadach zespolenia i zwierzchnictwa wojewody. W skład

organów administracji zespolonej wchodzą m.in.:

 Komendant wojewódzkiej Policji
 Komendant woj. Straży Pożarnej
 Kurator Oświaty

o Administracja niezespolona – terenowe organy administracji rządowej podporządkowane właściwym

ministrom bądź kierownikom państwowych osób prawnych i kierownikom innych państwowych
jednostek organizacyjnych wykonujących zadania z zakresu administracji rządowej na obszarze
województwa. Nie mieści się w granicy województwa np. kolej państwowa



Organy gminnego samorządu terytorialnego:

o Organy stanowiące i kontrolne – rada gminy/miasta/dzielnicy/osiedla z przewodniczącym na czele
o Organ administracyjny – wójt, sołtys, burmistrz, prezydent miasta, zarząd dzielnicy, osiedla z

przewodniczącym na czele
Do zakresu działań gminy należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, nie zastrzeżone
ustawami na rzecz innych podmiotów; utrzymywanie przedszkoli, szkół podstawowych, gimnazjów, dróg
gminnych, oczyszczanie ścieków komunalnych



Organy powiatowego samorządu terytorialnego

o Organy stanowiące i kontrolne – rada gminy z przewodniczącym na czele
o Organy administracyjne – zarząd powiatu ze starostą na czele

Zadania: zadania publiczne o charakterze ponadgminnym; utrzymywanie szkół średnich, prowadzenie
szpitali, ochrona przeciwpożarowa



Organy wojewódzkiego samorządu terytorialnego:

o Organy stanowiące – sejmik wojewódzki
o Organ administracyjny – zarząd województwa z marszałkiem na czele

Zadania: utrzymywanie szkolnictwa wyższego, dróg wojewódzkich

12

Dział V Księgi Wieczyste



Cel prowadzenia Ksiąg Wieczystych / cechy / itp.
Księgi wieczyste zakłada i prowadzi się dla nieruchomości, które nie mają ksiąg wieczystych albo których księgi
wieczyste zaginęły lub uległy zniszczeniu. Mogą one być także prowadzone w celu ustalenia stanu prawnego:
własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego, spółdzielczego prawa do lokalu użytkowego i
prawa do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej. Zakładane są zazwyczaj na wniosek osoby
uprawnionej, czyli np. takiej, która jest właścicielem nieruchomości lub przysługuje jej ograniczone prawo
rzeczowe.

Księgi wieczyste związane są z nieruchomością, stąd też prowadzi się je odrębnie dla każdej nieruchomości
niezależnie od zmian dotyczących osoby właściciela (chyba że co innego wynika z przepisów szczególnych).

Instytucją ksiąg wieczystych rządzi kilka zasad. Najważniejsze z nich to:

o jawność formalna – każdy może w obecności pracownika sądu zapoznać się z treścią księgi wieczystej, w

związku z czym nie można zasłaniać się nieznajomością wpisów w księdze wieczystej ani wniosków, o
których uczyniono w niej wzmiankę; zasada nie rozciąga się jednak na akta księgi, które przeglądać może
jedynie osoba mająca interes prawny oraz notariusz

o domniemanie zgodności ze stanem prawnym – domniemywa się (tzn. przyjmuje za pewne, jeżeli nie

zostanie udowodnione co innego), że stan prawny ujawniony w księdze wieczystej jest zgodny z
rzeczywistością (tzn. że prawa wpisane istnieją, a wykreślone nie istnieją); niezgodność treści księgi
wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym może być usunięta jedynie w drodze odpowiedniego
procesu cywilnego,

o rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych – w razie niezgodności między stanem prawnym

ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym treść księgi rozstrzyga na korzyść
tego, kto przez czynność prawną z osobą uprawnioną według księgi wieczystej nabył własność lub inne
prawo rzeczowe (w pewnym uproszczeniu: kupując nieruchomość od osoby wpisanej w księdze
wieczystej jako właściciel stajemy się jej właścicielem, nawet jeśli osoba ta w rzeczywistości właścicielem
nie była; jest to wyjątek od zasady, że nikt nie może udzielić więcej praw, niż sam ma – nemo plus iuris
ad alium transferre potest quam ipse habet),

o pierwszeństwo praw wpisanych – ograniczone prawa rzeczowe wpisane do księgi wieczystej mają

pierwszeństwo przed takimi prawami nie wpisanymi do księgi.



Kto prowadzi KW i na czym to polega?
Od 1991 księgi wieczyste są prowadzone przez wydziały ksiąg wieczystych w sądach rejonowych właściwych
według miejsca położenia nieruchomości ("sąd wieczystoksięgowy"). Są prowadzone dla nieruchomości a nie dla
właścicieli, to znaczy, że jedna osoba może być wskazana jako właściciel w kilku księgach wieczystych, natomiast
to samo prawo własności winno być wykazane w jednej i tylko w jednej księdze wieczystej. W praktyce zdarza
się, że to samo prawo własności bywa wpisane w dwóch lub nawet trzech księgach – sytuację taką należy
usunąć w drodze procesu o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym.
Prowadzenie ksiąg wieczystych należy do właściwości sądów rejonowych. Czynności sądu w zakresie
prowadzenia ksiąg wieczystych mogą wykonywać refendarze sądowi. Polega na zakładaniu ksiąg wieczystych,
nadawaniu księdze wieczystej kolejnego numeru według repertorium ksiąg wieczystych, rejestrowaniu
wniosków o wpis, dokonywaniu w księdze wieczystej wzmianek, kolejnych wpisów, dokonywaniu obwieszczeń
publicznych, sporządzaniu i przesyłaniu zawiadomień o dokonanych wpisach, prowadzeniu akt księgi wieczystej,
wydawaniu odpisów, udostępnianiu ksiąg wieczystych i akt do wglądu, zamykaniu i przechowywaniu KW.



Przechowywanie i przeglądanie KW

1. Księgi wieczyste i akta ksiąg wieczystych przechowuje się w sądzie.
2. Księgi wieczyste nie mogą być wydawane poza budynek sądu rejonowego.
3. Każdy może przeglądać księgi wieczyste w obecności pracownika sądu.
4. Akta księgi wieczystej może przeglądać, w sposób określony w ust. 3, osoba mająca interes prawny oraz
notariusz.

13



Treść księgi wieczystej

Dane wpisywane do księgi wieczystej dzieli się tradycyjnie według działów, w których są wpisywane. Księga
wieczysta składa się z 4 działów (w rzeczywistości z pięciu, bo dział pierwszy dzieli się na dwa), w których wpisuje
się:

o dział I:

 dział I-O: „Oznaczenie nieruchomości” – dane pochodzące z ewidencji gruntów, pozwalające na

dokładne oznaczenie nieruchomości,

 dział I-Sp: „Spis praw związanych z własnością” – ewentualne prawa związane z prawem

własności wpisanej nieruchomości,

o dział II – oznaczenie właściciela (właścicieli) lub użytkownika wieczystego,
o dział III – ograniczone prawa rzeczowe (z wyjątkiem hipotek), ograniczenia w rozporządzaniu

nieruchomością lub użytkowaniem wieczystym oraz prawa osobiste i roszczenia ciążące na
nieruchomości (z wyjątkiem roszczeń dotyczących hipotek),

o dział IV – hipoteki, z dokładnym określeniem wysokości, waluty, zakresu, rodzaju, pierwszeństwa i

ewentualnych innych cech hipoteki.



Forma KW
Według ustalonego wzoru, na formularzach obejmujących poszczególne działy księgi wieczystej. Każdy dział
księgi wieczystej składa się z łamów. Mogą być również prowadzone przy wykorzystaniu informatycznego
programu komputerowego. Od 2003 w Polsce jest sukcesywnie prowadzona informatyzacja ksiąg wieczystych. W
większości sądów wieczystoksięgowych nowe księgi są od razu zakładane i prowadzone w formie elektronicznej.
Pozostałe księgi, prowadzone dotychczas w formie pisemnej są sukcesywnie informatyzowane.



Akta KW
Przy każdej księdze wieczystej prowadzi się akta księgi wieczystej. Do akt tych składa się dokumenty i pisma
dotyczące nieruchomości. Akta księgi wieczystej prowadzi się w twardych teczkach, na których zamieszcza się
dane. Do akt załącza się w porządku chronologicznym wszelkie dokumenty i inne pisma dotyczące KW, nadając
każdej karcie kolejny nr. Akta zakłada się z chwilą wpływu wniosku o założenie księgi wieczystej.



Wpisy w KW i wykreślenie wpisów w KW
Wpisy dokonuje się czytelnym pismem ręcznym przy użyciu atramentu lub innego trwałego środka. Wpis
powinien zawierać: numer i datą wniosku, godzinę i minutę jego wpływu, treść, dane o podstawie wpisu, numer
karty akt, datę dokonania wpisu, imię i nazwisko oraz stanowisko służbowe sędziego lub refendarza sądowego i
jego czytelny podpis. Wykreślenie wpisu polega na podkreśleniu czerwoną linią wpisu podlegającego
wykreśleniu. W razie częściowego wykreślenia podkreśla się tylko część wpisu podlegającą wykreśleniu. Jeżeli na
skutek wykreślenia części wpisu zmniejszy się jego przejrzystość, wpis podkreśla się w całości, a pozostającą
nadal w mocy część wpisu przepisuje się- zamieszcza się dodatkowo tekst „przepisano wraz z wykreśleniem
części wpisu” i oznacza się datę przepisania. Nie można usuwać/ wymazywać tekstu.



Założenie i zamknięcie KW
Założenie KW dla nieruchomości dokonywane jest dla nieruchomości dokonywane jest na podstawie wniosku
zawierającego w szczególności: oznaczenie nieruchomości, miejsce jej położenia, sposób korzystania z
nieruchomości, wymienienie wszystkich uprawnionych, na których rzecz własność ma być wpisana oraz
wskazanie ich adresów, wyszczególnienie obciążających nieruchomość praw rzeczowych lub ograniczeń w jej
rozporządzaniu albo oświadczenie wnioskodawcy, że nie wie o istnieniu takich praw lub ograniczeń. KW zamyka
się w razie całkowitego przeniesienia nieruchomości do innej księgi wieczystej oraz gdy przepisy odrębne tak
stanowią.
Odpisy KW: Odpisy wydaje się na żądanie osób zainteresowanych lub na żądanie sądu, prokuratora, notariusza,
organu administracji rządowej oraz jednostki samorządu terytorialnego.



Ujawnienie w KW nowego właściciela nieruchomości
Każdy nowy właściciel musi niezwłocznie złożyć wniosek o ujawnienie swojego prawa własności w księdze
wieczystej. Gdyby nie dopełnił swojego obowiązku albo dopełniał go w sposób opieszały, a z tego powodu ktoś
poniósł szkodę, to wówczas ponosi odpowiedzialności.

14

Dział VII Pomioty Prawa Cywilnego

Prawo cywilne jest to zespół norm prawnych, regulujących stosunki społecznie o charakterze majątkowym oraz
związane z nimi stosunki niemajątkowe, a także stosunki osobiste – na zasadzie równorzędności podmiotów prawa.

Podstawowy dla prawa cywilnego akt normatywny to kodeks cywilny, normuje on nie tylko stosunki majątkowe i
związane z nimi stosunki osobiste, ale także ochronę dóbr osobistych o wyłącznie niemajątkowym charakterze.



Osoby fizyczne
Osoba fizyczna jest indywidualizowana poprzez nazwisko i imię oraz miejsce zamieszkania.
Dokumentem stwierdzającym tożsamość jest dowód osobisty

o Zdolność prawna

Każdy człowiek od chwili urodzenia posiada zdolność prawną i może być podmiotem praw i
obowiązków. Zdolność prawna przysługuje wszystkim osobom fizycznym w takim samym zakresie.
Przypadki ograniczenia zdolności prawnej osoby fizycznej są bardzo rzadkie. Zdolność ta ustaje z chwilą
jego śmierci.

o Zdolność do czynności prawnych różnicuje osoby fizyczne w zależności od dojrzałości i sprawności

umysłowej. W polskim systemie prawnym wyróżnia się 3 grupy osób fizycznych:

 Nie posiadające zdolności do czynności prawnych – dzieci do 13 roku życia oraz osoby starsze

lecz całkowicie ubezwłasnowolnione

Nie mogą wykonywać czynności prawnie skutecznych. Wyjątek stanowią umowy powszechnie zawierane w życiu
codziennym, pod warunkiem, że nie nastąpi pokrzywdzenie osoby.
W imieniu osób tej grupy dokonują czynności prawnych przedstawiciele ustawowi, najczęściej są to rodzice lub
ustanowieni przez sąd opiekunowie.

 Posiadające ograniczoną zdolność do czynności prawnych – młodzież między 13 a 18 rokiem

życia oraz osoby starsze, częściowo ubezwłasnowolnione

Osoby o ograniczonej zdolności do czynności prawnych nie mogą dokonywać czynności prawnych wyraźnie określonych
przepisami, np. nie mogą sporządzić testamentu.
Pewną grupę czynności (umowy), osoby te mogą wykonywać za zgodą ustawowych przedstawicieli. Jednakże, jeżeli jest
to czynność jednostronna to zgoda (pod rygorem nieważności) musi być udzielona najpóźniej w chwili dokonywania tej
czynności.
Nie wymagają zgody przedstawicieli ustawowych umowy powszechnie zawierane w drobnych sprawach życia
codziennego, rozporządzenia zarobkiem, czynności prawne dot. przedmiotów oddanych do swobodnego użytku oraz
umowy o pracę zawarte zgodnie z przepisami kodeksu pracy. W tym ostatnim przypadku przedstawiciel ustawowy może
za zezwoleniem sądu rozwiązać umowę.

 Posiadające pełną zdolność do czynności prawnych – osoby powyżej 18 roku życia

Pełna zdolność do czynności prawnych oznacza możliwość samodzielnego dokonywania wszystkich dozwolonych
prawem czynności prawnych. Uzyskuje się po ukończeniu 18 roku życia lub przez wcześniejsze zawarcie związku
małżeńskiego.

o O ubezwłasnowolnieniu całkowitym lub częściowym osoby fizycznej decyduje sąd okręgowy w składzie 3

sędziów zawodowych



Osoby prawne

o Jest to jednostka organizacyjna łącząca grupę ludzi (załogę przedsiębiorstwa, członków spółdzielni,

udziałowców spółki akcyjnej itd.) – wyjątek stanowią: jednoosobowa spółka z ograniczoną
odpowiedzialnością oraz jednoosobowe spółki (z ograniczoną odpowiedzialnością lub akcyjne)
podmiotów publicznoprawnych tj. Skarbu Państwa, gminy, powiatu i województwa

15

o Zespół ludzi tworzących tę jednostkę organizacyjną jest odpowiednio zorganizowany, tzn. posiada

strukturę organizacyjną, ze szczególnym uwzględnieniem organów ją reprezentujących

o Kieruje się określonym w ustawie statucie lub w umowie celem gospodarczym lub społecznym
o Posiada własny majątek i dobra osobiste
o Ze swoje zobowiązania względem innych osób odpowiada swoim majątkiem, a nie majątkiem

wchodzących w skład osoby prawnej osób fizycznych

o Powstaje z chwilą jej wpisu do odpowiedniego rejestru

 Rodzaje osób prawnych



Państwowe osoby prawne: Skarb Państwa i inne państwowe osoby prawne
Skarb państwa jest zbiorczą nazwą wszystkich wyodrębnionych organizacyjnie jednostek
państwowych nieposiadających osobowości prawnej i synonimem samego Państwa.
Posiadają one mienie państwowe i prawo dysponowania tym mieniem



Samorządowe osoby prawne: jednostki samorządu terytorialnego: gminy, powiaty,
województwa oraz wojewódzkie, powiatowe i gminne osoby prawne. Realizują one
zadania publiczne na swoim terenie, mają wydzielony prawnie majątek i odpowiadają
tym majątkiem za swoje zobowiązania



Prywatne osoby prawne: wszystkie jednostki organizacyjne, które nie są państwowymi i
samorządowymi osobami prawnymi. Prywatne osoby prawne to spółki akcyjne, spółki z
ograniczoną odpowiedzialnością, spółdzielnie, fundacje, banki prywatne, uczelnie
prywatne itp.

1) Skarb Państwa jest specyficzną osobą prawną, sztucznym, nie instytucjonalnym tworem prawnym. Jest zbiorczą

nazwą wszystkich wyodrębnionych organizacyjnie jednostek państwowych nieposiadających osobowości
prawnej i synonimem samego państwa
Skarb Państwa to państwo jako właścicieli mienia, czyli jako dominum. Nie imperium (państwo jako władza)
Skarb Państwa nie ma swojej siedziby, nie jest powoływany, ani nie może ulec likwidacji jak pozostałe osoby
prawne
Inne państwowe osoby prawne:

o Jednostki badawczo-rozwojowe
o Państwowe szkoły wyższe
o Przedsiębiorstwa państwowe, wobec których zadania i kompetencje organu założycielskiego wykonuje

Minister Skarbu Państwa oraz inne niż Minister Skarbu organy administracji rządowej

o Fundacje których jedynym fundatorem jest Skarb Państwa
o Jednoosobowe spółki Skarbu Państwa
o Agencje rządowe

2) Samorządowa osobą prawną: gmina, powiat, województwo samorządowe, którym przepisy prawa dały do

spełnienia podwójną rolę: władzy publicznej i podmiotu w stosunkach cywilnoprawnych. Są one zbiorczym
reprezentantem samorządowych jednostek organizacyjnych nie posiadających osobowości prawnej
Obok gminy, powiaty, woj. Samorządowego istnieją na ich terytorium inne osoby prawne dysponujące mieniem
jednostek samorządu terytorialnego, które w sposób funkcjonalny, organizacyjny i majątkowy są z nimi
powiązane. Należą do nich:

o Przedsiębiorstwa komunalne użyteczności publicznej
o Jednoosobowe spółki (z o.o. i S.A.) w których jednostka samorządu terytorialnego ma 100% udziałów

lub akcji

o Stowarzyszenia gmin
o Fundacje których założycielem jest jednostka samorządu terytorialnego

3) Prywatne osoby prawne:

o Spółdzielnie – dobrowolne zrzeszenie nieograniczonej liczby osób, o zmiennym składzie osobowym i

zmiennym funduszu udziałowym, które w interesie swoich członków prowadzi wspólną działalność
gospodarczą

o Banki

16

o Kościelne osoby prawne
o Fundacje
o Stowarzyszenia – po zarejestrowaniu stowarzyszenie jako osoba prawna może prowadzić działalność

gospodarczą, w tym uzyskiwać koncesje; dochód z działalności gospodarczej służy wyłącznie celom
określonym w statucie i nie może być dzielony między członków

o Partie polityczne
o Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością – mogą być utworzone przez 1 lub więcej osób w każdym celu

prawnie dopuszczalnym; umowa – akt notarialny. Wspólnicy są zobowiązani jedynie do świadczeń
określonych w umowie spółki i odpowiadają za zobowiązania spółki majątkiem osobistym

o Spółki akcyjne – mogą być zawiązane przez 1 lub więcej osób. Statut powinien być sporządzony w

formie aktu notarialnego. Akcjonariusze zobowiązani jedynie do świadczeń określonych w statucie i nie
odpowiadają za zobowiązania spółki



Ułomne osoby prawne
Jeżeli jednostka organizacyjna posiada własny majątek i własne dobra osobiste, a ponadto:

o Jest to jednostka organizacyjna łącząca grupę ludzi
o Zespół ludzi tworzący tę jednostkę organizacyjną jest odpowiednio zorganizowany, tzn. posiada

strukturę organizacyjną, ze szczególnym uwzględnieniem organów ją reprezentujących

o Kieruje się określonym w ustawie, statucie lub w umowie celem gospodarczym lub społecznym

Lecz za zobowiązania względem osób trzecich nie odpowiada tym majątkiem to nie jest osobą prawną, a ułomną

osobą prawną.

Ułomne osoby prawne to organizacje, którym żaden przepis nie nadał osobowości prawnej i wobec tego

osobami prawnymi nie są, ale uczestniczą w obrocie cywilnoprawnym i kontrahenci tych jednostek mają, różnymi
przepisami z zakresu prawa cywilnego i administracyjnego, zapewnioną ochronę prawną

Do tych podmiotów prawa cywilnego zalicza się spółki jawne, komandytowe, komandytowo-akcyjne, spółki

partnerskie, wspólnoty mieszkaniowe i inne. Zdolność prawna przysługuje w nich poszczególnym wspólnikom jako
macierzystym osobom prawnym czy fizycznym.

Państwowe ułomne osoby prawne mają zdolność sądową i zdolność procesową. Zdolność sądowa to zdolność

do występowania w procesie jako strona. Zdolność procesowa to inaczej zdolność do czynności procesowych, czyli
możliwość pozywania i bycia pozywanym przed sąd.



Przedstawicielstwo
Instytucja prawna umożliwiająca zastępstwo przy dokonywaniu czynności prawnych
Przedstawiciel dokonuje czynności prawnej w imieniu innej osoby zwanej reprezentowanym na jej rzecz i w jej
imieniu, a skutki tej czynności prawnej dotyczą bezpośrednio reprezentowanego.
Przedstawicielstwo może pochodzić z ustawy (przedstawicielstwo ustawowe) lub opierać się na woli
reprezentowanego (pełnomocnictwo)
Przedstawicielami ustawowymi dzieci są ich rodzice, kurator jest ustawowym przedstawicielem osoby częściowo
ubezwłasnowolnionej, a opiekun całkowicie ubezwłasnowolnionej (jak nie ma rodziców). Kapitan statku jest
armatora.
Przedstawicielem może być jedynie osoba, która ma pełną zdolność do czynności prawnych



Pełnomocnictwo

o Pełnomocnictwo ogólne wymaga, pod rygorem nieważności, formy pisemnej i może dotyczyć

codziennego zarządu majątkiem. Poważnym rodzajem pełnomocnictwa ogólnego jest prokura, która

17

odnosi się do spółek prawa handlowego i dotyczy czynności zarządu majątkiem spółki – z wyjątkiem
zbycia nieruchomości i przedsiębiorstwa.

o Pełnomocnictwo rodzajowe – zwane inaczej domniemanym, służy wykonywaniu w imieniu

reprezentowanego szeregu takich samych lub podobnych czynności prawnych, np. mają je sprzedawcy
w sklepach

o Pełnomocnictwo szczególne udzielane jest tylko na jedną czynność prawną, np. kupno nieruchomości

Pełnomocnictwo wygasa po upływie terminu, na jaki zostało udzielone, przez odwołanie, a w przypadkach
krańcowych: w razie śmierci pełnomocnika lub reprezentowanego.

VIII Czynności prawne

Polega na świadomym i swobodnym zachowaniu się osoby, ale w ramach obowiązującego porządku prawnego, którego
celem jest dążenie do osiągnięcia określonych skutków cywilnoprawnych, np. przeniesienia własności jakiegoś
przedmiotu, czyli kupno i sprzedaż.

Czynność osoby fizycznej lub prawnej, która wywołuje skutek prawny w postaci ustanowienia, zmiany lub zniesienia
stosunku cywilnoprawnego, drogą oświadczenia woli.



Rodzaje czynności prawnych
1) Jednostronne – oświadczenie woli 1 osoby
2) Dwustronne – oświadczenie woli 2 lub więcej osób
3) Rozporządzające – powodują przeniesienie jakiegoś prawa majątkowego na inną osobę, jego zniesienie lub

obciążenie // powodujące bezpośrednie przeniesienie, obciążenie lub zniesienie prawa majątkowego osoby
dokonującej tej czynności prawnej (przeniesienie własności, ustanowienie zastawu, porzucenie rzeczy,
zwolnienie z długu). Następuje zmniejszenie stanu majątkowego (aktywów) rozporządzającego.

4) Zobowiązujące - zawierają jedynie zobowiązanie do dokonania świadczenia w przyszłości // osoba

dokonująca czynności zobowiązuje się względem drugiej do świadczenia. Następuje zwiększenie długów
(pasywów) zobowiązującego się.

5) Odpłatne – osoba dostaje ekwiwalent w postaci korzyści majątkowej
6) Nieodpłatne
7) Konsensualne – dochodzą do skutku jedynie przez oświadczenie woli
8) Realne – wymagają do swej ważności wydania rzeczy



Formy czynności prawnych
1) Forma pisemna zwykła – jeżeli ustawa zastrzega dla czynności prawnej formę pisemną, to czynność

dokonana bez zachowania zastrzeżonej formy jest nieważna tylko wtedy, gdy ustawa przewiduje rygor
nieważności, np:

 Umowy najmu nieruchomości
 Umowy o roboty budowlane
 Umowy spółki cywilnej

2) Forma pisemna pod rygorem nieważności

 Pełnomocnictwo ogólne
 Umowy i przejęciu długu
 Oświadczenie poręczyciela

18

3) Forma pisemna z poświadczeniem daty – forma pisemna z datą pewną, poświadczenie daty dokonuje

notariusz lub organ państwowy. Data pewna – data wzmianki mającej związek z czynnością prawną

4) Forma pisemna z poświadczeniem podpisu – strona podpisuje dokument w obecności notariusza, a

notariusz zamieszcza w dokumencie klauzulę potwierdzającą

5) Akt notarialny – dokument, który poświadcza dokonanie czynności prawnych, sporządzony w całości przez

notariusza, następnie odczytany stronom i podpisany przez wszystkich zainteresowanych



Przyczyny nieważności czynności prawnych
Czynności prawne mogą być obarczone wadami, które powodują, iż od momentu ich pojawienia się, czynności
są nieważne i to z mocy prawa (nieważność bezwzględna) lub też wady są tego rodzaju, iż czynność prawna jest
wprawdzie ważna, lecz strona może uchylić się od jej skutków prawnych (nieważność względna)

1) Nieważność bezwzględną powodują następujące przyczyny:

a. Sprzeczność z ustawą lub zasadami współżycia społecznego
b. Brak zdolności strony do czynności prawnej
c. Niezachowanie formy pod rygorem nieważności
d. Brak świadomości (niedorozwój umysłowy, alkoholizm, narkomania itp.)
e. Brak swobody (kierowanie się motywami intelektualnymi lub uczuciowymi mającymi charakter

chorobliwy lub pod wpływem sugestii innej osoby)

f. Pozorność świadczenia woli, np. dokonanie darowizny lub sprzedaży przed egzekucją

2) Nieważność względną powodują wyłącznie oświadczenia woli, kiedy ma miejsce:

a. Błąd (pomyłka, podstęp)
b. Groźba (przymus psychiczny)

Uchylenie się od skutków prawnych jest możliwe w razie błędu do roku czasu od jego wykrycia, a w razie
groźby do roku czasu, od kiedy stan zagrożenia ustał

19

Dział IX Rzeczy



Definicja rzeczy
Rzeczami nazywamy przedmioty materialne na tyle wyodrębnione, że w obrocie mogą być traktowane jako
dobra samoistne. Rzeczą jest więc przedmiot materialny, który jest zindywidualizowany fizycznie lub
wyodrębnione prawnie
Rzeczami nie są przedmioty niematerialne jak: energia, dobra o charakterze intelektualnym, dobra osobiste,
pieniądze i papiery wartościowe itp.
Rzeczami nie są też przedmioty materialne nie zindywidualizowane fizycznie lub nie wyodrębnione prawne, jak:
ciecze i gazy w stanie wolnym, kopaliny znajdujące się w gruncie, zwierzęta w stanie wolnym.



Części składowe rzeczy
Te wszystkie elementy, które nie mogą być odłączone bez uszkodzenia lub istotnej zmiany całości albo
przedmiotu odłączonego
Nie można przenieść własności części składowej rzeczy bez przeniesienia własności rzeczy głównej
Np.: do części składowych gruntu należą w szczególności budynki i inne urządzenia trwale związane z gruntem,
jak również drzewa i inne rośliny; chyba, że istnieją szczególne przepisy które odrywają prawnie np. budynek od
gruntu w ten sposób, że różne są podmioty własności gruntu i budynku (np. użytkowanie wieczyste gruntu)



Przynależność rzeczy
Odrębne rzeczy potrzebne do korzystania z rzeczy głównej
Przynależności mogą nie dzielić w obrocie losów rzeczy głównej

Aby daną rzecz można było nazwać przynależnością do jakiejś innej rzeczy głównej, związek obu rzeczy musi spełnić
równocześnie następujące warunki:

o Właścicielem rzeczy głównej i przynależności musi być ta sama osoba
o Przynależność musi być potrzeba do korzystania z rzeczy głównej zgodnie z jej przeznaczeniem
o Przynależność musi pozostawać z rzeczą główną w faktycznym i stałym związku, odpowiadającym

wspomnianemu celowi, z tym jednak zastrzeżeniem, że przemijające pozbawienie jej faktycznego
związku z rzeczą główną nie powoduje utraty charakteru przynależności

20

Dział X Nieruchomość gruntowa

Nieruchomość to część powierzchni ziemskiej stanowiąca przedmiot odrębnej własności (grunt) wraz ze wszystkim, co
jest z nią trwale związane: zabudowaniami, drzewami i innymi częściami składowymi

Z definicji podanej w art.46 wynika, że:

1. Nieruchomość jest częścią powierzchni ziemskiej stanowiącą przedmiot odrębnej własności
2. Właściciel gruntu jest właścicielem jego części składowych, w szczególności budynku (chyba, że są jakieś

przepisy szczególne)



Nieruchomość gruntowa
Nieruchomość gruntowa tj. grunt, czyli część powierzchni ziemskiej stanowiąca wyodrębnioną całość, oznaczona
granicami i będąca odrębnym przedmiotem własności.
Nieruchomość gruntowa zabudowana lub niezabudowana może być: nieruchomością rolną, nieruchomością
leśną lub przeznaczoną na cele nierolne i nieleśne i zawsze stanowi grunt, wraz z częściami składowymi:
budynkami i innymi urządzeniami, trwale z gruntem związanymi, jak również drzewa i inne rośliny od chwili
zasadzenia lub zasiania.



Nieruchomość rolna
„Nieruchomościami rolnymi są nieruchomości, które są lub mogą być wykorzystywane do prowadzenia
działalności wytwórczej w rolnictwie, w zakresie produkcji roślinnej i zwierzęcej, nie wyłączając produkcji
ogrodniczej, sadowniczej i rybnej”
Nieruchomość rolną stanowią grunty orne, sady, łąki i pastwiska, grunty pod zabudowaniami (budynkami
mieszkalnymi i gospodarczymi) oraz grunty pod wodami użytkowanymi na cele produkcji rolnej np. stawy rybne,
a także wkłady do rolniczej spółdzielni produkcyjnej i ogródki działkowe. Nie jest natomiast tą nieruchomością
działka deputatowa lub przyzagrodowa albo też pojedyncza działka w ogrodzie działkowym. Do nieruchomości
rolnych nie zalicza się nieużytków, lasów i gruntów leśnych. Mogą one natomiast wchodzić w skład
gospodarstwa rolnego.
Użytki rolne dzieli się na:
1) grunty orne, oznaczone symbolem - R,
2) sady, oznaczone symbolem złożonym z litery „S” oraz symbolu odpowiedniego użytku gruntowego,
stanowiącego część składową oznaczenia klasy gleboznawczej gruntu, na którym założony został sad, np. S-R, S-
Ł, S-Ps,
3) łąki trwałe, oznaczone symbolem - Ł,
4) pastwiska trwałe oznaczone symbolem - Ps,
5) grunty rolne zabudowane, oznaczone symbolem złożonym z litery „B” oraz symbolu odpowiedniego użytku
gruntowego, stanowiącego część składową oznaczenia klasy gleboznawczej gruntu, na którym wzniesione
zostały budynki, np. B-R,
6) grunty pod stawami, oznaczone symbolem - Wsr,
7) rowy, oznaczone symbolem - W.



Nieruchomość leśna
Nieruchomości leśne nie są precyzyjnie zdefiniowane w kodeksie cywilnym. W celu ich zidentyfikowania stosuje
się łącznie przepisy ustawy o lasach oraz rozporządzenie w spr. Ewidencji gruntów i budynków.
Nieruchomościami leśnymi - lasami, w rozumieniu ustawy z dnia 28 września 1991 r. o lasach mogą być dwa
rodzaje gruntów, o różnym przeznaczeniu:
1) zwartej powierzchni co najmniej 0,10 ha (istnieje norma obszarowa), pokryty roślinnością leśną (uprawami
leśnymi) - drzewami i krzewami oraz runem leśnym - lub przejściowo jej pozbawiony:
a) przeznaczony do produkcji leśnej lub
b) stanowiący rezerwat przyrody lub wchodzący w skład parku narodowego albo,
c) wpisany do rejestru zabytków;

21

2) związany z gospodarką leśną, zajęty pod wykorzystywane dla potrzeb gospodarki leśnej: budynki i budowle,
urządzenia melioracji wodnych, linie podziału przestrzennego kraju, drogi leśne, tereny pod liniami
energetycznymi, szkółki leśne, miejsca składowania drewna, a także wykorzystywany na parkingi leśne i
urządzenie turystyczne.
Definicja lasu obejmuje następujące elementy: grunt i jego części składowe, normę obszarową i przeznaczenie
lasu. W ewidencji gruntów i budynków do gruntów leśnych zalicza się:
1) lasy, oznaczone symbolem - Ls,
2) grunty zadrzewione i zakrzewione, oznaczone symbolem - Lz, lub w przypadku zadrzewień śródpolnych,
zaistniałych na gruntach objętych klasyfikacją gleboznawczą - symbolem złożonym z liter „Lz” oraz symbolu
odpowiedniego użytku gruntowego, stanowiącego część składową oznaczenie klasy gleboznawczej gruntu, np.
Lz-R, Lz-Ł, Lz-Ps.



Części składowe nieruchomości
1) budynki, budowle i inne urządzenia trwale z gruntem związane (istnieją wyjątki np. użytkowanie wieczyste),
2) drzewa i inne rośliny od chwili zasadzenia lub zasiania art..48 k.c. (drzewa i inne rośliny są odrębnymi
rzeczami i ruchomymi tylko wtedy, gdy przepisy szczególne przewidują, że stanowią one samoistny przedmiot
własności – art. 279 k.c.),
3) wody stojące, czyli powierzchniowe wody stojące, wody w rowach i studniach, wody w naturalnych lub
sztucznych jeziorach i innych zbiornikach bezprzepływowych, wody z opadów atmosferycznych, wody pozostałe
po wylewie wody płynącej,
4) złoża kopalin nie stanowiących własności Skarbu Państwa w świetle przepisów Prawa geologicznego i
górniczego (art. 7), czyli kopaliny pospolite,
5) za części składowe nieruchomości uważa się także prawa związane z jej własnością (wg art. 50 k.c.), czyli
służebność gruntową, udział właściciela lokalu we współwłasności nieruchomości wspólnej, w wypadku
ustanowienia odrębnej własności lokali oraz przysługująca wieczystemu użytkowaniu własność budynku i
urządzeń na użytkowanym gruncie będącym własnością Skarbu Państwa lub jednostki samorządu
terytorialnego.



Przynależności nieruchomości
Istotna różnica pomiędzy przynależnością, a częścią składową polega na tym, że przynależności są samoistnymi
rzeczami i nie muszą dzielić losu prawnego rzeczy głównej.
Wprawdzie kodeks cywilny w art. 52 stanowi, że „czynność prawna mająca za przedmiot rzecz główną odnosi
skutek także względem przynależności”, norma ta ma jednak charakter względnie obowiązujący, tzn. że strony
mogą na drodze czynności prawnej postanowić inaczej.

22

Dział XI Nieruchomość budynkowa i lokalowa

Nieruchomość budynkowa- budynek trwale związany z gruntem, który nie stanowi części składowej nieruchomości
gruntowej, tylko jest odrębnym przedmiotem własności.

Przepisy dopuszczające istnienie nieruchomości budynkowej: nieruchomość budynkowa powstaje w przypadku, gdy
użytkownik wieczysty gruntu wybuduje na nim budynek albo gdy użytkownik wieczysty nabędzie budynek przy zawarciu
umowy o oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste.

Definicja nieruchomości lokalowej: Lokal mieszkalny, który w wyniku wyodrębnienia na zasadach określonych w
ustawie o własności lokali przekształca się w tzw. nieruchomość lokalową. By powstała własność nieruchomości
lokalowej niezbędny jest wpis tej własności w księdze wieczystej. Wyodrębnienie wiąże się z koniecznością założenia
księgi wieczystej i dokonanie w niej wpisu własności.

Przepisy dopuszczające istnienie nieruchomości lokalowej: lokal składa się z izby lub zespołu izb położonych w obrębie
budynku, wydzielony musi zostać trwałymi ścianami, pomieszczenia wchodzące w skład lokalu muszą spełniać wymogi
dla pomieszczeń przeznaczonych na stały pobyt ludzi, pomieszczenia muszą służyć zaspokajaniu potrzeb
mieszkaniowych i innych.

Możliwość wydzielenia nieruchomości lokalowej konstytuuje kodeks cywilny w art. 46 § 1 kc, który mówi, iż
nieruchomością może być także m. in. część budynku, jeżeli na mocy przepisów szczególnych stanowi odrębny od gruntu
przedmiot własności. W tym przypadku takimi przepisami szczególnymi jest ustawa o własności lokali. W art. 2 ust. 1 uwl
ustawodawca zdecydował, że odrębną nieruchomością lokalową może być tylko samodzielny lokal mieszkalny lub lokal
o innym przeznaczeniu. Oznacza to, iż lokal musi spełniać odpowiednie wymogi samodzielności, potwierdzone przez
odpowiedni organ administracji publicznej ( starostę) zaświadczeniem o samodzielności lokalu (art. 2 ust. 3 uwl).

Współwłasność przymusowa części wspólnych budynku i gruntu: to taka, której zniesienie jest niedopuszczalne (musi
trwać przez cały czas trwania stosunku prawnego będącego jej podstawą). Występuje jako konsekwencja odrębnej
własności lokali: grunt pod budynkiem, w którym je wyodrębniono, jak również części budynku i urządzenia służące
wspólnemu użytkowi zawsze stanowią współwłasność właścicieli wszystkich lokali.

Określenie udziałów właścicieli nieruchomości lokalowej w części wspólnej budynku i gruntu: wyrażona ułamkowo
wielkość obrazującą prawo właścicieli lokalu w nieruchomości wspólnej, z które wyodrębniono lokale stanowiącej
przedmiot współwłasności i współużytkowania wieczystego właścicieli lokali. Udział we współwłasności nieruchomości
przypada wszystkim właścicielom lokali- zarówno wyodrębnionych jak i dotychczasowemu właścicielowi nieruchomości
ze względu na należące do niego niewyodrębnione lokale. Udział właściciela to stosunek powierzchni użytkowej lokalu
wraz z powierzchnią pomieszczeń przynależnych do łącznej powierzchni użytkowej wszystkich lokali wraz z
pomieszczeniami do nich przynależnych.