METODY SYNTEZY
METODY SYNTEZY
ORGANICZNEJ
ORGANICZNEJ
ORGANICZNEJ
ORGANICZNEJ
Wykład
Wykład
-- 30h Semestr VI s1 CHEMIA
30h Semestr VI s1 CHEMIA
Laboratorium
Laboratorium
-- 15h
15h
Punkty
Punkty
--
Kolokwium
Kolokwium
-- dwie części, pisemny i ustny
dwie części, pisemny i ustny
dr inż. Jacek F.
dr inż. Jacek F. Koszuk
Koszuk
Instytut Chemii Organicznej
Instytut Chemii Organicznej
Pokój 307
Pokój 307
jacek.koszuk@wp.pl
jacek.koszuk@wp.pl
2
3
SYNTEZA ORGANICZNA
SYNTEZA ORGANICZNA
Synteza organiczna jest jednym z działów chemii organicznej. Zajmuje się
przekształcaniem jednych związków – łatwo dostępnych handlowo, w inne
przekształcaniem jednych związków – łatwo dostępnych handlowo, w inne
o pożądanej strukturze. Najczęściej produkt końcowy charakteryzuje się
jakimiś
korzystnymi
właściwościami
(np.
jest
aktywny
biologicznie,
elektrochemicznie, czy ma właściwości kompleksotwórcze).
O syntezie organicznej można także mówić w ujęciu przemysłu chemicznego,
który zajmuje się wdrażaniem opracowanej laboratoryjnie metody do
produkcji wielko tonażowej.
Kolejnym aspektem syntezy organicznej jest
synteza asymetryczna
, która
prowadzi do utworzenia nowego centrum symetrycznego w cząsteczce.
prowadzi do utworzenia nowego centrum symetrycznego w cząsteczce.
CHO
Me
Me
OH
CHO
Me
Me
OH
H
2
NCO
NH
2
CO
2
H
H
2
NCO
NH
2
CO
2
H
L-aspargina
D-aspargina
CHO
CHO
zapach lilii
bezwonny
L-aspargina
gorzka
D-aspargina
słodka
N
NH
O
O
O
O
H
N
O
5
O
H
NH
O
O
(R)-(+)-Talidomid
działanie lecznicze
(S)-(-)-Talidomid
działanie teratogenne
6
Jöns Jacob Berzelius (1779-1848)
•
Stałe przeciwstawianie pojęć materii ożywionej - nieożywionej,
pociągnęło za sobą konsekwencje filozoficzne. Musiała bowiem
istnieć siła, która ożywiała materię nieożywioną. Znalezienie
siły życiowej nie było łatwe, ale można ją było zastąpić nowym
dogmatem. Dokonał tego na początku XIX wieku szwedzki
chemik Jöns Jacob Berzelius.
chemik Jöns Jacob Berzelius.
•
Istnieje specjalna siła życiowa
- vis vitalis, pisał, która jest niezbędna do przemiany materii nieożywionej w ożywioną.
•
Berzelius tym dogmatem nie tylko podzielił chemię, ale przede wszystkim postawił biologię
w uprzywilejowanej pozycji pisząc, że
synteza związków organicznych jest niemożliwa poza żywym
organizmem.
Dokonania chemików w XIX wieku, a przede wszystkim Fryderyka Wöhlera i Emila
Fishera nie tylko obaliły ten dogmat, ale zburzyły mur oddzielający chemię organiczną od
nieorganicznej. W roku 1828 Fryderyk Wöhler, po udanej syntezie mocznika, związku który jest
obecny tylko w moczu zwierząt, napisał w tryumfalnym liście do Berzeliusa:
do zrobienia mocznika
niekoniecznie muszę używać psa
. Zatem, już na początku XIX wieku powstały podstawy do
mechanistycznego wyjaśnienia genezy życia w oparciu o czysto chemiczne zjawiska. Ale w tym
czasie walczono z teorią samorództwa, która była strywializowaną koncepcją arystotelesowskiej
7
czasie walczono z teorią samorództwa, która była strywializowaną koncepcją arystotelesowskiej
tezy Generatio spontanea. Udało się to Ludwikowi Pasteurowi, który wygrał wojnę na probówki
i retorty w 1862 roku. Ludwik Pasteur obalając teorię samorodnego powstawania życia ustanowił
nowy dogmat, omne vivum ex vivo, który wykluczał możliwość spontanicznego powstania życia
z materii nieożywionej.
1828 Fryderyk W
ő
hler (1800-1882
)
List Wöhler’a do Berzeliusa (
22 luty 1828
)
„ Ja mogę otrzymać mocznik z cyjanianu srebra
(AgCNO) i amoniaku, nie potrzebuję do tego
ani nerek, ani też zgoła jakiegokolwiek
zwierzęcia”
zwierzęcia”
Był to koniec poj
ę
cia „Siły
ż
yciowej”(vis vitalis)
w chemii organicznej.
O
NH
2
AgOCN + NH
4
Cl
NH
4
OCN + AgCl
NH OCN
8
O
NH
2
NH
4
OCN
∆∆∆∆
Wybrane wydarzenia z pierwszych stu lat
syntezy organicznej
•
1828 Fryderyk Wöhler
Synteza mocznika
•
1845 Adolf Kolbe
Synteza kwasu octowego
•
1855 Jakub Natanson
Synteza fuksyny
•
1855 Jakub Natanson
Synteza fuksyny
•
1856 Wilhelm H.Perkin
Synteza moweiny
•
1869 Carl Liberman
Carl Gräbe
Synteza alizaryny
•
1878 Adolf Baeyer
Synteza indygo
•
1890 Emil Fischer
Synteza glukozy
•
1901 Richard Willstätter
Synteza tropinonu
•
1903 Gustav Komppa
Synteza kamfory
9
•
1903 Gustav Komppa
Synteza kamfory
•
1909 Paul Friedländer
Synteza purpury tyryjskiej
•
1917 Robert Robinson
Synteza tropinonu
•
1929 Hans Fischer
Synteza hemu
N
H
2
O
NH
2
O
OH
O
OH
O
H
O
H
OH
OH
Me
Me
OH
Me
N
Me
Mocznik
Wohler, 1828
Kwas octowy
Kolbe, 1845
Glukoza
Fischer, 1890
Terpinol
Perkin, 1904
O
N
O
OH
OH
N
N
N
N
COOH
HOOC
Fe +
Kamfora
Tropinon
Perkin, 1904
Komppa, 1903
Robinson, 1917
Hem
Fischer, 1929
Willstätter, 1901
10
N
O
H
OH
Me
H
+
_
Cl
Me
H
O
O
H
COOH
HOOC
Chlorowodorek pirydoksyny
Folkers, 1939
Equilenina
Bachmann, 1939
N
N
Me
N
H
N
C
6
H
5
Me
+
Cl
-
1856 William H. Perkin (1838-1907
)
Moweina
N
N
H
2
N
H
6
5
Me
Moweina
11
12
1878 Adolf von Baeyer (1835-1917)
Synteza Indygo
13
14
INDYGO
Teraz odrobina chemii, o tym, jak zwi
ą
zki wyst
ę
puj
ą
ce w
ro
ś
linach s
ą
przekształcane w indygo…
OH
O
H
O
H
N
OH
H
O
O
N
H
OH
O
H
OH
OH
Indican
Indoxyl-b-D-glucopyranoside
Indoxyl
enzym
O
O
O
O
H
OH
15
N
N
O
O
H
H
Indygo
utlenianie
O
N
H
O
O
O
H
O
CHO
OH
O
+
NaOH
NO
2
NO
2
O
N
O
H
O
CH
3
CO
2
CH
3
+
rozcie
ń
czony
NaOH
16
N
O
H
N
1909 Paul Friedländer (1857-1923)
Purpura tyryjska
N
O
H
Br
N
O
H
Br
N
O
Br
O
N
O
Br
O
SO
3
-
K
+
enzymy
ś
wiatło
utlenianie
17
N
N
O
O
H
H
Br
Br
H
Br
H
Br
utlenianie
tlen
Z 16 000
ś
limaków
Murex brandaris
otrzymywano około
1 grama barwnika
18
19
C
H
NO
2
NOH
NO
2
CHO
NO
2
O
H
O
HBr
NaNO
aceton
Na
3
PO
4
NH
2
Br
Br
N
O
H
Br
NaNO
2
Sachs i Kempf (1903)
Na
3
PO
4
NaOH
20
N
O
H
Br
lub Na
2
CO
3
1901 Richard Willstätter (1872-1942)
Synteza Tropinonu
N
H
3
C
Tropinon
N
O
21
O
NOH
NH
2
Br
Br
Br
Br
(CH
3
)
2
N
NH
2
OH
Na/EtOH
1. MeI
2. AgOH
1. Br
2
chinolina
Br
Br
(CH
3
)
2
N
N
+
Br
Me
2
N
+
Br
N
+
Cl
(CH
3
)
2
N
Me
2
Me
2
1. Br
2
chinolina
1. HBr
1,4 addycja
1,6 addycja
Me
2
NH
Na/EtOH
:
:
Br
2
∆∆∆∆
NaOH
-HBr
Met
+
Cl
-
22
Br
Br
Br
N
N
Br
N
OH
N
O
Me
Me
Me
Me
∆∆∆∆
-HBr
130
o
∆∆∆∆
-MeCl
HBr
H
2
O
H
+
[O]
CrO
3
/ H
+
Y = 0.75%
N
H
3
C
N
H
3
C
OOC
Ph
OH
N
H
3
C
COOMe
OCOPh
Kokaina
Tropinon
N
H
3
C
O
Atropina
N
O
H
3
C
OH
N
H
3
C
COOH
23
O
OOC
Ph
OH
Skopolamina
Ecgonine
OH
1917 sir Robert Robinson (1886-1975)
N
C
H
3
O
Tropinon
24
NMe
O
CHO
CHO
N
H
2
Me
O
Me
Me
+
+
N
Me
CHO
CHO
Me
NH
2
O
CO
2
H
CO H
Inter- and Intra Molecular Mannich Reactions
+
+
O
CO
2
H
CHO
CHO
Me
NH
2
CHO
OH
N
Me
H
N
OH
OH
Me
N
+
OH
Me
+
-H O
25
CHO
N
Me
N
+
OH
Me
Synteza Tropinonu
Robinson R. J.Chem.Soc. 1917, 111, 782-788
-H
2
O
OH
CO
2
H
CO
2
H
N
OH
Me
N
O
CO
2
H
CO
2
H
OH
Me
N
OH
CO
2
H
Me
+
+
+
-H
+
H
+
CO
2
H
CO
2
H
OH
CO
2
H
N
Me
CO
2
H
HO C
N
O
Me
-CO
2
HCl
-H
+
26
O
HO
2
C
O
42%
1929 Hans Fischer (1881-1945)
hemoglobina, bilirubina, chlorofil
N
N
N
N
C
H
3
CH
3
Fe
N
N
OH
N
N
O
H
C
H
3
CH
3
27
C
H
3
CH
3
CO
2
H
HO
2
C
C
H
3
HO
2
C
CH
3
CO
2
H
Hemoglobina
Bilirubina
Me
Me
Chlorofil
Me
Me
Me
Me
O
MeO C
Mg
28
O
O
Me
Me
Me
Me
O
MeO
2
C
Chlorofil
Robert Burns Woodward
29
E.J. Corey
30
K.C. Nicolaou
Matthew J. Campbell and Jeffrey S. Johnson
J. Am. Chem. Soc., 2009, 131 (30), 10370–10371
M. Kevin Brown and E. J. Corey Org. Lett., 2010, 12
(1),172–175
31
Chao Du, Liqi Li, Ying Li, Zhixiang Xie, Angewandte
Chemie International Edition, 2009, 48 (49), 9211
K. C. Nicolaou, David Sarlah, T. Robert Wu,
Weiqiang Zhan, Angewandte Chemie International
Edition 2009, 48, 37, 6870-6874