Naturalne uwarunkowania biologiczne
Po okresie dorastania , zaczyna się nieubłagany okres starzenia.
Co dzieje się w organizmie z upływem lat? Jakie są typowe objawy starzenia? Opiszę
najważniejsze zmiany w kolejnych etapach życia od okresu szczytowych możliwości do późnej
starości
Człowiek dobrze wie, w jaki sposób się starzeje. Znamy objawy. Spieramy się jednak o to, po co
się starzejemy. Teoretycznie zużyte komórki mogłyby być zastępowane nowymi, młodymi.
Dlaczego więc stopniowo zdolność naszych ciał do odnowy słabnie?
Otóż starość jest zaprogramowana genetycznie i może być ceną za prokreację. Nie jest to
odpowiedzialność etyczna, lecz jedynie biologiczne następstwo tworzenia nowego życia. Starzeją
się organizmy, które rozmnażają się (replikują geny) poprzez zapłodnienie. Największy wysiłek
takich organizmów jest skierowany na wytwarzanie komórek rozrodczych. Kiedy potomstwo
osiąga dojrzałość płciową i samo może się rozmnażać, życie rodziców z ewolucyjnego punktu
widzenia traci znaczenie. Geny, po zapewnieniu sobie przetrwania w młodszym pokoleniu,
pozostawiają starszą generację samą sobie - nie warto tracić ogromnej ilości energii niezbędnej
do utrzymania jej w dobrej kondycji. Gdyby rodzice żyli wiecznie, dla kolejnych ich potomków
zabrakłoby w końcu pożywienia i miejsca do życia. Wniosek? Zakodowana w genach śmierć jest
korzystna dla gatunku.
Na drugim biegunie są teorie zakładające, że starzenie się jest ubocznym skutkiem
gromadzenia się w organizmie szkodliwych substancji, np. toksyn czy wolnych rodników (to
aktywne atomy lub cząsteczki powstające podczas przemiany materii), które powodują w końcu
rozpad organizmu. Z wiekiem coraz więcej komórek naszego ciała jest uśpionych - przestaje się
dzielić, powodując w końcu choroby i śmierć. Teorie te skłaniają po przemyśleniu do działań
mających na celu opóźnienie zjawisk starzenia się organizmu.
Na dobre starzejemy się po 40. roku życia. Starzenie "pomyślne" przebiega bez wpływu chorób
i nie powoduje życiowych ograniczeń. Starzenie "zwyczajne" to takie, które wiąże się
z niewielkimi ograniczeniami w codziennym życiu. Starzenie "patologiczne" jest powikłane
i przyspieszone przez choroby. Jak szacują geriatrzy, w Polsce tylko 10-20 proc. osób starszych
starzeje się "pomyślnie".
Początkiem starości jest - według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) - 60. rok życia średnio
i dla kobiet, i dla mężczyzn. Chyba, że jest się Amerykaninem bądź Brytyjczykiem - dla nich
WHO przyjęła wyższy próg - 65 lat.
Ale to tylko granica umowna. Starość można mierzyć na różne sposoby, określając np.:
- wiek sprawnościowy (bada się wtedy różne parametry wydolności organizmu);
- wiek biologiczny (bada się żywotność tkanek, np. ich uwodnienie - z wiekiem wody w
organizmie jest coraz mniej);
- wiek psychologiczny (niektóre osoby czują się długo młodo, inne - przedwcześnie staro);
- wiek społeczny (najprościej mówiąc, społecznie starym jest ten, kto został dziadkiem lub
babciÄ…);
