PSYCHOLOGIA A

SZTUKA

KONCEPCJE

ODDZIAŁYWANIA

OBRAZU

Biologiczne

uwarunkowania

percepcji

Mgr Anna Waligórska

Biologiczn

e aspekty

percepcji

w

komunika

cji

wizualnej

Teksty na przyszły tydzień

• Dinev, V. (1995). Evolution, the brain and

the arts. Mankind Quarterly, 36 (2), 119-133

• Molnar, F. (1997). A science of vision for

visual art. Leonardo, 30 (3), 225-232

• Eibl-Eibesfeldt I. (1988) The biological

foundation of aesthetics [w:] I. Rentschler,
B. Herzberger, D. Epstein (red.) Beauty and
the brain. Biological Aspects of Aesthetics.
Basel – Boston – Berlin: Birkhäuser Verlag;

• Baumgartner, G. (1988). Physiological

constraints of the visual aesthetic response,
tamże, s. 165-180

Plan na dziś

• Postrzeganie rzeczywistości a

obrazu

• Sprawdzian z psychologii Gestalt
• Biologiczna organizacja widzenia
• Problemy z percepcją a sztuka
• Szczegóły praktyczne

Artysta – widz

Różnice w odbiorze

Artysta

• System wzrokowy
• Intencja
• Kontekst

artysta

rzeczywist
ość

Obraz

• Płaska powierzchnia
• Ograniczenia (jakie?)
• Oglądany w różnym otoczeniu i warunkach

obraz

Odbiorca

• System wzrokowy
• Bezpośrednie wrażenie
• Interpretacja
• Kontekst

odbiorca

obraz

Kanał przekazu

• Różnice artysta-

widz

- Kontekst

Historyczny, polityczny,

artystyczny, społeczny, zw. z
płcią

- Warunki

Oświetlenie, odległość itp.

- Percepcja

W czym percepcja obrazu różni

się od percepcji
rzeczywistości?

- Selekcja treści

Artysta dokonuje selekcji treści

udostępnianych odbiorcy

rzeczywistoś
ć

artysta

odbiorca

Selekcja przekazu

• W jaki sposób

artysta dokonuje
selekcji treści
udostępnianych
odbiorcy?

- Punkt widzenia
- Kadrowanie
- Głębia ostrości
- Podkreślenie

krawędzi

- Ujęcie (moment)

rzeczywistoś
ć

artysta

odbiorca

Punkt widzenia

Kadrowan

ie

Edgar

Degas

Tancerki
1900

Głębia ostrości

 

                                                                                                                 

                

Podkreśle

nie

krawędzi

Ujęcie

(wybór

epizodu)

John Bauer
Księżniczka

– łabędź

1908

Sprawdzian

• Podaj jakie zasady Gestalt

zostały wykorzystane w
tej ilustracji (odnosząc je
do konkretnych
elementów kompozycji).
Wymień wszystkie, które
tu widzisz

• Wymień trzech

przedstawicieli
psychologii postaci

Coles Philips, Cudowna wyspa

Co dzieje się kiedy patrzymy na

obraz?

• Model bottom – up
• Model top – down
• Model komputerowy (początek przetwarzania w systemie

wzrokowym, potem bardziej złożona kategoryzacja)

odbiorca

Widzenie: oko

• Obraz jest odwrócony
• Soczewka nadaje ostrość

Widzenie: kąt wizualny

• Odpowiada rozmiarowi obrazu na

siatkówce

• Zależy od rzeczywistego rozmiaru i

odległości

Plamka żółta

• Najostrzejszy obraz jest w plamce

żółtej

• Obszar: 2 – 5 stopni

Obraz na siatkówce –

choroby wzroku a sztuka

Uwaga na „błąd El Greca”

• El Greco

malował
wydłużone
postacie

• Przypisywano to

astygmatyzmowi

• Jednak wtedy

widziani ludzie i
obrazy powinny
być jednakowo
wydłużone, co
niweluje różnicę

Jednak istnieją przypadki zmiany sposobu

malowania

• Monet miał kataraktę od 1905, zoperowaną w 1923
• Katarakta czyni obraz niewyraźnym i żółtawym

Przed kataraktą, ok. 1874 Katarakta,
1912-1915

Katarakta

skutki

 

                                                

 

                                                

Retinopatia (Degeneracja siatkówki)

• Spadek ostrości wzroku
• Utrudniona percepcja koloru
• Czasami występują rozmyte plamy
• Przypadek: Edgar Degas

 

                                                                  

Retinopatia

skutki

 

                                            

 

                                            

Degas: zmiana

stylu, techniki i

medium

Kobieta z chryzantemami, 1865

Dwie
tancer
ki,
1890-8

Mała
tancer
ka
1880

Przetwarzanie obrazu:

etapy

• Pole wizualne (najwyższa precyzja w plamce

żółtej)

• Przetwarzanie oparte na kontraście
• Różne ścieżki przetwarzania

Obraz

na

siatkówce

Przetwarzanie

na bazie

obrazu

Przetwarzanie

na bazie

powierzchni

Przetwarzanie

na bazie

obiektów

Przetwarzanie

na bazie

kategorii

Przetwarzanie oparte na

kontraście

• Jesteśmy wrażliwi na kontrast, a

nie obiektywną jasność i kolor
światła

• Przystosowawcze – kontrast mniej

zmienia się niż światło

• Możemy kompensować nawet

zmieniony kolor światła

Adaptacja chromatyczna

• Możemy kompensować nawet

zmieniony kolor światła

Adaptacja chromatyczna 2

Adaptacja

chromatyczna

cd

• Gdzie widzisz

owoc koloru
pomarańczowe
go?

• A białego?

„POMARAŃCZOW

Y”

„BIAŁY”

Interpretacja koloru zależy od koloru światła
To cecha przystosowawcza, nabyta ewolucyjnie

Kontrast jako czynnik

różnicujący

Kontrast

• Receptory

przesyłają bodźce

do innych

neuronów

• Dyskryminacja

kontrastu

• Struktura

centralna

• + obszar

pobudzenia

neuronalnego

• - obszar

hamowania

neuronalnego

Kontrast

• Receptory przesyłają bodźce do

innych neuronów

• Dyskryminacja kontrastu
• Struktura centralna

Iluzja Hermanna

Florida election

Przetwarzanie oparte na kontraście

w sztuce

Victor Vasarely
Supernovae
1959-61

Paski Macha

Mimowolne ruchy

oka

• Minimalne niekontrolowane

ruchy

• Odświeżają obraz na siatkówce
• Jeden z rodzajów ruchów oka

(inne to m.in. sakkadowe –
skanujące obraz,
optokinetyczne – przy
ruchomym środowisku)

• Wykorzystywane zwłaszcza w

sztuce op art (m.in. Victor
Vasarely, Bridget Riley)

Bridget Riley

Prąd
1964

Paski M acha

wzrost kontrastu na krawędziach

Zwiększony kontrast w rejonach

granicznych

Detekcja konturu i linii

• Analogicznie do wykrywania kontrastu

Detekcja

konturu a

rysunek

• Ilość informacji

pozostaje niemal

ta sama

• Linia ułatwia

detekcję konturu

• Wg niektórych

teorii przyjemne

pobudzenie

mózgu

Matisse, Akt, 1908

Kontur w sztuce

• W XVIII w. Diderot uważał, że:
- rysunek stanowi czynnik racjonalny,
- kolor czynnik emocjonalny

• Skoro rysunek konturowy przekazuje

niemal tę samą informację co obraz

(pozwala na identyfikację) – być może

miał rację

• Najbardziej efektywna informacja

najprostszymi środkami

Rysunek jako informacja

Kontur w sztuce

• Pierwiastek rysunkowy i malarski w

sztuce często stawiano w opozycji

• Kontrowersja odnośnie

wykorzystywania i rzeczywistego
istnienia konturu

• Kulminacja impresjonizm –

postimpresjonizm

• Wcześniej rozróżnienie na szkoły

rysunkowe (np. florencka) i
malarskie (np. wenecka)

Kontur w sztuce

Kolor i linia w

renesansie

Tycjan, Tarkwiniusz i Lukrecja, ok.

1570-6

Botticelli, Wenus i Mars, ok. 1485

Gustave Courbet

Etretat po sztormie, 1869

fragment

Claude Monet

Etretat, 1883

Kontur w sztuce:

Realizm i

impresjonizm

Kontur w sztuce:

impresjonizm i

postimpresjonizm

Camille Pisarro

Żniwa, 1883

fragment

Emile Bernard,

Żniwiarze w

Pont Aven,

1888

Gruby/cienki

kontur a

pobudzenie

• Jakie mogą

występować
zależności?

Beardsley, Herodiada, 1893

Heckel, Modląca się, 1908

Kontur – czytelność a

pobudzenie w komunikacji

wizualnej

• Od czego może zależeć

wykorzystanie kontrastu i konturu
w reklamie?

• A w innych rodzajach

współczesnej komunikacji?

Sesje mody dla „Wysokich

obcasów”

Reklama

Kontrast i kontur w

reklamie mody

Pytania?

Hokusai, Burza u stóp góry Fuji, ok.

1831

Chanel kratka

Anne Klein