PSYCHOLOGIA A

SZTUKA

KONCEPCJE

ODDZIAŁYWANIA

OBRAZU

Narracja w sztuce a

wewnętrzne narracje

Mgr Anna Waligórska

Niespodzianka

• Za chwilę zobaczysz obraz. Napisz

krótki tekst związany z tym
obrazem (5 min.)

Zasuwka

Jean Honore Fragonard, ok. 1778

Plan na dziś

• Niespodzianka 2
• Burza mózgów nt. narracji
• Narracja w sztukach wizualnych
• Narracja wg psychologii narracji
• Narracyjny styl odbioru przekazu

wizualnego

• Narracja w statycznym obrazie:

jak to możliwe?

• Cechy obrazu narracyjnego

Niespodzianka 2

Z okazji Świąt:
• Nie trzeba opracowywać lektur do

przeczytania na następne zajęcia!

Co to jest narracja?

Narracja

Narracja w sztuce

Narracja wg psychologicznego nurtu

badań nad narracjami

Czy może istnieć narracja wizualna?

Kriegstein, Starcie

Karl Adams

Irma –

powieść o

wieku

1923

Kriegstein, Wypadek?

Bacardi. Your night just got

more interesting

Poglądy psychologii narracyjnej

• Język jest zwierciadłem kultury
• Przez badanie struktur językowych można

odkrywać lezące u ich podłoża struktury
poznawcze

(Straś-Romanowska, 2004).

• Narracja jest aktywnym schematem

poznawczym

• W aktywnym schemacie po zaktywizowaniu

przez wstępne dane schemat rozwija się
automatycznie.

• Dopóki nie pojawią się sprzeczne dane wszelkie

dwuznaczne informacje są interpretowane
zgodnie ze schematem

(Trzebiński, 2002a).

Typy myślenia

• Dwa najważniejsze typy myślenia wg

Brunera, 1986:

1. paradygmatyczny (logiczno-naukowy)
2. narracyjny

• Typy te organizują schematy niższego

stopnia

Paradygmatyczny typ myślenia

• ścisłe, logiczne rozumowanie
• oparte na przesłankach

przyczynowo-skutkowych

• opiera się na kategoryzacji i

ścisłości procedur

• przykład

matematyka

• wiąże się gł. z wiedzą deklaratywną

Narracyjny typ myślenia

• poczucie prawdziwości faktów opiera

się na życiowym
(prawdo)podobieństwa (lifelikeness), a
nie na ścisłej logice

(Bruner, 1986).

• cel: strukturalizowanie napływających

równolegle wiadomości

• interpretacja w kategoriach zamierzeń

oraz przeszkód pojawiających się przy
realizacji tych zamierzeń

• wiąże się z wiedzą doświadczeniową

W jaki sposób te dwa typy

myślenia mogą wpływać

na odbiór sztuki?

• Koncentracja na wartościach formalno-

stylowych

• Koncentracja na społecznym znaczeniu

przedstawionej sceny i jej dalszym
ciągu

Podstawowa formuła

narracji

• W ujęciu psychologicznym; Trzebiński

(2002a):

• „bohater z określonymi intencjami

napotyka na trudności, które w
wyniku zdarzeń toczących się
wokół zagrożonych celów zostają
bądź nie zostają przezwyciężone”.

Główne komponenty schematu

narracyjnego

•

Trzebiński (2002a):

• 1) bohaterowie
• 2) przejawiane przez nich

wartości, intencje i plany

• 3) komplikacje związane z

realizacją tych planów

• 4) uwarunkowania i szanse

realizacji.

• Elementy te stanowią przesłanki

możliwych fabuł

Schematy niższego stopnia w

narracji

• Schematy zdarzeń
• Stereotypy
• Potoczne teorie osobowości
• Przyczynowa atrybucja zachowań
• Normy kontaktów międzyludzkich

itp.

Wewnętrzna narracja

• Analiza narracji może pomóc w

analizie „wewnętrznej opowieści”
jednostki i jej głównych wątków

(Dryll,

2000; Cierpka, 2000).

• Autonarracja - narracja, której

bohaterem jest autor opowieści.

• stanowi podstawę budowania własnej

tożsamości, opartej na postrzeganiu
swojej roli jako bohatera opowieści.

Doświadczanie lub refleksja

• Narracyjny typ myślenia może

wiązać się z:

• doświadczaniem wydarzeń
• refleksją nad nimi

• Który typ może pojawiać się w

odbiorze sztuki?

Pytania?

Jak obraz może wywołać wewnętrzna

narrację?

PRZEZ SUGESTYWNY TYTUŁ!

Nawrócona rodzina brytyjska ratuje

chrześcijańskiego misjonarza przez

prześladowaniami druidów

Hunt

1850

Miejsca powiększane

przez widzów znających

tytuł

Mac Adams, Tajemnica dwóch

trójkątów, 1978

Cechy narracji w obrazie

(motyw)

• jedno określone wydarzenie;
• wyjątkowa sytuacja istotna dla bohaterów
• moment poprzedzający kulminację i

rozwiązanie

• silne nacechowanie emocjonalne
• motyw poruszający uczuciowo
• ale „niepełny” (prowokacja do rekonstrukcji

akcji)

• wybór rozwiązania należy do widza
• ale autor sugeruje jedną z możliwych ścieżek
• zrozumiały kontekst akcji
• odwołania do wiedzy społecznej lub

historycznej odbiorcy

Valentin de Boulogne, Sąd Salomona,

1625

• jedno określone wydarzenie;

Paul Delaroche, Ścięcie Jane Grey,

ok.1836

• wyjątkowa sytuacja, istotna dla bohaterów

Gericault, Tratwa „Meduzy,

szkic, 1817”

• moment poprzedzający kulminację i rozwiązanie

• silne nacechowanie emocjonalne

Fragonard, Zasuwka, ok. 1778

• motyw poruszający uczuciowo, ale „niepełny”

(prowokacja do rekonstrukcji akcji)

Motyw niepełny – dlaczego?

• Jakie mechanizmy wg

psychoanalizy?

• Projekcja
• Identyfikacja

• Jakie narzędzia diagnostyczne?
• TAT
• Test Rorschacha

Christina Morgan, TAT, obrazek C

Pruet

Carte

1931

Karta 1

Młody Yehudi Menuchin, 1928

• Actually, I was gazing in my usual

state of being half absent in my own
world and half in the present. I have
usually been able to "retire" in this
way. I was also thinking that my life
was tied up with the instrument and
would I do it justice? (Yehudi
Menuhin, rozmowa z dr Wesley G.
Morganem, 31.10. 1993).