Pote˛ga medio´w

Działalnos´c´ dziennikarzy nieustannie splata sie˛ z polityka˛. W polityce nie bez znaczenia jest to,

o czym i w jaki sposo´b mo´wi sie˛ w mediach, a takz˙e co sie˛ przemilcza. S´rodki masowego przekazu

kształtuja˛ w duz˙ej mierze opinie˛ publiczna˛, dlatego role˛ dziennikarzy i zwia˛zana˛ z nia˛ odpowie-

dzialnos´c´ trudno przecenic´. Na zaje˛ciach uczniowie ucza˛ sie˛ rozro´z˙niac´ informacje o faktach od ich

interpretacji i wygłaszanych opinii oraz oceniac´ obiektywizm przekazu. Poznaja˛ tez˙ podstawowe

zasady etyki dziennikarskiej.

Cele

Po zaje˛ciach uczniowie powinni umiec´:

✓

wskazac´ ro´z˙nice w funkcjonowaniu medio´w

w zalez˙nos´ci od systemu politycznego;

✓

wymienic´ podstawowe zasady etyki dzienni-

karskiej;

✓

przedstawic´ konstytucyjne prawo do prywat-

nos´ci;

✓

wskazac´ sytuacje, kiedy prawo do prywatno-

s´ci jest naruszane.

S

´ rodki dydaktyczne

1. Tekst „Ministerstwo Prawdy”.
2. Tekst „Odmienne funkcje medio´w w ro´z˙nych

systemach politycznych”.

3. C´wiczenie „Wywiad z Janem X”.
4. Tekst „Czego nie wolno, a czego tylko nie wy-

pada”.

5. Zapisy prawa do prywatnos´ci w projektach

konstytucji.

6. Prawo do prywatnos´ci w konstytucji

oraz gazety codzienne reprezentuja˛ce ro´z˙ne po-

gla˛dy lub stanowiska polityczne.

Przebieg zaje˛c´

1. Zapytaj ucznio´w, czy znaja˛jaka˛s´sprawe˛, w kto´-

rej media manipulowały opinia˛ publiczna˛, kreu-

ja˛c obraz rzeczywistos´ci, kto´ry po´z´niej okazywał

sie˛ nieprawdziwy. Przykłady zapisz na tablicy.

Spytaj, kto´re z nich wynikały z niedoinformowa-

nia, a kto´re były, jak moz˙na przypuszczac´, zamie-

rzona˛dezinformacja˛. Co stanowiło przyczyne˛po-

dawania informacji fałszywych?

2. Podziel klase˛ na pie˛c´ grup i rozdaj materiał po-

mocniczy nr 1. Popros´o przeczytanie tekstu, a na-

ste˛pnie o kro´tka˛charakterystyke˛odbiorco´w infor-

macji w opisanym społeczen´stwie: czy posiadaja˛

jaka˛kolwiek wiedze˛ o s´wiecie, czy ufaja˛ s´rodkom

masowego przekazu, czy sa˛w stanie wyrazic´opi-

nie˛ na jakikolwiek temat, czy zdaja˛ sobie sprawe˛

z manipulacji?

3. Po wypowiedziach przedstawicieli grup popros´

ucznio´w o zapoznanie sie˛ z materiałem pomocni-

czym nr 2. Polec´, aby sprecyzowali, na czym po-

lega odmienna pozycja medio´w w ro´z˙nych syste-

mach politycznych. Zapisz propozycje na tablicy.

Pozwo´l uczniom na kro´tka˛dyskusje˛ na ten temat.

4. Rozdaj grupom przygotowane uprzednio przez

ciebie gazety reprezentuja˛ce ro´z˙ne pogla˛dy po-

lityczne, w kto´rych zrelacjonowany został ten

sam fakt albo omo´wiony ten sam problem. Kaz˙da

grupa przedstawia opis wydarzenia i komen-

tarz gazety, kto´ra˛ otrzymała. Naste˛pnie wspo´l-

nie dokonajcie poro´wnania relacji i komentarzy.

Czy dziennikarzom zawsze udaje sie˛ oddzielic´

swoje opinie od fakto´w? Kto´ra relacja wydaje sie˛

uczniom najbardziej wiarygodna? Dlaczego? Po-

wiedz uczniom, z˙e posiłkowanie sie˛ ro´z˙nymi z´ro´-

dłami informacji i krytyczne ich poro´wnywanie

umoz˙liwia obywatelowi uzyskanie maksymalnie

obiektywnych informacji.

5. Rozdaj grupom c´wiczenie „Wywiad z Janem X”

(materiał pomocniczy nr 3) i popros´ o jego wyko-

nanie. Przeczytajcie napisane przez ucznio´w wy-

wiady. Kto´ry najbardziej podobał sie˛ klasie? Po-

pros´ ucznio´w, aby powiedzieli, jakie mogły byc´

odczucia osoby udzielaja˛cej wywiado´w wobec

dziennikarzy bardzo agresywnych czy tez˙ nasta-

wionych kpia˛co i ironicznie.

4. Rozdaj materiał pomocniczy nr 4 i popros´,

aby uczniowie po przeczytaniu tekstu zastanowili

sie˛, kto´ry z przedstawionych wywiado´w zagraz˙a

prawu do prywatnos´ci Jana X, a kto´ry nie. Wspo´l-

nie napiszcie dwie notatki na ten sam temat do

szkolnej gazetki s´ciennej: jedna˛stosuja˛c sie˛ do za-

sad przedstawionych w teks´cie „Czego nie wolno,

a czego tylko nie wypada” (materiał pomocniczy

nr 4), druga˛ łamia˛c te zasady.

5. Rozdaj materiał pomocniczy nr 5 i popros´

ucznio´w, aby w parach — na podstawie kon-

stytucyjnych projekto´w zapisu prawa do pry-

watnos´ci — napisali własny artykuł ustawy za-

sadniczej, kto´ry dotyczy tego prawa. Powiedz

uczniom, z˙e projekty te były podstawa˛ pracy

Komisji Konstytucyjnej Zgromadzenia Narodo-

wego, kto´ra przygotowywała nowa˛ konstytucje˛.

Polec´ kilku uczniom odczytanie swoich propozy-

cji i zapytaj, dlaczego te włas´nie elementy uznali

za najwaz˙niejsze. Zwro´c´ uwage˛ na brak s´cisłych

ustalen´ dotycza˛cych powia˛zan´ mie˛dzy prawem

do informacji a prawem do prywatnos´ci. Zapytaj,

czy ramy dozwolonych działan´ dziennikarzy po-

75

winny byc´, zdaniem ucznio´w, okres´lone w kon-

stytucji takz˙e we fragmencie zwia˛zanym z pra-

wem do prywatnos´ci. Poro´wnajcie uczniowskie

propozycje z przyje˛tym w kon´cu konstytucyjnym

rozwia˛zaniem (materiał pomocniczy nr 6). Na za-

kon´czenie zaproponuj, by uczniowie — w parach

lub wie˛kszych zespołach — narysowali komiks

ilustruja˛cy konstytucyjne prawo do prywatnos´ci.

Moga˛ to byc´ np. scenki odnosza˛ce sie˛ do odpo-

wiednich artykuło´w polskiej konstytucji.

Poje˛cia i terminy

•

prawo do prywatnos´ci

•

„czwarta władza”

•

etyka dziennikarska

MATERIAŁ POMOCNICZY NR 1

Ministerstwo Prawdy

Winston nastawił tarcze˛ teleekranu na „stare numery” i zamo´wił włas´ciwe egzemplarze

„The Times”, kto´re po zaledwie kilku minutach wysune˛ły sie˛ z rury pneumatycznej. Otrzy-

mane przez niego notatki dotyczyły artykuło´w i komunikato´w uznanych obecnie, z takich lub

innych wzgle˛do´w, za wymagaja˛ce przerobienia czy tez˙ — jak to urze˛dowo okres´lono — „spro-

stowania”. Na przykład z relacji w „The Times” z siedemnastego marca wynikało, z˙e dzien´

wczes´niej Wielki Brat przepowiedział w swoim wysta˛pieniu, iz˙ na froncie południowo-indyj-

skim be˛dzie panował spoko´j, a ofensywa euroazjatycka rozpocznie sie˛ w Afryce Po´łnocnej. Tak

sie˛ jednak złoz˙yło, z˙e Euroazjatyckie Dowo´dztwo Naczelne zdecydowało sie˛ przeprowadzic´

natarcie nie w Afryce, lecz w południowych Indiach. Nalez˙ało wie˛c odpowiednio przerobic´aka-

pit przemo´wienia Wielkiego Brata, aby przepowiedział to, co sie˛ rzeczywis´cie zdarzyło. Z kolei

„The Times” z 19 grudnia opublikował oficjalna˛prognoze˛na temat produkcji szerokiego asorty-

mentu artykuło´w konsumpcyjnych w czwartym kwartale 1983 roku, czyli w szo´stym kwartale

Dziewia˛tego Planu Trzyletniego. W dzisiejszym numerze gazety znalazły sie˛ dane o faktycznej

produkcji, z kto´rych wynikało, z˙e prognoza była całkowicie błe˛dna. Zadanie Winstona polegało

na „sprostowaniu” oryginalnych liczb, aby zgadzały sie˛ z aktualnymi. Co do trzeciej notatki,

dotyczyła bardzo prostego błe˛du, kto´rego usunie˛cie zaje˛ło dosłownie minute˛. Zaledwie w lu-

tym Ministerstwo Obfitos´ci złoz˙yło solenna˛ obietnice˛ (w je˛zyku urze˛dowym „kategoryczne

zare˛czenie”), z˙e do kon´ca roku 1984 przydział czekolady nie ulegnie redukcji. Tymczasem,

jak ogłoszono wczoraj, pod koniec biez˙a˛cego tygodnia miał zostac´ zmniejszony z trzydziestu

gramo´w do dwudziestu. W tym wypadku wystarczyło zmienic´ obietnice˛ na uprzedzenie, z˙e

juz˙ w kwietniu zajdzie prawdopodobnie koniecznos´c´ ograniczenia przydziału. […] Ten proces

wprowadzania cia˛głych zmian odbywał sie˛ nie tylko w wypadku gazet, lecz takz˙e ksia˛z˙ek, cza-

sopism, plakato´w, ulotek, filmo´w, nagran´, rysunko´w, fotografii — kaz˙dego typu literatury i do-

kumentacji o jakimkolwiek znaczeniu politycznym lub ideologicznym. Z dnia na dzien´ i niemal

z minuty na minute˛ uaktualniano przeszłos´c´. Tak preparowana dokumentacja potwierdzała

słusznos´c´kaz˙dej partyjnej prognozy; pilnowano, by nie ostało sie˛ choc´jedno zdanie sprzeczne

z potrzeba˛ chwili. Cała˛ historie˛ przemieniano w palimpsest, zeskrobywany i zapisywany tak

cze˛sto, jak to uwaz˙ano za konieczne. Gdy juz˙ raz dokonano zmian, nie sposo´b było udo-

wodnic´, z˙e nasta˛piła najmniejsza falsyfikacja. Jedyne zadanie personelu najwie˛kszego działu

Departamentu Archiwo´w, znacznie wie˛kszego od działu Winstona, polegało na wynajdywa-

niu i usuwaniu wszystkich egzemplarzy ksia˛z˙ek, gazet i innych dokumento´w, kto´re nalez˙ało

podmienic´ i zniszczyc´. Numer „The Times”, przerabiany kilkanas´cie razy z powodu zmian

w sojuszach politycznych lub błe˛dnych prognoz Wielkiego Brata, figurował w katalogach pod

oryginalna˛ data˛, a z jego wczes´niejszych wydan´ nie ostawał sie˛ ani jeden egzemplarz, kto´ry

mo´głby posłuz˙yc´ za dowo´d mistyfikacji. Ksia˛z˙ki takz˙e wycofywano i przerabiano raz po raz,

po czym niezmiennie wydawano zno´w, nie przyznaja˛c sie˛ do z˙adnych poprawek.

G. Orwell, Rok 1984, Warszawa 1988

76

MATERIAŁ POMOCNICZY NR 2

Odmienne funkcje mass medio´w w ro´z˙nych systemach politycznych

Mo´wia˛c o funkcjach s´rodko´w masowego przekazu nalez˙y pamie˛tac´, z˙e sa˛ one inne w pan´-

stwach totalitarnych niz˙ w pan´stwach demokratycznych. Najcze˛s´ciej rez˙imy totalitarne (a cze˛-

sto takz˙e autorytarne) opieraja˛ sie˛ na załoz˙eniu, z˙e władza czy rza˛d wiedza˛ najlepiej, co jest

dobre dla społeczen´stwa. Media musza˛ działac´ w mys´l tej zasady, inaczej groz˙a˛ im represje

— nawet likwidacja. Nie wolno im krytykowac´ podstaw i zasad systemu — cenzorzy dbaja˛

o to, by reguła ta była przestrzegana. Dziennikarze maja˛ pewien zakres wolnos´ci tak długo,

dopo´ki nie pro´buja˛ wypowiadac´ sie˛ w sprawach publicznych, najcze˛s´ciej jednak musza˛ słu-

z˙yc´ przekonywaniu o słusznos´ci poczynan´ władzy, tak wie˛c nawet rozrywka jest poddawana

kontroli i musi byc´ zgodna z oficjalna˛propaganda˛(np. w PRL-u przez wiele lat nie wolno było

pokazywac´ filmo´w, kto´re zbyt pochlebnie przedstawiały z˙ycie w krajach Zachodu).

W pan´stwach demokratycznych funkcje s´rodko´w masowego przekazu determinuje przeko-

nanie, z˙e rza˛d ma spełniac´role˛ słuz˙ebna˛wobec społeczen´stwa i dlatego nalez˙y go kontrolowac´.

Media, zwane „czwarta˛władza˛”, bacznie obserwuja˛pozostałe — wykonawcza˛, ustawodawcza˛

i sa˛downicza˛. Gło´wnym ich zadaniem w wolnym społeczen´stwie pozostaje jednak przekazy-

wanie informacji oraz rozrywka — zwykle w mys´l hasła: pokaz˙my wszystko, co moz˙e wydac´ sie˛

interesuja˛ce dla publicznos´ci. Postawa ta cze˛sto uniemoz˙liwia utrzymanie wysokiego poziomu

dziennikarstwa, utrudnia tez˙ wypełnianie edukacyjnej funkcji medio´w.

MATERIAŁ POMOCNICZY NR 3

Wywiad z Janem X

Dowiedzielis´cie sie˛, z˙e trener dz˙udo, kto´ry prowadzi zaje˛cia w Młodziez˙owym Domu Kul-

tury, Jan X, odbył w przeszłos´ci kare˛ wie˛zienia. Nie wiecie, za co został skazany i jak długo

siedział w wie˛zieniu. Uło´z˙cie pytania i przeprowadz´cie wywiad z trenerem (wybierzcie spo-

s´ro´d siebie osobe˛, kto´ra odegra te˛ role˛), staraja˛c sie˛ ustalic´, jaki był powo´d pozbawienia go

wolnos´ci i czy przeste˛pstwo moz˙e miec´ wpływ na jego obecna˛ prace˛.

MATERIAŁ POMOCNICZY NR 4

Czego nie wolno, a czego tylko nie wypada

Wizerunek człowieka jest jednym z jego do´br osobistych. Dobra osobiste sa˛chronione przez

polskie prawo cywilne: nie wolno ich naruszac´ w sposo´b bezprawny. Dlatego nie wolno —

bez zgody zainteresowanego — fotografowac´ go, filmowac´, przedstawiac´ jego wizerunku. To

samo zreszta˛ dotyczy utrwalenia wypowiedzi, głosu; chyba, z˙e chodzi o osobe˛ powszechnie

znana˛ — tu rygory sa˛ nieco mniejsze. By mo´c zgodnie z prawem skorzystac´ z nakre˛conego

materiału, trzeba uzyskac´ zgode˛ filmowanego lub nagrywanego. Gdy takiej zgody brak —

materiału emitowac´nie wolno. A jez˙eli sie˛ to zrobi, nalez˙y liczyc´sie˛ z koniecznos´cia˛przeprosin,

zniszczenia materiału, a takz˙e, w pewnych przypadkach, konsekwencjami finansowymi. Nieco

inaczej wygla˛da sprawa, gdy filmuje sie˛ lub nagrywa nie konkretna˛ osobe˛, lecz np. tłum lub

zbiorowisko ludzi, a filmowanego traktuje sie˛ jako „jednego z wielu”. Wtedy — w zasadzie —

zgoda nie jest wymagana. Znajduja˛c sie˛ w miejscu publicznym, musimy sie˛ liczyc´ z tym, z˙e

nasza prywatnos´c´ została ograniczona.

Nie zawsze jednak zgoda filmowanego czy nagrywanego wystarcza, aby uwolnic´ dzienni-

karza od odpowiedzialnos´ci. Zgoda dziecka, osoby nies´wiadomej tego, co czyni, zgoda wyłu-

dzona — sa˛pozbawione prawnej doniosłos´ci. Niezalez˙nie od tego, czego „nie wolno” w sferze

regulowanej prawnie, istnieja˛ takz˙e niepisane zasady dziennikarskiej przyzwoitos´ci — etyki

77

zawodowej. Dla przykładu przytoczmy kilka reguł zaczerpnie˛tych z Vademecum Dziennikar-

stwa BBC:

• Rozmowy telefoniczne nie powinny byc´ nagrywane bez uprzedzenia o tym rozmo´wcy.
• Aby zamies´cic´ w programie materiał naruszaja˛cy prywatnos´c´ osoby, musimy otrzymac´ jej

zgode˛. Nie jest to wymagane, jes´li materiał dotyczy udziału tej osoby w wydarzeniach

publicznych lub takich, kto´re w waz˙ny sposo´b wpływaja˛ na z˙ycie społeczne.

• Osoby niewinne, lecz w jakikolwiek sposo´b zwia˛zane z przeste˛pcami lub ludz´mi zaanga-

z˙owanymi w działalnos´c´ antyspołeczna˛, maja˛ prawo do prywatnos´ci, kto´re nalez˙y respek-

towac´.

• Cze˛sto rozmawianie o trudnych i bolesnych sprawach uwaz˙ane jest za nieodpowiednie,

nawet jez˙eli dziennikarze przestrzegaja˛zasad zawodowych. Zatem relacjonuja˛c wstydliwa˛

lub bolesna˛ sprawe˛, nie staraj sie˛ za wszelka˛ cene˛ dotrzec´ do rodziny osoby bezpos´rednio

zaangaz˙owanej, jes´li spotkasz sie˛ z odmowa˛, nie nalegaj, nie przeprowadzaj wywiadu bez

zezwolenia, ba˛dz´taktowny i z dala od tłumu dziennikarzy, dodaj kilka sło´w obiektywnego

komentarza.

Redakcja „Rzeczpospolitej” takz˙e opracowała własny kodeks etyczny. Oto fragmenty:

• Informacja musi byc´dokładna i prawdziwa. Tylko w wyja˛tkowych przypadkach, uzasadnio-

nych materia˛sprawy, moga˛w niej znalez´c´sie˛ przypuszczenia, domniemania i interpretacje.

Nie nalez˙y podawac´ informacji, z go´ry dopuszczaja˛c, z˙e moz˙e byc´ sprostowana. (…)

• Dziennikarz powinien wspominac´ wiek, rase˛, kolor sko´ry, niepełnosprawnos´c´, orientacje˛

seksualna˛ tylko wo´wczas, gdy jest to informacja niezbe˛dna. Nalez˙y zawsze okazywac´ sza-

cunek dla sfery prywatnej, rasy, narodowos´ci, wiary, przekonan´. Nie wolno wykorzystywac´

cudzej prywatnos´ci, jes´li nie ma to znaczenia dla przekazywanej informacji. (…)

• Dziennikarz nie powinien robic´ niczego, co moz˙e sprawic´ komus´osobista˛przykros´c´, chyba

z˙e uzasadnia to interes publiczny i wymogi rzetelnego wykonywania zawodu. (…)

• Dziennikarz powinien zdobywac´ informacje, zdje˛cia, ilustracje, działaja˛c metodami jaw-

nymi. Stosowanie takich metod, jak nagrywanie bez wiedzy rozmo´wcy, podsłuch, moz˙e

byc´ uzasadnione wyła˛cznie niewa˛tpliwym i znacza˛cym interesem publicznym.

Z´ro´dło: Kodeks „Rzeczpospolitej” — zawodowe zasady etyczne dziennikarzy, „Press” 1997, nr 1

MATERIAŁ POMOCNICZY NR 5

Zapisy prawa do prywatnos´ci w projektach konstytucji

Prezydencki

Art. 13.1. Kaz˙dy ma prawo do poszanowania i ochrony z˙ycia prywatnego, rodzinnego,

dobrego imienia oraz tajemnicy komunikowania sie˛. Granice tego prawa moz˙e okres´lic´ustawa.

2. Kaz˙dy ma prawo do poszanowania i ochrony własnej toz˙samos´ci. Zakazuje sie˛ działan´

zmierzaja˛cych do asymilacji mniejszos´ci wbrew woli jej członko´w.

3. Nikogo nie moz˙na zobowia˛zac´do deklarowania swoich przekonan´, pogla˛do´w, wyznania

lub narodowos´ci.

4. Kaz˙dy ma prawo do nienaruszalnos´ci swojego mieszkania. Granice tego prawa moz˙e

ustalic´ ustawa.

Unia Wolnos´ci

Art. 20.1. Mieszkanie kaz˙dego jest nietykalne.

2. Przeszukanie moz˙e nasta˛pic´ jedynie w przypadkach i w sposo´b okres´lony ustawa˛.

Art. 21.1. Kaz˙dy ma prawo do poszanowania i ochrony prywatnos´ci z˙ycia osobistego i ro-

dzinnego.

2. Wolnos´c´i tajemnica komunikowania sie˛ sa˛nienaruszalne. Ich ograniczenie moz˙e nasta˛pic´

z przyczyn i na warunkach okres´lonych ustawa˛.

78

Senacki

Art. 24.1. Kaz˙dy ma prawo do ochrony swojego z˙ycia prywatnego, rodzinnego, czci i do-

brego imienia, tajemnicy korespondencji, rozmo´w telefonicznych oraz mieszkania.

2. Ingerencja w to prawo jest dopuszczalna jedynie, jes´li jest przewidziana w ustawie

oraz jest konieczna w interesie bezpieczen´stwa pan´stwowego i publicznego, a takz˙e celem

zapobiez˙enia skutkom katastrof lub kle˛sk z˙ywiołowych, dla ochrony zdrowia lub moralnos´ci

albo praw i wolnos´ci innych oso´b.

3. Przeszukanie osoby lub pomieszczen´ moz˙e nasta˛pic´na mocy postanowienia prokuratora

lub sa˛du.

PSL–UP

Art. 30.1. Kaz˙dy ma prawo do swobodnego rozwoju swej osobowos´ci oraz do ochrony

prywatnos´ci z˙ycia osobistego.

2. Mieszkanie, tajemnica korespondencji oraz informacji przesyłanych innymi s´rodkami

sa˛ nienaruszalne. Ograniczenia tych wolnos´ci ze wzgle˛du na bezpieczen´stwo pan´stwa, s´ciga-

nie sprawco´w przeste˛pstw, ochrone˛ demokratycznego ładu społecznego i zdrowie publiczne

okres´la ustawa.

SLD

Art. 39.1. Kaz˙dy ma prawo do swobodnego rozwoju swej osobowos´ci.

2. Nikt nie moz˙e byc´ zobowia˛zany do składania os´wiadczen´ co do swej ideologii, religii lub

swych przekonan´.

3. Kaz˙dy ma prawo do ochrony prywatnos´ci swego z˙ycia osobistego i rodzinnego. Zakres

i warunki zbierania danych o osobach przez organy pan´stwowe okres´la ustawa.

Art. 40. Zapewnia sie˛ nienaruszalnos´c´tajemnicy korespondencji oraz danych przesyłanych

wszelkimi s´rodkami informacji. Wyja˛tki od tych zasad ze wzgle˛du na bezpieczen´stwo pan´stwa,

s´ciganie sprawco´w przeste˛pstw, ochrone˛ porza˛dku publicznego lub wolnos´ci i praw innych

oso´b okres´la ustawa.

„Solidarnos´c´”

Art. 11.1. Kaz˙dy ma prawo do ochrony prawnej swego z˙ycia prywatnego, rodzinnego, czci

i dobrego imienia.

Art. 12.1. Mieszkanie, tajemnica korespondencji i informacji przekazywanych wszelkimi

s´rodkami sa˛ nienaruszalne. Ograniczenia tych wolnos´ci ze wzgle˛du na bezpieczen´stwo pan´-

stwa lub s´ciganie sprawco´w przeste˛pstw okres´la ustawa.

2. Naruszenie mieszkania moz˙e nasta˛pic´ takz˙e w celu zapobiez˙enia skutkom katastrof lub

kle˛sk z˙ywiołowych.

KPN

Art. 20.1. Two´rczos´c´ jednostki jest dz´wignia˛ z˙ycia zbiorowego.

2. Pan´stwo zapewnia obywatelom moz˙nos´c´ rozwoju ich wartos´ci osobistych oraz wolnos´c´

poste˛powania zgodnie z własnym sumieniem, przekonaniami oraz interesem osobistym.

Art. 21.1. Obywatelom przysługuja˛ prawa kardynalne: […]

e) prawo do prywatnos´ci z˙ycia osobistego i rodzinnego; […]

k) tajemnica korespondencji prowadzonej przy uz˙yciu kaz˙dego s´rodka technicznego;

l) nienaruszalnos´c´ mieszkania; […]

79

MATERIAŁ POMOCNICZY NR 6

Prawo do prywatnos´ci w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej

z 2 kwietnia 1997 r.

Art. 47. Kaz˙dy ma prawo do ochrony prawnej z˙ycia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego

imienia oraz do decydowania o swoim z˙yciu osobistym.

Art. 49. Zapewnia sie˛ wolnos´c´ i ochrone˛ tajemnicy komunikowania sie˛. Ich ograniczenie

moz˙e nasta˛pic´ jedynie w przypadkach okres´lonych w ustawie i w sposo´b w niej okres´lony.

Art. 51.1. Nikt nie moz˙e byc´ obowia˛zany inaczej niz˙ na podstawie ustawy do ujawniania

informacji dotycza˛cych jego osoby.

2. Władze publiczne nie moga˛ pozyskiwac´, gromadzic´ i udoste˛pniac´ innych informacji

o obywatelach niz˙ niezbe˛dne w demokratycznym pan´stwie prawnym.

3. Kaz˙dy ma prawo doste˛pu do dotycza˛cych go urze˛dowych dokumento´w i zbioro´w danych.

Ograniczenie tego prawa moz˙e okres´lic´ ustawa.

4. Kaz˙dy ma prawo do z˙a˛dania sprostowania oraz usunie˛cia informacji nieprawdziwych,

niepełnych lub zebranych w sposo´b sprzeczny z ustawa˛.

5. Zasady i tryb gromadzenia oraz udoste˛pniania informacji okres´la ustawa.

80